Экономикалық теория пәнінің дамуы

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 107 бет
Таңдаулыға:

1. Экономикалық теорияның қалыптасуы және даму кезеңдері-

Экономикалық теория пәнінің дамуында үш кезеңді бөліп көрсетуге болады: экономия, саяси экономия, экономикс. Экономикалық теорияның пәні ғылым ретінде бірден қалыптасқан жоқ, ол ұзақ тарихи дамудың нәтижесі болып табылады. Экономикалық ойдың алғашқы көзі өзінің тамырларын ежелгі дәуірден бастайды. Экономика туралы алғашқы түсініктерді біз Ксенофонттың, Платонның, Аристотельдің және басқа ежелгі ойшылдардың еңбектерінен табамыз.

Ксенофонт (б. э. д. 445-335 жж. ) «Экономия» деп аталатын (гректің «ойкос» -шаруашылық және «номос» заң деген сөздерінен шыққан) құл иеленушінің үй шаруашылығын басқару құралын жасады. Оны «үй салу» яғни, үй шаруашылығын басқару өнері (заңдары) деп те аударуға болады. Ол экономия - бұл оның көмегі арқылы өзінің шаруашылығын байытуға болатын ғылым деп жазды.

Орталықтандырылған мемлекеттердің пайда болуы мен біртұтас мемлекеттік шаруашылықты жүргізу ережелерін анықтау әрекеті пайда болды. «Ойкономия» түсінігі саяси экономияға айналды. «Саяси экономия» түсінігінің өзі алғаш рет француз экономисті Антуан Монкретьеннің (1575-162жж. ) «Қоғамдық шаруашылықтың заңдары» («Саяси экономияның трактаты») деп аталатын еңбегінде қолданылған. «Политейя» - грек тілінде «қоғамдық құрылыс» немесе «қоғамдық ұйымдастыру» деген мағынаны білдіреді.

Саяси экономия қоғамдық шаруашылықтың заңдары туралы ғылым болып қалыптасады. «Саяси экономия» өзінің пәнін капитализмнің дүниеге келуімен кескіндейді (16ғ. соңы - 17ғ. басы) . Буржуазия ең алдымен өндірісте емес байлықтың бейнесі болған алтын операцияларымен және саудамен айналысатын айналым сферасында әрекет етеді.

Сондықтан алғашқы экономикалық ғылым ретінде меркантилизм пайда болды (итальян тілінде mегсапtе - саудагер) . Оның мәні: байлық сыртқы сауданың нәтижесінде жиналады. Меркантелизм 2-кезеңнен өтті. Ерте кезеңде 15-16ғ бұл байлықтың жалғыз формасы ретінде алтынмен күміске тән. Мониталистер- ақша балансы теориясын үсынды. Ақшаны сыртқа шығаруға тыйым салды. Сол себептен тек айналым сферасын зерттеу қажет. Меркантилизмнің өкілдері Т. Мен, А. Монкретьен, У. Стаффорд, У. Кольбер, Ресейде - Ордын-Нащокин (1605-1680), Петр I (1672-1725), И. И. Посошков (1632-1726) және т. б. болып табылады. Европа әлі де аграрлы еді, сол себептен көп экономистер ауыл шаруашылығы өндірісіне басымдылық танытты. Олар физиократтар мектебінің өкілдері болып табылады (грек тілінде рhісіз - табиғат, кrаtоs - билік) . Ол 18ғ. ортасында Францияда қалыптасты және классикалық саяси экономияның француздық нұскасы болып табылады. Оның негізін салушы дәрігер Людовиг ХҮ және мадам Помпадур Франсуа Кенэ болды (1694-1774 жж. ), өкілдері Тюрго Дюпон де Нимур Мирабо және т. б. Классикалық саяси экономияның ең жарқын окілдерінің бірі А. Смит (1723-1790 жж. ) және Д. Рикардо (1772-1823 жж. ) . А. Смит «Халықтардың байлығының себебі және табиғаты туралы зерттеу» атты кітабын шығарды, А. Смиттің негізгі идеялары:

Мемлекеттің экономикаға минимальды араласуы;
Бәсекенің әсеріндегі ұсыныс пен сұраныстан тәуелді үйлестірілетін еркін бағалардың негізінде нарыктың өзін-өзі реттеуі. Ол бұл экономикалық реттеушілерді (баға, сұраныс, ұсыныс жәңе ең маңыздысы-бәсеке) «көрінбейтін қол» деп атады.

Классикалық мектептің еңбектері: Зерттеудің басты объектісі ретінде айналымды емес, өндіріс сферасын жасады;

Еңбектің барлық тауар кұнының өлшемі мен негізі ретіндегі мәнін ашты;

Экономика нарықпен реттелуі керек екенін және оның өзінің әділ заңдары бар екенін яғни хандармен де үкіметтермен де ауыстырыла алмайтынын дәлелдеді;

Қоғамның барлық қабатының табыстарының қайнар көздері: кәсіпкерлерді, жер иеленушілерді, банкирлерді, саудагерлерді айқындады. Экономикалык ғылымның одан әрі дамуы күрделі жолдардан өтті. XIX ғ. 2-ші жартысының басында саяси экономия терең дағдарысты басынан өткізді, ол екі тармаққа бөлінді: марксизм және маржинализм.

Марксизмнің негізін салушы К. Маркс (1818-1883 жж. ) . К. Маркстің ең басты еңбегі «Капиталды» Ф. Энгельс «жұмысшы табының библиясы» деп атады. Маркс өзінің зерттеулерінің пәні - өндірістің капиталистік әдісі мен оған сәйкес келетін өндіріс пен айырбастың қатынасы, ал түпкі мақсаты - капитализмнің экономикалық заңдарын ашу деп есептеді. Маркстік теория бойынша қоғам дамуының негізі- материалды өндіріс. К. Маркстің негізгі экономикалық еңбегі 4 томнан тұрады. Маркстің жақтаушылары, оның зерттеген және болжамдаған капитализм! 30ж. ¥лы депрессия кезсңінде күйзеліске ұшырағандьқтан, Марксті колдайды. Ал қазіргі нарықтық экономика - бұл Маркстің «жағымды Гуманизм» деп атаған коғам жолындағы Маркстің болжамдаған жаңа кезеңі болып табылатын баска модель. Маркстің экономикалық ғылымы 20 ғ. басында пролетариаттың жағдайы Батыс елдеріндегіден біршама ауыр болған ел Ресейде кеңінен тарады. Оны Г. В. Плеханов, В. И. Ленин (1870-1924 жж. ), М. А. Бакунин, «Капиталды» орыс тіліне аударудың алғашкы инициаторы А. Лопатин және т. б қолдады.

1917 жылдың казан айынан бастап 70 жыл бойы Маркстік экономикалық ғылым СССР-дегі жалғыз, сол себептен билеуші ғылым болды. ХІХ ғасырдың екінші жартысында экономикалық ғылымның жалпы жағдайының ауысуы үшін алғышарттар қалыптасады. Экономикалық ғылымда жаңа бағыт-маржинализм пайда болады.

Маржинализм (француз тілінде mагgіпаl - шекті, шектеулі) марксизмнен айырмашылығы - қанауға негізделген өндіріс әдісі ретінде капитализм мәнін зерттеуден бас тартып, шаруашылық қатынастарын зерттеуге бет бұрды. Ол 19 ғ. 70 жылдары пайда болды. Оның өкілдсрі: Австрияда К. Менгер, Англияда У. Джевонс, Швейцарияда Л. Вальрас. Маржиналистер саяси экономияның міндетін рациоиналды шаруашылық пен шектеулі ресурстарды бөлудің ең тиімді тәсілдерін іздеуден көрді.

Кейіннен маржинализм Д. М. Кейнстің нарықтық реттеу экономиканы тұрақсыз етеді, сол үшін мемлекеттік араласу қажет деген теориясын өзінің бойына сіңірді.

Д. М. Кейнс (1883-1946 жж. ) А. Смитпен және К. Маркспен қатар әлемнің үш ұлы экономистерінің бірі болып табылады. Экономикалық теорияда болған нағыз революция 1936 жылы жарияланған Кейнстің «Жұмысбастылық, пайыз бен ақшаның жалпы теориясы» (1883-1946) атты еңбегімен жасалды.

Сонымен, жоғарыда аталғандарды қорытындылай келе экономикалық теорияның даму барысында оның пәні әртүрлі анықталғандығын көруге болады. Меркантилистер экономикалық теорияның пәні сыртқы сауда мен елге ақшаның келуімен байланысты іс-әрекет деп санады. Саяси экономияның классиктері оны байлық жөніндегі ғылым ретінде қарастырды, ал тарихи мектеп өкілдері оны адамдардың күнделікті іс-әрекеті жөніндегі ілім деп анықтады. Маржиналистер мен неоклассиктер бұр қызметті нарықтық шаруашылық жағдайындағы шектеулі ресурстарды пайдаланумен байланыстырды. Кейнсиандықтар бұған мемлекеттің экономикалық саясатын зерттеу мен қалыптастыру қажеттілігін қосты, институционалистер бұл саясаттың әлеуметтік аспектілеріне көңіл аударды. Марксистер қоғамдық өндірісті, өндіргіш күштер мен өндірістік қатынастардың диалектикасын зерттей отырып, саяси экономия адамзат қоғамының дамуының әртүрлі кезеңдеріндегі осы дамудың экономикалық заңдарын, өндіріс, бөлу, айырбас, тұтынуды басқаратын заңдарды зерттейді деген қорытындыға келді. Сонымен, экономикалық теория қоғамдық жүйенің тарихи ерекшеліктерін ашып, әлемдік өркениеттің даму заңдылықтарын түсінуге мүмкіндік береді. Эконом теорияның дамуында 3-кезеңді бөліп көрсетуге болады:1. экономия. 2. саяси кономия. 3.

2. Экономикалық теория пәні мен зерттеу әдістері- Бұрынғы ойшылдардан қазіргі ғалымдарға дейінгі барлық экономистердің көзқарасында бір жалпы сызба (шек) қарастырылған. Олардың іс-әрекетінің қызығушылығы әр уақытта қоғамдық байлықтың өсуіне алып келетін рационалды шаруашылық жолын зерттеуде болып қалады. «Рационалды (оңтайлы) » латын сөзінен аударғанда орынды мақсатқа сай, парасатты мағынасын береді. Қоғамдық өмірдің әр түрлі сатысында шаруашылықты оңтайландыру, әр уақытта басты байлықты құрушы еңбеккер адамға қатынасты игілікті емес әр түрлі әдістермен жүзеге асырылады. Экономикалық зерттеулерде ғылымдарға тек оқшауланған шындықпен ғана емес, сонымен қатар олардың үлкен ауқымымен де іс жүргізуге тура келеді. Индукцияның көмегімен жетістікке жететін фактілерді сыныптастыру (классификациялау) және қорытындылау қажет. Индукция дегеніміз жаңа оқиға, құбылыстардан логика арқылы жалпы қағидаларды шығару. Қорытындылау дедукция деп аталатын әдістің көмегімен тексеріледі. Дедукция дегеніміз керісінше жалпы қағидалар негізінде экономикалық объектілердің, процестердің кейбір жеке ерекшеліктерімен сипатталады. Көп дүркінді тексерілген және қуатты экономикалық процестердің қорытындысын заң деп атау қабылданған. Олар экономикалық көрініспен процесс арасындағы күнделікті, тұрақты, қажетті тәуелділікті көрсетеді және белсенді болып табылады. Яғни экономикалық заң - бұл экономикалық қатынастардың тұлғаланған формасы. Олар адамдардың қорытындылаған әрекетінің заңы болып табылады. 3. - Экономикалық заңдар әлеуметтік, қоғамдық заңдарға жатады және бүл арқылы табиғаттың заңынан ерекшеленеді. Екінші ерекшелігі табиғи заңдар өмір бойы, ал экономикалық заңдар тарихи, шектелген мінезге тән. Экономикалық заңдар әрекетінің ұзақтығынан тәуелді спецификалық және жалпы болып бөлінеді.

Спецификалық экономикалық заңдар - әрбір бөлек алынған формация үшін сипатталады. Мысалы, құлдық пен феодализм негізінде материалдық игіліктерді бөлу заңдарын айтамыз. Жалпы экономикалық заңдар барлық экономикалық формацияларда іс-әрекет етеді. Мысалы, өндірістік еңбектің өсу заңы, уақытты үнемдеу заңы және т. б. Экономикалық теорияның іс-әрекетін анықтауда әр түрлі шаруашылық жағдайдағы экономикалық зандарды оқып біледі.

Микроэкономикада жеке фирмалар, бірлестіктер және т. б. аз шаруашылық бірліктері орын алады.

Мезоэкономикада ұлттық экономика немесе шаруашылық жүйесімен (ауыл шаруашылық кешені, әскери өнеркәсіптік кешені, аймақтық экономика және т. б. ) анықталынған әрекеті мен заңдарды оқып біледі.

Макроэкономикада толығымен елдегі экономикалық жағдай зерттелінеді. Қоғамның байлығы мен табысы, экономикалық өсудің факторлары мен қарқыны макроэкономиканың объектісі болып табылады. Макроанализ ұлттық шаруашылық мәселелерін шешуге бағытталған, яғни инфляция, жұмыссыздық, іскерлік белсенділікті ынталандыру сияқты мәселелер.

Мегоэкономика әлемдік экономикалық заңдар мен әрекеттерді толығымен оқып біледі.

Экономикалық теория кез-келген ғылым сияқты өзінде шаруашылық өмірді оқып білетін әдісі бар методологияны туралайтын әр түрлі тарту формасымен тәсілін қолданады.

Жалпы ғылыми әдіс - бұл ежелгі грек философтарының негізі мен кейінгі дамыған ғылымдардың ұрпағындағы диалектика материалдық принцип. Осы әдіске байланысты барлық экономикалық процестер үнемі қозғалыста болады.

Бұл процестерді оқып білуде тарихи және логикалық әдіс қолданылады.

Тарихи әдіс пайда болған, дамыған және бірін-бірі ауыстырған дәйектілік көрінісіне талдау жасауға көмек көрсетеді.

Логикалық әдіс осы көріністі зерттеуде оның тарихи жолындағы айнадай бейнесіне қызмет етпейді. Ол бар, танып білген көрініске және абстрактіге енуді болжамдайды. Экономикалық зерттеулердің маңызды әдісі - ғылыми абстракция. Ғылыми абстракция дегеніміз зерттеу пәнін жеке, кездейсоқ, қысқа мерзімді, дара құбылыстардан біздің түсінігімізді оқшаулап, оның тұрақты, әрдайым қайталанатын мәнін, маңызын ашу. Абстракциялау нәтижесінде экономикалық құбылыстардың жекелеген жақтарын сипаттайтын ғылыми ұсыныстар пайда болады және логикалық түсініктер немесе экономикалық категориялар қалыптасады. Мысалы, тауар, баға, ақша, бәсеке және т. б.

Экономикалық ғылымда қолданылған алғашқы тәсіл- бұл формальды логика. Формальды логика - бұл ойдың оның құрылымы, формасы жағынан зерттелінуі. Формальды логиканың қарапайым категориясы - түсінік. Ол зат жөніндегі ойды белгілейді. Формальды логиканың әдіс-тәсілдеріне қадағалау, синтез және анализ құралдары бойынша алынған материалдық өңдеу, индукция және дедукция, салыстыру, ұқсату, гипотеза, дәлелдеме, заңдар мен категориялар жүйесінің конструкциялануы, оларды тексеру, жүргізілген эксперименттер, модельдер және т. б. жатады. Анализ - бүтінді құрамдас бөліктерге бөліп қарастырудан тұратын танымның тәсілі, синтез - жекелеген бөліктерді бүтінге біріктіруден тұратын тәсіл. Алайда анализ де, синтез де заттың ішкі қайшылығын ашпайды, демек зерттелетін обьектінің қозғалысын көрсетпейді. Индукция - жеке оқиға, құбылыстардан логика арқылы жалпы қағидалар, принциптер шығарады. Дедукция к ерісінше жалпы қағидалар негізінде экономикалық обьектілердің, процестердің кейбір жеке алынған ерекшеліктерін сипаттайды. Индукцияның әлсіздігі жиынтықтың бөліктерін қарастырғандықтан жалпыны негіздей алмайды. Ад дедукцияның кемшілігі жалпы алғышарттарды негіздей алмауында. Формальды логикада маңызды рольді - салыстыру , яғни құбылыстар мен процестердің айырмашылығы мен ұқсастығын анықтайтын тәсіл алады. Ол түсініктерді жүйелеу мен жіктеуде кең қолданылады. Салыстыру зерттеудің небәрі алғашқы қадамдарын көрсеткенімен ұқсатуды (аналогия) жүргізу үшін алғышарттар дайындайды. Ұқсату (аналогия) - бұл белгілі құбылыстың бір немесе бірнеше қасиеттерін белгісіз құбылысқа ауысыруға (өзгертуге) негізделген таным тәсілі. Саяси экономияда көптеген жаңалықтар аналогия бойынша ашылған. Мысалы, Ф. Кенэ адам организміндегі қан айналымы мен әлеуметтік қоғамдағы тауарлы және ақшалай ағымдардың қозғалысы арасындағы ұқсастықты ұсынуы оған алғашқы ұдайы өндірістің макроэкономикалық моделін құруға мүмкіндік берді.

Математикалық модель графиктер мен математикалық теңестірудің көмегімен қалыптасады. Алайда, мынаны ескеру қажет, абстрактылық математикалық тексерудің көбеюі шын экономикалық жағдай жөнінде жалған түсініктеме беруі мүмкін, әсіресе егер модельде сапасыз экономикалық көрсеткіштер болса.

Экономикалық теория тарих, философия, статистика, математика және басқа да ғылымдармен тығыз байланысқан. Экономикалық ғылым жүйесінде ол орталық орынды алып отыр. Экономикалық теория бес басты функцияны орындайды: практикалық (прагматикалық), танымдық, методологиялық, болжамдық және дүниетанымдық. Танымдық -экономикалық заңдарды, құбылыстарды зертеу және түсіндіру. Практикалық - іс жүзінде зерттелген обьектілер теориясын қолдану, мемлекеттің экономикалық саясатының негізін құру . Болжамдық - экономиканың және жалпы қоғам дамуының ғылыми болжамын жасау. Методологиялық - экономикалық ғылымдар жүйесі үшін теориялық және методологиялық негіз болады . Дүниетанымдық - ғылым негізінде қоғам өміріне белгіленген көзқарастар жүйесін құру.

Ю. А. Львовтың айтуы бойынша фирмалар көп табыс алып келетін тауарларды ғана өндіреді. Осымен не өндіру керек мәселесі шешіледі. Аз шығындарды қамтамасыз ететін технологияларды қолдану арқылы қалай өндіру керек мәселесі шешіледі. Халықтар сатып алу кезінде тауар бағасына және өз табысына көңіл аударады. Осымен кім үшін өндіру керек сұрағы шешіледі.

Әрине өмірде бұл қарапайым схема қиындайды, бірақ бұдан ештеңе өзгермейді. Тұжырым:

1) . Экономикалық теория шаруашылық іс-тәжірибесі мәселелерін шешу барысында дамыды. Теорияны модельдеуде зерттеуші позитивті және нормативті пайымдауларды қолданады. Позитивті пайымдау не болды, не бар, не болуы мүмкін жақтарын бейнелейді. Нормативті пайымдау - бұл ненің болуы қажеттігі туралы пікір және әдетте позитивтіден шығарылады.

2) . Экономикалық теория негізінде экономикалық саясат анықталады. Оның міндеті экономикалық мәселелерді шешетін варианттар мен механизмдерді табу.

3) . Экономикалық саясатты жүзеге асыру барысында экономикалық теорияны жаңа қадамға көтеретін тұтас экономикалық жүйе дамиды.

5. Қоғамдық өндірістің негіздері

2. 1. Адам және экономика- Адамдар экономикалық әрекеттерін белгілі бір жағдайларда немес орталарда жүзеге асырады. Басты жағдайларда әлеуметтік және табиғи орталар жатады.

Адамның әлеуметтік ортасы:

1. меншік қатынастары

2. қоғамның әлеуметтік құрылысынан тұрады . 1- Меншік қатынастарына байланысты адамның қоғамдағы алатын орны, қоғамдың өнімдегі оның үлесі, адамның ролі анықталады. Меншік формалары іскерлік белсенділікке әртүрлі әсер етеді. Жеке меншік жеке мүдделер тұрғысынан анағұрлым нәтижелі еңбекке жетелейді. Алайда әлеуметтік көзқарас тұрғысынан қарастырсақ, кейде ол барлық жағынан жақсы емес. Біреулердің қолына түскен нәрсе екінші біреулер үшін қол жеткісіз болады. Байлық пен кедейлік жіктеліп, эгоизм қалыптасады. Қоғамның мүліктік жіктелуі өсіп, бұл әлеуметтік шиеленісті туғызады. Сондықтан қолайлы әлеуметтік орта қалыптастыру мақсатында мемлекет игіліктердің бір бөлігін жалпыға ортақ игіліктер ретінде қалдыруы қажет. 2- Қоғамның әлеуметтік құрылысы әлеуметтік заңдарға, яғни жұмыс істейтін азаматтар, жұмыссыздар, әртүрлі себептерге байланысты жұмыс істеуге мүмкіндігі жоқ адамдардың жағдайын реттейтін құқықтық нормалар жиынтығына негізделеді. Әлеуметтік заңға елдегі зейнетақы, жәрдемақы, мүгедектерге, ауруларға, қарияларға басқа да еңбекке жарамсыз халыққа қызмет көрсетуді көздейтін әлеуметтік сақтандыру жағдайына тәуелді. Қоғамның әлеуметтік ортасының деңгейін өмір сүру мен еңбек етудің, тұрғын үй, коммуналдық және тұрмыстық жағдайлары, бос уақытты пайдалану мүмкіндіктері, денсаулық сақтау, білім беру, мәдените және т. б. деңгейлері сияқты көрсеткіштерге қарап бағалайды. Материалдық және материалдық емес игіліктерді өндіру адам қажеттілігін қанағаттандыру үшін жасалынады. Қажеттілік - бұл жеке тұлғаның немесе қоғамның өз өмір жағдайын немесе дамуын қалыпты деңгейде жүргізуге қажет қандай да бір нәрсеге талабы. Ол жоғарғы және төменгі деңгейлі, әлеуетті және төлем қабілетті және тағы басқа болып келеді. Әдетте қажеттіліктерді үш топқа бөледі: материалдық, рухани, әлеуметтік. Материалдық қажеттілік - бұл адамның киімге, тамаққа, тұрғын үйге, сондай-ақ фирмалар мен мекемелердің ғимараттарға, құрылыстарға, транспорт пен басқаларға деген сұраныстарын жатқызамыз. Рухани қажеттіліктер - бұл ғылыммен, өнермен шұғылдану, білім алу және т. б Қоғамның дамуына орай қоғамдық және ұжымдық қызмет формаларына қатысуына байланысты әлеуметтік қажеттіліктерді кеңейту мен қанағаттандыру мүмкіндіктері де өседі. Олар материалдық та, рухани да болуы мүмкін, бірақ ең бастысы олар қоғамдық сипатта және көптеген адамдардың бірге өмір сүруі мен ынтымақтасуы қажеттігіне байланысты. Материалды өндіріс сферасында заттық игіліктер өндіріледі (өнеркәсіп, құрылыс, ауыл шаруашылығы және т. б. ) және материалдық қызметтер көрсетіледі (транспорт, сауда, тұрмыстық қызмет көрсету) . Материалдық емес сферада рухани және басқа да құндылықтар жасалынып, сәйкес қызметтер көрсетіледі (білім беру, мәдениет және т. б. ) . Бұл екі сфера да ұдайы қарым-қатынаста болады және адам өмірінің негізін құрайды.

Күнделікті өмірде "экономика" және "өндіріс" - ұқсас ұғымдар. Бірақ экономикалық теорияда олар әртүрлі мазмұнға ие. Өндіріс бұл экономиканың тек бір бөлігі ғана. Экономика әрқашан өндірістен тұрады, бірақ өндіріс әрқашан экономика бола бермейді, демек, экономика ұғымының көлемі өндіріс ұғымынан әлдеқайда ауқымды. Экономикаға синоним адамдардың біріккен іс-әрекеті формасында жүзеге асырылатын "қоғамдық өндіріс" категориясы бола алады. Саяси экономиялық теорияда "өндіріс" түсінігі екі жақты тұжырымға ие: біріншіден, ол экономиканың фазалық сипаттамасында ерекше, дербес және басты фаза, екіншіден, ол қоғамдық болып табылады, бұл жағдайда "бөлу", "айырбас" және "тұтыну" өндіріс жүйесіне оның ажырамас құрамдас бөлігі ретінде енген. . Өндіріс - бұл адамдардың табиғаттың заттарына ықпал жасай отырып, материалды және рухани игіліктерді өндіру процесі. Игіліктер деп адамдардың мақсаты мен талабына жауап беретін, олардың кажеттіліктерін қанағаттандыратын заттарды айтамыз. Оларды екі топқа бөлуге болады: табиғи заттар (жер, орман, өзен, көлдер т. б. ) және экономикалық игіліктер- адамдардың саналы өндірістік қызмет нәтижелері. Өндіріс үш элементтің өзара әрекеттесуі арқасында жүзеге асады: адам еңбегі, еңбек заттары және еңбек құралдары. Оларды еңбек процесінің қарапайым мезеттері деп атау қабылданған. Еңбек - бұл адамдардың материалды және рухани игілік пен қызметті құру бойынша мақсатқа сай қызметі. Еңбек заттары дайын өнім жасаудағы адамның еңбегі мен ықпалы. Еңбек құралдары адамның еңбек заттарына ықпал жасайтын құралдары. Қандайда бір тауар құруға қажетті еңбек заттары мен құралдары өндіріс құраддарын белгілейді.

Игіліктер өндірісі: 1-ден, адам мен табиғатың қарым-қатынасы; 2-ден адамның шаруашылық қызмет процесінде өзара әрекеттерін көрсетеді. Өзара байланыстың 1-ші түрін өндіргіш күштер деп атайды; 2-шісін экономикалық қатынастар деп ^; атайды.

Өндіргіш күштер бұл қоғамдық өндірістің өзара әрекетіндегі жеке (жұмыс күш) және заттай (өндірістің құралдары) факторлар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.