Малдарда некроздың туындау себептері

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

І. Кіріспе. . 3 бет

ІІ. Негізгі бөлім.

2. 1Некрозға түсініктеме және оның мәні . . . 4 бет

2. 2 Некроздың туындау себептері . . . …… . . . 4-6 бет

2. 3 Морфологиялық сипатына байланысты некроздың бөлінуі . . . 6-7 бет

2. 4 Некроздың даму сатылары . . . . ……… . . . 7-8 бет

2. 5 Некроз кезінде мүшелер мен ұлпалардағы өзгерістердің макроскопиялық көрінісі . . . 8-9 бет

2. 6 Некроз кезіндегі микроскопиялық өзгерістердің сипаттамасы . . . 10-11 бет

III. Қорытынды. 12 бет

IV. Пайдаланылған әдебиеттер . . . … . . . 13 бет

І. Кіріспе

Некроз - тірі организмде жасушаның, тіннің немесе ағзаның бір бөлігінің бүтіндей өлуін айтады. Демек некроз тірі организмде болатын жергілікті өлім.

Некроз қалыпты жағдайда да ұдайы болып тұратын құбылыс. Тері эпидермисі, асқазан- ішекшырышты қабатының жасушалары, қан элементтері және т. б. болады. Әрдайым өліп, жаңа жасушалармен алмасып отырады, ол “регенерация” деген атауға ие. Ағзалар негізін құраушы жасушалар бірнеше сағаттан бірнеше жылдарға дейін өмір сүріп, кейін өз тіршілігін жояды. Бұл физиологиялық өлім. Егер жасушаның өлімі әртүрлі зақымдаушы әсерлер нәтижесінде болса оның патологиялық өлім дейді.

Некроз өте күделі үрдіс, бірнеше сатылардан тұрады. Жасуша өлместен бұрын оның морфологиялық құрылысында көптеген өзгерістер болады. Егер осы кезеңде зақымдаушы себептер жойылса, жасуша өзінің әуелгі қалпына келе алады, сол үшін бұл үрдістердің морфогенезін мұқият және түсіне білу қажет.

Некроздың туындау себептері алуан түрлі: физикалық, химиялық және биологиялық факторлар. Белгілі бір жерге патогендік агент тікелей әсер еткенде пайда болған некрозды - тура некроз, ал белгілі бір жерге қанның келмей қалуынан, жүйке қызметінің бұзылуынан немесе аллергияға байланысты пайда болған некрозды жанама некроз деп атайды.

Некроз болған жерде аралық заттар да, талшықты құрылымдар да қан тамырларында, нерв талшықтарында да өзгерістер болады. Аралық және дәнекер тінде фибриноидты некроз, каллоген, эластик талшықтарында ісіну, ыдырау, іріп кету; ретикулярлық талшықтарда бөлшектеніп кету үрдістері көрінеді. Жарақаттанудан (үсу, күю), жүйкенің жаншылуынан, уланудан, туберкулез, мерез, бөртпе, сүзек аурулары салдарынан, бүйректің қабынуынан, сондай-ақ гангрена, инфаркт аурулары кезінде де өлі ет пайда болады. Өлі еттенген органдардың ұлпалары мен жасушаларының қан айналысы, жүйке жүйесінің қызметі бұзылып, жасуша аралық заттары өзгереді. Мұның салдарынан қоректік заттардың келуі азайып, тіршілік әрекеті кемиді. Сөйтіп, орган не ұлпа жасушаларының ядросы мен цитоплазмасы бүрісіп кішірейеді. Өлі ет көбінесе ұзаққа созылған аурудан әлсіреген адамдарда жиі кездеседі. Мұндайда кез - келген жердің, әсіресе жамбас ұлпалары өлі еттенуі мүмкін. Кейде өлі ет органға инфекция түсіп, іріңдейді. Оның емі, шіріген ұлпаға хирургиялық операция жасайды, антибиотиктер, организмді әлдендіретін, құнарлы, витаминдер қолдану қажет.

ІІ. Негізгі бөлім.

2. 1 Некрозға түсініктеме және оның мәні . Некроз - тірі организмде торшаның, ұлпаның немесе ағзаның бір бөлігінің тіршілік әрекетінің мүлдем тоқтап өлуі. Демек некроз тірі организмде болатын жергілікті өлім. Некроздың алдында кейде некробиоз үрдісі болады. Бұл қайтымсыз, біртіндеп дамитын дистрофиялық өзгерістермен сипатталатын, өмір мен өлім арасындағы жағдай. Ал мүшенің бір бөлігіне кенеттен қан келмей қалу жағдайында, немесе күшті улар әсерінен некробиозсыз, тез өледі.

Ағзалар негізін құраушы жасушалар бірнеше сағаттан бірнеше жылдарға дейін өмір сүріп, кейін өз тіршілігін жояды. Бұл физиологиялық өлім. Егер жасушаның өлімі әртүрлі зақымдаушы әсерлер нәтижесінде болса оның патологиялық өлім дейді.

Кейінгі кездері “апоптоз” деген термин пайда болды. Оның некроздан айырмашылығы ол негізінен жасушалардың зақымдануына, әсіресе олар ДНК-дағы байланысты дамитын өзін өзі өлтіру үрдісі. Сонымен апоптоз организмнің гендік қасиеттері өзгерген жасушалардан тазарудың физиологиялық механизмі. Апоптоздың алғашқы кезеңінде хроматинде маргинация, ал цитоплазма мен жасуша оргоноидтарында конденсация құбылыстары дамып, жасуша қалдықтары мембранамен қоршалған апоптоздық денешіктерге айналады.

Кейін олардың макрофагтар немесе басқа жасушалар обып жояды. Апоптоз аймағында экссудативті қабыну болмайды. Сонымен жасушаның физиологиялық жағдайда өлуінің де патологияға байланысты өлуінің механизмдері бір деуге болады.

Сонымен жасушаның физиологиялық жағдайда өлуінін де, патологияға байланысты өлуінің де механизмдері бір деуге болады. Өлген тіндер, ағзалар әдетте ақшыл-сары (жүрек, көкбауыр, бүйректер) немесе қоңыр-қара (тері, ішек) түрге кіреді. Некроз ошағында жасушаның барлық микроскоптық және ультрақұрылымды деңгейін қамтитын өзгерістер көрінеді.

2. 2 Некроздың туындау себептері. Некроздың туындау себептері алуан түрлі : физикалық, химиялық және биологиялық (бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар, қарапайымдылар, т. б) факторлар. Белгілі бір жерге патогендік агент тікелей әсер еткенде пайда болған некрозды - тура некроз, ал белгілі бір жерге қанның келмей қалуынан, жүйке қызметінің бұзылуынан немесе аллергияға байланысты пайда болған некрозды жанама некроз деп атайды.

Себептеріне байланысты некроздар 2 топқа бөлінеді: тура некроз, жанама некроз. Тура некроз - ұлпалар мен торшаларда некроз туғызатын себептердің тікелей әсер етуіне байланысты дамиды. Мысалы, механикалық факторлар (соғылу, жарақаттану, жаншылу) . Жанама некроз - қан мен жүйке жүйесі арқылы, солардың ақауларына байланысты дамиды. Зиянды фактордың әсер еткен жерінен аулақ, басқа жерде дамиды.

Тудырушы себебіне байланысты:

1) Ангиогендік (қантамырлық) некроз;

2) Трофожүйелік некроз;

3) Аллергиялық некроз;

Ангиогендік некроз - ұлпаға қанның келмей қалуына байланысты туындайды. Артерия сырттан қысылып, немесе арнасы тромбымен не эмболмен бітеліп қалғанда қан келмей қалады. Бұл жағдайда мүшелер мен ұлпалар құрылымдары оттегі жетіспеуіне байланысты, гипоксияға ұшырап, өле бастайды. Әсіресе гипоксияға сезімталды болып келетін орталық жүйке жүйесі. Оның торшалары басқа паренхималық торшаларға қарағанда тез өледі (2-3 мин) . Оттегі жетіспеуіне көбірек шыдайтын дәнекер ұлпа.

Трофожүйелік некроз - орталық және шеткі жүйке жүйелерінің зақымдалуына байланысты туындайды. Нейротрофикалық қызметі бұзылғанда ұлпаларда дистрофиялық, некробиотикалық және некроздың процестер дамиды.

Экзогендік: физикалық жарақаттар, радиация, электр тогы, өте жоғары және төменгі температура; химиялық: күшті қышқылдар мен сілітілер. Биологиялық: микробтар, вирустар, саңырауқұлақтар және олардың улары.

Нерв жүйесіндегі өзгерістер: Қан айналуының бұзылуына кіретін тромбоз, эмболия, спазм.

Эндогендік факторлардың әсер етеу нәтижесінде пайда болған некроздарға: Иммундық рекативтіліктің өзгеруіне, антиген және антидене реакцияларының нәтижесінде, иммундық кешендер әсерінде пайда болатын некроздар жатады. Бұл айтылған себептердің кейбіреуі өзінің тікелей әсері нәтижесінде, ал басқалары қан тамырларындағы немесе нерв жүйесіндегі өзгерістер арқылы некрозға себеп болады. Осыған орай некроз: тура және жанама деп бөлінеді.

Айтылған физикалық, химиялық, биологиялық факторлар тура некроздың себебі болса, жанама некрозға қан тамырлары тығындалып қалғанда немесе спазм нәтижесінде дамитын некрозадр және нерв жүйесінің зақымдануына байланысты туындайтын трофонефроздық некроздар кіреді.

Некроздану үрдісі жасуша лизосомасының құрамындағы гидролиздеуші ферменттер әсерінде (аутолиз) немесе некроз ошағында жиналған лейкоциттер ферменттерінің әсерінде (гетеролиз) жүреді.

Даму механизіме байланысты некроздың жіктелуі:

Жарақаттық оны тудырушы себептердің тіндердегі тікелей әсерінен дамиды. Мысалы, жоғары температура (күю), төменгі температура (үсу), концентрацияланған қышқылдар әсерінде.

Токсиндік тіндерге әртүрлі улы заттар әсерінде дамиды. Оларға бактериялалардың улары, химиялық заттардың (сулема, мышьяк) тікелей әсері кіреді. Мысалы, дифтерия токсиндері нәтижесінде тыныс жолдарындағы некроз, туберкулезге байланысты дамитын казеозды некроз және т. б.

Нейрогендік орталық немесе шеткі нервтер зақымданғанда дамиды. Мысалы, ауру салданып, ұзақ жатқанда пайда болатын жатын жаралар (декубиталдық жаралар) .

Аллергиялық организмнің әртүрлі әсерлерге сезімтелдығы артып кеткенде байқалады. Оның мысалы ретінде жоғары сезімталдықтың жедел түріне дамитын Артюс синдромын келтіруге болады. Қан тамырлық ағзалардың қанмен қамтамасыз етілуі бұзылғанда кездеседі. Оған қан тамырларының эмболиясы нәтижесінде дамитын жүрек инфаркты, өкпе инфаркты, ішек гангренасы мысал бола алады.

2. 3 Морфологиялық сипатына байланысты некроздың бөлінуі .

3 түрге бөлінеді: а) құрғақ (коагуляциялық) некроз; ә) дымқыл (колликвациялық) некроз; б) гангрена (құрғақ және дымқыл) .

Коагуляциялық (құрғақ) - торша, торшааралық зат, плазма протеиндерінің ұйып, тығыздалуымен, сұйықтың азаюымен сипатталады. Мүшенің өлген жеріне қанның келмей қалуынан болады. Некроз белокқа бай, бірақ құрамында су көп болмайтын ағзаларды: жүректе, көлденең жолақты бұлшықетте, бауырда, бүйректе, көкбауырда дамиды. Некроз болған аймақта белоктар ұйып қалып тін сусызданып, тығыздалып қалады. Кальций жиналып қалуы, осыған балынысты жасушаішілік ацидоз денатурация үрдісін күшейтетіні белгілі. Өлген жер құрғақ, тығыз, көмескі, сұр, ақшыл - сұр, сарғыштау, шекарасы айқын, суреті жойылады. Балауыз тәрізді некроз жылқының миоглобинуриясында, төлдің ақ ет ауруында. Мысалы, анемиялық инфарктілер - қан келмей қалған мүше бөлігінің өлімі. Ет талшықтары жуандайды, талшықтардың көлденең жолақтары миофибрилдер жойылып, саркоплазма кесектерге ыдырайды, сарколемма сақталады, бұлшық еттің балауыз тәрізді некрозы (Ценкер), туберкулез, маңқа кезіндегі сүзбе тәрізді некроз (казеозды) .

Колликвациялық (дымқыл ) некроз - құрамында су мол ағзаларда, мысалы, мида, өкпе, қарында кездеседі. Зақымданған тін өзіне суды сіңіріп жұмсайды, сұйылады, ботқа ұқсаған затқа айналады. Кейінірек ол жерде киста пайда болады. Өлген ұлпа ошағы сұр, дымқыл, жұмсақ, ұлпалары жұмсарады, мацерацияға ұшырайды. Энцефаломаляция - мидың жұмсаруы, миомаляция - бұлшық еттің жұмсаруы.

Гангрена - сыртқы ортамен қатынасы бар тіндердің некрозы(тікелей және анатомиялық каналдар арқылы қатынас) . Гангрена тері, ішек, өкпе, ұрттың терісінде кездеседі. Түсінің қара қоңыр немесе қара түсті болуы, қан пигменттерінің темір сульфидіне айналуымен байланысты. Морфологиялық үш түрі бар: құрғақ демаркациялық қабыну аймағы бар аяқ қолдың терісінде мумий тініне ұқсас. Ылғалды ганренада демаркациялық аймақ болмайды, өлген тінге шірітуші микраоганизмдер әсерінен, сасық иісті(өкпе, ішек, жатыр), оқ тиген аймақтарда бұлшық еиттердің деструкциясымен өтетін, анаэробты бактериялар клостридий перфрингенс тобының бактериялары жұқтырылған аймақтарда, анаэробты гангрена кездеседі. Құрғақ гангрена - өлген ұлпа ауаның әсерінен кеуіп, тығыздалады, бүріседі. Сұйығы аз ұлпаларда дамиды. Қан пигменттерінің ыдырауына байланысты түсі қара, қара - қоңыр болады, үсігенде, шошқа тілмесінде, лептоспирозда кездеседі.

2. 4 Некроздың даму сатылары. Некроз алды кезеңі (паранекроз) бұған жасушалардағы ауыр дистрофиялық бірақ қайтымды өзгерістер кіреді. Өлу алды кезеңінде (микробиос) жасушада қайтымсыз өзгерісттер пайда болады. Өлу кезеңі (некроз, некрофанероз) жасуша тіршілігінің бүтіндей жойылуымен сипатталады.

Өлгеннен кейінгі өзгерістерге (некролиз, аутолиз) осы өлген жасушаның тін ферменттері әсерінде ыдырап, организмнен шығарылуы немесе олардың сау тіндерден шекаралануы кіреді.

Апоптоздың алғашқы кезеңінде хроматинде маргинация, ал цитоплазма мен жасуша оргоноидтарында конденсация құбылыстары дамып, жасуша қалдықтары мембранамен қоршалған апоптоздық денешіктерге айналады.

Некроз ошағында жасушаның барлық микроскоптық және ультрақұрылымды деңгейін қамтитын өзгерістер көрінеді.

Өлу кезіндегі жасуша ядросындағы өзгерістерге жатады:

-Ядросының ісінуі;

-Ядроның еріп кетуі (кариолизис) ;

-Ядро мембранасының жарылып кетуі;

-Ядроның бүрісіп қалуы (кариопикноз) ;

-Ядроның бөлшектеніп кетуі (кариорексис) .

Бұл үрдістер бірінен соң бірі дамитын үрдістер ядрошықта да кездеседі. Жасуша цитоплазмасында болатын өзгерістер жай микроскоппен қарағанда: цитоплазманың ұйып қалуы, цитоплазманың бөлшектеніп және еріп кетуі түрінде көрінеді. Ал электрондық микроскопта ең көп өзгерістер митохондрий аппаратында орын алады. Олардың ісінуі, вакуольденуі, бүрісіп қалуы, бөлшектеніп және іріп кетуі некроз үшін тән өзгерістерге жатады. Түйіршікті цитоплазмалық торда рибосомалардың жоғалып кеткендігін, цистерналардың кеңейгендігін көреміз.

Лизосомалардың жарылып кетуі нәтижесінде цитоплазмаға шыққан гидролиздеуші ферменттер осы жасушалардың өлуінің, кейін жойылып кетуінің бірде бір себебі бола алады. Дегенмен де жеке бір органеллелардағы қайтымсыз өзгерістерді жасушаны бүтіндей күйреуіне соқтыру шарт емес.

2. 5 Некроз кезінде мүшелер мен ұлпалардағы өзгерістердің макроскопиялық сипаты.

Мүшенің сыртында және тілік бетінде көптеген некроз ошақтары көрінеді. Олар домалақ пішінді, сұрғылт - сары түсті, қатты, шкарасы айқын болады. Бұл некроз ошақтарының диаметрі 0, 5 - 1 см шамасында. Некроз ошақтарында мүшенің әдеттегі бөлікшелік құрылысы жойылған.

1 - сурет. Көлемді бауыр некрозы.

$C:\Users\User\Desktop\апр.png$

Лимфалық түйіннің казеозды (сүзбе тәрізді) некрозы. Мүшенің көлемі ұлғайған, тығыздығы қатайған, оның тілік беті сұрғылт түсті, қалыпты суреті жойылған, біркелкіленген. Лимфалық түйіннің осылай өзгеруі ірі қара малдың туберкулезіне тән үрдіс.

Картинки по запросу казеозный некроз лимфоузла при туберкулезе