Балалар бақшасындағы тәрбиенің маңызы мен міндеттері

Жоспар
Кіріспе

КІРІСПЕ
І ТАРАУ. БАЛАЛАР БАҚШАСЫНДАҒЫ ТӘРБИЕНІҢ МАҢЫЗЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ
§1.Музыканың өнер түрі ретіндегі маңызы
§2.Музыка және баланың жеке басының жан.жақты жетілуі

Еліміздің болашағы - ұрпақ тәрбиесінде. Өркениетті қоғам мен құқықты мемлекеттің қалыптасуы өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ойлау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен білімділігін талап етеді.
2010 жылы 29 қаңтардағы Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауында нақты белгіленіп көрсетілген мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу жүйесін жақсарту міндетін іске асыру мақсатын алға қойды.
Тәрбие – адамзат қоғамында ғана болатын құбылыс, адамдардың саналы әрекеті. Ол алғашқы қоғамдағы еңбек пен қажеттілік процесінде пайда болды. Қоғам дамуының алғашқы басқышы – рулық қоғамға дейін адамдар табиғаттың дайын заттарымен қанағаттанды.
Еңбек процесінде ересектермен күнделікті қарым-қатынас жасауда балалар өмірге қажетті дағдылар мен еңбек әрекеттерін меңгерді, халықтың әдет-ғұрпымен танысты. Рулық қоғамда балалар мал бағуға, егін егуге, қолөнеріне үйретілді. Осыған сәйкес тәрбиені ұйымдастыру қажет болды. Балаларды тәрбиелеу ең тәжірибелі адамдарға жүктелді. Ертегі, ойын және өлең ол дәуірдегі мінез-құлық тәрбиесінің құралына айналды. Жеке меншіктің, құлдықтың және жеке отбасының шығындарына байланысты қоғам ыдырай бастады. Енді қоғадық тәрбиемен қатар жеке отбасы тәрбиесі шықты.
Қоғамды биллеуші топтар: дін басшылары, көсемдер, ақсақалдар пайда болып, олар еңбекке баулу тәрбиесінен білімге үйрету тәрбиесін бөле бастады.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ

Еліміздің болашағы - ұрпақ тәрбиесінде. Өркениетті қоғам мен құқықты
мемлекеттің қалыптасуы өскелең ұрпақтың рухани байлығы мен мәдениеттілігін,
еркін ойлау қабілеті мен шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен
білімділігін талап етеді.
2010 жылы 29 қаңтардағы Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың халыққа Жолдауында
нақты белгіленіп көрсетілген мектепке дейінгі оқыту және тәрбиелеу жүйесін
жақсарту міндетін іске асыру мақсатын алға қойды.
Тәрбие – адамзат қоғамында ғана болатын құбылыс, адамдардың саналы
әрекеті. Ол алғашқы қоғамдағы еңбек пен қажеттілік процесінде пайда болды.
Қоғам дамуының алғашқы басқышы – рулық қоғамға дейін адамдар табиғаттың
дайын заттарымен қанағаттанды.
Еңбек процесінде ересектермен күнделікті қарым-қатынас жасауда балалар
өмірге қажетті дағдылар мен еңбек әрекеттерін меңгерді, халықтың әдет-
ғұрпымен танысты. Рулық қоғамда балалар мал бағуға, егін егуге, қолөнеріне
үйретілді. Осыған сәйкес тәрбиені ұйымдастыру қажет болды. Балаларды
тәрбиелеу ең тәжірибелі адамдарға жүктелді. Ертегі, ойын және өлең ол
дәуірдегі мінез-құлық тәрбиесінің құралына айналды. Жеке меншіктің,
құлдықтың және жеке отбасының шығындарына байланысты қоғам ыдырай бастады.
Енді қоғадық тәрбиемен қатар жеке отбасы тәрбиесі шықты.
Қоғамды биллеуші топтар: дін басшылары, көсемдер, ақсақалдар пайда
болып, олар еңбекке баулу тәрбиесінен білімге үйрету тәрбиесін бөле
бастады.
Адам қоғамы дамуының белгілі сатысында алғашқы қоғам орнына құлдық
қоғам қалыптасты. Солтүстік Африкадан, Египеттен бастап Оңтүстік Азиядан
Қытайға дейінгі Шығыс жерінде бірнеше құл иеленуші мемлекеттер пайда болып,
ертедегі мәдениет дамыды. Ұлы Қытай ойшылы Канфуцийдің тәлім-тәрбиелік
трактаттары, адам тәрбиесі жайлы еңбектері жазылды. Қытай, Үндістан,
Египет, Кіші Азия жерінде алғашқы мектептер құрылып, онда үстем таптың
балалары тәрбиеленді.
Европада, Ежелгі Грецияда мұнан 2600 жылдай бұрын пайда болған Греция
полистерінің даму жағдайына байанысты тәрбие мен білім берудің әр түрлі
жүйесі құрылған.
Ежелгі Греция бірнеше құл иеленуші ұсақ мемлекеттен құралды. Ішіндегі
ірілері, көбірек белгілі болғандары – Антика (орталығы Афины) және Лакония
(орталығы Спарта). Афины тәрбиесі жүйесі жан-жақты және демократиялыққа
жақындау болды. Ол ақыл-ой, адамгершілік, эстетикалық және дене тәрбиесінің
ұштасуын көздеді. Жеті жасқа дейін балалар үйде, одан кейін грамматикалық
мектептерде тәрбиеленді, кифаристік мектептерде музыка үйренді.
Ал Спартада әскери тәрбиеге көңіл бөлінді, әсіресе дене тәрбиесіне
ерекше мән берілді, қиындыққа шыдамды етіп жаттықтыру, әскери жаттығуларға
үйрету (жүгіру, секіру, күрес, жекпе-жек, әскери әндер айту, найзаласу)
ойыны жүргізілді, әскери ойындар ұйымдастырылды, музыка, ән айту және діни
билер үйретілді.
Ертедегі грек ғалымдары мен философтары Платон және Аристотель
өздерінің еңбектерінде тәрбие мен оқыту туралы өте құнды пікірлер қалдырды.
Бұл пікірлер педагогика ғылымының дамуына себеп болды.
Көрнекті грек философы Платон (б.з.д. 427-347 ж.ж.) тәрбиені мемлекет
тарапынан ұйымдастыру керек деп есептеді. Ол өз пікірінде мектепке дейінгі
тәрбиенің баланы 3-тен 6 жасқа дейін тәрбиешілердің басқаруымен уақытын
ойын алаңында өткізуі тиіс деп санады. Ол бала өміріндегі ойынның рөлін
жоғары бағалады. Балаларға айтылатын әңгімелерді іріктеп алуды талап етті.
Мемлекет тарапынан тәрбие берудің белгілі жүйесін ұсынды.
Аристотель (б.з.д. 384-322 ж.ж.) мемлекеттің түпкі мақсаты барлық
адамдарға тәрбие беру деп білді. Ол қоғамдық тәрбие мен отбасындағы
тәрбиенің өзара байланысты болуын жақтады. Аристотель адамның жан-жақты
мәдени және рухани дамуына ерекше мән беріп, әсіресе өнер, соның ішінде
музыка адамдарды тәрбиелеудің негізгі құралы деп таныған.
Мектепке дейінгі тәрбиені ұйымдастыруда Аристотель құнды пікірлер
ұсынды. Жас ерекшеліктеріне сай тамақтану, дене қозғалысының қажеттілігі,
денені шынықтыру, баланың тәрбие алатын ортасын ескеру керек екендігін атап
көрсетеді.
Ежелгі грек мектептері үш басқыштан тұрған.
1.Мектеп жасына дейінгі тәлім-тәрбие (3-7 жас);
2.7-12 аралығы – екінші басқыш.
3.Үшінші басқыш гимназия деп аталған.
Ежелгі гректер балаларына жас кезінен бастап әдепті болуды, қатты
сөйлемеуді, қатты күлмеуді, қарттарды, үлкендерді сыйлауды, құрметтеуді,
адамдарға бір-бірімен сыпайы қарым-қатынас жасауды үйреткен.
Гректер музыка өнерін жоғары бағалаған. Сондықтан бала кезден бастап
музыканы үйретуге ерекше мән берген. Олар би билеп, ән шырқауды, лира мен
флейтада ойнағанды мақтан етті.
Қорқыт (VІІ-VІІІ ғ.ғ.) туралы әңгімелер, мифологиясы, болжамдар 7-9
ғасырларда Сыр бойы оғыз-қыпшақ тайпаларының ауыз әдебиетінде айтылып, Орта
Азия, Кавказ, Түркия, Балқан түбегі аймағында таралып, Қорқыт айтқан нақыл
сөздер қазақ мақал-мәтелдерінде, жыр жолдарында, жыраулардың толғауларында
өзгермей сақталып, халқымыздың жыраулық, бақсылық, қобыз күй өнерінің
атасы, көріпкел, ақылгөй, адамгершіліктің жоғары шыңына баулитын тарихи-
өнерлі тұлға ретінде танылады.
Қазақ өлкесінде бақсылық өнердің пірі атанған Қорқыт сырқаттанған,
ауырған, ауруға ұшыраған адамдарды қобыздың сиқырлы үні арқылы зікір салып,
бойын сергітіп, ауырған адамның жан дүниесіне пайдалы әсерін тигізіп, дәрі-
дәрмек ретінде күш-қуат, сенім арқылы аурудан айықтырған.
Күйді, музыканы тыңдау – таңғажайып музыкалық-эстетикалық,
педагогикалық-психологиялық құбылыс, оны тыңдау табиғи қажеттіліктен
тұрады.
Соның арқасында құдіретті, әсем күйдің, әннің, жырдың, т.б. өнер
түрлері мен салаларының шығуы, орындалуы, болашақ ұрпаққа көшіп қабылдануы,
саналы ұрпақтың рухани байлығына айналады.
Батыс пен шығыс философиясын өзара жақындастырған, оларды рухани
байытқан, жаңа ұғымдармен толықтырған ойшыл, әлемдегі екінші Ұстаз атанған
Әбу Насыр әл-Фараби (810-950 ж.ж.) 70-ке жуық тіл білген. Өздігінен көп
оқып, көп ізденген ғұлама бабамыз ғылымның философия, логика,
жаратылыстану, тіл, география, физика, математика, медицина, музыка және
т.б. салаларында еңбек етіп, мол мұра қалдырды. Соның ішінде тәрбиеге,
музыкалық білімге көп еңбек сіңірді. Ізгілікті мемлекетті сипаттайтын Ізгі
қала тұрғындарының көзқарасы, Музыканың ұлы кітабы атты еңбектерін жаза
отырып: Адамға ең бірінші тәрбие керек, тәрбиесіз берілетін білім
адамзаттың қас жауы, ол келешекте оның өміріне және қоғамға үлкен апат
әкеледі деп көрегенді тұжырым айтқан.
Шексіз дүниенің шегіне кім жеткен, түпсіз ғылымның тұтқасын кім
ұстаған? Бірақ сол жолда әркім өзінің ақылы жеткен жеріне бір белгі
қалдыруы керек қой. Сол белгіңмен кейінгілерге жол көрсетіп, сапқа тұрсаң,
санатқа қосылсаң, мәңгілік есте қалғаның сол емес пе?-деп ғибрат
қалдырған.
Сайрам жерінде туылып, Ұлы Түркістанда өмір сүрген, Арыстанбабтан 7
жасынан сабақ алған, оның Иршад мақамынан сыр сақтауды үйренген Қ.А.Ясауи
(1094-1116 ж.ж.) адалдықты, абзалдықты, әдептілікті, сабырлылықты,
инабаттылықты, ұятты, жомарттықты, біреуді айыптамауды, сүйіспеншілікті
жанына серік етті.
27 жасында танымал ғалым Шейх Юсуф Ханадиге шәкірт болған А.Ясауи
өзінің білген-көрген, оқып үйренгенін бүкіл Түркі дүниесіне түркі тілінде
үйретті. Яғни ХІІІ ғасырда түрік тілінде Хикметтер жазды, түрікше діни-
сопылық өлеңдер жазу дәстүрінің негізін қалады. Ол: Адам бүкіл
жаратылғандардың ішіндегі ең құрметтісі. Өйткені адам болмыстың өзі,
дәні. Адамның дертін бөлісу, аяушылық ету, жәрдемдесу оған деген
махаббатты білдіреді дейді.
Қазақ тарихының аса күрделі кезеңінде өмір сүрген Бұқар жырау (1668-
1781 ж.ж.) Жақсының аты өлмейді, ғалымның хаты өлмейді деп, елін, халқын
бірлікке, татулыққа, өнер, білімге шақырған.
Халықты аман-есен алып қалу үшін орыс елінен көмек, сүйеніш сұрауды
жөн санаған да осы Бұқар жырау еді.
Ел тағдырына жаны ауырған Сүйінбай Аронұлы (1815-1898 ж.ж.) әділетті
өмір орнатып, адам баласын бақ-дәулетке ие етуді арман етіп өтті.
Кеңес педагогтары Н.К.Крупская, А.С.Макаренко, К.Д.Ушинскийдің бала
тәрбиелеудегі еңбектері Қазақстандағы алғашқы мектептерге сүйеніш болды.
1918 жылдың 16-қазанында Біріңғай еңбек мектебі туралы декларация
шығып, мектептің жалпыға бірдей болуы және барлық басқышының тегін болуы
жарияланды.
1920 жылдары қалыптасқан еліміздегі халық ағарту жүйелерінің
Қазақстанда өте үлкен ерекшеліктері болды. Көшпелі қазақ елінің жағдайына
байланысты бірінші және екінші кластар ғана болды.
1920-1921 оқу жылындағы есеп бойынша қазақ өлкесінде 2410 мектепте 144
002 оқушы болса, оның 31 248-і қазақ балалары екен.
1927-1928 жылдары тек бастауыш қазақ мектептер саны 1680-ге жетіп,
онда 81600 оқушы оқып, солар зиялы қауым негізін құрып, кейінгілерге білім
беріп, мәдениетін дамытты.
Ұлы Отан соғысы кезінде де Қазақстандағы білім біраз тоқырауға
ұшырады.
1945 жылғы Жеңістен кейін ес жиған ел қайта оқып, білім алуға ден
қойды.
Жалпы кешегі күнге дейін Кеңес Одағында жалпы білім беретін
мектептерде оқу жоспарлары бірдей болған жоқ.
Балтық жағалауы елдерінде музыка сабағы 6 күн оқытылды.
Орыс тілді елдерде 4 күнге қойылды. Ал Орталық Азия елдерінде музыка
аптасына 1 рет қана өткізілді.
Кезінде қазақ халқын зерттеген А.В.Затаевич, академик Б.В.Асафьев,
М.Шолохов, Г.Потаниндер айтқандай, біз дарынды халықпыз, қанша қыспақ
көрсек те алғырлықты, тектілікті, өнер мен мәдениетті ешкім өшіре алмайды.
Өркениетті қоғам мен құқылы мемлекеттің қалыптасуы өскелең ұрпақтың
рухани байлығы мен мәдениеттілігін, еркін ойлау қабілеті мен
шығармашылығын, кәсіби біліктілігі мен білімділігін талап етеді.
Қазақстан Республикасының Тәуелсіз мемлекет мәртебесіне ие болуы,
қазақ тілінің мемлекеттік тіл құқығына көтерілуі, Білім туралы, Жастар
саясаты туралы Заңдардың қабылдануы келешек ұрпақ тәрбиесіне үлкен
жауапкершілікпен қарауды көздейді.
Адам тәрбиесінде музыканың алатын орны өзгеше. Музыка арқылы, оның
үндестігі, сұлулығы, тереңдігі, мазмұны, мінезі арқылы бала бойына қажетті
үлкен күш-қуат, байлық, парасат беріледі.
Музыка – идеология. Ол Отанды, халқын, достарын сүюге, оны қадірлей
білуге жетелейді. Музыка – Ұлы күш.
Енді, міне, үш ғасырдан артық тіл, дін, өнер, мәдениет тартыста болып,
көп жерде жеңіліп, жіңішкеленген кезде Егемендігіміз алдымыздан шықты емес
пе?! Ендеше Тәуелсіз мемлекет ұрпақтарының тәрбиесі бесіктегі кезінен
бастау алып, өз ана тілін, әнін, сәнін, домбырадағы сырлы күйін тыңдап, ата-
баба дәстүрін бойға сіңіріп өсуге жол ашылды.
Ойын ойнап, ән салмай, Өсер бала болар ма? деп дана халқымыз
айтқандай, бала тәрбиесіне жауаптылықпен атсалысуымыз керек, бұл әрбір
адамның парызы, ұстаздық борышы, ата-ананың міндеті.
Музыканы тыңдау, әнді орындау – таңғажайып дүние. Музыкалық-
эстетикалық, педагогикалық-психикалық құбылыс, оны тыңдау табиғи
қажеттіліктен тұрады. Соның арқасында құдіретті әсем күйдің, әннің, жырдың,
т.б. өнер түрлері мен салаларының шығуы, орындалуы,болашақ ұрпаққа көшіп
қабылдануы, саналы ұрпақтың рухани байлығына айналады.
Қорқыт бабамыздың шығармаларын негізге ала отырып және өз
тәжірибелерін қолданып, Әбу Насыр әл-Фараби Музыканың адамға емдік
қасиетін, жағымды әсерін, жан дүниесіне әсер етер тәрбиелік мәні зор
екенін дәлелдей отырып айтқан.
Өз заманында үлкен жиынға барған әл-Фараби 3 түрлі музыка тартып,
халықты күлдіріп, жылатып, ұйықтатып, музыканың құдіретімен жұртшылықты
тәнті еткен.
Қазақтың халық аспаптары мен музыкасына көңіл бөлінбеген Кеңес Одағы
кезінде қазақ музыкасының жанашыры, академик Ахмет Жұбанов өз
студенттеріне: Қарақтарым! Болашақ сендердікі, қазақ халқы аман болса,
халықтың тілі, домбырасы мен қобызы, әні, музыкасы сол халықпен бірге
боларында дау болмас, сендерге сенемін, болашақта халқымыздың музыкалық
аспаптары мен ән-күйін дамыта келіп, әлем халықтарының мәдениетімен
теңестіресіңдер,-деп аманаттаған болатын.

І ТАРАУ. балалар бақшасындағы тәрбиенің маңызы мен міндеттері
§1.Музыканың өнер түрі ретіндегі маңызы

Музыканың адамның рухани дүниесіне зор әсер ететінін немен түсіндіруге
болады?
Бәрінен де адамдардың өмірдің әр түрлі сәттеріндегі бастан кешкен
күйлерін бейнелеп беретін ғажайып мүмкіндігімен түсіндіруге болады. Халық
шаттық құшағында екен – музыка әуені де салтанатты, қуанышты, ал жауынгер
жорықта келе жатып ән салады екен – ән оны аса бір көңілдендіріп, қадамын
ширатады; ана қаза тапқан баласын жоқтап аза тұтса – мұңды дыбыстар қайғыны
айтып беруге көмектеседі. Музыка – адамның өмірлік серігі деген осы.
Н.В.Гоголь халықтың музыкалық шығармасын бейнелі сөзбен әуенді
тарих, сыңғыраған жанды шежіре деп атаған.
Музыкалық шығармалар тарих беттерін көз алдыңа елестетеді. Қазақ халқы
тарихындағы Елім-ай әні сонау ақтабан шұбырынды, алқакөл сұлама заманының
зарын, елдің ішкі шерін, қайғы-мұңын көз алдыңа келтіріп, әнмен бірге
өлмей, өз ізін бүгінгі ұрпаққа жеткізіп тұр. Сол сияқты Әй-әй, бөпем әні
де жат жұрттық болып елден ұзап кеткен қыз баласының туған ауылын, ата-
анасын сағынғандағы жүрегінен шыққан мұңды сазы ретінде халық есінде.
Күй атасы – Құрманғазының ұлт-азаттық көтерілісі тұсында, Исатай-
Махамбетпен қатар, ұлт намысы үшін күресе ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.