Тағам статусы бойынша тамақтану адекваттылығын бағалау
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Тамақтану – ағзаның өмірлік қажеттілігі болып саналады. Ол адамды сумен, энергия мен қамтамасыз етеді. Клеткаларды құру үшін , сол себепті әр түрлі жағдайда емдем-терапиасы қолданылады. Су адамның бір тәуіліктегі тиімді тамақтану рационы(1280-3000ккал) бұл өмір сүру деңгейіне байланысты. Азықпен адам жалпы тіршілікке қажетті белок, май, көмірсутегі, минералды тұз, су, витаминдер мен тыеандарды қалпына келтіруге, энергия шығынын және ағзаның қажеттерін толтыруға арналған басқа да заттар алады. Осы заттардың барлығы күрделі алмасу үрдісіне қатысады. Ақуыздар, көмірсулар, майлар ағзаны энергиямен қамтамасыз етуде басты қызмет атқарады. Метаболизм үрдісі кезінде ақуыздан, майдан, көмірсулардан энергия бөлінеді. Олар құнарлықпен өлшенеді. Ағзадағы1kg ақуыздың тотығуынан -4kkal, 1g майдан -9kkal, 1kg көмірсудан -4kkal энергия түзіледі. Тағам құнарлығы арнайы кестемен көрсетіледі. Дені сау адамға тәуіліктік үлестегі жануар ақуызының мөлшері көрсетілген қалыпқа сайкес құрастырылуы керек.
1. Сәтімбеков Р. Биология: Жалпы білім беретін мектептің қоғамдык-гуманитарлық бағытындағы 11-сыныбына арналған окулық. — Алматы: "Мектеп" баспасы, 2007. ISBN 9965-36-175-4
2. Биология: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген / М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. — Алматы: «Атамұра» баспасы, 2009 жыл. ISBN 9965-34-927-4
3. Р. И. Воробьев «Питание и здоровье», Москва «Медицина» 1990;
4. Т.А. Назаренко, Е.Ф. Красноперова «Физиология, санитария, гигиена предприятий питаний» Астана, 2011
5. Гигиена питания: А. А. Королев — Санкт-Петербург, 2008 г.
6. Санитария и гигиена питания: Е. А. Рубина — Москва, 2011
7. Гигиена и санитария общественного питания: Г.Г.Лутошкина, 2014г.
2. Биология: Жалпы білім беретін мектептің 9-сыныбына арналған оқулық, 2-басылымы, өңделген / М. Гильманов, А. Соловьева, Л. Әбшенова. — Алматы: «Атамұра» баспасы, 2009 жыл. ISBN 9965-34-927-4
3. Р. И. Воробьев «Питание и здоровье», Москва «Медицина» 1990;
4. Т.А. Назаренко, Е.Ф. Красноперова «Физиология, санитария, гигиена предприятий питаний» Астана, 2011
5. Гигиена питания: А. А. Королев — Санкт-Петербург, 2008 г.
6. Санитария и гигиена питания: Е. А. Рубина — Москва, 2011
7. Гигиена и санитария общественного питания: Г.Г.Лутошкина, 2014г.
ТАҒАМ СТАТУСЫ БОЙЫНША ТАМАҚТАНУ АДЕКВАТТЫЛЫҒЫН БАҒАЛАУ. АЛИМЕНТАРЛЫҚ АУРУЛАР. НЕГІЗГІ АЗЫҚТАРДЫҢ ТАҒАМДЫҚ ЖӘНЕ БИОЛОГИЯЛЫҚ ҚҰНДЫЛЫҒЫ. ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ
Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тамақтану - ағзаның өмірлік қажеттілігі болып саналады. Ол адамды сумен, энергия мен қамтамасыз етеді. Клеткаларды құру үшін , сол себепті әр түрлі жағдайда емдем-терапиасы қолданылады. Су адамның бір тәуіліктегі тиімді тамақтану рационы(1280-3000ккал) бұл өмір сүру деңгейіне байланысты. Азықпен адам жалпы тіршілікке қажетті белок, май, көмірсутегі, минералды тұз, су, витаминдер мен тыеандарды қалпына келтіруге, энергия шығынын және ағзаның қажеттерін толтыруға арналған басқа да заттар алады. Осы заттардың барлығы күрделі алмасу үрдісіне қатысады. Ақуыздар, көмірсулар, майлар ағзаны энергиямен қамтамасыз етуде басты қызмет атқарады. Метаболизм үрдісі кезінде ақуыздан, майдан, көмірсулардан энергия бөлінеді. Олар құнарлықпен өлшенеді. Ағзадағы1kg ақуыздың тотығуынан -4kkal, 1g майдан -9kkal, 1kg көмірсудан -4kkal энергия түзіледі. Тағам құнарлығы арнайы кестемен көрсетіледі. Дені сау адамға тәуіліктік үлестегі жануар ақуызының мөлшері көрсетілген қалыпқа сайкес құрастырылуы керек. Өсімдік -40g, жануар майы-85-90g көмірсулар-400g-500g , төріт мезгіл тамақтануда жалпы тамақ салмағы 3kg дейін жетуі қажет. Физикалық жұмыс пен айналыспайтын ауруханада жатқан науқастарда тағамның құнарлығы қалыптан аспауы керек. Төсек тартып жатқан ауруларда енергияға қажеттілік біршама төмен болады. Ақуыздар, майлар, минералды заттар, ұлпалар мен тіндердің қызметін қалпына келтіру үшін "құрылыстық" заттар болып табылады. Сау адам қалыпты жағдайда 4мезгіл тамақ ішіп отыруы керек.
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
Денсаулық - кез келген тірі ағзаның, оның барлық дене мүшесі өзінің негізгі қызметін толық атқара алғандағы қалыпты жағдайы, яғни ауру-сырқаудың болмауы. Дүниежүзі денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша дүниежүзі халқының ауруының 80% тамақтанумен байланысты. Осыған байланысты, денсаулықты сақтау үшін, жоғарыда аталған ауруларға шалдықпау және аурудан айығу мақсатында дұрыс тамақтануды ұсынылады.
Дұрыс тамақтану- тамақ ішу режимін бұзбай, күнделікті рациондағы негізгі қоректік заттар мен биобелсенді заттардың организмге қажетті үйлесімдігін сақтай отырып, энергия кірісі мен шығынының тепе-теңдігін сақтау.
Дұрыс тамақтануды ұйымдастыру үшін 4 деңгеге бөлеміз. Күнделікті рацион нормасы.
* 1-деңгейі - бидай өнімдері: нан, жарма бұйымдары, макарондардан тұрады. Көмірсулар, дәрумендер мен минералды заттарға бай. Бұл тағамдардың тәуліктік калориясы 40% болады. Күніне 1,5 кг.
* 2-деңгейі -- жемістер мен көкөністерден тұрады. Бізге мол дәрумендер мен минералдық заттарды береді. Ағзамыздың қартаюын тоқтатады. Калориясы 35 % немесе күніне 400гр
* 3-деңгейі -- ет, балық, бұршақ өнімдері, жаңғақтар, жұмыртқа және сүт өнімдері. Бұл өнімдер ақуыз, дәрумендер, темір, және т.б. Олардың майлылығы төмен болғандығы жөн. Күнделікті калориясы 20%.
* 4-деңгейі -- жануарлар майы мен өсімдік майы бар тағамдар, тәттілер, құрамында майлылығы жоғары өнімдер (соустар, колбаса, майлы ет, тәтті тоқаштар), қант, құрамында қанттың мол мөлшері бар өнімдер(тәтті сусындар , сироптар, кондитерлік тағамдар) кіреді. Күнделікті тұтыну мөлшері 5% аспау керек.
Дұрыс тамақтану ережелері:
1.Тамақтану режимі және құрамы төмендегі проценттік қатынас негізінде жүруі қажет:
Таңертеңгілік ас
7.30 - 8.00
25%
Екіншілік таңертеңгілік ас
11.00 - 11.30
10%
Түскі ас
14.00 - 14.30
35%
Түстенкейінгі ас
16.30 - 17.00
10%
Кешкі ас
19.00 - 20.00
20%
2.Толықтай шайнау;
3. Тойып тамақтанбау;
4. Ас қабылдау аралығын сақтау;
5. Сұйықтық 2-3 литр;
6. Тағамды аз мөлшерде дайындау;
7. Көкеністерден жаңа сығылған шырындар ішу;
8. Қантты қолдану мөлшерін азайту;
9. Салауатты өмір салтын ұстану;
10. Миды тынықтыру.
Тағам дайындау үшін алынған осы және басқа да азықтардың құрамындағы тағамдық заттарды осы жолмен анықтайды.
1. Тағам дайындау үшін алынған жеке азықтардың құрамындағы тамақтық заттарды есептеу кезінде табылған мәліметтерді бір-біріне қосып осы қосындылардан кулинарлық өңдеу кезінде жоғалған тамақтық заттарды алып тастап әрбір тағам түріндегі, тағамды жеке қабылдаулар бойынша және тәуліктік рациондағы:
- белоктардың жалпы санын, оның ішіндегі жануар текті белоктардың пайыздық санын;
- майлардың жалпы санын, оның ішіндегі жануар текті және өсімдік майларының пайыздық санын;
- көмірсулардың жалпы санын, оның ішіндегі моно- және дисахаридтердің, крахмал мен клетчатканың пайыздық санын;
- кулинарлық өңдеу кезіндегі шығынын ескеріп А, С, В1 , В2 , РР, Д дәумендерінің санын;
- кальций, фосфор, темір, магний сияқты минералды заттардың санын және Са: Р, Са: Мg арақатынастарын анықтау.
Белок, май, көмірсулардың шығынын келесі түрде анықтайды: мысалы, рационның құрамында белок-35,15 г, аралас рациондағы белок шығыны 6 (жоғарыдан қара) граммен берілген түінде ол келесіге тең
2. Жоғарыда анықталған белоктардың, майлардың, көмірсулардың сандарын, олардың әрқайсысына тиісті калориялық коэффициенттеріне (белоктар үшін-16,8 (4), майлар-37,7 (9), көмірсулар-16,8 (4) кДжг (кКалг) көбейтіп тағам түрінің, тағамды жеке қабылдаулар бойынша және тәуліктік рационның энергиялық құндылығын анықтау.
3. Рационның жалпы энергиялық құндылығын 100 % деп алып, рационның белоктармен, майлармен, көмірсулармен қамтамасыз етілетін энергиялық құндылығының пайызын анықтау.
4. Тағамды әбір қабылдау кезіндегі калориясы тәуліктік рационның калориясының қанша пайызын құрайтынын бағалау.
5. Белоктардың, майлардың, көмірсулардың, минералды заттардың және рационның энергиялық құндылығын зерттеуге алынған адамға энергия мен тамақтық заттардың қажеттілігімен салыстырып тамақтанудың саны мен сапа жағынан адекваттылығын бағалау.
6. Рационды тұтасымен алғанда, және де белоктары, майлары, көмірсулары, минералды заттары балансталғандығын бағалау.
7. Тамақтану режимін бағалау.
8. Тағамның әртүрлілігін және ең құнды азықтардың (ет, жұмыртқа, сүт, сүт өнімдері т. б.) болуын көрсету.
9. Тағам рационының саны мен сапасы жағынан адекваттылығы, балансталғандығы, тамақтану режимінің дұрыс таңдалғандығы, тағамның әртүрлілігі және құрамында құнды азықтардың болуы жөнінде қорытынды беру.
10. Анықталған кемістіктерін түзету жөнінде ұсыныстар беру.
Ұтымсыз тамақтану, яғни тәуліктік ас мәзірінің калориялылығы тәуліктің энергия шығынынан кем болса, энергиялық теріс теңгерістікті дәлелдейді. Яғни, пайда болған энергиялық тапшылықты жою үшін ағзаның барлық қорын пайдалану. Бұл үшін барлық тамақтық затта, оның ішінде белоктар да энергия өндіру үшін пайдаланылады. Сондықтан, энергиялық теріс теңгерістік калориялық - белоктық жетімсіздігінің бірлескен кешені болғандықтан, алиментарлық дистрофия, маразм, квашиоркор сияқты ауыр аурулардың қалыптасуына негізгі себебі деуіміз керек.
Егерде тағамның құндылығы қажетті энергиялық шығыннан едәуір артық болса,бұл да адамға мәні зор жағымсыз зардап. Артық дене салмағы, семіздік, атеросклероз, гипертониялық ауру т.б . ауру дамып- көбеюіне пайдалы энергетикалық балансты береді. Бұлардан басқа гастрит, дуаденит, асқазан жарасы, ұйқы безінің қабынуының пайда болуы тамақтану тәртібінің бұзылуына байланысты.
Адамның энергетикалық шығынының негізгі түрлері: негізгі зат алмасу, еңбек етудің әртүрлі іс-қимылы, тұрмыстық және үй шаруашылық жұмыстар, спортпен шұғылдану т.б. және астың арнайы динамикалық әсері.
Негізгі зат алмасу энергиясы тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің міндеттерін бір қалыпты сақтау үшін жұмсалады, яғни, жүректің, қан алмасудың, дем алудың, зат алмасудың, бүйректің т.б. дұрыс қызмет атқаруына арналған.Есейген адамның негізгі алмасу энергиясының шамасы 1200-1700 ккал. Әйелдердің негізгі алмасу энергиясы еркектерден 5-10 пайыз кем, ал балалардыкі 10-15 пайызға артық.. Іс жүзінде негізгі алмасуды есептеу әдісімен мына 1 және 2 кестелерді пайдаланып, анықтауға болады.
Астың арнайы динамикалық ( ААД ) әсеріне жұмсалатын энергия тамақты қарын және ішектерге қозғалуы мен қорытылуына ағзаға қажетті заттарға айналуына жұмсалады.Бұл энергия негізгі алмасудың 10% дейін жетеді.
Адамның әртүрлі тіршілік әрекеттеріне жұмсалатын энергия ( реттелген энергиялық шығын ) қол жұмыстарының ауырлығы мен көлеміне қарай анықталынады. Өндіріс барысы ( процесс ) қаншама қол жұмысын пайдаланып, қара күшті қолданса, соншама энергия шығыны да көп.
Медициналық Ғылым Академиясы жасына, жынысына, еңбек әрекетіне т.б. байланысты әртүрлі топтағы халықтың бір тәулікте жұмсалатын қажетті энергиясы мен негізгі тамақтық заттардың физиолигиялық шамасын белгіледі. Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген еңбекке жарамды халықты еңбек қарқынына байланысты топқа бөлінуін келтірейік.
1-топ.Ой еңбегінің қызметкерлері: кәсіпорындар мен мекемклердің басшылары, қара күшті пайдаланбайтын инженерлік-техникалық қызметкерлер,хирургтер мен санитарлардан басқа медициналық қызметкерлер, мұғалімдер, оқытушылар, ғылыми қызметкерлер, әдебиет пен мәдениет қызметкерлері, хатшылар, бухгалтерлер, диспетчерлер,операторлар т.б.
2-топ. Жеңіл жұмыс атқаратындар: тігіншілер,өндіріс тауарларын сатушылар, үй-тұрмыс қызметкерлері, эоотехниктер, мал дәрігерлері, байланыс пен телеграф,радиоэлектроника өндірісінің жұмыскерлері,аграномдар, инструкторлар т.б.
3-топ. Орташа ауыр еңбектің қызметкерлері: станокшылар, электриктер,жөндеушілер, машина жүргізушілер, тамақ және жеңіл өнеркәсіп қызметкерлері, сатушылар, тұрмыстық-комунальдық және қоғамдық тамақтанудың қызметкерлері, ауыл шаруашылығының бригадирлері, теміржолшылар т.б.
4-топ. Ауыр еңбектің қызметкерлері: құрылыс жұмысшылары, механизаторлар, млшылар, бақшашылар,кеншілер,металлургтер т.б.
5-топ. Өте ауыр еңбектің қызметкерлері: шахтерлер, жер астының кеншілері, болат және шойын құюшылар,тасшылар, бетоншылар, жер қазушылар, жүк тасушылар т.б. механизацияланбаған өнеркәсіп қызметкерлері.
Тиімді тамақтану дегеніміз - тамақ ішу режимін бұзбай, күнделікті рациондағы негізгі қоректік заттектер мен биобелсенді заттектердің организмге қажетті үйлесімділігін сақтай отырып, қуаттың кірісі мен шығынынын тепе-теңдігін сақтау.
Тиімді тамақтану арқылы ағзаға ете қажетті пластикалық энергиялық заттектер тағаммен бірге түсіп отырады. Организмге қажетті нутриенттердің мөлшері адамның өмір сүру ортасындағы жағдаяттарға, оның жасына, жынысына, атқаратын жұмысына, байланысты ұлттық-этникалық ерекшеліктерше анықталады. Біршама дені сау, орта жастағы, аса ауыр еңбекпен айналыспайтьш адамға тәулігіне 2800-3000 ккал энергия жеткілікті. Энергия көзі - негізгі коректік (тағамдық) заттектер. Оларға нэруыздар (белоктар), майлар, көмірсулар жатады. Осы қоректік заттектердің ең оңтайлы өзара қатынасы 1:1, 1:3, 5-4 болып есептеледі. Көрсетілген арақатынас сақталған жағдайда адамның тамақтануы үйлесімді деп саналады. Организм күнделікті қажет қуатгы 12-15 пайыз нәруыздардың, 30-35 пайыз майлардың және 53-56 пайыз көмірсулардың алмасуынан алуы керек. Тиімді тамақтану үшін организм өзі өндіре алмайтын, яғни алмастырылмайтын тағами факторларды (кейбір амин қышқылдары, полиқанықпаған май қышқылдары, кейбір витаминдер, микро- және макроэлементтер, липотроптық заттектер, тағами талшықтар) міндетті түрде өзара үйлесімді мөлшерде күнделікті тамақпен алып отыруы қажет. Жоғарыда аты аталған заттектермен организмді толық қамтамасыз ету үшін рационға әр түрлі тағамдың өнімдер енгізілуі шарт, мысалы, жануар өнімдерінде болатын кейбір амин қышқылдары өсімдікте болмауы мүмкін. Сондықтан нәруыз көзі ретінде жануар өнімдері мен өсімдік өнімдерінің нәруыздары 55-45 пайыз немесе тепе-тең (50:50%) арақатынаста болғаны дұрыс, ал жануар майлары мен өсімдік майларының арақатынасы 2:1 болуы керек. Көмірсуларды көбінесе полисахаридтер күйінде қабылдаған жөн.Тиімді тамақтану мен үйлесімді тамақтану деген ұғым тамақ ішу режимін сақтауды да қамтиды. Қазіргі дамыған елдердегі тамақтану ережелерінің бұзылуын былайша жіктеуге болады:
:: Тамаққа биологиялық құндылығы аз (мысалы, қант, т.б), ал энергиялық құндылығы жоғары рафинадталған (тазартылған) өнімдерді көп пайдалану;
:: Тамаққа құрамында қаныққан май қышқылдары мол жануар өнімінен алынған майларды көп пайдалану;
:: Тамақ құрамында тағами талшықтардың аз болуы (қажетті мөлшердің 13-і ғана);
:: Микроэлементтер (темір, кобальт, мырыш, йод) тапшылығы;
:: Дәрумендер тапшылығы;
:: Ас тұзын қажетті мөлшерден көп пайдалану.
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
Тамақтанумен байланысты ауруларды алиментарлық аурулар деп атайды. Тамақтан улану дегеніміз - микроағзалармен зақымданған және құрамында бактериялы токсиндері бар өнімдерді қолданғанның мәтижесінде пайда болды.
Тамақтан уланудың негізгі үш түрін ажыратады.
oo микропты тағаммен улану
oo микробсіз тағаммен улану
oo этиологиясы анықталмаған улану
Оларды стафилококтар, стрептококтар, ішек тақшалары және басқа да қоздырғыштар тудырады.
Тағамнан уланулар - бұл табиғаты микробты және микробсыз болатын, ауру тудырушы микроорганизмдердің немесе олардың әр түрлі токсиндерімен және сонымен қатар улы заттармен ластанған тағамдарды қолдану салдарынан пайда болатын жедел (сирек созылмалы), қарым-қатынас арқылы жұқпайтын ауру болып саналады. Таралу жолы - алиментарлы, берілу жолы - тағам өнімдері арқылы ауыздан тағаммен түскен қоздырғыш асқазан-ішек (АІЖ) жолдарына өтіп, экзотоксин бөледі. Сол себепті ішек қабырғасының өткізгіштігі жоғарылайды. Жасырын (инкубациялық) кезеңі 30 минуттан 24 сағатқа дейін.
Негізгі белгілері: жүрек айнуы, іш өту, іштің ауырсынуы, дене қызуының жоғарылауы, уыттану, әлсіздік, бас ауру, сусыздану (дегидратация), минералсыздану (деминерализация), ацидоз байқалады. Асқынған жағдайда дегидратациялық шоққа, жедел жүрек жетіспеушілігіне әкелуі мүмкін.
Тағамнан улану факторларының әр түрлілігіне қарай жалпы белгілерін атап көрсетуге болады:
- аурудың жедел, кенеттен басталуы;
- бір топ адамдарда аурудың бір уақытта басталуы;
- аурудың бір түрлі тамақты немесе тағам өнімін пайдаланумен байланыстылығы;
- тағамды қолдану жеріне немесе сатып алу орнына байланысты аурудың территориалды шектелуі;
- тағамнан улануға себеп болған түрін немесе тағам өнімін жойғаннан кейін аурудың жаңа жағдайының тіркелмеуі. Микробтық тағамнан улану адамнан сау адамға берілмейді және осы белгісі арқылы жұқпалы аурулардан ерекшеленеді. Кейбір тағамнан улануларға (микотоксикоздар, сынап, кадмий, пестицидтер және т.б.) жедел басталу және қысқа ағымдылық тән емес, яғни клиникасы ұзақ және созылмалы түрде көрініс береді. Тағамнан уланғанда науқастарға медициналық көмек көрсетуге бағытталған барлық емдік шаралар емдеу сауықтыру мекемелерінде жүргізіледі.
Алдын-алу шаралары:
- емдеу-сауықтыру мекемелерінде (ЕСМ), мектеп, бала-бақша асханаларында жұмыс жасайтын қызметкерлердің мерзімінде бактериологиялық зерттеуден өтуі;
- тері аурулары немесе қолында іріңді жарақаттары бар қызметкерлердің жұмысқа жіберілмеуінің қадағалануы;
- тағам дайындау технологиясы режімінде, дайындалуында, сақталуында, тасымалдануында санитарлық-гигиеналық талаптардың қатаң орындалуы;
- тез бұзылатын тағам түрлерін тоңазытқышта сақтау және тағамның бетін ашық қалдырмау;
- консервілердің жарамдылық мерзіміне назар аудару, ісінген (бомбаждалған) болса пайдаланбау;
- ас ішер алдында, дәретханадан кейін қолды сабындап жуу;
- тек қайнатылған су ішу;
- көкөністер мен жемістерді үнемі жуып пайдалану;
- ас дайындау, ыдыс жуу және ауыз су үшін ашық айдындардың, арықтардың суын пайдаланбау;
- үйдегі қоқыстарды уақытылы шығару болып табылады.
Тағамнан уланудың алдын-алу шараларын қатаң сақтап, ауырмаудың жолын іздеу өз қолдарыңызда екенін ұмытпаңыздар!
Эпидемиологиясы: қоздырғыштардың табиғатта таралуы өте жиі кездеседі. Инфекция көздері пневмониямен ауыратын адамдар маститпен зардап шегуші жануарлар. Зақымдалу жолы: алиментарлы Бактериялардың токсин бөліп шығаратын штаммаларымен инфекцияланған тағамдарды қолданғанда ауру туады. Таралу факторлары: бактерияларға қоректік орта болып табылатын кез келген тағамдық өнімдер ТТИ шақыратындардың токсиндері жоғары. Топтық, экспозивті аурулармен сипатталады. Мезгілдік байқалмайды, бірақ жазғы мезгілде жиі кездеседі.
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
Сальмонеллез - сальмонелла туыстастығына жататын бактериялар шақыратын инфекциялы ауру. Оның жеңіл, орташа, ауыр түрлерін ажыратады. Негізгі клиникалық белгілері: іш қуысының ауырсынуы, лоқсу, құсу, іш өтумен сипатталады. Науқастың температурасы 38-39оС, ал кейде 40оС-қа дейін көтеріледі. Ауыр түрімен уланатын болса, тіпті өніммен аяқталу мүмкін. Бұл бактерияларды алғаш рет 1885ж. Америка ғалымдары Дж.Смит пен Д.Е. Сальмон обамен ауырған шошқалардан тапқан. Қазіргі кезде 2500-ден астам сальмонелла бактериясы бар. Сальмонеллалар сыртқы ортада қолайлы жағдай туса, көбейе береді. Олар суда 5, ет-шұжық, сары майда 4 айға, сүтте 20 күнге, ірімшікте 1 жылға дейін тіршілігін жоймайды. Малға беретін жемдерде 10 ай, топырақта 18 айға дейін сақталады. Сальмонеллар -- негізінен көптеген жабайы және үй жануарларының ішек жолының қалыпты микрофлорасы. Адамдарға Сальмонеллез әр түрлі үй жануарлары мен құстардан жұғады. Ауру, әсіресе, нәрестелер мен қарт адамдарда ауыр өтеді. Ауруды лаб-да арнайы бактериол. (қан, нәжіс, құсық қалдығы, т.б. алынады) және серол. әдіспен (Видаль реакциясы, т.б.) анықтайды. Емі: асқазанды жедел жуып-шаяды, дененің улануын әлсірететін, жоғалтқан тұз-су балансын қалпына келтіретін әр түрлі сұйықтықтарды тамырға құю, витаминдер, бактериофагтар, антибиотиктер (левомицетин, циклофлоксацин, т.б.) қабылдау. Сальмонеллез бен күресу және оның алдын алу үшін сан.-гигиен., ветеринар. және індетке қарсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Жоспар:
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
ІІІ. Қорытынды
ІV. Пайдаланылған әдебиеттер
Кіріспе
Тамақтану - ағзаның өмірлік қажеттілігі болып саналады. Ол адамды сумен, энергия мен қамтамасыз етеді. Клеткаларды құру үшін , сол себепті әр түрлі жағдайда емдем-терапиасы қолданылады. Су адамның бір тәуіліктегі тиімді тамақтану рационы(1280-3000ккал) бұл өмір сүру деңгейіне байланысты. Азықпен адам жалпы тіршілікке қажетті белок, май, көмірсутегі, минералды тұз, су, витаминдер мен тыеандарды қалпына келтіруге, энергия шығынын және ағзаның қажеттерін толтыруға арналған басқа да заттар алады. Осы заттардың барлығы күрделі алмасу үрдісіне қатысады. Ақуыздар, көмірсулар, майлар ағзаны энергиямен қамтамасыз етуде басты қызмет атқарады. Метаболизм үрдісі кезінде ақуыздан, майдан, көмірсулардан энергия бөлінеді. Олар құнарлықпен өлшенеді. Ағзадағы1kg ақуыздың тотығуынан -4kkal, 1g майдан -9kkal, 1kg көмірсудан -4kkal энергия түзіледі. Тағам құнарлығы арнайы кестемен көрсетіледі. Дені сау адамға тәуіліктік үлестегі жануар ақуызының мөлшері көрсетілген қалыпқа сайкес құрастырылуы керек. Өсімдік -40g, жануар майы-85-90g көмірсулар-400g-500g , төріт мезгіл тамақтануда жалпы тамақ салмағы 3kg дейін жетуі қажет. Физикалық жұмыс пен айналыспайтын ауруханада жатқан науқастарда тағамның құнарлығы қалыптан аспауы керек. Төсек тартып жатқан ауруларда енергияға қажеттілік біршама төмен болады. Ақуыздар, майлар, минералды заттар, ұлпалар мен тіндердің қызметін қалпына келтіру үшін "құрылыстық" заттар болып табылады. Сау адам қалыпты жағдайда 4мезгіл тамақ ішіп отыруы керек.
2.1 Тағам статусы бойынша тамақтанудың адекваттылығын бағалау әдістері және негізгі тағамдық азықтардың тамақтық және биологиялық құндылығын бағалау
Денсаулық - кез келген тірі ағзаның, оның барлық дене мүшесі өзінің негізгі қызметін толық атқара алғандағы қалыпты жағдайы, яғни ауру-сырқаудың болмауы. Дүниежүзі денсаулық сақтау ұйымының деректері бойынша дүниежүзі халқының ауруының 80% тамақтанумен байланысты. Осыған байланысты, денсаулықты сақтау үшін, жоғарыда аталған ауруларға шалдықпау және аурудан айығу мақсатында дұрыс тамақтануды ұсынылады.
Дұрыс тамақтану- тамақ ішу режимін бұзбай, күнделікті рациондағы негізгі қоректік заттар мен биобелсенді заттардың организмге қажетті үйлесімдігін сақтай отырып, энергия кірісі мен шығынының тепе-теңдігін сақтау.
Дұрыс тамақтануды ұйымдастыру үшін 4 деңгеге бөлеміз. Күнделікті рацион нормасы.
* 1-деңгейі - бидай өнімдері: нан, жарма бұйымдары, макарондардан тұрады. Көмірсулар, дәрумендер мен минералды заттарға бай. Бұл тағамдардың тәуліктік калориясы 40% болады. Күніне 1,5 кг.
* 2-деңгейі -- жемістер мен көкөністерден тұрады. Бізге мол дәрумендер мен минералдық заттарды береді. Ағзамыздың қартаюын тоқтатады. Калориясы 35 % немесе күніне 400гр
* 3-деңгейі -- ет, балық, бұршақ өнімдері, жаңғақтар, жұмыртқа және сүт өнімдері. Бұл өнімдер ақуыз, дәрумендер, темір, және т.б. Олардың майлылығы төмен болғандығы жөн. Күнделікті калориясы 20%.
* 4-деңгейі -- жануарлар майы мен өсімдік майы бар тағамдар, тәттілер, құрамында майлылығы жоғары өнімдер (соустар, колбаса, майлы ет, тәтті тоқаштар), қант, құрамында қанттың мол мөлшері бар өнімдер(тәтті сусындар , сироптар, кондитерлік тағамдар) кіреді. Күнделікті тұтыну мөлшері 5% аспау керек.
Дұрыс тамақтану ережелері:
1.Тамақтану режимі және құрамы төмендегі проценттік қатынас негізінде жүруі қажет:
Таңертеңгілік ас
7.30 - 8.00
25%
Екіншілік таңертеңгілік ас
11.00 - 11.30
10%
Түскі ас
14.00 - 14.30
35%
Түстенкейінгі ас
16.30 - 17.00
10%
Кешкі ас
19.00 - 20.00
20%
2.Толықтай шайнау;
3. Тойып тамақтанбау;
4. Ас қабылдау аралығын сақтау;
5. Сұйықтық 2-3 литр;
6. Тағамды аз мөлшерде дайындау;
7. Көкеністерден жаңа сығылған шырындар ішу;
8. Қантты қолдану мөлшерін азайту;
9. Салауатты өмір салтын ұстану;
10. Миды тынықтыру.
Тағам дайындау үшін алынған осы және басқа да азықтардың құрамындағы тағамдық заттарды осы жолмен анықтайды.
1. Тағам дайындау үшін алынған жеке азықтардың құрамындағы тамақтық заттарды есептеу кезінде табылған мәліметтерді бір-біріне қосып осы қосындылардан кулинарлық өңдеу кезінде жоғалған тамақтық заттарды алып тастап әрбір тағам түріндегі, тағамды жеке қабылдаулар бойынша және тәуліктік рациондағы:
- белоктардың жалпы санын, оның ішіндегі жануар текті белоктардың пайыздық санын;
- майлардың жалпы санын, оның ішіндегі жануар текті және өсімдік майларының пайыздық санын;
- көмірсулардың жалпы санын, оның ішіндегі моно- және дисахаридтердің, крахмал мен клетчатканың пайыздық санын;
- кулинарлық өңдеу кезіндегі шығынын ескеріп А, С, В1 , В2 , РР, Д дәумендерінің санын;
- кальций, фосфор, темір, магний сияқты минералды заттардың санын және Са: Р, Са: Мg арақатынастарын анықтау.
Белок, май, көмірсулардың шығынын келесі түрде анықтайды: мысалы, рационның құрамында белок-35,15 г, аралас рациондағы белок шығыны 6 (жоғарыдан қара) граммен берілген түінде ол келесіге тең
2. Жоғарыда анықталған белоктардың, майлардың, көмірсулардың сандарын, олардың әрқайсысына тиісті калориялық коэффициенттеріне (белоктар үшін-16,8 (4), майлар-37,7 (9), көмірсулар-16,8 (4) кДжг (кКалг) көбейтіп тағам түрінің, тағамды жеке қабылдаулар бойынша және тәуліктік рационның энергиялық құндылығын анықтау.
3. Рационның жалпы энергиялық құндылығын 100 % деп алып, рационның белоктармен, майлармен, көмірсулармен қамтамасыз етілетін энергиялық құндылығының пайызын анықтау.
4. Тағамды әбір қабылдау кезіндегі калориясы тәуліктік рационның калориясының қанша пайызын құрайтынын бағалау.
5. Белоктардың, майлардың, көмірсулардың, минералды заттардың және рационның энергиялық құндылығын зерттеуге алынған адамға энергия мен тамақтық заттардың қажеттілігімен салыстырып тамақтанудың саны мен сапа жағынан адекваттылығын бағалау.
6. Рационды тұтасымен алғанда, және де белоктары, майлары, көмірсулары, минералды заттары балансталғандығын бағалау.
7. Тамақтану режимін бағалау.
8. Тағамның әртүрлілігін және ең құнды азықтардың (ет, жұмыртқа, сүт, сүт өнімдері т. б.) болуын көрсету.
9. Тағам рационының саны мен сапасы жағынан адекваттылығы, балансталғандығы, тамақтану режимінің дұрыс таңдалғандығы, тағамның әртүрлілігі және құрамында құнды азықтардың болуы жөнінде қорытынды беру.
10. Анықталған кемістіктерін түзету жөнінде ұсыныстар беру.
Ұтымсыз тамақтану, яғни тәуліктік ас мәзірінің калориялылығы тәуліктің энергия шығынынан кем болса, энергиялық теріс теңгерістікті дәлелдейді. Яғни, пайда болған энергиялық тапшылықты жою үшін ағзаның барлық қорын пайдалану. Бұл үшін барлық тамақтық затта, оның ішінде белоктар да энергия өндіру үшін пайдаланылады. Сондықтан, энергиялық теріс теңгерістік калориялық - белоктық жетімсіздігінің бірлескен кешені болғандықтан, алиментарлық дистрофия, маразм, квашиоркор сияқты ауыр аурулардың қалыптасуына негізгі себебі деуіміз керек.
Егерде тағамның құндылығы қажетті энергиялық шығыннан едәуір артық болса,бұл да адамға мәні зор жағымсыз зардап. Артық дене салмағы, семіздік, атеросклероз, гипертониялық ауру т.б . ауру дамып- көбеюіне пайдалы энергетикалық балансты береді. Бұлардан басқа гастрит, дуаденит, асқазан жарасы, ұйқы безінің қабынуының пайда болуы тамақтану тәртібінің бұзылуына байланысты.
Адамның энергетикалық шығынының негізгі түрлері: негізгі зат алмасу, еңбек етудің әртүрлі іс-қимылы, тұрмыстық және үй шаруашылық жұмыстар, спортпен шұғылдану т.б. және астың арнайы динамикалық әсері.
Негізгі зат алмасу энергиясы тіршілікті қамтамасыз ету жүйесінің міндеттерін бір қалыпты сақтау үшін жұмсалады, яғни, жүректің, қан алмасудың, дем алудың, зат алмасудың, бүйректің т.б. дұрыс қызмет атқаруына арналған.Есейген адамның негізгі алмасу энергиясының шамасы 1200-1700 ккал. Әйелдердің негізгі алмасу энергиясы еркектерден 5-10 пайыз кем, ал балалардыкі 10-15 пайызға артық.. Іс жүзінде негізгі алмасуды есептеу әдісімен мына 1 және 2 кестелерді пайдаланып, анықтауға болады.
Астың арнайы динамикалық ( ААД ) әсеріне жұмсалатын энергия тамақты қарын және ішектерге қозғалуы мен қорытылуына ағзаға қажетті заттарға айналуына жұмсалады.Бұл энергия негізгі алмасудың 10% дейін жетеді.
Адамның әртүрлі тіршілік әрекеттеріне жұмсалатын энергия ( реттелген энергиялық шығын ) қол жұмыстарының ауырлығы мен көлеміне қарай анықталынады. Өндіріс барысы ( процесс ) қаншама қол жұмысын пайдаланып, қара күшті қолданса, соншама энергия шығыны да көп.
Медициналық Ғылым Академиясы жасына, жынысына, еңбек әрекетіне т.б. байланысты әртүрлі топтағы халықтың бір тәулікте жұмсалатын қажетті энергиясы мен негізгі тамақтық заттардың физиолигиялық шамасын белгіледі. Қазіргі кезеңде қолданылып жүрген еңбекке жарамды халықты еңбек қарқынына байланысты топқа бөлінуін келтірейік.
1-топ.Ой еңбегінің қызметкерлері: кәсіпорындар мен мекемклердің басшылары, қара күшті пайдаланбайтын инженерлік-техникалық қызметкерлер,хирургтер мен санитарлардан басқа медициналық қызметкерлер, мұғалімдер, оқытушылар, ғылыми қызметкерлер, әдебиет пен мәдениет қызметкерлері, хатшылар, бухгалтерлер, диспетчерлер,операторлар т.б.
2-топ. Жеңіл жұмыс атқаратындар: тігіншілер,өндіріс тауарларын сатушылар, үй-тұрмыс қызметкерлері, эоотехниктер, мал дәрігерлері, байланыс пен телеграф,радиоэлектроника өндірісінің жұмыскерлері,аграномдар, инструкторлар т.б.
3-топ. Орташа ауыр еңбектің қызметкерлері: станокшылар, электриктер,жөндеушілер, машина жүргізушілер, тамақ және жеңіл өнеркәсіп қызметкерлері, сатушылар, тұрмыстық-комунальдық және қоғамдық тамақтанудың қызметкерлері, ауыл шаруашылығының бригадирлері, теміржолшылар т.б.
4-топ. Ауыр еңбектің қызметкерлері: құрылыс жұмысшылары, механизаторлар, млшылар, бақшашылар,кеншілер,металлургтер т.б.
5-топ. Өте ауыр еңбектің қызметкерлері: шахтерлер, жер астының кеншілері, болат және шойын құюшылар,тасшылар, бетоншылар, жер қазушылар, жүк тасушылар т.б. механизацияланбаған өнеркәсіп қызметкерлері.
Тиімді тамақтану дегеніміз - тамақ ішу режимін бұзбай, күнделікті рациондағы негізгі қоректік заттектер мен биобелсенді заттектердің организмге қажетті үйлесімділігін сақтай отырып, қуаттың кірісі мен шығынынын тепе-теңдігін сақтау.
Тиімді тамақтану арқылы ағзаға ете қажетті пластикалық энергиялық заттектер тағаммен бірге түсіп отырады. Организмге қажетті нутриенттердің мөлшері адамның өмір сүру ортасындағы жағдаяттарға, оның жасына, жынысына, атқаратын жұмысына, байланысты ұлттық-этникалық ерекшеліктерше анықталады. Біршама дені сау, орта жастағы, аса ауыр еңбекпен айналыспайтьш адамға тәулігіне 2800-3000 ккал энергия жеткілікті. Энергия көзі - негізгі коректік (тағамдық) заттектер. Оларға нэруыздар (белоктар), майлар, көмірсулар жатады. Осы қоректік заттектердің ең оңтайлы өзара қатынасы 1:1, 1:3, 5-4 болып есептеледі. Көрсетілген арақатынас сақталған жағдайда адамның тамақтануы үйлесімді деп саналады. Организм күнделікті қажет қуатгы 12-15 пайыз нәруыздардың, 30-35 пайыз майлардың және 53-56 пайыз көмірсулардың алмасуынан алуы керек. Тиімді тамақтану үшін организм өзі өндіре алмайтын, яғни алмастырылмайтын тағами факторларды (кейбір амин қышқылдары, полиқанықпаған май қышқылдары, кейбір витаминдер, микро- және макроэлементтер, липотроптық заттектер, тағами талшықтар) міндетті түрде өзара үйлесімді мөлшерде күнделікті тамақпен алып отыруы қажет. Жоғарыда аты аталған заттектермен организмді толық қамтамасыз ету үшін рационға әр түрлі тағамдың өнімдер енгізілуі шарт, мысалы, жануар өнімдерінде болатын кейбір амин қышқылдары өсімдікте болмауы мүмкін. Сондықтан нәруыз көзі ретінде жануар өнімдері мен өсімдік өнімдерінің нәруыздары 55-45 пайыз немесе тепе-тең (50:50%) арақатынаста болғаны дұрыс, ал жануар майлары мен өсімдік майларының арақатынасы 2:1 болуы керек. Көмірсуларды көбінесе полисахаридтер күйінде қабылдаған жөн.Тиімді тамақтану мен үйлесімді тамақтану деген ұғым тамақ ішу режимін сақтауды да қамтиды. Қазіргі дамыған елдердегі тамақтану ережелерінің бұзылуын былайша жіктеуге болады:
:: Тамаққа биологиялық құндылығы аз (мысалы, қант, т.б), ал энергиялық құндылығы жоғары рафинадталған (тазартылған) өнімдерді көп пайдалану;
:: Тамаққа құрамында қаныққан май қышқылдары мол жануар өнімінен алынған майларды көп пайдалану;
:: Тамақ құрамында тағами талшықтардың аз болуы (қажетті мөлшердің 13-і ғана);
:: Микроэлементтер (темір, кобальт, мырыш, йод) тапшылығы;
:: Дәрумендер тапшылығы;
:: Ас тұзын қажетті мөлшерден көп пайдалану.
2.2 Алиментарлық аурулар, олардың алдын алу шаралын ұйымдастыру негіздері
Тамақтанумен байланысты ауруларды алиментарлық аурулар деп атайды. Тамақтан улану дегеніміз - микроағзалармен зақымданған және құрамында бактериялы токсиндері бар өнімдерді қолданғанның мәтижесінде пайда болды.
Тамақтан уланудың негізгі үш түрін ажыратады.
oo микропты тағаммен улану
oo микробсіз тағаммен улану
oo этиологиясы анықталмаған улану
Оларды стафилококтар, стрептококтар, ішек тақшалары және басқа да қоздырғыштар тудырады.
Тағамнан уланулар - бұл табиғаты микробты және микробсыз болатын, ауру тудырушы микроорганизмдердің немесе олардың әр түрлі токсиндерімен және сонымен қатар улы заттармен ластанған тағамдарды қолдану салдарынан пайда болатын жедел (сирек созылмалы), қарым-қатынас арқылы жұқпайтын ауру болып саналады. Таралу жолы - алиментарлы, берілу жолы - тағам өнімдері арқылы ауыздан тағаммен түскен қоздырғыш асқазан-ішек (АІЖ) жолдарына өтіп, экзотоксин бөледі. Сол себепті ішек қабырғасының өткізгіштігі жоғарылайды. Жасырын (инкубациялық) кезеңі 30 минуттан 24 сағатқа дейін.
Негізгі белгілері: жүрек айнуы, іш өту, іштің ауырсынуы, дене қызуының жоғарылауы, уыттану, әлсіздік, бас ауру, сусыздану (дегидратация), минералсыздану (деминерализация), ацидоз байқалады. Асқынған жағдайда дегидратациялық шоққа, жедел жүрек жетіспеушілігіне әкелуі мүмкін.
Тағамнан улану факторларының әр түрлілігіне қарай жалпы белгілерін атап көрсетуге болады:
- аурудың жедел, кенеттен басталуы;
- бір топ адамдарда аурудың бір уақытта басталуы;
- аурудың бір түрлі тамақты немесе тағам өнімін пайдаланумен байланыстылығы;
- тағамды қолдану жеріне немесе сатып алу орнына байланысты аурудың территориалды шектелуі;
- тағамнан улануға себеп болған түрін немесе тағам өнімін жойғаннан кейін аурудың жаңа жағдайының тіркелмеуі. Микробтық тағамнан улану адамнан сау адамға берілмейді және осы белгісі арқылы жұқпалы аурулардан ерекшеленеді. Кейбір тағамнан улануларға (микотоксикоздар, сынап, кадмий, пестицидтер және т.б.) жедел басталу және қысқа ағымдылық тән емес, яғни клиникасы ұзақ және созылмалы түрде көрініс береді. Тағамнан уланғанда науқастарға медициналық көмек көрсетуге бағытталған барлық емдік шаралар емдеу сауықтыру мекемелерінде жүргізіледі.
Алдын-алу шаралары:
- емдеу-сауықтыру мекемелерінде (ЕСМ), мектеп, бала-бақша асханаларында жұмыс жасайтын қызметкерлердің мерзімінде бактериологиялық зерттеуден өтуі;
- тері аурулары немесе қолында іріңді жарақаттары бар қызметкерлердің жұмысқа жіберілмеуінің қадағалануы;
- тағам дайындау технологиясы режімінде, дайындалуында, сақталуында, тасымалдануында санитарлық-гигиеналық талаптардың қатаң орындалуы;
- тез бұзылатын тағам түрлерін тоңазытқышта сақтау және тағамның бетін ашық қалдырмау;
- консервілердің жарамдылық мерзіміне назар аудару, ісінген (бомбаждалған) болса пайдаланбау;
- ас ішер алдында, дәретханадан кейін қолды сабындап жуу;
- тек қайнатылған су ішу;
- көкөністер мен жемістерді үнемі жуып пайдалану;
- ас дайындау, ыдыс жуу және ауыз су үшін ашық айдындардың, арықтардың суын пайдаланбау;
- үйдегі қоқыстарды уақытылы шығару болып табылады.
Тағамнан уланудың алдын-алу шараларын қатаң сақтап, ауырмаудың жолын іздеу өз қолдарыңызда екенін ұмытпаңыздар!
Эпидемиологиясы: қоздырғыштардың табиғатта таралуы өте жиі кездеседі. Инфекция көздері пневмониямен ауыратын адамдар маститпен зардап шегуші жануарлар. Зақымдалу жолы: алиментарлы Бактериялардың токсин бөліп шығаратын штаммаларымен инфекцияланған тағамдарды қолданғанда ауру туады. Таралу факторлары: бактерияларға қоректік орта болып табылатын кез келген тағамдық өнімдер ТТИ шақыратындардың токсиндері жоғары. Топтық, экспозивті аурулармен сипатталады. Мезгілдік байқалмайды, бірақ жазғы мезгілде жиі кездеседі.
2.3. Ботулизм мен сальмонеллез алиментарлық ауру ретінде
Сальмонеллез - сальмонелла туыстастығына жататын бактериялар шақыратын инфекциялы ауру. Оның жеңіл, орташа, ауыр түрлерін ажыратады. Негізгі клиникалық белгілері: іш қуысының ауырсынуы, лоқсу, құсу, іш өтумен сипатталады. Науқастың температурасы 38-39оС, ал кейде 40оС-қа дейін көтеріледі. Ауыр түрімен уланатын болса, тіпті өніммен аяқталу мүмкін. Бұл бактерияларды алғаш рет 1885ж. Америка ғалымдары Дж.Смит пен Д.Е. Сальмон обамен ауырған шошқалардан тапқан. Қазіргі кезде 2500-ден астам сальмонелла бактериясы бар. Сальмонеллалар сыртқы ортада қолайлы жағдай туса, көбейе береді. Олар суда 5, ет-шұжық, сары майда 4 айға, сүтте 20 күнге, ірімшікте 1 жылға дейін тіршілігін жоймайды. Малға беретін жемдерде 10 ай, топырақта 18 айға дейін сақталады. Сальмонеллар -- негізінен көптеген жабайы және үй жануарларының ішек жолының қалыпты микрофлорасы. Адамдарға Сальмонеллез әр түрлі үй жануарлары мен құстардан жұғады. Ауру, әсіресе, нәрестелер мен қарт адамдарда ауыр өтеді. Ауруды лаб-да арнайы бактериол. (қан, нәжіс, құсық қалдығы, т.б. алынады) және серол. әдіспен (Видаль реакциясы, т.б.) анықтайды. Емі: асқазанды жедел жуып-шаяды, дененің улануын әлсірететін, жоғалтқан тұз-су балансын қалпына келтіретін әр түрлі сұйықтықтарды тамырға құю, витаминдер, бактериофагтар, антибиотиктер (левомицетин, циклофлоксацин, т.б.) қабылдау. Сальмонеллез бен күресу және оның алдын алу үшін сан.-гигиен., ветеринар. және індетке қарсы ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz