Бастауыш метеп оқушыларының таным белсенділігін арттыруда дамыта оқыту технологиясының рөлі

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 50 бет
Таңдаулыға:

Тарих-педагогика факультеті ППМ-711 тобының студенті Әлімбеков Сәбиттің «Бастауыш метеп оқушыларының таным белсенділігін арттыруда дамыта оқыту технологиясының рөлі» бойынша жазылған ғылыми жұмысына «Бастауыш оқыту теориясы мен әдістемесі» кафедрасының доценті, п. ғ. к. С. Қожагелдиеваның

Пікірі

Қазіргі кезеңде білім беру, оқыту, тәрбиелеу саласындағы дәстүрлі әдістер мен қатар технологиялық жаңа түсініктер және танымды жетілдірудің жолдары өрістей түсті. Әсіресе бұл біз проблема етіп қойып отырған танымдық қызуғудың сабақтастығы мәселесінде шешуші мәнге ие болуда. Осы орайдан елімізде білім берудің жаңа жүйесі жасалып, өзгеше қарым-қатынас, жаңа көзқарас пайда болуда. Педагогика ғылымының негізгі талаптарының бірі оқушылардың танымдық деңгейін жаңғыртып, жаңартуда ғылымға және тәжірибеге негізделген жаңа технологиялар мен әдістерді оқу мазмұнында оқушылардың жас және психологиялық ерекшеліктеріне қарай қолдану қажеттілігін туындату.

Сонымен қатар педагогика ғылымдары зерттейтін өзекті проблемалардың бірі - жеке тұлғаны тәрбиелеуде, жан - жақты дамытуда, білім беруде ғылымның соңғы жетістіктерін қолданып, шығармашылық жұмыс істеуге қабілетті, дүниетанымдық көзқарасы кең, рухани бай адамдарды тәрбиелеп қалыптастыру.

Жеке тұлға - қоғам мүшесі ретінде, өзіндік өмір сүру бейнесіне сай, жеке қуқықка, танымдық қасиетке ие, өздігінен іздену әркылы білім мен іскерлігін жетілдіріп ұдайы даму үстінде болатын жан.

Саналы түрде қарайтын болса, жеке тұлға басындағы жетістіктерін, кемшіліктерін байқап және әлсіз жақтарын көре береді. Тұлғаның жеке даралық белгілері, оның өзгелермен қарым - қатынас жасауынан. қайрымдылығы мен тәккәпарлығынан және мейрімділік пен тасжүректіктен, ізеттілігінен ғана анықталып қоймайды, олардың байқалу дәрежесіне және өзге қасиеттері арқылы көрінуге де байланысты. Егер, жеке тұлға сыртқы ортамен неғұрлым кең көлемде қарым - қатынас жасаса, онда ол өмірдің алуан түрлі ерекшеліктерін танып-білуге үлкен мүмкіншілік алады да соғұрлым оның рухани жағы жетіле түседі. Ондай өзгерістер әр тұлғаның өзіне тән ерекшеліктері арқылы көрінеді, Ондай ерекшеліктерге таным, сенім, мұрат, қызығу, қабілет, талғым бейімделу жатады. Дұрыс ұйымдастырылған оқу-тәрбие жұмыстары жеке тұлғаның дамуына, танымдық қызығушылығының қалыптасуына жетекші ықпал етеді, Бұлардың бәрі адамның қоршаған ортаға деген қызығуларынан келіп туады. Осы тұрғыдан бұл ғылыми жұмысты жан-жақты қарастыра түссек кең ауқымда өз деңгейіне жетеді демекпіз.

Ғылыми жетекші, доцент, п. ғ. к. : С. Қожагелдиева

Тақырыбы: Бастауыш метеп оқушыларының таным белсенділігін

арттыруда дамыта оқыту технологиясының рөлі

Жоспар:

Кіріспе.

I - Тарау. Педагогикалық технологияның мәні мен мазмұны.

1. 1. Оқушының танымдық қызығушылығының ерекшеліктері.

1. 2. Баланың ақыл - ой санасының даму деңгейі.

1. 3. Проблеманың практикалық мәнін білдіру

II - Тарау. Оқушы жастардың танымдық қызығушылығын арттырудың

жолдары.

2. 1. Оқушылардың оқыту процесіндегі таным белсенділігі.

2. 2. Оқытудың белсенді әдістері.

2. 3. Мектеп оқушыларының оқу - танымдық іс - әрекетін белсендіру.

Қорытынды.

Әдебиеттер тізімі.

ӘОЖ 372. 104.

Бастауыш метеп оқушыларының таным белсенділігін

арттыруда дамыта оқыту технологиясының рөлі

Кіріспе

Олардың біразы адам үшін ерекше әсерлі, қызықты болса, енді біреулері мүлдем ешқандай назар аударуға тұрмайды, ал басқа біреулері өзінен тіпті жирендіріп те жібереді.

Оқушының өз бойындағы қабілеттерін тануда мүмкіндік туғызу, білімге деген қызығушылығын, ынтасын оятып, оқуға саналы көзқарасын қалыптастыру мұғалімнің тікелей міндеті. Ол бір сабақ көлемі 45 минутпен қатар сабақтан тыс уакыгга жаңашыл педагогикалық технологиялар арқылы біліктерін ұштастырып отыру, алған білімнің нәтижелі болуына септігін тигізеді. Педагогикалық технологияны істәжірибелерімізде жиірек қолдану, оқушылардың қолдану, оқушылардың танымдық қызығушылықтарының дамуымен білім сапасының жақсаруына елеулі үлес қосады.

1. 1. Оқушының танымдық қызығушылығының ерекшеліктері

Технолгия ұғымы түсіндірме сөздікте - қандай да болсын істегі, шеберліктегі, өнердегі амалдардың жиынтығы деп, ал педагогикалық технология-педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды ілім амалдары мен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және жұмыс істеу реті - деп түсінік береді В. Кларин. Оқыту процесін дұрыс ұйымдастыру үшін оның өзіне тән еркшеліктері мен құрьшымын, оқушыны дамытудағы атқаратын қызметін тану керек. Оқу әрекетінің басқа әрекет түрлерінен ерекшелігі оқушының үнемі "жаңа дүниеге енуімен", әрбір жаңа әрекет компоненттерін игерумен, әрдайым оның бірінен екіншісіне ауысып отыруымен белгіленеді. Бұл оқушылардың психикасының тез дамып жетілуіне, оның рухани дүниесінің, іскерлік-дағдыларының қалыптасуына әсерін тигізеді. Мектепте жүргізілетін оқыту үрдісінде оқушы мұғалімнің басшылығымен ғылыми түсініктерді ұғынып, оқулық көлеміндегі мағлұматтарды меңгереді. Оның деңгейі әр оқушының даму ерекшеліктеріне, танымдық қабілетіне байланысты болады. Бірақ сол түсініктерді меңгеру арқылы оқушының ойы, таным түсінігі қалыптасады және дүниеге көзқарасы, сана-сезімі дамиды. Бұл оқушының өздігінен ізденуі немесе сабақтан тыс жұмыстар арқылы жалғасын табады.

Адам әрекетінің субъективтілігі оның ішкі қажеттерінен, эмоцияларымен, түрткілерінен, танымдық қызғушылық бірлігінен көрінеді. Бұл әрекеттер оқушының білім алуға ұмтылысының, белсенділігінің де деңгейін танытады. Оқушылардың қандай да іс-әрекетті орындау табандылығы оған итермелейтін түрткілер мазмұны мен қызығушылықтар сипатына байланысты. Себебі, танымдық қызығушылық оқушының түпкі мақсатқа жетуінің жолдарын саралауға көмектеседі, осы жолда кездесетін қандай қиындықтарды да жеңуге ұмтылдырады.

Әрекеттің жүзеге асуы сатылап жүретін үрдіс. Осы жүйенің ішкі бөліктері мен іске асу кезеңдеріне сай әрекет компоненттері өзара алмасып, бірігіп отырады. Оқушыларда оқу түрткілеріне негізделген әрекеттер тізбегі танымдық қызығушылық әсерінен көздеген әрекет мақсаттарының нәтижесіне жетуге мүмкіндік береді. Яғни, әрекет еңбек түрінде жүзеге асады. Оқушылар мен студенттердің танымдық әрекеттерін қалыптастыру мен дамытудың басты шарты - ол орта және жоғары мектептегі оқыту үрдісін жетілдіру екені анық.

Білім берудің мақсатын айқындау үшін қазақ білімпазы Жүсіпбек Аймауытовтың мына сөздерін еске алған жөн. "Мектеп бітіріп шыққан соң бала бүкіл әлемге, өзгенің және өзінің өміріне білім жүзімен ашылған саналы ақыл көзімен қарай білсе, міне, білімдендірудің көздейтін түпкі мақсаты осы. Мектеп осы бағытта баланың келешекте жетілуіне мықты негіз салуы керек".

Оқу әрекетінің құрылымы мен еркешеліктерін зерттеген ғалымдардың қай-қайсысы да оқыту барысында танымдық қызығушылықты жетілдіру, оқушының оқуға қатынасына, пәнге деген саналы көзқарасын айқындауда, оны қалыптастыруда үлкен мәнге ие екендігін қуаттайды. Сондықтан оқыту әдістемесінде оқу - танымдық, әлеуметтік, бірлігі үнемі ескеріліп отырылуы қажет. Мәселен, баланың оқуға деген қатынасы оның жеке бас ерекшелігін ғана танытып қоймайды, оқу нәтижесінің бала үшін қаншалықты маңызыды екенінің де көрсеткіші болып саналады. Әрі олар оқушының оқуға деген әлеуметтік көзқарасын да, субьект ретінде бала үшін оқытудың өмірлік мәнін де айқындайды.

Танымдық қызығушылықтар дұрыс қалыптастырылған жағдайда оқушы оқу әрекетінде кездескен қиындықтарды жеңіп, оның танымдық белсенділігі, білім игерудегі белсенділігі артады, өзінің жан-жақты, білімді болуының қажеттілігін сезінеді.

Олай болса, түрткілер мен қызығушылықтар танымының негізгі алғы шарты ретінде көрінеді де, оқушыларымен университет студенттерінің тұлға дамып, қалыптасу факторларының бірі болып табылады. Сондықтан да таным процесінің жузеге асуы субъектінің әрекет нысанына қызығyшылық мазмұнына байланысты шешілмек.

Әлеуметтік қатынастар тұрғысынан келгенде қызығушылықпен байланысты ұғымдар тізбегі қажеттілік, қызығушылық, мақсат, сана, қатынас түрінде көрінеді.

Оқушы жастардың іс - әрекет құрылымы, түрткі қызығушылық тудырудың ең басты шарты болып табылады. Түрткі - әрекетке жетуге итермелейтін, іштей туатын күш болса, қажеттілік барлық жанды құбьшыстарға тән, барлық тіршілік әрекеттерінің негізгі стимулы. Демек, адамның қажеттілігінен түрткі туындайды. Қажеттілік материяның биологиялық және әлеуметтік түріне ортақ, ал түрткі тек қоғамдық қатынастар жүйесіне тән. Әрекеттің мәні тек белгілі бір нәтижеге жетуде ғана емес, сол әрекеттің орындалу процесінде адамның ақыл-ой белсенділігінің артып, жалғастық табуында. Белсенділік - адамға тән қасиет ретінде, рухани қажеттілік ретінде қанағат сезімін тудырады.

Оқушы қоршаған дүниенің жұмбақтарын сезінген сайын тануға құштар болады, білген сайын білмегеннің көптігін мойындайды. Оқу әрекетінің маңыздылығын, білімнің қажеттілігін сезінген оқушылар мен студенттерде оған деген жауапкершілік те арта түседі, қызығушылығы тұрақтана бастайды.

Танымдық қызығушылықтар оқытудың сапасы ретінде де көрінеді. Бәрімізге белгілі жайт белсенді, зерек оқушыны оқытқан әрі жеңіл, әрі нәтижелі болады. Сонымен қатар оқуға ықылассыз, еш нәрсеге қызықпайтын, ынтасыз салғырт оқушыны оқыту мұғалімге қиындық туғызады. Оқушының жеке басының өзіндік ерекшелігі, танымдық қызығушылығы оның белсенділігінен көрінеді. Танымдық қызығушылығы дамыған оқушының әрекетінен ізденгіштік және шығармашылық сипаттарын көруге болатыны анық. Оқушылар мен студенттердің танымдық қызығушылықтарының дамуының жалпы тенденциялары төмендегідей болады:

• белгілі бір жағдайда сыртқы ынталарға негізделген қьrзығушылықтың, оқушының ішкі жан дүниесіне, көңіл күйіне байланысты күрделі әрі кең көлемді қызығушылыққа дейін дамуы;

• құбылыстардың айқын жақтарына бағытталған қызығушылықтарды терең теориялық негіздегі, заң жүзіндегі ғылыми идея негізіндегі қызығушылыққа бейімдеу;

Қызығушылықтың маңызды бөлігін танымдық қызығушылық құрайды. Танымдық қызығушылықтардың негізі ойлау болып табылады.

К. Д. Ушинскийдің айтуы бойынша, танымдық қызығушылық окушының білімге, бір нәрсені білуге құштарлығын арттырып қана қоймайды, айдаладағы бізге белгісіз жұмбақ сырларға жауап іздеуге жетелейді. Сонымен окушылардың танымдық қызығушылықтарын қалыптастыруда пән мұғалімдерінің ықпалы зор. Ол үшін мұғалім сабақты қызықты, тартымды өткізуімен қатар оқушылардың танымдық қызығушылықтарын арттыруға ынталандыратын тақырыптық кештер, ойындар, әр түрлі дебаттар, сөзжұмбақтар, ойлан-тап, жұмбақ жасыру, сайыстар т. б. сабақтан тыс жұмыстарды жүйелі түрде өткізудің маңызы ерекше. Сондықтан да жаңа педагогикалық технологияларды орынды пайдалану, үлкен нәтиже берері анық.

Технология сөзі грек тілінен аударғанда "техне" - өнер, іскерлік, шеберлік және "логос" - ұғым, білім, ғылым, заң деген мағынаны білдіреді, яғни, технологияны шеберлік, маманның іскерлігі туралы ілім деп анықтауға болады. Зерттеушілердің бір тобы: педагогикалық технология - тиісті мақсатқа жетудің нақты тәсілдерімен құралдары арқылы көздеген нәтижеге ие болудың тиімді әдісі мен амалы дейді. Келесі бір топ ғалымдар: "педагогикалық мақсаттарға жетуді қамтамасыз ететін алдынала жобалаған оку тәрбие процесін біртіндеп жүзеге асыратын жүйе" - деп тұжырымдайды.

Біздің осы әдістемелік нұсқауымызға лайықты тағы бір анықтаманы келтіргенді жөн көріп отырмыз. "Педагогикалық технология дегеніміз - оқу-гөрбие процесін ұйымдастыру тәсілдерінің жиынтығы немесе мұғалімнің нақты іс-әрекетіне байланысты және алдына қойған мақсаттарына жетуге бағытталған белгілі ретпен орындалатын іс-шаралар (технологиялық тізбек) .

Технологиялық тізбек ретінде мысалы, мұғалім мен сынып жетекшісінің сыныптан тыс тәрбие жұмысына дайындалу және өткізудегі бірте-бірте орындалатын ісшараларының алгоритмі іспетті әрекеттерінің жүйесін алуға болады. Жалпы алғанда, атқарылатын жұмыстар: оқушылармен оқу-тәрбие жұмысын зерттеу, диагностикалық мақсаттар мен міндетгерін айқындау, жұмыс нәтижесін алдын-ала болжау, жоспарлау, ұйымдастырушылық әрекеттер, түрлі міндеттерді атқару, педагогикалық саралау негізінде үйлестіру, болашақтағы (алдағы) атқарылатын іс-шаралардың бағдарламасын жасау. Қазіргі кезде түрлі технологиялар бар: жалпы педагогикалык, оқыту, тәрбие, дамыту, компьютерлік т. б. Оқыту технологиясымен салыстырғанда педагогикалық технологиялардың мәні кең де жан-жақты, өйткені мұнда тәрбие-тәлім және тұлғаның қалыптасуы мен дамуы бірге қамтылады. Ал, оқыту технологиясы болса, оку бағдарламасындағы білім мазмүнын меңгертудің түрі, әдістерімен тәсілдерін жүйелі орындап, қойылған максаттарға жетудің нақты да тиімді жолын қамтамасып ету болып табылады.

Таным мен оқу түрткілері саналы әрекетті дамытуға өзара бірлікте қатысатын бүтіннің екі жағы іспетті. Оку әрекетінің жемісті болуына екеуі бірдей қатыстырылғанда ғана қол жеткізуге болады. Мысалы: қабілеті жоғары баланың пәнге қызығуы төмендесе, не керісінше, пән мазмұны тартымды бола тұра бала оны окуда ізденіс жасамаса, тапсырмаларды орындауға талпынбаса, оқу нәтижесі төмендейді.

1. 2. Баланың ақыл - ой санасының даму деңгейі

Баланың ақыл - ойы, санасының даму деңгейі, оқу әрекеті барасында қызығушылық тудырудың бір шарты болады. қоршаған орта мен әлеуметгік, психологиялық қатынастары негізінде баланың жалпы даму деңгейін ажыратуға болады. Жеке тұлғаның дамуы жеке даралық қабілеттер өрісі мен шектелмейді, ол оқушының жалпы және адамгершілік қасиеттерінің дамуы мен қатар, әлеуметгік тұрғыда қалыптасуын да қамтиды. Сондықтан маман дайындау ісінде оның әлеуметгік орнына мән беру, оқу орнының оқу-тәрбие жұмысының мазмұнына айналуы қажет. Шындығын да мұғалім жеке пәннен білім беруші ғана емес, жергілікті жердегі жаңаның жаршысы, окушының білімділігіне ықпал жасайтын, мән беретін маман иесі. Мектепте сабақтан, жоғары оқу орнында аудиториядан тыс жүргізілетін педагогикалық жұмыстарында оқушылардың кәсіби мамандығына қызығуын дамытуға мол мүмкіндік бар. Мұнда оқушылардың және студенттердің жан - жақты дамуына көңіл аударады. Аудиториядан тыс педагогикалық жұмыстар арқылы ғылыми-теориялык, арнаулы пөдагогикалық, әдістемелік білімнің терендеуіне кәсіби мамандығына қажетті білік, дағдыларын меңгеруге үлес қосатын болсақ оқушылар мен студенттердің танымдық қызығушылығының дамуы сөзсіз.

Оқушылардың әрекетінің дұрыс қалыптастырылуында субъект бойындағы танымдық күштердің білім игеруде атқаратын қызметін дұрыс тану үлкен мәнге ие. Сондықтан қабылдау, ес, зейін, ойлау, ой қорыту әрекеттері мен танымдық қызығушылықтарының арақатынасын білу қажет. Оқу материалдарын меңгеру, қабылдаудан басталады. Дұрыс нәтиже оның бойындағы қызығушьшығын кеңейтеді. Білімге қызығуьш қалыптастырудың бір жолы олардың зейін ерекшелігін танумен сабақтасады. Осы орайда, оқу проблемасына қызығушылықты күшейтудің екі жолы байқалады.

1. Оқушының эмоциясы мен сезіміне әсер етуі.

1. 3. Проблеманың практикалық мәнін білдіру.

Оқушылардың дамуының басты көзі - шығармашылық қабілеттерін жетілдіру. Шығармашылық - танымдық қызығушылықты арттырудың бірден-бір жолы. Сабақтан және аудиториядан тыс уақытта шығармашылық кештер, кездесулер, жазбаша түрдегі жұмыстар т. б. оқушы жастар үшін тартымды да қызықты болатынын байқаймыз.

Оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуда есте сақтаудың басқа да когнитивтік қасиеттерінің мәні жөнінде ғалым А. В. Петровский олардың көптеген психологиялық және басқа да факторларға байланысты болатынын айтады.

Адамның бойына жақсы адамгершілік қасиеттерінің қалыптасуына, өнер - білімді игеруі - тәрбиеге, өскен ортаға, үлгі - өнеге берер ұстазға байланысты. Осыны жақсы түсінген халқымыз "Ұстазы жақсының - ұстамы жақсы", "Тәрбие басы - тал бесік" - деп бала тәрбиесі ұстаздан да бұрын ата-анадан басталады деп ұлағатты ұстаздың еңбегінің өскелең ұрпақ өмірінде терең із қалдыратынын айта келіп, ұстаз еңбегінің текке кетпейтінін өсиет еткен. Тәрбиенің түп қазығы үлгі берер ұстазда. "Ұстазға қарап шәкірт өсер" деп халқымыз ұстазға үлкен жүк артқан. Ұстаз үшін өз еңбегінің жемісін көруден артық бақыт жоқ.

Ұстаз өмірдің бағдар шамы. Бүгінде университет аудиториясында отырған студент, ертеңгі бала тәрбиесімен айналысатын, бала жүрегінен орын алатын тәрбиеші, мұғалім, кәсіп иесі.

Мұғалім мамандығы - әрі қиын, әрі қадірлі мамандықтардың бірі. Қазіргі кездегі педагогикалық технологияларды меңгеру үшін ұстаздың шеберлігі мен шығармашылық мүмкіндігіне бағытталған белгілі шарттардың орындалуы қажет. Сонымен бірге мұғалімнің жеке басының ерекшеліктері: инновациялық технологияларға бейімділігі, қолданып жүрген технологияларды саралауы, өз әрекетін жоспарлай, ұйымдастыра және саралай білуі, технологияның ескіргенін дер кезінде, байқап, жаңарта білуі де маңызды роль атқарады.

Ресейдің белгілі психологы А. А. Вербицскийдің айтуынша, педагогтың пәндік-технологиялық компетенттігін ерекше қарастырған жөн. Ондай компитенттікке оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, тиімді ледагогикалык технологияларды (дәстүрлі және жаңа) меңгеру дәрежесін, педагогикалық инноватикаға бейімділігін, оның ішінде тиімді педагогикалық технологилар саласында зерттеулер жүргізіп, нәтижесін іс - жүзінде пайдалану мүмкіндігін жатқызады. Мұның барлығы педагогтан жоғары дәрежедегі шеберлікті талап етеді. Соңғы кезде мектептерімізде өз ісінің шебері атанған мұғалімдер көбейіп келеді: жыл мұғалімі, мұғалім - зерттеуші, т. б. олар өз мамандығын жоғары дәрежеде меңгерген, жоғары мәдениеті, авторлық бағдарламалар құрастырушы, өзіндік жұмыс стилі бар, өздерінің шығармашылық мүмкіндіктерін толық жузеге асыратын, соның нәтижесінде өскелең ұрпақты оқытып, тәрбиелеп, дамытуда жоғары көрсеткіштерге ие болатын мамандар.

Педагогикалық шеберлік - ол мұғалімнің шығармашылығында, адамды оқытып, тәрбиелеп дамыту өнерін үнемі жетілдіруінде көрініс табатын педагогикалық іс-өрекеттің ең жоғары деңгейі.

Педагогикалық шеберлік бірінші кезекте ұстаздың тұлғасына, жеке басының қасиеттеріне байланысты. Оқу тәрбие процесін жоғары шығармашылық тұрғыда өткізуге игі ықпал ететін мұғалімнің жеке басының қасиеттері де көп. Олардың негізгілері: азаматтық, жоғары рухани мәдениеттілік, жауапкершілік, еңбек сүйгіштік, соның ішінде алдыңғы орында адамды сүю және қарым қатынас жасай білу.

II - Тарау. Оқушы жастардың танымдық қызығушылығын арттырудың

жолдары

Жоғарыда айтылғандай, оқушылардың мектеп қабырғасында тиянақты білім алып, ой-өрісі кемелденіп, болашағын болжау қабілетіне ие болуы ушін, сабақ процесін қаншалықты мазмұнды, қызықты, тиімді ұйымдастырса да арнайы тәрбие жұмыстарымен ұштастырғанда ғана педагогикалық процесс барынша ұтымды болары дау тудырмаса керек.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.