Болмыс философиясы. Материя

Жоспар
Кіріспе

Кіріспе
Негізгі бөлім
I. Болмыс ұғымы
I.1. Болмыс проблемасының мәні
I.2. Болмыстың негізгі формалары
I.3. Субстанция
II. Материя ұғымы
II.1 “ Материя” категориясы, оның атрибуттары мен модустары. Әлемнiң философиялық моделдерi
II.2 Қозғалыс және қозғалыс формалары
II.3 Кеңiстiк пен уақыт
Қорытынды.

“Болмыс” ұғымының және болмыс жайындағы ілімнің төңірегінде философида ежелден бері және қазірде де қызу пікірталас болып келеді, өйткені болмыс мәселесі дүниегекөзқарастық және методологиялық басты проблемалардың бірі болып табылады.
Болмыс проблемасының мәні неде? Не себепті көптеген философтар оны өздерінің философиялық ой-пікірлер системасының негізгі мәселесі деп санайды? Не себепті құдайдың болмысы, яғни ол барма, әлде жоқ па? –деген сұрақтың төңірегінде ғылыми көзқарас пен діннің арасында ымырасыз күрес жүріп келеді? Осы және осы сияқты басқа да алуан түрлі сұрақтардың жауабын табу үшін болмыс ұғымының философиялық мән-мазмұнын ашып көрсету қажет.
Ең кең мағынада алғанда, болмыс бүкіл шындық дүниені қамтитын шегіне жеткен жалпы ұғым –философияық катигория болып табылады. Болмыс дегеніміз дүниеде өмір сүретіннің бәрі: материалдық заттар да, құбылыстар мен процестер де, қатынастар мен байланыстар да, яғни бәрі-бәрі. Тіпті адамның қиялы, ертек, аңыздар, ауру адамның сандырағы сияқты рухани өмір көріністері де болмысқа жатады.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 15 бет
Таңдаулыға:

Начало формы
Конец формы

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚСТАН-АМЕРИКАН ЕРКІН УНИВЕРСИТЕТІ

Тақырыбы: Болмыс философиясы. Материя

Орындаған: Слямбеков С.М.

Тексерген:

Өскемен.2011

ЖОСПАР.

Кіріспе
Негізгі бөлім
I. Болмыс ұғымы
I.1. Болмыс проблемасының мәні
I.2. Болмыстың негізгі формалары
I.3. Субстанция
II. Материя ұғымы
II.1 “ Материя” категориясы, оның атрибуттары мен модустары.
Әлемнiң философиялық моделдерi
II.2 Қозғалыс және қозғалыс формалары
II.3 Кеңiстiк пен уақыт
Қорытынды.

“Болмыс” ұғымының және болмыс жайындағы ілімнің төңірегінде философида
ежелден бері және қазірде де қызу пікірталас болып келеді, өйткені болмыс
мәселесі дүниегекөзқарастық және методологиялық басты проблемалардың бірі
болып табылады.
Болмыс проблемасының мәні неде? Не себепті көптеген философтар оны
өздерінің философиялық ой-пікірлер системасының негізгі мәселесі деп
санайды? Не себепті құдайдың болмысы, яғни ол барма, әлде жоқ па? –деген
сұрақтың төңірегінде ғылыми көзқарас пен діннің арасында ымырасыз күрес
жүріп келеді? Осы және осы сияқты басқа да алуан түрлі сұрақтардың жауабын
табу үшін болмыс ұғымының философиялық мән-мазмұнын ашып көрсету қажет.
Ең кең мағынада алғанда, болмыс бүкіл шындық дүниені қамтитын
шегіне жеткен жалпы ұғым –философияық катигория болып табылады. Болмыс
дегеніміз дүниеде өмір сүретіннің бәрі: материалдық заттар да, құбылыстар
мен процестер де, қатынастар мен байланыстар да, яғни бәрі-бәрі. Тіпті
адамның қиялы, ертек, аңыздар, ауру адамның сандырағы сияқты рухани өмір
көріністері де болмысқа жатады. Болмыс сияқты философиялық катигориялардың
барлығы: материя, сана, сапа, сан, құбылыс, кеңістік, уақыт, себеп, салдар
т.б. бәрі тілде сөздер арқылы тұжырымдалады. Философиялық катигориялардың
оларды білдіретін сөздермен байланысы іштей қайшылықты: бір жағынан
алғанда, көтеген ғасырлар бойғы сөйлеу тілінің практикасы философиялық
катигорияға сәйкес сөздердің мән-мазмұнын жинақтап, олардың мағынасын
түсіндіруге көмектессе, екінші жағынан алғанда, күнделікті сөйлеу тіліндегі
сөздер білдіретін философиялық катигорияның ерекше, тек философия ғана
анықтайтын ерекше мағынасы болатынын әрдайым естен шығармау қажет.
Сондықтан философиялық “болмыс” катигориясының мәнін түсіну үшін оның өзіне
ғана тән айрықша мазмұнын және күнделікті сөйлеу практикасы мен байланысын
ескерудің маңызы зор.
“Болу” деген етістік өткен шақта да, осы шақ пен болар шақта да ең
жиі қолданылатын сөздердің қатарына жатады. “Быть”, “есть” деген етістіктер
еуропалық тілдердің де көпшілігінде сөйлемде жиі кездесіп отыратын
логикалық байланыс ( неміс тілінде- “ist”, ағылшын тілінде- “is”, француз
тілінде- “est” және т.т.). қазақ тілінде “болу”, орыс тілінде “есть”
байланысы көбінесе ауызша, жазбаша сөйлеуде айтылмай, ойда тұрады. Мысалы,
“Роза – қызыл гүл”, “Бейсен – жігіт” т.б. сөйлемдерде байланыс айтылмаса да
ойда түр. Егер бұл сөйлемдерді формальды логика тұрғысынан талдау жасап,
толық формасына келтірсеек, (“S дег. P” деп),онда”Роза дегеніміз қызыл
гүл”, “Бейсен дегеніміз жігіт” дер едік. Бұл жердегі “S дег. P” деген
пікірде “дегеніміз” деген байланыс субъектіге (Роза, Бейсен) предикатта
көрсетілген белгі (қызыл гүл, жігіт) тән екенін көрсетеді. Ал бұл
пікірлерге диалектикалық логика тұрғысынан талдау жасасақ, онда жеке адамға
(Бейсенге) жалпы тектік белгі (жігіттік) тән екні, розаға қызыл гүлдік
жалпы белгі тән екені бейнеленіп тұр, яғни осылайша жалпылаудың нәтижесінде
таным процесінде жеке мен жалпының арасында байланыс орнатылады, ойлау
процесінде біртіндеп түрден текке көше отырып, ең жалпы ұғымдар –
катигориялар қорытып шығарылады.
Түрліше нәрселер мен құбылыстар арасында байланыстар мен
қатынастар бар екенін, болғанын немесе болатынын адамдар ғасырлар бойы
байқай келе, олардың бәріне ортақ жалпы қасиетті бейнелендіретін “болмыс”
деген жалппы ұғым қорытып шығарылды, болмыстың толып жатқан түрлерін танып
білді. “Болмыс” катигориясын философияға тұңғыш енгізгендердің бірі
ертедегі Греция философы Парменид болды.
Ғасырлар бойғы дүние тану процесінде адамдар болмыстың мынадай
негізгі формаларын танып білді:
1) заттар (денелер), процестер болмысы, ал бұлардың өзі біртұтас
табиғат – болмысы және адамның қолымен жасалған заттар мен процестер
болмысы болып екіге бөлінеді;
2) адам болмысы; бұл да заттар дүниесіндегі адам болмысы және таза
адамдық болмыс болып бөлінеді;
3) рухани (идеялық) болмыс; бұл жеке адамның рухани болмысы (идеясы)
және обьективтендірілген (жалпы адамдық) рухани болмыс болып
жіктеледіҒ
4) әлеуметтік болмыс; бұл жеке адам болмысы мен қоғамдық болмыстан
тұрады.
Болмыстың бұл формаларын топтастыра келгенде материлдық болмыс және
рухани болмыс болып, екі топқа бөлінеді. Осы екі болмыстың арасындағы
қатынастан философияның негізгі мәселесі –руханидың (ойлаудың, сананың)
руханидан тыс, тәуелсіз обьективтік (материалдық) болмысқа қатынас мәселесі
шықты. Болмыстың барлық басты салаларын қарастырғанда мынадай сұрақ туады:
бұлардың бәрін біріктіретін не нәрсе, шексіз алуан түрлі дүниенің бәрінің
бірлігі неде?
Бұл бірлік жайындағы ой-пікірлер дүниеде бар барлық нәрселерден
бәріне ортақ негіз туралы түсініутің тууына алып келеді, ал бұл
философияда субстанция катигориясын тудырады. Субстанция (латынша
substantia – негізінде жатқан мән дегенді білдіреді) толып жатқан нақты
заттардың, құбылыстардың, процестер мен оқиғалардың көп түрлілігінің ішкі
бірлігін, мәнін білдіреді. Дәлірек айтсақ, субстанция деп дүниедегі барлық
нәрселердің бастапқы мәнін, пайда болу негзін түсінеді. Егер түрліше жеке
заттар мен құбылыстар пайда болатын және жойылатын болса, ал субстанция
жойылмайды да жоқтан пайда болмайды, тек өзінің болмысының формасын ғана
өзгертіп, басқа күйге өзгереді. Ол – өзі өзінің себебі және басқа
нәрселердің өзгерісінің негізі. Қоғамдық сананың формасы ретінде
философияның қалыптасуының өзі ең алдымен осы субстанция идеясының
тууынан және айналадағы дүниенің субстанциялық бірлігінің, шындық дүние
құбылыстарының заңды байланысыныңң тууынан болды.
Дүниенің бірлігін бір субстанция арқылы түсіндіретін ілімдер монизм
философиясына жатады. Алайда негізгі алатын субстанция түрліше болады –
субстанция ретінде не материяны, не рухты негізге алуға болады. Осыған
сәйкес материалистік монизмді (мәселен, Фалестің, Гераклиттің, Спинозаның
т.б. ілімін) және идеалистік монизмді (мәселен, Платонның, Гегельдің
философиясын) айыра білген жөн. Монизмге қарсы дүниенің дуалыстік түсінігі
бар. Дуализм түсінігі бойынша екі бастапқы негізі – материалдық және
идеалдық субстанциялары бар. Оның біріншісі денесі бар шындық дүние
заттары болса, екіншісі – рух дүниесі( Р.Декарт).
Материалдық субстанцияның өзін философия тарихында түрліше түсінді.
Мәселен, Ертедегі Грецияның Милет мектебінің материалистік ілімінде
дүниенің субстанциясы ретінде заттардың нақты бір формасы алынды: не су
(Фалес), не ауа (Анаксимен), не от (Гераклит) т.т. Алайда, бұл
түсініктердің бәрі субстанцияның жалпылық идеясын жүйелі түрде, қайшылықсыз
көрсете аламады. Дүниенің жеке заттық бастапқы төрт субстанциясының
ешқайсысында қажетті жалпылық пен тұрақтылық болмады.
Левкипп пен Днмокрит негзін салған, кейіннен Эпикур әрі қарай
дамытқан субстанцияның атоммистік теорияда тұңғыш рет атомдардың беріктік
принципі ретінде материяның сақталу принципі нақты, айқын формада ұсынылды.
Бұл теорияда дүниенің бастапқы негізгі, субстанциясы ең ұсақ бөлшектер –
атомдар, олар жоқтан жасалмайды және жоғалып кетпейді, үздіксіз қозғалыста
болады, салмағы, формасы, денеде өзара орналасуы бойынша айрылады деген
пікір ұсынылды.
Атомистік теория жаңа заманның философиясы мен жаратылыстану
ғылымдарында, атап айтқанда, Ньютонның, Гассендидің, Бойльдің,
Ломоносовтың, Гольбахтың, Дидроның және басқа ойшылдардың еңбектерінде одан
әрі дамуын тапты. Соның негізінде жылудың табиғатының, диффузияның, жылу
өткізгіштіктің, көптеген химиялық құбылыстардың ғылыми түсіндірмесін
жасауға қол жетті. Ол жарықтың корпускулалық теориясының тууына көмектесті.
Алайда сол кездегі ғылымның дамуының төмендегі табиғат пен қоғамның
көптеген құбылыстарының мәнін түсіндіруге мүмкіндік бермеді.
Сонымен қатар Маркске дейінгі материлизмнің өкілдері материя
жайындағы ғылымның одан әрі дамуын теріске шығарған бірқатар метафизикалық
үстірт пікірлер айтты. Олар, атап айтқанда, дүниедегі құбылыстардың барлық
байқалатын қасиеттерін таратушы не “тірегі” ретінде белгісіз бір бастапқы
және өзгермейтін материалдық субстанция бар жегенді мойындады, заттар пайда
болып және жойылып, түрлі өзгерістерге ұшырап отырғанымен, бірақ субстанция
біртекті және оның негізі мызғымайды, оның сыртқы формасы ғана өзгереді
деп санады.
Материялық субстанцияның сапалық біртектігі жөніндегі түсінік
дүниенің механистік ұғымының негізі болып келді. Ньютон механикасының
заңдары табиғаттың универсалды заңдары ретінде, табиғат пен қоғамның барлық
басқа заңдарына байланысты болатын болмыстың іргелі принциптері ретінде
қарастырылды.
Материализмге, атомдық теорияға қарама –қарсы субстанция ретінде
түрліше идеалистік теориялар пайда болып, олар дүниенің ең жалпы негізі
ретінде құдайдың жаратушылық идеясын, дүниежүзілік ақыл-ой немесе
абсолюттік рух идеясын т.б. ұсынды. Адам миының қасиеті болып табылатын
психикалық процестерді ми қызметінен бөліп алып, материяны, кеңістік пен
уақытты жаратушы дүниежүзілік ақыл-ой, абсолюттік рух деп жариялады.
Субстанцияның идеалистік және соған жақын діни түсінігі дүниенің мәні
жайындағы мәселенің шешімін ілгері дамыту былай тұрсын, керісінше, олар
белгісіз “бірдеңені” одан да гөрі белгісіздеу сиқырлы басқа “бірдеңемен” –
бүкіл әлемдік құдайдың әмірімен, абсолюттік рухпен, адамның қабылдауына,
түсінігіне көнбейтін ғаламат күшпен ауыстырады. Сөйтіп, идеализм мен дін
дүниенің табиғи-ғылыми түсінігін әрдайым жалған, қияли уағыздармен
ауыстырып, адамнын санасын шатастырумен болды. Бұған қарама-
қарсыматериалист-философтар құбылыстардың табиғи себептерін ашып көрсетіп,
олар материя қозғалысының объективтік заңдарының әрекетінің нәтижесі
екенін түсіндіру мақсатын көздеді. Материализм дегеніміз дүние, табиғат іс
жүзінде қандай болса, оларды дәл сол күйінде, ешбір қоспасыз ақиқат күйінде
түсіндіретін көзқарас. Дүниені осы тұрғыдан түсіндірудің дұрыстығын
ғылымның дамуы барған сайын дәлелдей түсті, сөйтіп дүние жайындағы діни-
идеалистік түсініктердің бәрін дәйекті түрде әшкерелеп отырды.

“Болмыс” ұғымы- қоршаған әлемдi философиялық тұрғыдан танып бiлуде ең
ежелгi, негiзгi және ең маңызды категориялардың бiрi. Болмыс түсiнiгiнiң
арғы түбiрiнде “болу”, “бар болу” деген мағынаның жатқаның аңғартуға
болады. Бұл түсiнiк адамның айнала қоршаған ортаны бiртұтас (онда адам да,
заттар, процесстер мен құбылыстар да өз орының табады) әлем есебiнде танып-
бiлуге ұмтылуынан туындаған.
Болмыс туралы ой толғау- дүние “бүгiн бар”,”осында бар”,”осылай бар” деген
қарапайым түiндермен шектелмейдi. Себебi дәл осы арада дүниенiң “өткенi мен
ертеңi қандай”,”осында бар болса, басқа жерде де, барлық жерде бар емес
пе?” деген сұрақтар заңды түрде туындайды. Бұл сұраққа бiр ф-р-дүние
өткiншi емес, әрқашан болған,бола бередi деп тұжырымдайды. Екiншiлерi-
дүние бар және бола бередi, бiрақ қеңiстiкте де, уақытта да бастамасы мен
ақыры бар деп көрсетуге тырысты. Осындай ой-толғамдар дүниенiң өмiр
сүрүiнiң тұрақтылығы мен өткiншiлiгi туралы пiкiрлердiн өзара қарама-қайшы
болуына әкелдi: 1) Парменид (б.з.б.6-5, Элей мектебiнiң негiзiн қалаушы,
дүниенiң түпнегiзi от және жер деп есептедi, ең бiрiншi болып болмыс пен
сана арақатынасын талқылады, екеуiн пара-пар деп түсiндi, “Табиғат туралы”)
болмыс пен бейболмысты қарсы қойды. Болмыс-бар болу, өмiр сүру, одан басқа
ештене жоқ. Ол бiртұтас, тұрақты, қозғалмайды, шексiз, мәңгi. Ал,жоқ болу-
болмыссыздық, ол нақты емес, иллюзиялы, сондықтан да оны айтып-түсiнуге де,
тануға да болмайды. 2) Парменидтiн замандасы Гераклид (Эфес қаласының
тұрғыны, стихиалық материалист, диалектиканың негiзiн қалаушы, бәрiнiн
бастамасы от дедi, оның бәре қажеттiлiктен туады “дүниежүзiлiк логос” деп
атады, “күрестi” барлық қарама-қарсылықтардың атасы,”Табиғат туралы”-
фрагменттер)- керiсiнше, болмыстын басты белгiсi оның қозғалыста және
үздiксiз дамуда болуы дедi. “Бiр өзенге екi рет кiруге болмайды”, “Бәрi де
өзгередi, бәрi де ағады” деп үйреттi. iрақ екеуiде, болмысты мән мен
байланыстырады, оны заттардың басты өмiр сүруi, нақты әлемнiң бар болу
жағдайы деп түсiндi. Мұны, “заттық” онтология деп айтуға болады.
3) Платонда (б.з.б.427-347) болмыс дегенiмiз- мәңгiлiк өмiр сүретiн,
өзгермейтiн сана тектес рухани идеялар дүниесi. Идеялар- заттар мен
құбылыстардың түп негiзi, оларды өмiрге келтiрушi, олар мәнгi, объективтi,
материалды емес, кеңiстiк пен уақытқа тәуелсiз. Идеялар сезiмдiк тәжiрибе
арқылы танылмайды, тек ақыл-ой арқылы танылады. Әр сезiмдiк заттың мақсаты-
идея, әр зат сол идеяның қалпы, моделi. Ал заттар өткiншi, пайда болады,
тозады, өледi, яғни шынайы болмыс емес, бар болғаны идеялар дүниесiнiң
күңгүрт бейнесi.
4) Жаңа заман философиясындада болмыс категориясың “субстанция”
категориясымен тенiстiрген, болмыстың бiртектiлiгiн бiлдiретiн,
жойылмайтың, өзгермейтiн субстрат, болмыстың негiзi. Бiр ф-да ол-
материалды, екiншiлерiнде-идеалды, ал үшiншiлерiнде- материалды да, идеалды
да. Мысалы, Д.Беркли (1685-1753, ағл. ф-фы, субъективтi идеализм өкiлi,
дiндi дәйектеп, материализм дi терiстеуге тырысты, тек рухани болмысты
мойындап, универсалилердiн реалды өмiр сүредi деген және абстракциялық
ұғымдар идеясына қарсы шықты) бәрiнiнiң негiзi- рухани субстанция дедi, рух-
бәрi оған тәуелдi, онда бәрi де өмiр сүредi, қозғала алса қозғалады.
Барлық табиғи құбылыстардың түп негiзi. Ал, материя мүлдем жоқ, өйткенi оны
адам сезе алмайды.
Ал, Спиноза (1632-1677, нидерланд философы, Амстердамда туып өскен,
математика мен жаратылыстану ғылымдарына қызығушылық танытты, геометриялық
тәсiлге сүйенiп әлемнiң жалпы бiртұтас, ядросы табиғат пен құдайдың
үлесiмдiлiгi болыа табылатың, картинасың қалыптастыруға тырысты; бiлiмнiң
үш түрiн- пiкiр,түсiнiк және интелектуалды интуиция деп, субстанцияның
атрибуттары мен модустар туралы теорияны жасады; әлеуметтiк философияда
еркiндiктi саналы қажеттiлiк ретiнде және қоғамдық келiсiмдi жақтады.
“Этика”, “Дiншiл-саяси трактат”) нақты бар дүниенiң негiзi жалғыз ғана,
тәуелсiз, өз алдына және өзi өзiнде өмiр сүретiн материалды субстанцияны
мойындады. Сонымен, қатар Спиноза субстанцияны құдаймен үйлестiредi, бұл-
өзiн өзi тудыратың тотальды Табиғат.
5) Қазырғы заман философиясында болмыс категориясы әр түрлi талқыланады.
Феноменология (Гуссерль) болмыс- сана арқылы танылатың заттар болмысы,
мәннiң идеалды болмысы. Герменевтика да болмыс- бұл интерпритация, әр түрлi
талдау, өйткенi болмыс адамға тек болмысты түсiнүде ғана танылады.
Экзистенциализм де, болмыс- адамның өзi, оның дүнедегi болмысын ұайымдау,
адамға тiкелей тiршiлiк ету ретiнде берiлген.
Болмыс мәселесiн әр түрлi талқылау, болмыс ұғымының кеңдiгiнең және
абстрактiлiгiнен туады. Шынында да болмыс категориясы адамның және оны
қоршаған әлемнiң ең маңызды қасиеттерiн бейнелейдi.Болмыс сөзiнiң әр түрлi
мағынасын аңғартуға болады: а)болмыс- адамның санасынан тәуелсiз, тысқары
өмiр сүретiн объективтi, материалдық дүниенi бiлдiредi; в) болмыс-бардың
бәрiн, өмiр сүретiннiң барлығын-материалдық дүниемен қоса рухани дүниенi де
қамтиды; с) болмыс- бар болуды, өмiр сүрудi айқындап белгiлейтiн, реалды
дүниенiң барлық түрлерiн қамтитын кең ауқымды философиялық ұғым.
Оның негiзгi белгiлерi: 1) мәнгi-әлем болды, бар және бола бередi; ол өзi
өзiн қайта тудырып отырады; 2) шексiз- әлемнiң шетi де, шегi де жоқ; 3)
бiртұтас- әлемнiң бiртұтастығы оның формаларының көп түрлiгiнде, бiрақ олар
жеке-жеке емес, өзара байланыста, белгiлi бiр бiрлiкте, тұтас дүние
құрамында екендiгiнде; 4) дүниеде бәрi тең өмiр сүредi- табиғат, қоғам,
адам, ойлар, идеялар, олардың бәрiне ортақ нәрсе-олардың “бар” екендiгi,
өмiр сүрiп отырғандығы, өмiр сүру түрлерi әр қилы болғаны мен олар бар
болуы арқылы шексiз де тұрақты дүниенiң тұтас бiрлiгiн құрайды; 5)
өзгермелiгi- дүниеде бар болатының бәрi үнiмi үздiксiз қозғалыста,
өзгерiсте болуы; 6) объективтiлiгi- айнала қоршаған әлем адам санасына
тәуелсiз бола тұрып, бұл дүниенiң өмiр сүрүiнiң iштей логикасы бар, ол адам
санасында нақты бейнесiн таба алады.
Болмыс- объективтi (материалды социо-табиғи дүние) және субъективтi
(адамның психикалық күйлерi, оның санасы, оның рухани дүниесi) нақтылықтың
бiртұтастығы. Болмыс- бар болатынның, өмiр сүретiнiң бәрi-бәрi.
Басқаша айтқанда болмыс- еш себебi жоқ таза тiршiлiк. Болмыс- өзi өзiнiң
себебi. Болмыс-нақтылық. Болмыс ұғымы арқылы дүниенiң бар екенiне иланып,
оны құрайтын құбылыстардың бәрiне тән, бәрiн бiрiктiретiн неғұрлым ортақ,
жалпы әлемдiк байланысты табамыз.
Заттар болмысы “бiрiншi табиғат”- барлық материалдық денелердiн, табиғи
процесстер мен күйлердiн болуы. Мысалы: Жер планетасы, бүкiл Ғалам,
теңiздер мен мұхиттар, ормандар мен таулар, флора мен фауна, қазба
байлықтар т.б. Олардың бәрi адамнаң тыс, оған тәуелсiз өмiр сүредi. Бұл
табиғат объективтi реалдық, адам мен оның санасына алғанда бiрiншi, өйткенi
адамның өзi табиғаттың бiр бөлiгi, және табиғатсыз оның өмiр сүруi мүмкiн
емес.
Заттар болмысы “екiншi табиғат”, адамның iс-әрекеттерi мен тығыз
байланысты. Бұл табиғатқа адам қолымен жасаған және материалданғанның бәрi
жатады.Мысалы: еңбек құралдары, ғимараттар мен құрылыстар, кемелер мен
ұшқыштар, автомобиль және темiр жолдары, телефон және компьютер жүйелерi,
ақпарат құралдары, өнер тұындылары т.б. олар да объективтi, адам жасаса да
олар адам санасы на тәуелсiз, одан тыс өмiр сүредi. Тек адамның өмiр ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.