Қышқылдар мен негіздердің қазіргі заманғы теориясы

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау

министрлігі

Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік Фармацевтика Академиясы

Фармакогнозия және химия кафедрасы

РЕФЕРАТ

Тақырыбы: Қышқылдар мен негіздердің қазіргі заманғы теориясы. Бренстед-Лоурдің протолитикалық теориясы, тротолитикалық реакциялардың теңдеуін құрастыру.

Орындаған: Мықтыбек С. Б

Тобы: 205А ФК

Қабылдаған: Рысымбетова Ж. Қ

Шымкент 2017жыл

ЖОСПАР:

Электролиттердің жіктелуі.
Протолиттік тепе-теңдік.
Диссоциация константасы және дәрежесі.
Қышқылдар мен негіздердің Аррениус жәнеЛьюис бойынша ілімі.
Қышқылдар мен негіздердің протолиттік ілімі.
Қорытынды.
Пайдаланған әдебиет.

Суда ерігенде немесе балқытқанда электр тогы өткізетін заттарды электролиттер деп атайды. Электролиттер күшті және әлсіз болып бөлінеді. Электролиттер зарядталған бөлшектерге иондарға ыдырау үдерісін иондық химиялық реакциялармен өрнектейді. Зарядталған иондар - катиондар , теріс зарядталған - аниондар деп аталады.

Диссоциациялану дәрежесіне қарай электролит әлсіз және күшті болып екі негізгі топқа бөлінеді.

Күшті электролиттер, олардың диссоциациялану дәрежелері 30%-тен жоғары болады. Мысалы НNO3-91%, NaCl-84%, НCl-92%, КОН және NaОН-84% болады. Әлсіз электролиттер. Олардың диссоциациялану дәрежелері 3%-тен төмен болады. Мысалы, СН3СООН (сірке қышқылы) 1, 3%, NН4ОН (аммоний гидроксиді) .

Электролиттердің иондарға ыдырау үрдісін электролиттік диссоцация деп аталады. Тірі ағзада протолиттік үрдістер заттар алмасуында, қанның қышқылдығын сақтауда т. б. физиология сүйықтарда маңызды қызмет атқарады. Физиологиялық сүйықтарда электролиттер болуы осмос кысымының шамасына, амин қышқылдарының, ақсылдардың ерігіштігіне әсер етеді.

Диссоциациялану дәрежесі дегеніміз - диссоциацияланған молекулалар санының ерітіндідегі жалпы молекулалар санына қатынасы. Ол мынадай формуламен өрнектеледі:

α=n/N *100%.

Қышқылдар мен негіздердің “классикалық” теориясын С. Аррениус өткен ғасырдың соңыда ұсынған. Бұл ілім бойынша қышқылдарға иондану нәтижесінде сутек иондарын бөле жүретін қосылыстар, негіздерге- гидроксил иондарын түзетін қосылыстар жатады.

Протондық теория бойынша сутек катионы Н+ қатысқан реакциялар протолитті реакциялар деп бөлінеді. Теория бойынша өзінен протон бөле алатын бөлшек (молекула не ион) қышқыл, ал протон қосып ала алатын бөлшек негіз деп саналады.

1923ж Бренстед пен Лоури бір мезгілде қышқылдармен негіздердің протолиттік теориясын ұсынды. Бұл теорияға сәйкес қышқыл деп протон беретін заттарды, негіз деп протон қосып алатын заттарды айтамыз.

Протон беріп қышқыл негізге яғни протон аксепторына айналады. Қышқыл протон донор болып саналады және қосарланған қышқылға айналады.

Қышқылдар мен негіздер туралы жалпы түсінікті Қазақстан ғалымы М. И. Усанович ілімі берді. Усанович ілімі бойынша, қышқылдар дегеніміз катиондарын беріп аниондармен немесе электрондармен әрекеттесетін қосылыстар, ал негіздер аниондарын немесе электрондарын беріп катиондармен әрекеттесетін қосылыстар. Усановичтің проттолиттік ілімі бойынша қышқылдардың барлық түрі протонды бөліп шығарады, ал негіздер бардық протондарды қосып алатын қасиетке ие. Қышқылдар суда ерігенде Н+ иондарын және теріс зарядталған қышқыл калдығы иондарын түзіп, диссоциацияланатынын білесіңдер. Қышқылдардың жалпы қасиеттері осы II иондары арқылы сипатталады. Күшті қышқылдар иондарға толық диссоциацияланады, олар күшті электролиттерге жатады. Күкірт, тұз, азот кышқылдары, т. б. күшті электролиттер. Сулы ерітінділерінде иондарға толығынан диссоциацияланбайтын қышқылдар орташа немесе әлсіз электролиттер болады. Қышқылерітінділерінде лакмус пен метилоранж қызыл түске боялады. Себебі, кез келген қышқыл диссоциацияланғанда гидраттанған сутек катиондарын Н30+ түзеді. Олар лакмус пен метилоранждың түсін қызартып, қышқылдарға қышқыл дәм береді. Мысалы, тұз қышқылының диссоциациялану процесін былай бейнелеуге болады:

HCl + Н20 = Н30+ + Сl-HCl = Н+ + Сl-

Негіздер. Суда еритін негіздер диссоциацияланғанда гидроксид ОН анионына және металл катионына ыдырайды. Сілтілік металл гидроксидтері, барий және кальций гидроксидтері күшті электролиттерге, ерімейтін негіздер және аммоний гидроксиді NH4OH әлсіз электролиттерге жатады. Негіздерге тән ортақ қасиеттер олардың ерітінділерінде гидроксид ОН ионының болуымен түсіндіріледі. NaOH = Na+ + OH- Сондықтан негіздердің сулы ерітінділері индикаторлардың түсін өзгертеді. Мысалы, негіздердің ерітінділерінде фенолфталеин таңқурай түстес болып өзгереді.

Тұздар - ерігіштіктері әр түрлі болатын катты заттар. Оларды кышқылдар мен негіздердің әрекеттесу нәтижесінің өнімі ретінде қарастыруға болады.

Орта тұздар

Қышқыл кұрамындағы сутек атомдары металл атомдарына жөне негіз құрамындағы гидроксид-иондар қышқыл қалдықтарына толық алмасқанда түзіледі (MgS04, ВаСl2, Ca(N03) 2) .

Негіздік тұздар

Негіздердің құрамындағы гидроксид-иондары қышқыл қалдық иондарына толық алмаспағандағы өнім.

Негіздік тұздар суда нашар ериді, алайда, олар да аз мөлшерде болса да суда ерігенде иондарға ыдырайды (негізінен бірінші сатысы) :

Mg(OH) Cl↔︎ [Mg(OH) +] + Cl-

Mg(OH) ↔︎ Mg2++ OH-

М. И. Усанович бойынша Қышқылдар

БЕЙТАРАП
КАТИОНДЫ ҚЫШҚЫЛДАР
АНИОНДЫ ҚЫШҚЫЛДАР

М. И. Усанович бойынша НЕГІЗДЕР

БЕЙТАРАП
КАТИОНДЫ НЕГІЗДЕР
АНИОНДЫ НЕГІЗДЕР

Қышқылдармен негіздер ретінде бейтарап молекулалар оң және теріс иондар кездеседі. Кейбір заттар бір реакцияда протон доноры ретінде протонға ынтықтылығы жоғары заттарға протондар берсе, ал басқа реакцияда протонға ынтықтылығы төмен заттан протонды алып, протон аксептор қызметін атқарады. Мұндай заттар алифолиттер деп аталады.

Р. Бойль химияға қышқылдар мен негіздер жайлы түсінікті енгізген болатын. Ол кездегі қышқылдар мен негіздердің анықтамасы олардың қасиетін тікелей көруге, байқауға оны баяндай айтуға (түсі, түрі, бояуы, дәмі және т. б. ) негізделді. Сулы ерітіндідегі электролиттік диссоцация құбылысының ашылуы келесі анықтаманы (Аррениус бойынша) қабылдау керектігіне әкеледі.

- қышқылдар деп сулы ерітіндідегі диссоцация кезінде оң зарядталған иондардан тек сутек ионын Н+ ғана түзетін қосылыстарды айтады (мысалы, H2SO4, HBr, H3PO4 және т. б. )

- негіздер деп сулы ерітіндідегі диссоцация кезінде теріс зарядталған иондардан тек гидроксид - ионын ОН- ғана түзетін қосылыстарды айтады (мысалы, KOH, Ba (OH) 2 Fe (OH) 3 және т. б. )

Жалпы химия ғылымының дамуы заттардың сусыз ерітіндісінде өтетін процестерді түсіндірудің қажеттілігін талап етті. Мысалы, сулы ерітіндіде өзін тұз ретінде ұстайтын, аммоний хлориді сұйық аммиакта ерігенде қышқыл қасиетін көрсетіп, өзінде металдарды ерітіп, онымен әрекеттесіп, сутекті ығыстыра бөледі. Мұндай құбылыстарды Аррениустың электролиттік диссоцация теориясы негізінде түсіндіруге тмүмкінді болмай қалды. Бұған орай қышқылдар мен негіздер анықтамасы қайтадан қарастыла басталды.

1923ж И. Бренстед қышқылдар мен негіздердің протондық теориясын ұсынды, оған сәйкестік бойынша:

- Қышқыл - берілген реакцияда протондыбөліп шығартын зат;

- негіз - берілген реакцияда протонды қосып алуға қабілетті зат.

Протонды бөлетін кез келген реакция теңдеумен өрнектеледі.

қышқыл→негіз + Н+

Мұндай процестің қышқылы мен негіздері орайластар деп аталады. Қышқылды - негіздік қасиеттер сандық тұрғыдан протондық ынтылықпен немесе энергиямен сипатталады, ал энергия молекулаға не ионға протон қосылғанда бөлінеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.