Өнімнің өзіндік құны және оның түрлері

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 3 бет
Таңдаулыға:

Өнімнің өзіндік құны және оның түрлері

Өнімнің өзіндік құны - кәсіпорындардың өнім өндіру мен өткізуге жұмсаған ағымдағы ақшалай шығыны, яғни өнімді өндіру мен өткізу (жұмыстарды орындау, қызметтерді көрсету) үдерісінде пайдаланылатын табиғи ресурстардың, шикізатты, материалдардың, отынның, энергияның, негізгі капиталдың, еңбек ресурстарының, басқа да шығындардың құндық бағасы. Шығындардың өндіріс үдерісімен байланысы тұрғысынан өнімнің цехтық, өндірістік және толық құны түрлеріне бөлінеді. Цехтық өзіндік құнда цехтарда өнім өндірумен байланысты шығындардың өзіндік құны қамтылады. Өндірістік өзіндік құнға цехтық өзіндік құн жалпы өнеркәсіпті басқарумен, ұйымдастырумен және оған қызмет көрсетумен байланысты шығындар жатады. Толық өзіндік құн өндірістік өзіндік құнды және өнімді өткізумен байланысты өндірістен тыс шығындар және өнімді өндіруге қатысы жоқ басқа да шығындарды қамтиды. Ресурстарды үнемдеуге көптеген техникалық-экономикалық факторлар әсер етеді, олар ішкі өндірістік және өндірістен тысқары факторларға бөлінеді. Өндірістен тыс факторлар -кәсіпорын ықпал ете алмайтын факторлар. Оларға салықтар мен төлемдердің ставкалары, шикізаттың, материалдардың, машиналар мен жабдықтардың нарықтық бағасы, көлік тарифтері мен электр энергиясының тарифтері және басқалар жатады. Ішкі өндірістік факторлар - кәсіпорын тарапынан басқарылатын факторлар. Оларға өнімділігі жоғары техника мен прогрестік технологияны енгізу, өндірістің механикаландырылуы мен автоматтандырылуы деңгейін арттыру, негізгі капиталды тиімді пайдалану, айналым қаражатының айналымдылығын жеделдету, жұмыскерлердің еңбек өнімділігін арттыру, еңбек пен өндірістің ұйымдастырылуын жетілдіру, т. б. жатады.

Кәсіпорынның шығындары өндіріс үдерісімен байланысының сипатына қарай негізгі және үстеме шығындарға, олардың жекелеген бұйымдардың өзіндік құнына жатқызылуы тәсіліне қарай тікелей және жанама шығындарға, өндірістің көлеміне қарай шартты-тұрақты және ауыспалы шығындарға бөлінеді. Сондай-ақ шығындарды экономикалық мазмұнына жәнекалькуляцияның баптарына қарай да топтастыру қабылданған. Шығындардың экономикалық нышандары бастапқы, біртекті топтар болып келеді. Калькуляцияның баптары бойынша топтастыруда шығындардың орны мен мақсаты ескеріледі.

Жоғарыда айтқандай өнім өндіру және өткізу аймағындағы қызмет көрсету, жұмыс күшіне ақы төлеуде өнеркәсіптік кәсіпорындағы өндірістік қорлардың ақшалай түрдегі шығыны - өнімнің өзіндік құны деп аталады.

Өнімнің өзіндік құны - еңбек ақыны аударым арқылы және өнім өндіру, өткізу қызме-тіне ақы төлеуде, өндіріс қорларын пайдаланудағы ақшалай түрдегі барлық шығындар жиынтығы. Өнімнің өзіндік құны 2 түрде болады: өндірістік және толық өнімнің өзіндік құны.

Өндірістік өзіндік құны - кәсіпорын бойынша өнім өндіруге кеткен жалпы шығындар жиынтығы, яғни онда негізгі өндіріс бойынша қызмет көрсету, басқару, өндірісті ұйым-дастыру, техника, технологияны жетілдіруге кеткен шығындар есептелінеді.

Толық өнімнің өзінік құны - өнімді дайындауға, сондай-ақ оны өткізуге кеткен шығындар.

Өнімнің өзіндік құнын жоспарлауда мыналар есептеледі:

өндірістегі шығындардың жалпы сметасы;
тауарлық (жалпы) өнімнің жоспарлы өзіндік құны;
бірлік өнімнің өзіндік құны;
1 тг тауарлық өнім шығыны және оны төмендету;

Жоспарлы көрсеткіштерді анықтау үшін келесілер анықталады:

кәсіпорынның негізгі және көмекші бөлімшелері бойынша өндірістегі шығын сметасы;
шығындар жиынтығы;
цехтық, жалпы өндірістік, өндірістік емес және басқада шығындар сметасы;
өзіндік құн калькуляциясы.

Кәсіпорындағы өнімнің өзіндік құнын жоспарлау - өндірістік өнімнің (барлық түрдегі) шығындар есебін, сондай-ақ өнеркәсіптік сипатағы қызмет көрсету мен жұмыс шығындарын болжамдау. Өндірістік шығындар экономикалық элементтер (өндірістегі шығындар сметасы) мен шығындар статьясы (өнімнің өзіндік құн калькуляциясы) бойынша есептеледі және жоспарланады.

Қазіргі кезде, өнеркәсіптегі экономикалық элементтер бойынша шығындар 1 топқа бірлестірілген. Яғни:

Шикізат және негізгі материалдар
Көмекші материалдар
Отын (шеттен)
Энергия (шеттен)
Негізгі қорлар амортизациясы
Еңбек ақы және әлеуметтік қамсыздандыру салымы
Басқа да ақшалай шығындар.

Экономикалық элементтер бойынша топтастырылған мұндай өнеркәсіптік шығындар кәсіпорынның жалпы қажеттіліктерін, яғни материалдық ресурстар, негізгі қор амортизациясының жалпы сомасын, еңбек ақы және басқа да ақшалай шығындарды анықтауға мүмкіндік береді. Сондай-ақ айналым қорлары мен оларды қолдануды бақылау мен жоспарлауда қолданылады.

Өндірістік шығындар статьясы дегеніміз - бағытына қарай белгіленген және пайда болған орнына байланысты шығындар.

Өзіндік құн калькуляциясы

Калькуляциялау үшін (бірлік өнімнің өзіндік құнын есептеу), сондай-ақ табиғи шығындарды анықтау, өнімнің өзіндік құнын төмендету шығындар статьясы бойынша келесі түрде топтастырылады:

Өнімнің өзіндік құнының әдісіне байланысты: тура және жанама;
Өндіріс көлемінің өзгеру сипатына байланысты: шартты түрде-тұрақты, шартты түрде-айнымалы;
Өндірістік процесске қатысуына байланысты: негізгі және үстеме (накладные) ;
Құрамына қарай: бірэлементті немесе кешенді.

Тура шығындар дегеніміз - көрсетілген өнім түрін өндіруге байланысты және оның жеке түрін есептегендегі шығындар. Мысалы: газ тасу және жинау газ шығындарына жатса, мұнайды айдау және сақтау - мұнай шығындарына жатады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.