Иондаушы сәулелердің жасушаға және көп жасушалы ағзаға әсері

І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Иондаушы сәулелердің шығу тарихы.
2. Иондаушы сәулелерге жалпы сипаттама.
3. Иондаушы сәулелердің ағзаға түсу жолдары мен әсері
4. Иондаушы сәулелердің жасушаға әсері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен зақымдануы көбейе түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ неше түрлі тездеткіштер (ускорительдер) сыналып, атом бомбалары жарылып жатыр. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян келтіріп, әлі де келтіруде. Сондықтан да адамзат баласын радиациядан қорғау осы кездегі кезек күттірмейтін өзекті мәселеге айналып отыр.
Сәулелену дегеніміз – иондалатын ортамен өзара әсерлесуі арқылы әртүрлі таңбалы электр зарядттарының (иондар) пайда болуын айтамыз. Бұл сәулелену заттардың сапасын бақылау үшін, ғылыми зерттеу жұмыстарында, ауыл шаруашылығында топырақ тығыздығын өлшеу үшін, медицинада қатерлі ісік терапиясы үшін кеңінен қолданылады.
Иондаушы сәулелер (радиоактивті сәулелер,радиация) олардың кинетикалық және электромагниттік энергиялары үлкен шама құрайды. Сондықтан ондай бөлшектер жолындағы денелердің атомдары мен молекулаларының химиялық-физикалық касиеттерін өзгертіп иондайды, олардың араларындағы қалыпты байланыстарды үзеді.

1. Ильин Л.И., Кирилов В.Ф., Коренков И.П. «Радиационная гигиена»: учебник, 2010г. -475с
2. https://kk.wikipedia.org/wiki/С%
D3

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ ЖӘНЕ ӘЛЕУМЕТТІК ДАМУ МИНИСТРЛІГІ
ОҢТҮСТІК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТІК ФАРМАЦЕВТИКА АКАДЕМИЯСЫ

Гигиена-1 және эпидемиология кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Иондаушы сәулелердің жасушаға және көп жасушалы ағзаға әсері.

Орындаған: Қазыхан А.Е.
Тобы: 302(Б)ДЕІ
Қабылдаған: Ергебекова Г.Қ.

Шымкент, 2016 ж
Жоспар:
І Кіріспе
ІІ Негізгі бөлім
1. Иондаушы сәулелердің шығу тарихы.
2. Иондаушы сәулелерге жалпы сипаттама.
3. Иондаушы сәулелердің ағзаға түсу жолдары мен әсері
4. Иондаушы сәулелердің жасушаға әсері.
ІІІ Қорытынды
IV Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Жыл өткен сайын адамдардың радиоактивті сәулеленумен зақымдануы көбейе түсуде. Өйткені жыл сайын атом электр станциялары салып, олар іске қосылып жатыр. Сондай-ақ неше түрлі тездеткіштер (ускорительдер) сыналып, атом бомбалары жарылып жатыр. Олардан қаншама радиоактивті сәулелер бөлініп шығып, адамзат баласына неше түрлі зиян келтіріп, әлі де келтіруде. Сондықтан да адамзат баласын радиациядан қорғау осы кездегі кезек күттірмейтін өзекті мәселеге айналып отыр.
Сәулелену дегеніміз - иондалатын ортамен өзара әсерлесуі арқылы әртүрлі таңбалы электр зарядттарының (иондар) пайда болуын айтамыз. Бұл сәулелену заттардың сапасын бақылау үшін, ғылыми зерттеу жұмыстарында, ауыл шаруашылығында топырақ тығыздығын өлшеу үшін, медицинада қатерлі ісік терапиясы үшін кеңінен қолданылады.
Иондаушы сәулелер (радиоактивті сәулелер,радиация) олардың кинетикалық және электромагниттік энергиялары үлкен шама құрайды. Сондықтан ондай бөлшектер жолындағы денелердің атомдары мен молекулаларының химиялық-физикалық касиеттерін өзгертіп иондайды, олардың араларындағы қалыпты байланыстарды үзеді. Сөйтіп, биологиялық денелер де, басқа табиғи денелер де өзгеріске ұшырайды. Әсіресе тірі табиғат: адам мен жан-жануарлар, өсімдіктер мен басқа да тіршілік иелері зор зардап шегеді.
Радиоактивтіліктің көрінісі болып табылатын иондаушы сәулелердің ашылуы ғылыми техникалық прогрестің дамуы үшін иондаушы сәулелермен атом энергияларының кең масштабта қолданыу атом ядроларының синтезі және бөліну реакцияларында, өндірістік қиындықтардың өсулерінде, қоғамдық байлықтың жоғарлауында, науқас адамдардың емі мен диагностикасын анықтауда қолданылады. Радиоактивті заттар металлургияда, машинақұрылымында, химиялық өндірістерде, ауыл шаруашылығында, медицинада және көптеген ғылыми зерттеу лабораторияларында қолданылады. Белсенділіктің жоғарлауы, радиоулылығы, физикалық химиялық қасиеті, сонымен қатар оның қолданулары әртүрліліктермен ерекшеленеді. Радиоактивті заттар қатты, сұйық және газ түрінде қолданулары мүмкін.
Иондаушы сәулелердің көздерін қолдану қоғамдық энергиялық ресурстардың кеңеюіне, өндірістік процестердегі автоматизация және дистанциялық бақылаулардың кеңеюлеріне әсер етті.

Иондаушы сәулелердің шығу тарихы
Өндірістік ортада жаңа гигиеналық фактордың - иондаушы сәулелердің пайда болуы өткен жүз жылдықтың соңындағы физика аумағындағы үлкен бір ашылулармен байланысты.
1895 жылы - Вильям Конрад Рентгенмен рентген сәулесінің ашылуы.
1896 жылы - Анри Беккерлмен шынайы радиоактивті құбылыстардың - көзге көрінбейтін сәулелердің енуімен уран тұздарының өздігінен шығуы.
1988 жылы - Марий Складовский - Кюри және Пьер Кюри радий және полонидің радиоактивті қасиетін, олардың сәулелену қарқындылығын яғни уран сәулелерінен басым қарқындылықтағы сәулеленуін ашты.
Көзге көрінбейтін өтімді сәулелерді шығаратын заттарды радиоактивті заттар деп атады. Ал осы заттардың қасиетін - радиоактивтілік деді.
Соңғы он жылдықта жаңа радиоактивті элементтер ашылды - торий(1898), актиний(1899), тарон және радо(1900), радиоторий(1905), мезоторий(1907) және т.б. барлық элементтердің атомдық нөмері 83-тен көбі радиоактивті болып табылды. Шынайы радиоактивтіліктер кейбір жеңіл элементтерде де анықталынды, оның ішінде калий, рубидий, самария, лантан және рений изотоптары.
Э. Резфордпен атом ядроларының болатыны дәлелденгеннен кейін(1913), радиоактивтілік сәулелену аймағында теориялық және тәжірибелік физика үлкен жетістіктерге жетті. Олардың бастылары келесілер: Кюри отбасыларының шынайы радиоактивтілік көрінісінің ашылуы(1934):
- нейтрондар әсеріненуран ядроларының бөлінуіжаңа ядролық реакция түріндегі ашылу (1938);
- осы реакцияда нейтрондардың босауын дәлелдеу;
- уранда тізбектік ядролық реакцияның жүзеге асуы (1939).
Қазақстан территориясында қуатты ядролық сынақтардың ең көп мөлшері жасалды. Семей полигонында 1949 жылдан 1989 жылға дейін 470 ядролық жарылыс, оның 90-ы ауада, 354-і жер астында және 26-сы жер бетінде жүргізілген. Олар Қазақстан территориясының біраз бөлігінің радиациялық ластануына әкелді. Шығыс Қазақстан тұрғындары Хиросима - Нагасаки мен Чернобыльдан кейінгі ең үлкен ойрандаушы сәулелену дозасын алған. Радиациялық әсерге байланысты туған аурулар туралы мәліметтер 1989 жылға дейін құпия сақталып келді. Ресми емес көздердің мәліметтеріне сүйенсек лейкемиядан қайтыс болғандар саны ондаған мың адамды құрайды.

Иондаушы сәлелерге жалпы сипаттама
Иондағыш сәулелену - зарядталған және зарядталмаған бөлшектерден және фотондардан тұратын сәулелену, олар ортамен әсерлескен кезде белгілері әртүрлі иондар түзеді.
Әртүрлі иондағыш сәулленулерді сипаттау үшін, иондағыш қабілеті және енгіштік қабілеті деген түсінік қолданылады. Соларға байланысты сәулеленудің мынадай түрлері ажыратылады:
- альфа сәулеленуі (бөлшектері) - оң зарядталған гелий ядроларының ағыны. Реттік номері 83-тен артық табиғи радиоактивті изотоптар альфа активтілікке ие. Альфа сәулеленуінің иондандырғыш қабілеті үлкен, енгіштік қабілеті аз, ауада таралу ұзындығы 3-11 см, ағза тіндерінде - бірнеше микрон. Парақ қағазға тұтылып, одан өте алмайды. Сондықтан альфа сәулеленуі сыртқы сәулелену кезінде мүлдем қауіпсіз, бірақ радиоактивті изотоп ағзаға түскен кезде өте қауіпті;
- бета сәулеленуі (бөлшектері) - оң зарядталған электрондардың немесе теріс зарядталған позитрондардың ағыны. Бұлар жеңіл де және ауыр да элементтердің арасында кездеседі. Бұлардың иондағыш қабілеті альфа сәулеленуге қарағанда аз, бірақ енгіштік қабілеті басым. Бета бөльшектерінің ауада таралу ұзындығы 10-15 м, ал ағза тіндерінде - бірнеше миллиметр. Алайда бірнеше миллиметр алюминий қаңылтыры оны толық жұтып алады.;
- гамма сәулеленуі (бөлшектері) - радиоактивтілік айналым (ыдырау) кезінде шығатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. Гамма- сәулеленуінің енгіштік қабілеті өте үлкен. Гамма кванттарының ауада тарау ұзындығы жүздеген метрмен, биологиялық ортада ондаған метрмен есептеледі. Иондағыш қабілеті үлкен емес. Өтімділік қабілеті аса күшті. Сондықтан одан қорғану үшін корғасынның немесе бетон плиталардың калың қабаты пайдаланылады.

Ренген сәулеленуі - табиғаты жағынан гамма сәулеленуіне ұқсас. Бұл заттағы жылдам электрондарды тежеу кезінде жасанды түрде пайда болатын электромагниттік энергияның кванттар ағыны. Гамма сәулеленуіндегі сияқты физикалық қасиеттерге ие.
Нейтрондық сәулелену - нейтрондар ағыны. Ядролық реакторларда уран, плутоний ядроларының бөліну реакциясы кезінде пайда болады. Енгіштік қабілеті үлкен, себебі нейтрондық заряды жоқ.
Иондаушы сәулелердің көздері: ядролық жарылыс, жарылыс кезінде немесе басқа жағдайларда пайда болатын және жергілікті жер мен атмосфераны зақымдайтын радиоактивті заттар болып келеді.
Иондаушы сәулелердің ағзаға түсу жолдары мен әсері
Радиациялық ластану қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі - радияциялық ластану болып қалып отыр. Радиактивті ластанумен күресу тек алдын алу сипатында ғана болады. Себебі табиғи ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын биологиялық ыдырату әдістері де, басқа да механизмдері де жоқ. Қоректік тізбек бойынша тарала отырып (өсімдіктерден жануарларға) радиоактивті заттар азық-түлік өңімдерімен бірге адам ағзасына түсіп, адам денсаулығына зиянды мөлшерге дейін жиналуы мүмкін. Радиоактивті ластану - қоршаған ортаны өте қауіпті әсер әкелетін физикалық ластанудың түрі. Бұл ластану адам денсаулығы мен тірі организмдерге радиациялық сәулелену арқылы зиянды әсер жасайды. Қазіргі уақытта дамыған елдерде ядролық энергетиканың дамуына байланысты қоршаған ортаның радиациялық ластануы үлкен қауіп тудыруда. Ластанудың бұл түрі химиялық кейін екінші ортаға шықты
Адам организмі радиация көзіне емес, радиацияға жауап береді. Радиоактивті заттар болып табылатын радиация көздері ішек жолдары арқылы сумен және тамақпен бірге, өкпе арқылы тыныс алу кезінде, аз мөлшерде тері арқылы,сонымен қатар медициналық радиоизотопты диагностика кезінде адам организміне түсе алады. Бұл жағдайда ішкі сәулелену пайда болады.
Сыртқы сәулелену - радиактивтік заттармен зақымданған жергілікті жерде болған кезде бүкіл организмге ядролық жарылыстың өтпелі радиациясының немесе гамма сәулелердің әсер етуінен тұрады.
Ішкі сәулелену - радиактивтік заттардың организм ішіне тыныс органдары, асқазан-ішек жолы, жаралар арқылы түсуі салдарынан пайда болады.
Радиоактивті заттар газ немес аэрозол түрінде аэрогенді жолмен ағзаға түсуі мүмкін, сонымен қатар тері арқылы қайнар көздермен қатынас нәтижесінде, кір қолмен тамақтанған кезде ауыз арқылы немесе құрамында изотоптары бар тамақпен қоректенген кезде.
Сәулелердің кейбіреулерінің ену қабілеті үлкен болады, олардың сәулеленулері ішкі ағзалардың зақымдануларын тудырады. Β сәулелердің ену қабілеттері төмен болғандықтан және олардың сыртқы ортамен әсерлесуінің салдарынан терінің, роговицаның және көздің шыны денесінің зақымдануларын тудырады.
Радиоактивті заттар ағзаға түскен кезде ең алдымен критикалық ағзаларға -- радионуклеид депосына және маңайындағы тіндерге әсер етеді. Радиоактивті заттар ағзада ерекше таралады. Йодтың радиоактивті изотоптары қалқанша безін зақымдап, қатерлі және қатерсіз ісіктерді тудыруы мүмкін.
Жерде сирек кездесетін ісіктер бауырда ісік тудыруы мүмкін; остеотропты изотоптар - остеосаркомогенді және лейкогомогенді нәтиже беріп, сүйек миындағы қанның түзілуін тежейді. Салыстырмалы түрде бірқалыпты тараған изотоптар (Cs, Ru, Nb, HTO, Po және т.б)лимфоидты қан түзуді тежейді, ұрық каналының атрофиясын тудырып, жұмсақ тіндердің (сүт безі, асқазан ішек жолдарының , бауырдың) ісіктерін тудырады. Полонимен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.