Көне Рим әдебиеті
Б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында, Италияда, антикалық әдебиеттің екінші бөлігі – рим әдебиеті өркендей бастайды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі Рим латын тайпаларының орталық қауымы болды.
Римде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің (қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Римге тән болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Рим тарихының көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық жағдайларға байланысты болды. Рим құрып жатқан Грекияның орнына келді. Римде грек қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және өзге түрде болады.
Рим әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен идеология рим қоғамының дамуына пайдаға асты. Римдіктер өз мәдениетінің әр түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден материал алып пайдаланды. Римдіктер гректерден алған материалды өздерінің тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне байланысты дамытты.
Рим әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек рим әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил, Софокл, Еврипидтен гөрі рим драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің «Энеидасы» көбірек танылған. XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. рим
Римде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің (қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Римге тән болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Рим тарихының көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық жағдайларға байланысты болды. Рим құрып жатқан Грекияның орнына келді. Римде грек қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және өзге түрде болады.
Рим әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен идеология рим қоғамының дамуына пайдаға асты. Римдіктер өз мәдениетінің әр түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден материал алып пайдаланды. Римдіктер гректерден алған материалды өздерінің тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне байланысты дамытты.
Рим әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек рим әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил, Софокл, Еврипидтен гөрі рим драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің «Энеидасы» көбірек танылған. XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. рим
Көне Рим әдебиеті
Б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында,
Италияда, антикалық әдебиеттің екінші бөлігі – рим әдебиеті өркендей
бастайды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Рим әдебиеті грек
әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі Рим
латын тайпаларының орталық қауымы болды.
Римде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай
болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық
қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің
(қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Римге тән
болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Рим тарихының
көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық жағдайларға
байланысты болды. Рим құрып жатқан Грекияның орнына келді. Римде грек
қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және өзге түрде
болады.
Рим әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен
тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен
идеология рим қоғамының дамуына пайдаға асты. Римдіктер өз мәдениетінің әр
түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден
материал алып пайдаланды. Римдіктер гректерден алған материалды өздерінің
тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне
байланысты дамытты.
Рим әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс
жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек
рим әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил,
Софокл, Еврипидтен гөрі рим драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық
эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің Энеидасы көбірек танылған.
XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. рим әдебиетін дұрыс
бағаламай, таза еліктеу әдебиеті деп қараған.
Екі әдебиеттің көп ұқсастығы болса да, жас рим әдебиеті ерте
дамыған грек әдебиетінен тәуелді болса да, рим әдебиеті грек әдебиетінің
жәй көшірмесі емес. Оның да көп өзгешелігі бар. Рим әдебиеті грек
әдебиетінің жанрларын пайдаланып, оларды өзгертіп, жаңа түрде дамытты.
Мысалы, грек трагедиясында хордың қатысуы міндетті болды, ал рим
әдебиетінде оның қажеттілігі болған жоқ.
Рим әдебиетінің дамуы, оның алтын дәурі, Рим империясының пайда
болуы мен күйреуі антикалық әлемнің дамуының соңғы кезеңіне келді.
Рим әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі әдеби латын тілінің дамуымен
сәйкес келеді.
І. Ежелгі кезең – рим әдебиетінің пайда болуына дейін (б.д.д. 240
ж, дейін).
ІІ. Архаикалық кезең – Цицеронның әдеби қызметіне дейін (б.д.д.
240ж.- 81 жж.).
ІІІ. Рим әдебиетінің алтын дәуірі:
1) Цицеронның заманы – рим прозасының гүлдену кезеңі (б.д.д.81-43
жж.);
2) Августың заманы – рим поэзиясының гүлдену кезеңі (б.д,д. 43-14
жж.).
IV. Рим әдебиетінің күміс дәурі (14-117 жж.).
V. Соңғы императорлық кезең (117-476 жж.).
Рим мифологиясы. Римдіктер олимп құдайларына құлшылық етті, бірақ
олардың аттарын өзгертіп алды. Мысалы, бас құдай Зевсті – Юпитер, теңіз
құдайы Посейдонды – Нептун, өлілер патшалығының әміршісі Аидты – Плутон,
неке, аналар мен балалардың қамқоршысы, Зевстің әйелі Гераны – Юнона, соғыс
құдайы Аресті – Марс, сауда-саттықтың құдайы Герместі – Меркурий, сұлулық
пен махаббат құдайы Афродитаны – Венера, қолөнері мен өнерді қорғаушы әйел
құдай Афинаны – Минерва, аңшылық құдайы Артемиданы – Диана, ұста құдай
Гефесті – Вулкан деп атады, бақыт құдайы Тюхэні – Фортуна, махаббат
құдайы, Афродитаның ұлы Эротты – Амур немесе Купидон деп атаған.
Б.д.б. І ғ. соңы мен б.д. І ғ. басын рим поэзиясының алтын ғасыры
деп атайды. Римнің аса көрнекті ақындары осы уақытта өмір сүріп, өз
шығармаларын жасап кетті.
Рим театрыларында грек және рим драматургтарының трагедиялары мен
комедиялары қойылды. Император Помпей Грекиядағы театр жұмысымен танысып,
солардың үлгісі бойынша Римде тастан қаланған алғашқы театр салдырды. І ғ.
Римде 50 мың көрермен сиятын атақты Колизей театры салынды. Грек
жазушыларының шығармалары латын тіліне аударылды. Рим ақындарының өздері де
көптеген тамаша дастандар мен өлеңдерді жазды.
Плавт – біздің заманымызға дейін шығармалары тұтас жеткен, комедия
жанрында жазған алғашқы рим авторы (б.д.д. 184 ж. шамасында дүниеден
кетті). Тит Макк (жалған аты Плавт – жалпақ табан деген мағына береді)
Умбрияда туып-өскен. Ол туралы мәлімет өте аз. Танымал драматург көптеген
комедияларын қалдырды. Оның комедиялары грек шығармаларының сюжеттеріне
жазылған. Көбіне Плавт жаңа аттикалық комедия авторларын алды –
Менандр, Филемон, Дифилды.
Плавт демократиялық бағытта жазған драматург.Оның көптеген
комедияларында икемді құлдың бейнесі үлкен сүйіспеншілікпен суреттеледі
(Елес, Вакхидалар, Псевдол).
Плавтың әйгілі комедиялары – Мақтаншақ сарбаз, Екі Менехм,
Тұтқын т.б. Плавтың пьесалары шешен диалогқа, күлкіге құрылған. Олар
гректер мен римдіктердің өмірін, тұрмысын шебер суреттеп, ескі әдет-
ғұрыпты күлкі етеді.
Марк Туллий Цицерон (б.э.д.106-43 жж.) – атақты адвокат, шешен,
жазушы, саяси қайраткер. Цицерон Арпин қаласында дүниеге келді. Ол Римдегі
грек оқытушылардан білім алды. Мектепте грек әдебиетінің классикасымен
танысты –Гомердің поэмаларымен, драмалармен, шешендік сөздермен. Цицерон
философиямен, грек және латын тілінде шешен сөйлеумен, грек тілінен
аударумен және поэма жазумен машықтанды.
Грек және рим әдебиетінің синтезі Цицеронның жан-жақты
шығармашылығында іске асырылды. Цицеронның өте бай әдеби мұрасы сақталды:
саяси бағытта, сотта сөйлеген 58 сөзі, шешендік өнер, саясат, практикалық
және теориялық философия туралы 19 трактаты, аса маңызды психологиялық
құжат, латын тілінің ескерткіші және Римдегі азамат соғысы туралы деректеме
болып табылатын 800-ден астам хаты бар.
Цицерон адвокаттық қызметіне б.э.д. 80-ші жылдардың аяғында
кірісті. 63 ж. ол консул болып сайланады, сол кезден бастап оның беделі
қатты өседі: ол Сенатта басшы роль атқарады, Кіші Азияда проконсул болады.
48 ж. император Цезарь жеңгеннен кейін саясаттан қол үзіп, әдебиетпен
айналысады. Сол кезде ол көптеген шығармалар жазды: риторикалық (Брут,
Шешен - римдегі шешен өнерінің тарихы, стилі туралы), философиялық
трактаттар. Цицерон рим әдебиетінде бұрын болмаған көркем философиялық
прозаны жетілдіруін мақсат етті. Ол этика, метафизика, тану теориясының әр
түрлі мәселелерін қамтитын және рим көпшілігін грек философиясының ең
маңызды бағыттарымен таныстыратын еңбектердің сериясын шығарды. Цицеронның
маңызды жетістіктерінің бірі – латын тілінде философиялық терминологиясын
шығару.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Б.д.д. ІІІ ғ. ортасында Жерорта теңізінің батыс жағалауында,
Италияда, антикалық әдебиеттің екінші бөлігі – рим әдебиеті өркендей
бастайды. Рим әдебиеті грек әдебиетімен байланысты болды. Рим әдебиеті грек
әдебиетімен бірге дамыған, бірақ ол латын тілінде шығарылды, себебі Рим
латын тайпаларының орталық қауымы болды.
Римде құл иеленушілік қоғамның дамуы Грекия қоғамының дамуындай
болды. Рулық құрылыстың күйреуі, құлиеленушіліктің өркендеуі, таптық
қоғамның пайда болуы, құлдардың еңбегіне негізделген өндіріс, полистің
(қала-мемлекет) дамуы мен күйзелісі – осының бәрі Грекия мен Римге тән
болған. Экономикалық және саяси дамудың ұқсастығы болғанымен, Рим тарихының
көптеген ерекшелігі болды. Ол тарихи және географиялық жағдайларға
байланысты болды. Рим құрып жатқан Грекияның орнына келді. Римде грек
қоғамының өтіп кеткен өмірі қайталанады, бірақ ол күрделі және өзге түрде
болады.
Рим әдебиеті өзінің сұрақтарына дайын жауаптарды грек әдебиетінен
тауып тұрды. Грек тарихының әр кезеңдерінде пайда болған дүниетану мен
идеология рим қоғамының дамуына пайдаға асты. Римдіктер өз мәдениетінің әр
түрлі салаларының (философия, дін, өнер, әдебиет) дамуына гректерден
материал алып пайдаланды. Римдіктер гректерден алған материалды өздерінің
тарихына, идеологиясына, жергілікті мәдениет пен салт-дәстүрлеріне
байланысты дамытты.
Рим әдебиеті грек және Батыс Еуропа әдебиеттері арасына байланыс
жасады. Қайта өркендеу дәуірінде де, XVII-XVIII ғғ.да антикалық әдебиет тек
рим әдебиеті арқылы танымал болды. Сол кездерде грек драматургтары Эсхил,
Софокл, Еврипидтен гөрі рим драматургы Сенека танымал болған, ал еуропалық
эпостан Гомердің поэмалары емес, Вергилийдің Энеидасы көбірек танылған.
XVIII ғ. ғана грек әдебиетіне көңіл бөлінді, ал ХІХ ғ. рим әдебиетін дұрыс
бағаламай, таза еліктеу әдебиеті деп қараған.
Екі әдебиеттің көп ұқсастығы болса да, жас рим әдебиеті ерте
дамыған грек әдебиетінен тәуелді болса да, рим әдебиеті грек әдебиетінің
жәй көшірмесі емес. Оның да көп өзгешелігі бар. Рим әдебиеті грек
әдебиетінің жанрларын пайдаланып, оларды өзгертіп, жаңа түрде дамытты.
Мысалы, грек трагедиясында хордың қатысуы міндетті болды, ал рим
әдебиетінде оның қажеттілігі болған жоқ.
Рим әдебиетінің дамуы, оның алтын дәурі, Рим империясының пайда
болуы мен күйреуі антикалық әлемнің дамуының соңғы кезеңіне келді.
Рим әдебиетінің кезеңдерге бөлінуі әдеби латын тілінің дамуымен
сәйкес келеді.
І. Ежелгі кезең – рим әдебиетінің пайда болуына дейін (б.д.д. 240
ж, дейін).
ІІ. Архаикалық кезең – Цицеронның әдеби қызметіне дейін (б.д.д.
240ж.- 81 жж.).
ІІІ. Рим әдебиетінің алтын дәуірі:
1) Цицеронның заманы – рим прозасының гүлдену кезеңі (б.д.д.81-43
жж.);
2) Августың заманы – рим поэзиясының гүлдену кезеңі (б.д,д. 43-14
жж.).
IV. Рим әдебиетінің күміс дәурі (14-117 жж.).
V. Соңғы императорлық кезең (117-476 жж.).
Рим мифологиясы. Римдіктер олимп құдайларына құлшылық етті, бірақ
олардың аттарын өзгертіп алды. Мысалы, бас құдай Зевсті – Юпитер, теңіз
құдайы Посейдонды – Нептун, өлілер патшалығының әміршісі Аидты – Плутон,
неке, аналар мен балалардың қамқоршысы, Зевстің әйелі Гераны – Юнона, соғыс
құдайы Аресті – Марс, сауда-саттықтың құдайы Герместі – Меркурий, сұлулық
пен махаббат құдайы Афродитаны – Венера, қолөнері мен өнерді қорғаушы әйел
құдай Афинаны – Минерва, аңшылық құдайы Артемиданы – Диана, ұста құдай
Гефесті – Вулкан деп атады, бақыт құдайы Тюхэні – Фортуна, махаббат
құдайы, Афродитаның ұлы Эротты – Амур немесе Купидон деп атаған.
Б.д.б. І ғ. соңы мен б.д. І ғ. басын рим поэзиясының алтын ғасыры
деп атайды. Римнің аса көрнекті ақындары осы уақытта өмір сүріп, өз
шығармаларын жасап кетті.
Рим театрыларында грек және рим драматургтарының трагедиялары мен
комедиялары қойылды. Император Помпей Грекиядағы театр жұмысымен танысып,
солардың үлгісі бойынша Римде тастан қаланған алғашқы театр салдырды. І ғ.
Римде 50 мың көрермен сиятын атақты Колизей театры салынды. Грек
жазушыларының шығармалары латын тіліне аударылды. Рим ақындарының өздері де
көптеген тамаша дастандар мен өлеңдерді жазды.
Плавт – біздің заманымызға дейін шығармалары тұтас жеткен, комедия
жанрында жазған алғашқы рим авторы (б.д.д. 184 ж. шамасында дүниеден
кетті). Тит Макк (жалған аты Плавт – жалпақ табан деген мағына береді)
Умбрияда туып-өскен. Ол туралы мәлімет өте аз. Танымал драматург көптеген
комедияларын қалдырды. Оның комедиялары грек шығармаларының сюжеттеріне
жазылған. Көбіне Плавт жаңа аттикалық комедия авторларын алды –
Менандр, Филемон, Дифилды.
Плавт демократиялық бағытта жазған драматург.Оның көптеген
комедияларында икемді құлдың бейнесі үлкен сүйіспеншілікпен суреттеледі
(Елес, Вакхидалар, Псевдол).
Плавтың әйгілі комедиялары – Мақтаншақ сарбаз, Екі Менехм,
Тұтқын т.б. Плавтың пьесалары шешен диалогқа, күлкіге құрылған. Олар
гректер мен римдіктердің өмірін, тұрмысын шебер суреттеп, ескі әдет-
ғұрыпты күлкі етеді.
Марк Туллий Цицерон (б.э.д.106-43 жж.) – атақты адвокат, шешен,
жазушы, саяси қайраткер. Цицерон Арпин қаласында дүниеге келді. Ол Римдегі
грек оқытушылардан білім алды. Мектепте грек әдебиетінің классикасымен
танысты –Гомердің поэмаларымен, драмалармен, шешендік сөздермен. Цицерон
философиямен, грек және латын тілінде шешен сөйлеумен, грек тілінен
аударумен және поэма жазумен машықтанды.
Грек және рим әдебиетінің синтезі Цицеронның жан-жақты
шығармашылығында іске асырылды. Цицеронның өте бай әдеби мұрасы сақталды:
саяси бағытта, сотта сөйлеген 58 сөзі, шешендік өнер, саясат, практикалық
және теориялық философия туралы 19 трактаты, аса маңызды психологиялық
құжат, латын тілінің ескерткіші және Римдегі азамат соғысы туралы деректеме
болып табылатын 800-ден астам хаты бар.
Цицерон адвокаттық қызметіне б.э.д. 80-ші жылдардың аяғында
кірісті. 63 ж. ол консул болып сайланады, сол кезден бастап оның беделі
қатты өседі: ол Сенатта басшы роль атқарады, Кіші Азияда проконсул болады.
48 ж. император Цезарь жеңгеннен кейін саясаттан қол үзіп, әдебиетпен
айналысады. Сол кезде ол көптеген шығармалар жазды: риторикалық (Брут,
Шешен - римдегі шешен өнерінің тарихы, стилі туралы), философиялық
трактаттар. Цицерон рим әдебиетінде бұрын болмаған көркем философиялық
прозаны жетілдіруін мақсат етті. Ол этика, метафизика, тану теориясының әр
түрлі мәселелерін қамтитын және рим көпшілігін грек философиясының ең
маңызды бағыттарымен таныстыратын еңбектердің сериясын шығарды. Цицеронның
маңызды жетістіктерінің бірі – латын тілінде философиялық терминологиясын
шығару.
... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz