Атомдар мен элементтер

Жоспар
Кіріспе

1 Моль.
2 Зат массасының сақталу заңы.
3 Эквиваленттер заңы
4 Еселік қатынас заңы
5 Көлемдік қатынас заңы

Атом-молекулалық ілімінің негізін қалаған М.Н.Ломоносов қалаған. Бұл ілім бойынша зат ең кішкене бөлшек молекуладан, ал молекула атомдардан тұрған.
Атом-заттың қасиетін көрсететін ең кіші бөлшек. Ол үнемі қозғалыста болады.
Молекула-бірнеше атомнан тұратын бөлшек. Молекула да үгемі қозғалыста болады. Жай заттардың молекулалары тьір түрлі атомдардан тұрады ( H2, O2, CI2, және т.б.) күрделі заттар молекулаларынаәр ттүрлі атомдар кіреді ( H2O, NaCI, NH3 және т.б.).
Қазір осы ілімге сүйене отырып оны тереңдете түсуге болады. Атомның, оң зарядталған ядродан және теріс электрондардан тұратын белгілі. Оның негізгі қасиетін оң зарядтты ядросын анықтайды. Ядро заряды өзгерсе атом да, оның қасиеті де өзгереді. Сонымен химиялық элнмент деп-ядро заряды бірдей атомдар түрін атайды. Әзірше бізге 111 химиялық элемент белгілі. Ендеше атом мен молекулаға да жағаша анықтама беруге болады.
Атом-химиялық элементтің барлық химиялық қасиеттерін сақтай алатын ең кіші бөлшек. Атомның қасиеті олардың құрлысына тәуелді.
Молекула-заттың химиялық қасиетін көрсететін ең кіші бөлшек. Молекуланың қасиеті ноың құрамына кіретін атомдарға және оның құрылысына байланысты.

Пән: Химия
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Атомдар мен элементтер. Моль.

Атом-молекулалық ілімінің негізін қалаған М.Н.Ломоносов қалаған. Бұл ілім
бойынша зат ең кішкене бөлшек молекуладан, ал молекула атомдардан тұрған.
Атом-заттың қасиетін көрсететін ең кіші бөлшек. Ол үнемі қозғалыста
болады.
Молекула-бірнеше атомнан тұратын бөлшек. Молекула да үгемі қозғалыста
болады. Жай заттардың молекулалары тьір түрлі атомдардан тұрады ( H2, O2,
CI2, және т.б.) күрделі заттар молекулаларынаәр ттүрлі атомдар кіреді (
H2O, NaCI, NH3 және т.б.).
Қазір осы ілімге сүйене отырып оны тереңдете түсуге болады. Атомның, оң
зарядталған ядродан және теріс электрондардан тұратын белгілі. Оның негізгі
қасиетін оң зарядтты ядросын анықтайды. Ядро заряды өзгерсе атом да, оның
қасиеті де өзгереді. Сонымен химиялық элнмент деп-ядро заряды
бірдей атомдар түрін атайды. Әзірше бізге 111 химиялық элемент белгілі.
Ендеше атом мен молекулаға да жағаша анықтама беруге болады.
Атом-химиялық элементтің барлық химиялық қасиеттерін сақтай алатын ең
кіші бөлшек. Атомның қасиеті олардың құрлысына тәуелді.
Молекула-заттың химиялық қасиетін көрсететін ең кіші бөлшек. Молекуланың
қасиеті ноың құрамына кіретін атомдарға және оның құрылысына байланысты.
Әдетте заттар газ күйінде молекулалардан тұрады (H2 ,NH3 ,O2 т.б.).
Кейбір заттар сұйық күйінде де молекуладан тұрады (органикалық заттар, су).
Қатты заттардың кейбірі атомнан тұрады деп есептелінеді (металдар),
алкүрделі заттар (тұздар) иондардан тұрады.
Атомның массасы аса кішкентай. Дегенмен қазіргі кезде оны өте дәл
анықтауға болады. Мәселен сутегі атомының орташа массасы 1,674 Ю кг,
оттегінікі 2,667 К) кг, көміртегінікі -1,993 10 кг болады екен. Іс
жүзінде мұндай сандармен есептеулер жүргізу, еске сақтау ыңғайсыз.
Сондықтан атом массасын салыстырмалы бірлікпен өлшеу келісілген.
Салыстырмалы атомдық массаның бірлігі ретінде көміртегі атомының 112
бөлігі алынады.
Салыстырмалы атомдық масса деп көміртегіндік бірдікпен алынған атомның
массасын айтады. Оны А деп белгілейді ( r индексі ағылшынша relative –
салыстырмалы деген сөздің алғашқы әрпі.). Демек қазақша АС деуге болады.
Салыстырмалы атомдық масса немесе атомдық масса берілген атомның
көміртегі атомның 112 бөлінген қанша ауыр екенін көрсетеді:

Мысалы: АС( H)=

Яғни сутегі атомының массасы 1,0079-ға тең. Ас – ның мәндері периодық
таблицаға берілген. Олар не белгілі изотоптарының ортақ массасы, немесе
табиғатта кеңінен тараған мзотобының массасы болып табылады.
Молекула атомдардан тұратындықтан, молекулалық масса атомдар массаларының
қосындысы болады, демек, молекулалық масса да салыстырмалы шама ( MC). Ол
атомдық масса секілді атом массасының бірлігімен (а.м.б.) өрнектеледі.
Мысалы:су молекуласы H2O екі атом сутегі мен бір атом оттегінен тұрады.
Демек оның салыстырмалы массасы (MC) сутегі мен оттегінің салыстырмалы
атомдық массаларының, (AC (H) AC ( O) қосындысына тең яғни,
2 1,0079+15,9994 =18,0158. Бұл су молекуласының көміртегі
атомының 112 бөлігінен 18 есе ауыр екенін көрсетеді. Салыстырмалы атомдық
( Ac ) және молекулалық ( MC ) массалар өлшеуі жоқ шамалар.
Химияда зат бірлігінің мөлшері ретінде халықаралық бірліктер системасы
бойынша ( CИ ) алынған.
Моль – көміртегі атомының 0,012 килограмында заттың қанша мөлшері (
молекула, атом, ион, электрон т.б.) бар екенін көрсететін заттың саны.
Кез-келген атомның массасын білсек, оның 0,012 кг көміртегі санын оңай
табуға болады. Мысалы 1 атом көміртегінің массасы 1,993 10 кг болса оның
0,012 кг көміртегіндегі саны.

Кез-келген заттың моліндегі саны бірдей болады. Ол 1,02 10 тең және оны
Авагадро саны деп атайды.
Бір моль заттың массасын мольдік масса деп атайды. Оны кгмоль не гмоль
деп өлшейді де М деп белгілейді.
Заттың г моль мен алынған модьдік массасы оның салыстырмалы молекулалық
массасына тең. Мысалы С,Fe,O2,H2O салыстырмалы атомдық, молекулалық
массалары 12, 56, 32 8 болса, олардың мольдік массалары 12гмоль, 56
гмоль, 32 г моль, 18 гмоль болады. Яғни АC (C) =12,M ( C )=12гмоль :(
A) ( Fe)=56 uмоль.

Зат массасының сақталу заңы.

Химияда формулалар, химиялық теңдеулер бойынша есептеулер жүргізіледі.
Мұны стехиометриялық есептеулер деп атйды. Стехиометрияның негізгі
заңдарына зат массасының сақталу заңы, құрам тұрақтылықзаңы, эквиваленттер
заңы еселік қатынас заңы,көлемдік қатынас заңы, Авагадро заңы жатады.
Осылардың бәрі эмперикалық түрде, яғни іс жүзінде табылған заңдар. Олар
атом-молекулалық ілімге сүйеніп түсіндіріледі.
Зат массасының сақталу заңын алғаш М.В.Ломаносов 1745 жылы ашты. Оның
анықтамасы мынандай; химиялық реакцияға кірген заттардың массасы, реакция
нәтижесінде түзілген заттың массасына тең.
Кейіннен француз ғалымы Лавуазье де М.В.Ломаносовтан бөлек осы заңды
ашты.
Бұл заңды М.В.Ломаносов энергия сақталу заңымен бірге біртұтас табиғаттың
жалпы заңы ретінде қарастырған.
Бұл заң атом-молекулалық ілім тұрғысынан өте жақсы түсіндіріледі.
Химиялық реакция кезінде атомдар өзгермейді тек орын ауыстырады, сондықтан
реакцияға кіретін атомдардың жалпы массасы, реакциядан түзілген атомдардың
жалпы массасына тең болады.
Қазіргі ғылымның дамуы М.В.Ломаносов тұжырымдарының растығын дәлелдеді.
Масса мен энергияның байланысын А.Эйнштейн теңдеуінен көруге болады.
Е =мc; мұнда Е-энергия; м-масса; с-жарық жылдамдығы.
Бұл теңдеу химиялық реакция үшін пайдалансақ, реакция кезінде энергия
бөлінсе-масса кемуі керек те, энергия қосып алынса – масса да қосылуы
керектігі айқын. Осыған қарағанда зат массасының сақталу заңы теория
жүзінде жуық заң. Кейінгі зерттеулер, химиялық реакциялар кезінде
байқалатын жылу процестерінің шамасы реакцияланушы заттардың массасына аса
әсер ете алмайтынын дәлелдеді. Сөйтіп зат массасының сақталу заңы іс
жүзінде дәл заң. Ал егер Ломаносовтың заңы зат массасының сақталу заңын бір
деп алатын болсақ өте дәл заң болып табылады.
Бұл заң химияның негізгі заңы. Осы заңға сүйеніп химиялық теңдеулер
құрылады, түрлі есептеулер жүргізіледі.
Бұл заңды француз химигі Ж.Пруст 1808 жылы ашқан; кез-келген күрделі
заттың алыну әдісіне қарамастан сапалық және сандық құрамы тұрақты болады.
Мысал ретінде суды қарастырайық . Ол сутегі мен оттегінен тұрады (
сапалық құрамы ).Сандық құрамын алатын болсақ оның құрамында 11,19 сутегі
және 88,81 оттегі болады. Суды әр түрлі әдістермен аламыз.

1. 2H2 + O2 =2H2O
2. NaOH + HCI = NaCI + H2O
3. Cu(OH)2 - CuO + H2O Т.Б.

Бірінші теңдеуде 2Н2О сутегі мен оттегінің сандық құрамы 4:32 немесе 1;8
қатынасындай; екінші теңдеуде Н2О-2:16 немесе 1:18 қатынасындай; үшінші
теңдеуде Н2О-2:16 немесе 1:8 қатынасындай болады.
Кейінгі зерттеулер құрамы тұрақты қосылыстармен қатар құрамы өзгермелі
қосылыстарда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.