Ақпан төңкерісі. саяси партиялар мен ағымдар
Ж о с п а р
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І тарау Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мен ағымдар
1.1 Ақпан.буржуазиялық.демократиялық төңкерісінің Қазақстанға
әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 1917 жылғы Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен ағымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ тарау. Саяси партиялар мен қоғамдық қайраткерлер қызметі
2.1 Саяси партиялар Қазақ төңкерісі қарсаңында ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2 Үш жүз партиясының қоғамда атқарған қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
IV. Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
V. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І тарау Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мен ағымдар
1.1 Ақпан.буржуазиялық.демократиялық төңкерісінің Қазақстанға
әсері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 1917 жылғы Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен ағымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ тарау. Саяси партиялар мен қоғамдық қайраткерлер қызметі
2.1 Саяси партиялар Қазақ төңкерісі қарсаңында ... ... ... ... ... ... ... ... ... .17
2.2 Үш жүз партиясының қоғамда атқарған қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ІІІ. Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
IV. Сілтемелер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
V. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Кіріспе
Курстық жұмыс тың өзектілігі:
Тарихта үлкен із қалдырған Ақпан және Қазақ төңкерістері қоғамның бет-бейнесін түбегелі өзгертті. Россияда мыңжылдық монархия құлап, уақытша үкіметі мен кеңестер үкіметі құрылған кез. Қазақстанда да монархияның құлатылуы әртүрлі топтарға әрқалай әсер етті. Уақытша үкімет дін мен партия бостандығына рұқсат берісімен-ақ қазақ жерінде қаптаған партиялар құрыла бастады. Ішіндегі ең белдісі де беделдісі «Алаш» партиясы дараланды. Осынау бір толқлумен аласапыран уақыттағы қоғамдық партиялар мен ағымдардың шығуы мен іс-әрекетін қарастыру курстық жұмысты ң өзекті мәселесі.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Ақпан төңкерісінің мәнін ашу, уақытша үкімет тұсындағы сьаяси партиялар мен ағымдар шығуына олардың қызметіне тоқталу.
Курстық жұмыстың мітндеттері:
Курстық жұмыьста төмендегідей міндеттер қойылады:
- Ақпан буржуазиялық демократиялық ревалюциясының мәні, Қазақстандағы ревалюция кезіндегі жағдайға жалпы шолуъ
- Саяси партиялар мен ағымдардың құрылуына тқталу
- «Алаш» партиясының қоғамдық халықтық қызметін атып өту
- Саяси париялар мен ағымдардың қоғамдағы іс-әрекетін баяндау.
Курстық жұмыстың құрылымы:
Курстық жұмыс екі тарауданҮ
І тарау. Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мьен ағымдар.
ІІ тарау. Саяси партиялар м ен ағымдар және үш тақырыптан
1.1 Ақпан буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
1.2 1917 жылғы Ақпаннан Қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен ағымдар
2.1 Саяси партиялар Қазан төңкерісі қарсаңында
Сынды тақырыптардан құралған.
Курстық жұмыстың тарихнамасы:
Курстық жұмыста Артықбаевтың, Ч.Мусинның, Хамит Мадановтың Қазақстан тарихы оқулықтары, Алаш ақиқаттары және Ө.Әбілманұлының Ахмет Байтұрсынұлы кітаптары пайдаланылды.
Курстық жұмыс тың өзектілігі:
Тарихта үлкен із қалдырған Ақпан және Қазақ төңкерістері қоғамның бет-бейнесін түбегелі өзгертті. Россияда мыңжылдық монархия құлап, уақытша үкіметі мен кеңестер үкіметі құрылған кез. Қазақстанда да монархияның құлатылуы әртүрлі топтарға әрқалай әсер етті. Уақытша үкімет дін мен партия бостандығына рұқсат берісімен-ақ қазақ жерінде қаптаған партиялар құрыла бастады. Ішіндегі ең белдісі де беделдісі «Алаш» партиясы дараланды. Осынау бір толқлумен аласапыран уақыттағы қоғамдық партиялар мен ағымдардың шығуы мен іс-әрекетін қарастыру курстық жұмысты ң өзекті мәселесі.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Ақпан төңкерісінің мәнін ашу, уақытша үкімет тұсындағы сьаяси партиялар мен ағымдар шығуына олардың қызметіне тоқталу.
Курстық жұмыстың мітндеттері:
Курстық жұмыьста төмендегідей міндеттер қойылады:
- Ақпан буржуазиялық демократиялық ревалюциясының мәні, Қазақстандағы ревалюция кезіндегі жағдайға жалпы шолуъ
- Саяси партиялар мен ағымдардың құрылуына тқталу
- «Алаш» партиясының қоғамдық халықтық қызметін атып өту
- Саяси париялар мен ағымдардың қоғамдағы іс-әрекетін баяндау.
Курстық жұмыстың құрылымы:
Курстық жұмыс екі тарауданҮ
І тарау. Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мьен ағымдар.
ІІ тарау. Саяси партиялар м ен ағымдар және үш тақырыптан
1.1 Ақпан буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
1.2 1917 жылғы Ақпаннан Қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен ағымдар
2.1 Саяси партиялар Қазан төңкерісі қарсаңында
Сынды тақырыптардан құралған.
Курстық жұмыстың тарихнамасы:
Курстық жұмыста Артықбаевтың, Ч.Мусинның, Хамит Мадановтың Қазақстан тарихы оқулықтары, Алаш ақиқаттары және Ө.Әбілманұлының Ахмет Байтұрсынұлы кітаптары пайдаланылды.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
1. Алаш ақиықтары. 2-ші том. Мақалалар, деректі құжаттар, аудармалар. Алматы. Алаш 2006 ж. Редакциялар алқасы.
2. Әбілманұлы Ө. Ахмет Байтұрсынұлы. Зерттеу – эссе. Алматы: Арна. 2007 ж.
3. Ж.О.Артықбаев. Қазақстан тарих (ХVІІІ-ХХ) Хрестоматия. Алматы 2004 ж.
4. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінгі дейін. Бестомдық 3-ші том. Алматы 2002 ж.
5. Қазақстан тарихзы. Оқу - әдістемелік журналы. Алматы № 5. 2005.
6. Қазақ ССР тарихы. Алматы 1989. 3-ші том.
7. Е.Бекмаханов. Қазақ ССР тарихы. Алматы 1994 ж.
8. Чапай Мусин. Қазақстан тарихы. Алматы 2005 ж.
9. Хамит Маданов. Қазақ халқының арғы бергі тарихы. Алматы 1995 ж.
1. Алаш ақиықтары. 2-ші том. Мақалалар, деректі құжаттар, аудармалар. Алматы. Алаш 2006 ж. Редакциялар алқасы.
2. Әбілманұлы Ө. Ахмет Байтұрсынұлы. Зерттеу – эссе. Алматы: Арна. 2007 ж.
3. Ж.О.Артықбаев. Қазақстан тарих (ХVІІІ-ХХ) Хрестоматия. Алматы 2004 ж.
4. Қазақстан тарихы. Көне заманнан бүгінгі дейін. Бестомдық 3-ші том. Алматы 2002 ж.
5. Қазақстан тарихзы. Оқу - әдістемелік журналы. Алматы № 5. 2005.
6. Қазақ ССР тарихы. Алматы 1989. 3-ші том.
7. Е.Бекмаханов. Қазақ ССР тарихы. Алматы 1994 ж.
8. Чапай Мусин. Қазақстан тарихы. Алматы 2005 ж.
9. Хамит Маданов. Қазақ халқының арғы бергі тарихы. Алматы 1995 ж.
Ж о с п а р
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І тарау Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мен ағымдар
1.1 Ақпан-буржуазиялық-демократиялық төңкерісінің Қазақстанға
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 1917 жылғы Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен
ағымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ тарау. Саяси партиялар мен қоғамдық қайраткерлер қызметі
2.1 Саяси партиялар Қазақ төңкерісі
қарсаңында ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 17
2.2 Үш жүз партиясының қоғамда атқарған
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...24
IV. Сілтемелер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26
V. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..27
Кіріспе
Курстық жұмыс тың өзектілігі:
Тарихта үлкен із қалдырған Ақпан және Қазақ төңкерістері
қоғамның бет-бейнесін түбегелі өзгертті. Россияда мыңжылдық
монархия құлап, уақытша үкіметі мен кеңестер үкіметі құрылған кез.
Қазақстанда да монархияның құлатылуы әртүрлі топтарға әрқалай
әсер етті. Уақытша үкімет дін мен партия бостандығына рұқсат
берісімен-ақ қазақ жерінде қаптаған партиялар құрыла бастады.
Ішіндегі ең белдісі де беделдісі Алаш партиясы дараланды.
Осынау бір толқлумен аласапыран уақыттағы қоғамдық партиялар
мен ағымдардың шығуы мен іс-әрекетін қарастыру курстық жұмысты
ң өзекті мәселесі.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Ақпан төңкерісінің мәнін ашу,
уақытша үкімет тұсындағы сьаяси партиялар мен ағымдар шығуына
олардың қызметіне тоқталу.
Курстық жұмыстың мітндеттері:
Курстық жұмыьста төмендегідей міндеттер қойылады:
- Ақпан буржуазиялық демократиялық ревалюциясының мәні,
Қазақстандағы ревалюция кезіндегі жағдайға жалпы шолуъ
- Саяси партиялар мен ағымдардың құрылуына тқталу
- Алаш партиясының қоғамдық халықтық қызметін атып өту
- Саяси париялар мен ағымдардың қоғамдағы іс-әрекетін
баяндау.
Курстық жұмыстың құрылымы:
Курстық жұмыс екі тарауданҮ
І тарау. Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мьен ағымдар.
ІІ тарау. Саяси партиялар м ен ағымдар және үш тақырыптан
1.1 Ақпан буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
1.2 1917 жылғы Ақпаннан Қазанға дейінгі кезеңдегі саяси
партиялар мен ағымдар
2.1 Саяси партиялар Қазан төңкерісі қарсаңында
Сынды тақырыптардан құралған.
Курстық жұмыстың тарихнамасы:
Курстық жұмыста Артықбаевтың, Ч.Мусинның, Хамит Мадановтың
Қазақстан тарихы оқулықтары, Алаш ақиқаттары және
Ө.Әбілманұлының Ахмет Байтұрсынұлы кітаптары пайдаланылды.
1. Ақпан - буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
Ұлт – азаттық қозғалысты қатаң жазалағаннан кейін патшалық
отаршыл әкімшілік 110 мың адамды тыл жұмысына күштеп алып, 10
мың адамды Түркістан шегінде жұмыс істеуге қалдырды. Дала
өлкесрінің 150 мыңнан астам қазағы да осындай тағдырға душар
болды. Реквизияланған көптің бірі Қангелдиев кейіннен былай
деп еске алды: Жігіттерді солдаттар қоршап алып, оларға
туысқандарын жолатпады.
1917 жылғы ақпанның 27-сінде ресейде буржуазыиялық-демократиялық
төңкеріс болып, монархия құлатылды. Петроградтағы оқиғалар
туралы хабарды Қазақстан халқы қуанышпен қарсы алды. Қазақтан
самодержавиенің құлатылуын құттықтап, бұл фактіге өздерінің с
ан ғасырлық күресінің нәтижесі, 1916 жылғы ұлт-азаттық ревалюция
мақсаттарының қанағаттандырылуы деп қарады.
Ревалюция туралы хабарды Қазақстанда ұлттық-демократиялық
қозғалыстың басшылары қуанышпен қарсы алды.
Ұлт-азаттық қозғалыстың басшылары демократиялық, бостандық пен
теңдіктің орнатылуына байланысты ұлттық автономия құратын, жалпы
ұлттық проблемаларды шешетін сәт туды деп санады.
Қазақ халқының орасан көпшілігі ревалюцияға осындай көзқараста
болды.
1917 жылғы наурыз сәуір абйларында жер-жерде жұмысшы және
солдат депутаттарының кеңестері құрылды. Мәс елен наурыз айында
Омбыда, Ташкентте, Семейде, Верныйда, Петропавлда, перовскіде,
Қазалыда, Қостанайда, Ақтөбеде тағы басқа қалаларда жұмысшы және
солдат депутаттарының Кеңестері құрылды. Қазақ Кеңестері жекелеген
қалаларда Оралда, Верныйда, Ақмолада, Семейде, Әулие-Атада
ҚырғызҚазақ ұлттық комитеттері пайда болды. Уездік және облыстық
шаруалар съездерінде шаруа және қырғыз қазақ депутаттарының Орал
облыстық, Ақмола, Ақтөбе және павлодар уездік Кеңестері, шаруа
қырғыз және қазақ депутаттарының Семей облыстық Кеңесі, сайланды.
Шамамен алғанда жергілікті жерлердегі істіьң жабйы да осындай
болады.
Уақытша үкімет әр түрлі қоғамдық саяси қозғалыстардың арастында
қоғам дамуының белгілі бір жолын таңдау тұрғысында күрес
басталды. Ресей капитализмі дамуының кейінге қалып, соның салдарынан
буржуазияның қуатты экономикалық саяси күш болып қалыптаспағанын
негізге алған. Уақытша үкімет реформистік жолмен капитализмді
дамытуға бет алу қажет деп сьанады. Алайда монархияның
қойнауынан шығып, көп жағынан буржуазия мен помещиктердің саяси
және экономикалық мүдделерін білдірген. Уақытша үкімет ресейдегі
қайта өрлетудің нысаналы балама бағдарламаларын ұсына алмады.
1916 жылғы оқиғалар мазасыздандырған қазақ қоғамындағы ерекше
жағдай бәсеңдей қоймаған еді. 1917 жылдың көктемінде Торғай
облысында ерекше мазасыз жағдай сақталып қалды.
1917 жылғы наурыздың 7-сінде жұмысшы және солдат депутаттары
Петроград кеңесі мен Мемлекеттік бмүшелерінің бірлескен мюәжілісінде
Ә.Жангелдин сөз сөледі: ол Торға й облысында ескі үкіметтің
жазалау отрядтары өздерінің зорлық- зомбылық жасап, ойран салған
арам істерін осы кезге дейін жалғастырып отырғанын Кеңестің
назарына аударды.
Кеңес жазалау экспедициясын дереу кері шақырып алуға
шешім қабылдады. 1917 жылғы наурыздың 28-інде Торғай облысының
губернаторы Эверсмон Ішкі істер Министірлігіне берген жеделхатында
Әділғафархан уақытша үкіметі жолында да және оның кешірім бергенін
ескере отырып, соғыс қимылдарын тоқтатады. Сонымен бірге Торғай
комиссары Ә.Бөкейханов Ішкі Істер Министіріне Орталық тыныш деген
телеграммасын жіберді. Ежелгі Торғай топырағында көптен бері
аусаған бейбітшілік орнады. Көтерілісшілердің сеніміне қол жетті.
Ал Уақытша үкімет империялық ұлт саясатын қайта қаратуға
қадам жасады. 1917 жылғы наурызда ол Ресей азаматтарының
белгілі бір дін ұстануына, дінге сенуіне немесе ұлтқа
жататындығына байланысты құқықтарын қандай да болсын шектеудің
күшін жойды.
1917 жылғы наурыздың 18-інде Уақытша үкімет Түркістан генерал-
губернаторына 1916 жылғы көтеріліс кбезінде Түркістанда қазақтарға
зорлық-зомбылық жасаған орыстарға Орыстар мен өзге де ұлыстарға
күш қолданылғаны жөнінде кінәлі бұратаналмен тең негізде кешірім
берілуге тиіс деп түсіндірді. Уақытша үкіметтің бұл шешімі
осынату кең байтақ аймақта ұлттық келісім орнатуға бабғьытталған
еді. Үкіметтің Жетісу облысының 1916 жылғы толқулардан зардап
шеккен орыс және жергілікті тұрғындарына көмек көрсету үшін
қазынадан 11.150 000 сом болу туралы 1917 жылғы қыркүйекті ң 8-
індегі қаулысын оның кемсітушілік сипатта болғанына қарамастан,
халқ жылы қабылдады. Оның 5000 000 сомы жергілікті салыққа 6 15 000
саны орыс халқына арналды. Әрбір шаңыраққа 100 сомнан беру
көзделді. Орыс халқына әрбір қираған үйге шаруашылығын қалпына
келтіру үшін қазынадан 500 сомнан жеңілдікпен және оның үстіне
өрт салдарынан тұрғын үйі мен қора – қопсысынан айрылған әрбір
үйге тағы да қосымша 500 сомнан тегін жәрдем алуға құқы
берілді. 1917 жылғы сәуір - мамыр айларында уақытша үкімет мәселе
бойынша түпкілікті шешім қабылдады. Жергілікті жерлерде демократиялық
күштерді топтастыру процесі жүріп жатты.
Мәселен, Қарабұтақта солдат комитеті жазалау отрядының
командирі полковник Клаповты қонысынан қуып жіберді. Азаматтық
комитет болыс басқарушыларынан олардың реквизициялау мен
мобилизациялау кезінде тонап алған мал-мүлкін кедейлерге қайтарып
беруді талып етті. Ревалюциялық пиғылдағы жұмысшылар Кеңес арқылы
сегіз сағаттық жұмыс күнін енгізуге Верный, Семей, Екібастұз,
Кеңестердің бағдарламасына помещиктердің жерін конфискелеу туралы
талаптарды қосуға күш с алды.
Көріп отырғанымыздай 1917 жылғы Ақпан төңкерісі патша
өкіметінің геноцид саясатын тежеді, ұлт саясаты сбаласында өзінің
жалпеы адамзаттық мұраттарды - бостандықты, халықтардағы теңдігін
қолдайтынын мәлімдеді. Сөйте тұра ол шет аймақтардыьң халықтарына
ұлттық-аьймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды,
отаршылдық басқару органдарын жоймады. Ол аймақтарда ұлтаралық
қатынастарда реттеу жөнінде жалтақ қадамдар ғана жасап, сол
арқылы орын алып келген шиеленісті бәсеңдетуді көздеді.
1.2 1917 жылғы ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси
партиялар мен ағымдар.
Үнді халқының ұлт-азаттық күресінің идеологы Джавахарлап Неру
былай деп жазған: Бз бостандықты жақында ғана жеңіп алдық, бірақ
біздің күресімізге дем берген ұлттық сезім жүрегімізді әлі де
жылытып отыр; ол әрбір азиялықтың жүрегіне жылу ұялатады,
өйткені өткен кездегі отаршылдық туралы естелітк оның ақыл-
ойынан әлі өшкен жоқ. Сонымен, ұлтшылдық Азияның кбез-келген бөлігінде
әлі де нақты күш болып отыр
Ұлттық демократияшыл зиялылар ұлттық азаматтық идеясын таратушы,
қазақ халқының ұлттық сана сезімін оятушы, отаршылдыққа қарсы
күреске дем беруші болды. Оны Шыңғыс хан ұрпағы,
Ресейдің либералдық - демократиялық қозғалысының жоғары білімді
қайраткері, бұрын кадет партиясы Орталық Комитетінің мүшесі
болған Ә. Бөкейханов басқарды. Көрнекті ағартушылар мен
демократтар, ревалюциялық юқозғалысқа белсене қатысушылар
А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ә.Ермеков, жаһанша және Досмұхаммедовтар,
Ж.Ақбаев және басқа да көптеген адамдар осы пікірлестері мен
серіктеріне а йналды.
Алаш партиясының әлеуметтік негізгі даланың бетке ұстарлары
билердің, батырлардың, жартылай феодал байлардың мүдделерін
білдірген, капиталистік даму жолына бағдар алған зиялылар
болды. Олар сондай - ақ оппазициядағы кең көлемді демократияшыл
бұқара – шаруалардың, жұмысшылардың, қала демократиясының мүдделерін
де білдірді. Қозғалыстың әлеуметтік негізінің ауқымдылығының
азаттық қозғалысының жалпы ұлттық көлемімен, оның демократиялық,
ағартушылық және отаршылдыққа қарсы сипатымен түсіндіруге
болады. Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету, автономиялық
ұлттық мемлекет құру идеясы қозғалыстың негізгі өзегіне
айналды.
Ақпан төңклерістінен кейін 1905 жылдан бастап өмір
сүрген алаш қозғалысы қайта жанданды.
1917 жылғы сәуір-мамыр айларында Алаш партиясының облыстық
ішінара уездік съездері болып өтті.
Мәселен қазақтардың 1917 жылғы с әуір аьйында болған Жетіс у
облыстық съезі жергілікті өзін-өзі басқару орындарының
өкілеттілігіне жататын мәселелер жиынтығын қарады. Олардың
қатарында азық-түлікпен жабдықтау, жергілікті өзін-өзі басқару, сот
ісін жүргізу, салық салу, білім беру және абғарту проблемаларын
шешу көзделді.
Аграрлық мәселе қыз талқыланды. Атап айтқанда, съезд
облысқа сырттан әкеліп қоныстандыруға жол бермеу қажет деп
тапты. Қазақстардың орыстармен өзара қарым-қатынасын реттеу
әдістері Босқындарды Қытайдан қайтару әдістері арнайы қаралды.
Қазақстардың семей облыстық съезі (27IV -7 V 1917) Бүкілқазақ
съезіне Қазақстанның болашақ автономиясын құру туралы өз
көзқарасын ұсынды. Съезд Ресейлік бірінші Құрылтай жиналысында, Ұлы
Ресейді мекендейтін ұлыстардыьң еркіндігі теңдігі мен
туысқандығы баянды етілуге тиіс және оларға өздерінің саяси
өмірін ұлттық, тұрмыстық, мәдени экономикалық, тарихи-
географиялық ерекшеліктеріне сьәйкес қайта құруға мүмлкіндік
беруге тиіс, – деп санады.
Съезд дворян - помещиктер үстемдігі тұсында құрылып, ескі
режимнің са ясатына қолдап келген, қазіргі кғездегі күні өткен,
халыққа мүлде пайдасы жоқ және зиянды шаруа бастықтарды,
стоновойлық приставтар, урядниктер мен дала генерал-губернаторлығы
институттарының таратылуын талып етті.
1917 жылғы съезі болып, оған Ақмола, семей, Торғай, Орал,
Жетісу, Сырдария, Ферғана облыстары мен Ішкі Бөкей ордасынан
делегаттар қатысты.
Съезд мемлекеттік басқару формасын, қазаққ облыстары
автономиясын, жер мәселесін, халықтық милиция ұйымдастыру, земство,
халыққа білім беру, сот, рухани дін мәселелерін және т.б. қарады.
Көріп отырғанымыздай, қазақстың демократияшыл жұртшылығын қазаққ
мемлекеттігі, демократиялық реформалар, ұлттың саяса өзін-өзі
билеуі үшін қажетті алғышарьттар жасау проблемалары толғандырды.
Съезд қазақтың Алаш саяси партиясын құру туралы мәселе қарап
оның бабғдарламасын жасау қажет деп тапты. мемлекеттік басқару
формасы мәселесі бойынша съезд Ресейде демократияшыл
федерациялық парламенттік респбублика болуға тиіс- деп жазды;
съезд қазақ облыстары облыстық, ұлттық-аймақтық автономия алуға
тиіс - деп тапты. Съезд Қытайдағы 83 мың қазақ босқындары және 1916
жылғы оқиғаларға қатысып Жетісу қазақтары мен Уақытша үкімет
органдары тарапынан келіспеушілік пен қуғындарға ұшырағандар
жөнінде өз көзқарастын білдірді. Съезд өлке еңбекшілерін
Жетісудың ашыққан қазақ даласына, халқына тез арада және шын
мәнінде көмек ұйымдастыруға шақырды.
Ақпан төңкерісінен кейін Ресейдің ұлтаймақтарында мұсылмандар
қозғалысы жандана түсті.
1917 жылғы сәуір айында Түркістан, башқұртстан, татарстан, Кавказ
мұсылмандарының съездері болып өтті.
1917 жылғы мамырда мұсылмандардың Бүкілресейлік съезд
болды. Соғысқа көзқарас мәселесі бойынша съезд өзінің ұраны:
Еуропа, Азия мен африка халықтарының өзін-өзі билеуі-деп,
санайтынын мәлімдеді. Съезд ресейдіьң мемлекеттік құрылыс
формасы ұлттық-аймақтық - федерациялық негіздегі демократиялық
республика деп тапты.
Съезд әйелдер мәселесі қызу талқыланды. Мұсылман әйелдері
саяси құқықтары жағынан да, азаматтық құқықтары жағынан да
еркектермен тең құқы лы болуға тиіс - деген қарар қабылданды.
Съезд көп әйел алушылық пен қалыңмалға қарсы шықты.
Жұмысшы мәселесін талқылағаннан кейін съезд өз қарарында былай деп
жазды:
1. 8 сағаттық жұмыс күні енгізілсін.
2. Апта сайынғы үздіксіз мерекелік демьалыс 42 сағат болып
белгіленсін
Съезд бастауыш мектептерде оқыту түркі халқының әрбір тобының ана
тілінде жүргізілінуінде деп тапты. Мұсылмандардың діни
басқармасының міндеттері белгіленді.
Мұсылмандардың 1917 жылғы шілде оқиғаларынан кейьін болған
екінші Бүкілресейлік съезд Құрылтай жиналысы сайлаьуындағы
тұғырнаманы әзірледі.
Көріп отырғанымыздай, мұсылман съездері саяси проблемаларды
абсқан зор ықыласпен талқылады. Уақытша үкіметке қолдау
көрсете отырып, бұл съездер сонымен бірге ұлттық шетаймақтардың
толғағы жеткен мәьелелері бойынша нақты пікірлерін де
айтты.
Ресейдің шет аймақтарының 30 млн халқына ықпалын жүргізген
мұсылман қозғалысынының қаулап дамуы бірқатар ислам
партияларының құрылуына алып келді.
Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңде ұлттық демократия идеясы
қалыптасты. 1917 жылғы қыркүйекте мұсылман ұйымдарының съезі тұңғыш
мұсылман партия Түркістан федералистер партиясын құрды. Съезд
Ферғана, Сырдария, Каспий сырты, Жетісу облыстары құрамындағы
Түркістан өлкесін Ресей республикасымен федерациялық
бабйланыстардағы автономиялы ел деп жариялайтын тұғырнама
қабылдады.
Түркістан және қазақ мұсылмандарының Түркістан, Орал және Торғай
облыстарының делегаттары қатысқан сюъезі 1917 жылғы қыркүйектің 17-
20 – сында партияның құрылғанын жариялады, Иттифок – и муслимин
партиясы ресей республикасы құрамындағы аймақтық автономия идеясын
ұсынды. Съезд Түркістан Федарациялық республикасы парламенттік
республика негізінде құрылуға тиіс деп белгіледі. Республиканың
негізгі органдары - заң шығарушы Түркістан парламенті, атқарушы
секретариат пен республикалық үкімет (аххма –И Шария) заңдар палатасы
органдары - жалпыға бірдей, төте және жасырын дауыс беру негізінде
оған Түркістан өлкесін мекендейтін барлық халықтар өкілдерінің
міндетті түрде тең өлшеммен қатысуымен сайланады. Сыртқы
шекараны күзету, почта, телелграф, темір жолдар Ресей республиькасы
үкіметінің құзыретіне беріледі. Құжаттарға жолдау жасаудың
көрсеткеніндей Шуро-и-Исламия сияқты үнем де Түркістанды Ресейден
бөлудің сепараттық идеяларынан аулақ болған. Көрнекті дін заңының
белгілері басшылық жағдайға ие болған бұл саяси ағымдар шариғат
пен әдет негіздерін қорғатумен қатар, адамзат қогғамының
демократиялық нормаларын да қорғады.
Оқушылардың көпшілігіне өз ана тілінде халықтық тегін бастауыш
білім беруді енгізу, фабрикалар мен зауыттарда сегіз сағалттық
жұмыс күнін белгілеу, қозғалмайтын заттардан алынатын барлық
жанама сбалықтар мен алымдарды негізгі бір табыс салығымен алмастыру
және т.б. Бұл с аяси ағымдар мьен солардың негізінде құрылған
Иттифок-и муслимин партиясының балама бабғдарламалық идеялар
ұсынғанын және патша өкіметіне қарсы біртұтас демократиялық блокқа
қосыла алатынын аңғармау мүмкін емес.
Діни сипатына қарамастан бұл саяси ағымдар сонымен бірге
Түркістан мен Қазақстан жерінде тұратын халықтардың жалпы ұлттық
мүдделерін де білдірді. Ревалюцияның дамуына саяси тайталаьстытң
өрістеуіне қаратй күштердіьң ұлттық негізде топтасуы жүріп
жатты.
Мәселен, өлкеде социол-демократиялық топтардың ескілері
жанданып, жаңалары құрыла бастады. 1917 жылғы наурыз айында
облыстар мен өлкелердің орталықтарында Омбыда, Орынборда, Ташкент пен
Верныйда жария социол - демократиялық ұйымдар құрыла бастады.
Сонымен бірге Қазақстанның басқа облыс және уезд орталықтарында да
ұйымдар құрылды. Бірақ, күзге қарай партия ұйдымдары ара-жігінің
аймақтауы күшейе түсті. Қазақ халқының таңдаулы өкілдері:
А.асылбеков, Б.Серікбаев, С.меңдешев, Т.Бокин, М.Жәнібеков, С.Арғыншиев,
С.Сейфулин, Т:Рысқұлов, Ә.майкөтов және т.б. танымал саяси басшылар
болды.
Жұмысшы табы халықтың небары 1,2 процент болған өлкеде
Кеңестердің өкімет билігі жолындағы күресте жергілікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І.
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
І тарау Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мен ағымдар
1.1 Ақпан-буржуазиялық-демократиялық төңкерісінің Қазақстанға
әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5
1.2 1917 жылғы Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси партиялар мен
ағымдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 9
ІІ тарау. Саяси партиялар мен қоғамдық қайраткерлер қызметі
2.1 Саяси партиялар Қазақ төңкерісі
қарсаңында ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 17
2.2 Үш жүз партиясының қоғамда атқарған
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... .22
ІІІ.
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ...24
IV. Сілтемелер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ..26
V. Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..27
Кіріспе
Курстық жұмыс тың өзектілігі:
Тарихта үлкен із қалдырған Ақпан және Қазақ төңкерістері
қоғамның бет-бейнесін түбегелі өзгертті. Россияда мыңжылдық
монархия құлап, уақытша үкіметі мен кеңестер үкіметі құрылған кез.
Қазақстанда да монархияның құлатылуы әртүрлі топтарға әрқалай
әсер етті. Уақытша үкімет дін мен партия бостандығына рұқсат
берісімен-ақ қазақ жерінде қаптаған партиялар құрыла бастады.
Ішіндегі ең белдісі де беделдісі Алаш партиясы дараланды.
Осынау бір толқлумен аласапыран уақыттағы қоғамдық партиялар
мен ағымдардың шығуы мен іс-әрекетін қарастыру курстық жұмысты
ң өзекті мәселесі.
Курстық жұмыстың мақсаты:
Курстық жұмыстың негізгі мақсаты: Ақпан төңкерісінің мәнін ашу,
уақытша үкімет тұсындағы сьаяси партиялар мен ағымдар шығуына
олардың қызметіне тоқталу.
Курстық жұмыстың мітндеттері:
Курстық жұмыьста төмендегідей міндеттер қойылады:
- Ақпан буржуазиялық демократиялық ревалюциясының мәні,
Қазақстандағы ревалюция кезіндегі жағдайға жалпы шолуъ
- Саяси партиялар мен ағымдардың құрылуына тқталу
- Алаш партиясының қоғамдық халықтық қызметін атып өту
- Саяси париялар мен ағымдардың қоғамдағы іс-әрекетін
баяндау.
Курстық жұмыстың құрылымы:
Курстық жұмыс екі тарауданҮ
І тарау. Ақпан төңкерісі. Саяси партиялар мьен ағымдар.
ІІ тарау. Саяси партиялар м ен ағымдар және үш тақырыптан
1.1 Ақпан буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
1.2 1917 жылғы Ақпаннан Қазанға дейінгі кезеңдегі саяси
партиялар мен ағымдар
2.1 Саяси партиялар Қазан төңкерісі қарсаңында
Сынды тақырыптардан құралған.
Курстық жұмыстың тарихнамасы:
Курстық жұмыста Артықбаевтың, Ч.Мусинның, Хамит Мадановтың
Қазақстан тарихы оқулықтары, Алаш ақиқаттары және
Ө.Әбілманұлының Ахмет Байтұрсынұлы кітаптары пайдаланылды.
1. Ақпан - буржуазыиялық – демократиялық төңкерісі
Ұлт – азаттық қозғалысты қатаң жазалағаннан кейін патшалық
отаршыл әкімшілік 110 мың адамды тыл жұмысына күштеп алып, 10
мың адамды Түркістан шегінде жұмыс істеуге қалдырды. Дала
өлкесрінің 150 мыңнан астам қазағы да осындай тағдырға душар
болды. Реквизияланған көптің бірі Қангелдиев кейіннен былай
деп еске алды: Жігіттерді солдаттар қоршап алып, оларға
туысқандарын жолатпады.
1917 жылғы ақпанның 27-сінде ресейде буржуазыиялық-демократиялық
төңкеріс болып, монархия құлатылды. Петроградтағы оқиғалар
туралы хабарды Қазақстан халқы қуанышпен қарсы алды. Қазақтан
самодержавиенің құлатылуын құттықтап, бұл фактіге өздерінің с
ан ғасырлық күресінің нәтижесі, 1916 жылғы ұлт-азаттық ревалюция
мақсаттарының қанағаттандырылуы деп қарады.
Ревалюция туралы хабарды Қазақстанда ұлттық-демократиялық
қозғалыстың басшылары қуанышпен қарсы алды.
Ұлт-азаттық қозғалыстың басшылары демократиялық, бостандық пен
теңдіктің орнатылуына байланысты ұлттық автономия құратын, жалпы
ұлттық проблемаларды шешетін сәт туды деп санады.
Қазақ халқының орасан көпшілігі ревалюцияға осындай көзқараста
болды.
1917 жылғы наурыз сәуір абйларында жер-жерде жұмысшы және
солдат депутаттарының кеңестері құрылды. Мәс елен наурыз айында
Омбыда, Ташкентте, Семейде, Верныйда, Петропавлда, перовскіде,
Қазалыда, Қостанайда, Ақтөбеде тағы басқа қалаларда жұмысшы және
солдат депутаттарының Кеңестері құрылды. Қазақ Кеңестері жекелеген
қалаларда Оралда, Верныйда, Ақмолада, Семейде, Әулие-Атада
ҚырғызҚазақ ұлттық комитеттері пайда болды. Уездік және облыстық
шаруалар съездерінде шаруа және қырғыз қазақ депутаттарының Орал
облыстық, Ақмола, Ақтөбе және павлодар уездік Кеңестері, шаруа
қырғыз және қазақ депутаттарының Семей облыстық Кеңесі, сайланды.
Шамамен алғанда жергілікті жерлердегі істіьң жабйы да осындай
болады.
Уақытша үкімет әр түрлі қоғамдық саяси қозғалыстардың арастында
қоғам дамуының белгілі бір жолын таңдау тұрғысында күрес
басталды. Ресей капитализмі дамуының кейінге қалып, соның салдарынан
буржуазияның қуатты экономикалық саяси күш болып қалыптаспағанын
негізге алған. Уақытша үкімет реформистік жолмен капитализмді
дамытуға бет алу қажет деп сьанады. Алайда монархияның
қойнауынан шығып, көп жағынан буржуазия мен помещиктердің саяси
және экономикалық мүдделерін білдірген. Уақытша үкімет ресейдегі
қайта өрлетудің нысаналы балама бағдарламаларын ұсына алмады.
1916 жылғы оқиғалар мазасыздандырған қазақ қоғамындағы ерекше
жағдай бәсеңдей қоймаған еді. 1917 жылдың көктемінде Торғай
облысында ерекше мазасыз жағдай сақталып қалды.
1917 жылғы наурыздың 7-сінде жұмысшы және солдат депутаттары
Петроград кеңесі мен Мемлекеттік бмүшелерінің бірлескен мюәжілісінде
Ә.Жангелдин сөз сөледі: ол Торға й облысында ескі үкіметтің
жазалау отрядтары өздерінің зорлық- зомбылық жасап, ойран салған
арам істерін осы кезге дейін жалғастырып отырғанын Кеңестің
назарына аударды.
Кеңес жазалау экспедициясын дереу кері шақырып алуға
шешім қабылдады. 1917 жылғы наурыздың 28-інде Торғай облысының
губернаторы Эверсмон Ішкі істер Министірлігіне берген жеделхатында
Әділғафархан уақытша үкіметі жолында да және оның кешірім бергенін
ескере отырып, соғыс қимылдарын тоқтатады. Сонымен бірге Торғай
комиссары Ә.Бөкейханов Ішкі Істер Министіріне Орталық тыныш деген
телеграммасын жіберді. Ежелгі Торғай топырағында көптен бері
аусаған бейбітшілік орнады. Көтерілісшілердің сеніміне қол жетті.
Ал Уақытша үкімет империялық ұлт саясатын қайта қаратуға
қадам жасады. 1917 жылғы наурызда ол Ресей азаматтарының
белгілі бір дін ұстануына, дінге сенуіне немесе ұлтқа
жататындығына байланысты құқықтарын қандай да болсын шектеудің
күшін жойды.
1917 жылғы наурыздың 18-інде Уақытша үкімет Түркістан генерал-
губернаторына 1916 жылғы көтеріліс кбезінде Түркістанда қазақтарға
зорлық-зомбылық жасаған орыстарға Орыстар мен өзге де ұлыстарға
күш қолданылғаны жөнінде кінәлі бұратаналмен тең негізде кешірім
берілуге тиіс деп түсіндірді. Уақытша үкіметтің бұл шешімі
осынату кең байтақ аймақта ұлттық келісім орнатуға бабғьытталған
еді. Үкіметтің Жетісу облысының 1916 жылғы толқулардан зардап
шеккен орыс және жергілікті тұрғындарына көмек көрсету үшін
қазынадан 11.150 000 сом болу туралы 1917 жылғы қыркүйекті ң 8-
індегі қаулысын оның кемсітушілік сипатта болғанына қарамастан,
халқ жылы қабылдады. Оның 5000 000 сомы жергілікті салыққа 6 15 000
саны орыс халқына арналды. Әрбір шаңыраққа 100 сомнан беру
көзделді. Орыс халқына әрбір қираған үйге шаруашылығын қалпына
келтіру үшін қазынадан 500 сомнан жеңілдікпен және оның үстіне
өрт салдарынан тұрғын үйі мен қора – қопсысынан айрылған әрбір
үйге тағы да қосымша 500 сомнан тегін жәрдем алуға құқы
берілді. 1917 жылғы сәуір - мамыр айларында уақытша үкімет мәселе
бойынша түпкілікті шешім қабылдады. Жергілікті жерлерде демократиялық
күштерді топтастыру процесі жүріп жатты.
Мәселен, Қарабұтақта солдат комитеті жазалау отрядының
командирі полковник Клаповты қонысынан қуып жіберді. Азаматтық
комитет болыс басқарушыларынан олардың реквизициялау мен
мобилизациялау кезінде тонап алған мал-мүлкін кедейлерге қайтарып
беруді талып етті. Ревалюциялық пиғылдағы жұмысшылар Кеңес арқылы
сегіз сағаттық жұмыс күнін енгізуге Верный, Семей, Екібастұз,
Кеңестердің бағдарламасына помещиктердің жерін конфискелеу туралы
талаптарды қосуға күш с алды.
Көріп отырғанымыздай 1917 жылғы Ақпан төңкерісі патша
өкіметінің геноцид саясатын тежеді, ұлт саясаты сбаласында өзінің
жалпеы адамзаттық мұраттарды - бостандықты, халықтардағы теңдігін
қолдайтынын мәлімдеді. Сөйте тұра ол шет аймақтардыьң халықтарына
ұлттық-аьймақтық өзін-өзі билеу құқығын беруден тартынды,
отаршылдық басқару органдарын жоймады. Ол аймақтарда ұлтаралық
қатынастарда реттеу жөнінде жалтақ қадамдар ғана жасап, сол
арқылы орын алып келген шиеленісті бәсеңдетуді көздеді.
1.2 1917 жылғы ақпаннан қазанға дейінгі кезеңдегі саяси
партиялар мен ағымдар.
Үнді халқының ұлт-азаттық күресінің идеологы Джавахарлап Неру
былай деп жазған: Бз бостандықты жақында ғана жеңіп алдық, бірақ
біздің күресімізге дем берген ұлттық сезім жүрегімізді әлі де
жылытып отыр; ол әрбір азиялықтың жүрегіне жылу ұялатады,
өйткені өткен кездегі отаршылдық туралы естелітк оның ақыл-
ойынан әлі өшкен жоқ. Сонымен, ұлтшылдық Азияның кбез-келген бөлігінде
әлі де нақты күш болып отыр
Ұлттық демократияшыл зиялылар ұлттық азаматтық идеясын таратушы,
қазақ халқының ұлттық сана сезімін оятушы, отаршылдыққа қарсы
күреске дем беруші болды. Оны Шыңғыс хан ұрпағы,
Ресейдің либералдық - демократиялық қозғалысының жоғары білімді
қайраткері, бұрын кадет партиясы Орталық Комитетінің мүшесі
болған Ә. Бөкейханов басқарды. Көрнекті ағартушылар мен
демократтар, ревалюциялық юқозғалысқа белсене қатысушылар
А.Байтұрсынов, М.Дулатов, Ә.Ермеков, жаһанша және Досмұхаммедовтар,
Ж.Ақбаев және басқа да көптеген адамдар осы пікірлестері мен
серіктеріне а йналды.
Алаш партиясының әлеуметтік негізгі даланың бетке ұстарлары
билердің, батырлардың, жартылай феодал байлардың мүдделерін
білдірген, капиталистік даму жолына бағдар алған зиялылар
болды. Олар сондай - ақ оппазициядағы кең көлемді демократияшыл
бұқара – шаруалардың, жұмысшылардың, қала демократиясының мүдделерін
де білдірді. Қозғалыстың әлеуметтік негізінің ауқымдылығының
азаттық қозғалысының жалпы ұлттық көлемімен, оның демократиялық,
ағартушылық және отаршылдыққа қарсы сипатымен түсіндіруге
болады. Қазақ халқын отарлық езгіден азат ету, автономиялық
ұлттық мемлекет құру идеясы қозғалыстың негізгі өзегіне
айналды.
Ақпан төңклерістінен кейін 1905 жылдан бастап өмір
сүрген алаш қозғалысы қайта жанданды.
1917 жылғы сәуір-мамыр айларында Алаш партиясының облыстық
ішінара уездік съездері болып өтті.
Мәселен қазақтардың 1917 жылғы с әуір аьйында болған Жетіс у
облыстық съезі жергілікті өзін-өзі басқару орындарының
өкілеттілігіне жататын мәселелер жиынтығын қарады. Олардың
қатарында азық-түлікпен жабдықтау, жергілікті өзін-өзі басқару, сот
ісін жүргізу, салық салу, білім беру және абғарту проблемаларын
шешу көзделді.
Аграрлық мәселе қыз талқыланды. Атап айтқанда, съезд
облысқа сырттан әкеліп қоныстандыруға жол бермеу қажет деп
тапты. Қазақстардың орыстармен өзара қарым-қатынасын реттеу
әдістері Босқындарды Қытайдан қайтару әдістері арнайы қаралды.
Қазақстардың семей облыстық съезі (27IV -7 V 1917) Бүкілқазақ
съезіне Қазақстанның болашақ автономиясын құру туралы өз
көзқарасын ұсынды. Съезд Ресейлік бірінші Құрылтай жиналысында, Ұлы
Ресейді мекендейтін ұлыстардыьң еркіндігі теңдігі мен
туысқандығы баянды етілуге тиіс және оларға өздерінің саяси
өмірін ұлттық, тұрмыстық, мәдени экономикалық, тарихи-
географиялық ерекшеліктеріне сьәйкес қайта құруға мүмлкіндік
беруге тиіс, – деп санады.
Съезд дворян - помещиктер үстемдігі тұсында құрылып, ескі
режимнің са ясатына қолдап келген, қазіргі кғездегі күні өткен,
халыққа мүлде пайдасы жоқ және зиянды шаруа бастықтарды,
стоновойлық приставтар, урядниктер мен дала генерал-губернаторлығы
институттарының таратылуын талып етті.
1917 жылғы съезі болып, оған Ақмола, семей, Торғай, Орал,
Жетісу, Сырдария, Ферғана облыстары мен Ішкі Бөкей ордасынан
делегаттар қатысты.
Съезд мемлекеттік басқару формасын, қазаққ облыстары
автономиясын, жер мәселесін, халықтық милиция ұйымдастыру, земство,
халыққа білім беру, сот, рухани дін мәселелерін және т.б. қарады.
Көріп отырғанымыздай, қазақстың демократияшыл жұртшылығын қазаққ
мемлекеттігі, демократиялық реформалар, ұлттың саяса өзін-өзі
билеуі үшін қажетті алғышарьттар жасау проблемалары толғандырды.
Съезд қазақтың Алаш саяси партиясын құру туралы мәселе қарап
оның бабғдарламасын жасау қажет деп тапты. мемлекеттік басқару
формасы мәселесі бойынша съезд Ресейде демократияшыл
федерациялық парламенттік респбублика болуға тиіс- деп жазды;
съезд қазақ облыстары облыстық, ұлттық-аймақтық автономия алуға
тиіс - деп тапты. Съезд Қытайдағы 83 мың қазақ босқындары және 1916
жылғы оқиғаларға қатысып Жетісу қазақтары мен Уақытша үкімет
органдары тарапынан келіспеушілік пен қуғындарға ұшырағандар
жөнінде өз көзқарастын білдірді. Съезд өлке еңбекшілерін
Жетісудың ашыққан қазақ даласына, халқына тез арада және шын
мәнінде көмек ұйымдастыруға шақырды.
Ақпан төңкерісінен кейін Ресейдің ұлтаймақтарында мұсылмандар
қозғалысы жандана түсті.
1917 жылғы сәуір айында Түркістан, башқұртстан, татарстан, Кавказ
мұсылмандарының съездері болып өтті.
1917 жылғы мамырда мұсылмандардың Бүкілресейлік съезд
болды. Соғысқа көзқарас мәселесі бойынша съезд өзінің ұраны:
Еуропа, Азия мен африка халықтарының өзін-өзі билеуі-деп,
санайтынын мәлімдеді. Съезд ресейдіьң мемлекеттік құрылыс
формасы ұлттық-аймақтық - федерациялық негіздегі демократиялық
республика деп тапты.
Съезд әйелдер мәселесі қызу талқыланды. Мұсылман әйелдері
саяси құқықтары жағынан да, азаматтық құқықтары жағынан да
еркектермен тең құқы лы болуға тиіс - деген қарар қабылданды.
Съезд көп әйел алушылық пен қалыңмалға қарсы шықты.
Жұмысшы мәселесін талқылағаннан кейін съезд өз қарарында былай деп
жазды:
1. 8 сағаттық жұмыс күні енгізілсін.
2. Апта сайынғы үздіксіз мерекелік демьалыс 42 сағат болып
белгіленсін
Съезд бастауыш мектептерде оқыту түркі халқының әрбір тобының ана
тілінде жүргізілінуінде деп тапты. Мұсылмандардың діни
басқармасының міндеттері белгіленді.
Мұсылмандардың 1917 жылғы шілде оқиғаларынан кейьін болған
екінші Бүкілресейлік съезд Құрылтай жиналысы сайлаьуындағы
тұғырнаманы әзірледі.
Көріп отырғанымыздай, мұсылман съездері саяси проблемаларды
абсқан зор ықыласпен талқылады. Уақытша үкіметке қолдау
көрсете отырып, бұл съездер сонымен бірге ұлттық шетаймақтардың
толғағы жеткен мәьелелері бойынша нақты пікірлерін де
айтты.
Ресейдің шет аймақтарының 30 млн халқына ықпалын жүргізген
мұсылман қозғалысынының қаулап дамуы бірқатар ислам
партияларының құрылуына алып келді.
Ақпаннан қазанға дейінгі кезеңде ұлттық демократия идеясы
қалыптасты. 1917 жылғы қыркүйекте мұсылман ұйымдарының съезі тұңғыш
мұсылман партия Түркістан федералистер партиясын құрды. Съезд
Ферғана, Сырдария, Каспий сырты, Жетісу облыстары құрамындағы
Түркістан өлкесін Ресей республикасымен федерациялық
бабйланыстардағы автономиялы ел деп жариялайтын тұғырнама
қабылдады.
Түркістан және қазақ мұсылмандарының Түркістан, Орал және Торғай
облыстарының делегаттары қатысқан сюъезі 1917 жылғы қыркүйектің 17-
20 – сында партияның құрылғанын жариялады, Иттифок – и муслимин
партиясы ресей республикасы құрамындағы аймақтық автономия идеясын
ұсынды. Съезд Түркістан Федарациялық республикасы парламенттік
республика негізінде құрылуға тиіс деп белгіледі. Республиканың
негізгі органдары - заң шығарушы Түркістан парламенті, атқарушы
секретариат пен республикалық үкімет (аххма –И Шария) заңдар палатасы
органдары - жалпыға бірдей, төте және жасырын дауыс беру негізінде
оған Түркістан өлкесін мекендейтін барлық халықтар өкілдерінің
міндетті түрде тең өлшеммен қатысуымен сайланады. Сыртқы
шекараны күзету, почта, телелграф, темір жолдар Ресей республиькасы
үкіметінің құзыретіне беріледі. Құжаттарға жолдау жасаудың
көрсеткеніндей Шуро-и-Исламия сияқты үнем де Түркістанды Ресейден
бөлудің сепараттық идеяларынан аулақ болған. Көрнекті дін заңының
белгілері басшылық жағдайға ие болған бұл саяси ағымдар шариғат
пен әдет негіздерін қорғатумен қатар, адамзат қогғамының
демократиялық нормаларын да қорғады.
Оқушылардың көпшілігіне өз ана тілінде халықтық тегін бастауыш
білім беруді енгізу, фабрикалар мен зауыттарда сегіз сағалттық
жұмыс күнін белгілеу, қозғалмайтын заттардан алынатын барлық
жанама сбалықтар мен алымдарды негізгі бір табыс салығымен алмастыру
және т.б. Бұл с аяси ағымдар мьен солардың негізінде құрылған
Иттифок-и муслимин партиясының балама бабғдарламалық идеялар
ұсынғанын және патша өкіметіне қарсы біртұтас демократиялық блокқа
қосыла алатынын аңғармау мүмкін емес.
Діни сипатына қарамастан бұл саяси ағымдар сонымен бірге
Түркістан мен Қазақстан жерінде тұратын халықтардың жалпы ұлттық
мүдделерін де білдірді. Ревалюцияның дамуына саяси тайталаьстытң
өрістеуіне қаратй күштердіьң ұлттық негізде топтасуы жүріп
жатты.
Мәселен, өлкеде социол-демократиялық топтардың ескілері
жанданып, жаңалары құрыла бастады. 1917 жылғы наурыз айында
облыстар мен өлкелердің орталықтарында Омбыда, Орынборда, Ташкент пен
Верныйда жария социол - демократиялық ұйымдар құрыла бастады.
Сонымен бірге Қазақстанның басқа облыс және уезд орталықтарында да
ұйымдар құрылды. Бірақ, күзге қарай партия ұйдымдары ара-жігінің
аймақтауы күшейе түсті. Қазақ халқының таңдаулы өкілдері:
А.асылбеков, Б.Серікбаев, С.меңдешев, Т.Бокин, М.Жәнібеков, С.Арғыншиев,
С.Сейфулин, Т:Рысқұлов, Ә.майкөтов және т.б. танымал саяси басшылар
болды.
Жұмысшы табы халықтың небары 1,2 процент болған өлкеде
Кеңестердің өкімет билігі жолындағы күресте жергілікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz