S,p,d-элементтерінің медициналық-биологиялық маңызы.химиялық байланыстың табиғаты

1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. s . элементтерінің медициналық.биологиялық маңызы
2.2. p .элементтерінің медициналық.биологиялық маңызы
2.3. d. элементтерінің медициналық.биологиялық маңызы
2.4. Химиялық байланыстың табиғаты
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
5.Бағалау критерий

Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және биологиялық сұйықтықты құрайды. Адам мен жануарлар ағзасына әртүрлі Химиялық элементтердің әсерін оқып-үйрену ХIХ ғасырдың екінші жартысынана басталды. Академик Вернадский мен оның шәкірті Фесенков адам ағзасындағы барлық биогенді элементтерді олардың денедегі шама – мөлшеріне орай үш типке бөлді.
Бірінші тип – адам ағзасындағы шамасы оның массасынан 10־³% асатын макроэлементтер. Оларға 13 химиялық элементтер жатады: O – 65.7%, C-17.1%, H – 10%, N – 2.4%, Ca – 1.6%, P – 0.84%, K – 0.42%, Na – 0.28%, S – 0.21%, Cl – 0.14%, Mg – 0.05%, F – 0.007%, Fe – 0.005%. Бұл элементтердің қосындысы, адам денесі массасының 99,99% құрайды.

1. Б.Бірімжанов, Н.Нұрахметов “Жалпы химия”, Алматы1992ж
2. Ә.К.Патсаев, С.А.Шитыбаев, Қ.Н.Дәуренбеков “Бейорганикалық және физколлоидтық химия”, Шымкент 2004ж
3. Химия: Жалпы білім беретін мектептің 8 сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. / Алматы: Атамұра, 2009.
4. Химия: Жалпы білім беретін мектептің жаратылыстану-математика бағытындағы 11-сыныбына арналған оқулық / Ә. Темірболатова, Н. Нұрахметов, Р. Жұмаділова, С. Әлімжанова. – Алматы: «Мектеп» баспасы, 2007.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы:s,p,d-элементтерінің медициналық-биологиялық маңызы.Химиялық байланыстың табиғаты. Пән:Химия. Факультет:Жалпы медицина. Курс:1 Тобы:113А

Жоспар
1. Кіріспе
2. Негізгі бөлім
2.1. s - элементтерінің медициналық-биологиялық маңызы
2.2. p -элементтерінің медициналық-биологиялық маңызы
2.3. d- элементтерінің медициналық-биологиялық маңызы
2.4. Химиялық байланыстың табиғаты
3. Қорытынды
4. Пайдаланылған әдебиеттер
5.Бағалау критерий

Кіріспе.

Химиялық элементтер тірі ағзаның негізгі жасушаларын және биологиялық сұйықтықты құрайды. Адам мен жануарлар ағзасына әртүрлі Химиялық элементтердің әсерін оқып-үйрену ХIХ ғасырдың екінші жартысынана басталды. Академик Вернадский мен оның шәкірті Фесенков адам ағзасындағы барлық биогенді элементтерді олардың денедегі шама - мөлшеріне орай үш типке бөлді.
Бірінші тип - адам ағзасындағы шамасы оның массасынан 10־³% асатын макроэлементтер. Оларға 13 химиялық элементтер жатады: O - 65.7%, C-17.1%, H - 10%, N - 2.4%, Ca - 1.6%, P - 0.84%, K - 0.42%, Na - 0.28%, S - 0.21%, Cl - 0.14%, Mg - 0.05%, F - 0.007%, Fe - 0.005%. Бұл элементтердің қосындысы, адам денесі массасының 99,99% құрайды.
Биогенді элементтердің екінші типі - олигоэлементтер немесе микроэлементтер. Олардың массалық проценті 10־³-10־% аралығында болады.
Үшінші типке әрқайсысының мөлшері 10 % аспайтын, ультрамикроэлементтер. Мысалы, оларға Zn, Mn, Cu, Si, Br, Ag, As, Co жатады. Адам денесі массасының 0,001% соңғы екі тип, яғни олиго- және ультрамикро-элементтер құрайды. Олиго- және ультрамикроэлементтердің барлығы 21 элементтен тұрады. Биоэлементтердің организімде таралу түрлері олардың атомдық құрылысына байланысты болады, сол себепті биогенді элементтер, организімде аниондар, катиондар, аквайондар немесе биокомплекстер түрінде кездесуі мүмкін. Мысалы, S- және d - элементтер катиондар түрінде, яғни Li+, Na+, K+, Mg2+, Ca2+, Fe2+, т.б. оң зарядталған күйде болады. Олардың бос (вакантты) орбитальдары болғандықтан акцепторлардың ролін атқара алады. S- элементтер металдарға жатады, тұрақты тотығу дәрежелері болады, электрон деңгейлері толық қаныққан, сондықтан да ағзада, акваиондар түрінде кездеседі.
d- элементтер тотығу дәрежелері тұрақсыз металл иондарын түзеді, электрондық деңгейлері толық қанықпаған, бос орбитальдары болады, сол себепті олар ағзада биокомплекстер түрінде кездеседі. Мысалы: Zn2+ металдыфермент карбоангидразаның, Fe2+ гемоглобиннің, Mg2+ хлорофилдің, Со2+ В12 витаминнің орталық комплекс түзуші иондары болып табылады.

2.1. s-ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
S-элементтер Д.И.Менделеевтің периодтық жүйесінде IA IIA топтардың негізгі топшаларыңда орналасқан.IA-топтың негізгі топшасындағы-литий,натрий,рубидий,к алий,цезий және франций сілтілік металдар деп аталады,электрондық конфигурациясы- ns1.
IIA топтың негізгі топшасындағы кальций,стронций,барий және радий сілтілік жерметалдар деп аталады,электрондық конфигурациясы-ns2. IA-элементтерінің сыртқы электрондық қабатында бір S1-электрон ядромен әлсіз байланысты болғандықтан,оны беріп жіберіп,кушті тотықсыздандырғыш қасиет көрсетеді.
Сутек. Биосферада сутек бос күйінде кездеспейді. Биосферада ол табиғи су, газдар және органикалық заттардың құрамында болады. Сутек ағзадағы көмірсутек ақсылдар, майлар және нуклеин қышқылдарының құрамына кіреді. Сутек органиқалық қосылыстардың құрылысын. түзуге қатыспайды. Тірі
жасушалар массасының 90% құрайтын суда сутегі атомдарының негізгі мөлшері болады. Су жасушалар жүйесінде еріткіш қызметін атқарады.
Литий. Бұл микроэлемент. Ол тірі ағзалардың тұрақты кұрамды бөлігі. Литий ионы сілтілік металдардың ішінде ең радиусы кішісі, сулы ерітінділерде күшті гидратталған, осы гидратталған түрінің радиусы Na+ және K[+] радиусынан жоғары болады. Бұл мембрана жасушаларының иондық каналдары аркылы Li+ өтуіне бөгет жасайды. Li+ иондары, кейбір ферменттер активтілігіне әсер ете отырып, бас миы қатпарлары жасушаларында Na+- К+ иондық теңдігін реттейді. Сондықтан құрамында литий ионы бар дәрілер жүйке ауруларын емдеуде қолданылады.
Натрий және калий. Иондары ағзада кең таралған, біріншісі жасушааралық сұйықтарда, ал екіншісі жасуша ішінде болады. Абсолюттік шама бойынша бағаласақ, онда 95% натрий иондары жасуша сыртында болып ал калийдің осынша үлесі жасуша ішінде болып зат алмасу процесіне қатысады. Дәрілік препараттар медицинада қолданылады.
1. Н2.О2 сутектің асқын тотығы (3% ерітінді): сілекей қабықшалары (баспа, стоматит) суықтап ауырғаңда оларды щаю мен іріңді жараларды жууда, мұрын қансырағанды тоқтатуда және т.б. үшін залалсыздандыратын зат ретінде қолданылады.
2. Li2C03 литий карбонаты; әр түрлі жүйке ауруларын емдеуде қолданылады.
3. NaCI, натрий хлориді; натрий хлоридінің концентрациясына байланысты изотонды (физиологиялық ) және гипертонды ерінтінділер деп бөлінеді. NaCI-нің 0,9% изотонды, бұл ерітіндінің осмос қысымы қан плазмасының (0.74-0.75 мПа) осмостық қысымына сәйкес келеді. Изотонды ерітінді ағза сусызданғанда қанның плазмасын алмастырушы ерітінді ретінде, дәрілік заттарды еріту үшін т.б.қолданылады. Гипертоникалық ерітінділер (3,5, 10%-тік) іріңді жараларды емдеу үшін қолданылады.
4. NaHC03 натрий гидрокарбонаты (ас содасы) асказан сөліндегі тұз қышқылын тез арада бейтараптандырады:
5. Na2S04 :: 10Н2О натрий сульфатынын декагидраты (глаубер тұзы): ішті жүргізетін зат ретінде қолданылады.
6. Na2B407 :: 10H2O (бура) натрий тетраборатының декагидраты; шаюда, жағуда, антисептикалық зат ретінде пайданылады.
7. Nal натрий иодиді; иод препараты сияқты эндемиялық жемсау ауруында қолданылады:
8. КСІ калий хлориді; ағзада электролит алмасуы бұзылғанда (құсу, іш өту) сонымен қатар жүрек соғысы бұзылғанда қолданылады.
9. КІ калий иодиді; иод препараты сияқты жемсау ауруына қарсы қолданылады.
10. KMn04 калий перманганаты; жараларды жууда, тамак және ауызды шаюда антисептикалық препарат ретінде қолданылады.
Берилий. Биологиялық ролі анықталмаған. Берилийдің қосылыстары улы. Оның ішінде берилийдің ұшқыш қосылыстары және шаңдағы берилий қосылыстары улы болып келеді. Қоршаған ортада мөлшері аз болса да бериллоз (берилді рахит) ауруына әкеп соқтырады. Ве[2+] иондары сүйек ұлпаларындағы Са[2+] ығыстырып оны жұмсартып жібереді.
Магний. Адам ағзасында 40г-дейін магний болады, оның жартысынан көбі сүйек ұлпаларында болады. Сүйектегіден баска магний жасушалар ішінде болады. Жасушалар ішіндегі К[+] ионынан кейінгі жасуша ішіндегі осмостық қысымды қолдап тұратын Mg [+] ионнын маңызы үлкен.
Кальций. Бұл адам ағзасында (1,5%) көптеу таралған элементтердің (О, С, Н, N, Са) бірі. Кальций сүйек ұлпасының басты элементі, қан ұю механизмдеріне қатысады, ағзадан ауыр металдардың бөлініп шығуына жағдай тудырады, антиоксиданттық қызмет атқарады. Кальцийдің ағзада болатын негізгі массасы сүйектер мен тісте болады. Кальций тапшылығы гипертоникалық кризиске, жүктілік токсикозына шалдықтыруы мүмкін, холестериннің қандағы деңгейін жоғарлатады, сүйектердің механикалық мықтылығын төмендететін остеопорозды дамытуы, жүйке жүйесінің қозуын жоғарлатуы, шашты түсіруі мүмкін.
Барий. Барийдің биогенді маңызы аз зерттелген. Суда және қышқылдарда еріген барий тұздары улы болады. Қышқылдар мен суда ерімейтін күкіртқышқылды барий рентген сәулелерін жақсы жұтады, сондықтан оны асқазан мен ішекті зерттеуде қолданады.
Стронций. Жануарлар мен адамдар ағзасында стронций сүйек ұлпаларына жиналады және сүйектің түзілуіне әсер етеді. Артық болып кетсе сүйектердің сынғыштығына "стронцийлі рахиттің" пайда болуына әкеледі. Сүйектен стронцийді шығару мүмкін емес. Дәрілік препараттар:
1. MgO магний оксиді (магнезия); асқазан сөлінің қышқылдығы жоғарылап кеткенде қолданылады.
2. MgS04 :: 7Н2О (магнезия) магний сульфатының гептагидраты иммунді нерв жүйесін тыныштандыратын қасиетіне байланысты ұйықтататын немесе нашақорлык әсері бар.
3. СаСі2·6Н2О кальцийдің гексагидрат хлориді; аллергиялық ауруларда қолданылады.
4. 2CaS04 :: Н20 кальций сульфатының жартылай гидраты (күйдірілген гипс, табиғаттағы гипсті күйдіру арқылы алынады)
5. BaS04 барий сульфаты; рентген айқындауда қолданылады.

2.2. p-ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ҚОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
Бор. Медицинада қолданылуы:
1. Н3ВО3 бор кышқылы: антисептик ретінде әр түрлі кою майлардың құрамында болады; ауызды шаюда және офтальмологиялық тәжірибеде 1-3% ерітінді түрінде қолданылады.
2. Na2B407 :: 10Н2О (бура) натрий тетрабораты; антисептик;
Алюминий. Микроэлемент. Медицинада қолданылуы:
1. KAI(S04)2 :: 12Н20 алюминий калий ашудасы жұмсартатын, қүйдіретін және қан тоқтататын әсері бар.
2. АІ(ОН)з алюминий гидроксиді; асқазан сөлінің қышқылдығын төмеңдетуде, "Алмагель" деген препарат құрамына кіреді.
Көміртек, басқа элементтермен бірге ұзын атомдар тізбегін кұрып, құрылымы әр түрлі органикалық қосылыстар түзеді.Көміртегі оксидінің (II) адам ағзасына зиянды әсері бар, оны пеш газы деп те атайды. Дем алғанда көміртегі оксиді (II) қанға өтеді және гемоглобинмен- карбоксигемоглобин түзеді. Пеш газымен уланғанда гемоглобиннің оттегімен байланысы болмай қалады да өлімге себепщі болады.
Медицинада қолданылады:
1. Активтелген көмір (карболен); ауыр металдар тұздарымен, алкалоидтармен т.б уланғанда қолданылады.
2. NaHC03 натрий гидрокарбонаты; асқазан сөлінің кышқылдығын кемітеді; ол сулы ерітінділерді шаюда, жууда қолданылады.
Кремний. Микроэлемент. Тіршіліктің дамуы мен өсуіне керектілердің бірі. Оның ең көп мөлшері теріде, сіңірде, көздің ұлпаларында кездеседі.
Медицинада (3MgO :: 4Si02 :: Н20) толык қолданылады-сепкіш.
Қорғасын. Қорғасынның биологиялық маңызы анықталмаған. Қорғасын қосылыстары улы болып келеді. Түрлі қорғасын өндірісінде істейтін жұмысшыларда улану (сатурнизм) болады. Сатурнизм ауруымен шалдыққанда (бастың сынып ауруы, ұйқысыздық талма, жүйке жүйелері) осы белгілер және бүйрек (альбуминурия), асқазан-ішек функциялары бұзылады.
Медицинада қорғасын қосылыстары антисептикалық зат ретінде қолданылады. РЬО қорғасын жабыстырғышының құрамында болады, оны тері ауруы -сыздауық шыққанда қолданылады. Рентген кабинетінде жұмыс істейтін медбикелердің киімдеріне корғасын қосылыстары қосылады, себебі қорғасын рентген у-сәулелерін жұтатын қабілеті бар.
Азот. Азот негізгі биогенді элементтердің бірі. Тірі ағзада оның мөлшері 3%-тей болады. Азот аминқышқылдарының, ақсылдардың, нуклеотидтердің, нуклеин қышқылқылдарының, биогенді аминдердің т.б. құрамында болады.
Медицинада қолданылады:
1. Азот тотығы (I) немесе шаттандырғыш газ, N2О; оттегімен қоспасы наркотикалық зат ретінде қолданылады.
2. NH4OH аммиактың сулы ерітіндісі (аммоний гидроксиді,
нашатыр спирті). Адам талып қалған жағдайда мақта немесе дәкеге сеуіп абайлап адам мұрнына иіс кетеді.
Фосфор. Негізгі биологиялық бес элементтің бірі.Биологияда фосфаттар негізгі екі роль атқарады біріншіден, көптеген биологиялық компоненттердің құрамдық элементтері ретінде кызмет атқарады. Адамның сүйегінде 5% ал, тіс эмальдарында 17% фосфор болады. Екіншіден, ең қызықтысы, ортофосфаттың туындылары энергия тасмалдаушы кызметін атқарады.
Медицинада аденозинүшфосфор қышқылы (АТФ) қолданылады.
Мышьяк. Микроэлемент. Мышьяктың биогенді рөлі мен оның, ағзадағы мөлшері белгісіз.Мышьяк қосылыстары өте улы. Стоматологияда мышьяктың оксиді (II), немесе ақ мышьяк As203 ауру тіс нервтерін өлтіруде қолданылады. Ал, ішуге қан аз болғанда, жүйке ауруына шалдыкқандарға беріледі.
Оттек. Өмір сүріп жатқан барлық молекулалар құрамына кіреді. Тірі ағзадағы мөлшері құрғақ зат бойынша есептегенде.70%-дай болады. Ауадағы оттектің көлемдік үлесі -21%.Ауадағы оттектің мөлшеріне көптеген өмірлік процестер байланысты. Оттектің негізгі қызметі тірі ағзадағы зат алмасу процестеріндегі тотығу-тотықсыздану реакцияларын реттеу.
Медицинада оттек көміртек оксидімен (II), НСN уланғанда және оттек жетіспейтін ауруларды емдеуде қолданылады. Емдеу мақсатында оттекті тері астына жіберуге асқазанға оттегі коктейлі түрінде пайдалануға болады. Кейінгі кезде жоғарғы қысымда оттегімен емдеу оны гипербаралык медицина деп атайды.
Фтор. Фтордың биологиялық маңызы аз зерттелген. Tic және сүйектін негізгі қатты бөліктерінің түзілуіндегі минералды зат алмасу процесіне қатысады.Tic және сүйекте фтор фторапатит (Са5(Р04)3Ғ) түрінде болады. Адам фторды ішетін судан қабылдайды, негізінде Iл суда 1 мг- фтор болуы тиіс. Егер ішетін суда фтор жеткіліксіз болса, онда тіс эмалдары бұзыла бастайды.
Tic кариесінің негізгі емі-суды фторлау. Бос күйіндегі газ тәрізді фтор өте улы келеді

2.3. d-ЭЛЕМЕНТТЕРДІҢ БИОЛОГИЯЛЫҚ МАҢЫЗЫ ЖӘНЕ ОЛАРДЫН ҚОСЫЛЫСТАРЫНЫҢ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ

Мырыш. Мырыштың физиологиялық функциясы ферментативті ақсылдармен байланысты. Эритроциттерде мырыштың көп болуы көмір ангидразы құрамында газ алмасуда жэне демалу ұлпаларында болуымен түсіндіріледі.
Сынап. Сынап-тірі өсімдіктер мен жануарлар ағзаларының негізгі құрам бөлігі. Сынап негізінде бауыр мен бүйрекке жинақталады. Табиғи сулар, топырақ, өсімдік және жан-жануарлар сынаппен улануда, ол биосфераға сынаптың көп мөлшерде тасталуынан болуда. Сынаппен уланғанда ауызға металдың дәмі келіп тұрады, сілекей ағатын болады, адамның бас ауруы және есте сақтау қабілеті нашарлай түседі.
Барлық тұздары улы болғанымен, оның көбі медицинада қолданылады:
1. HgO (сары сынап майы); тері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.