Қазақстан Республикасындағы қылмыстық процесс: жалпы бөлім
Алғысөз ... .
Қысқартулар тізімі ... ...
1 Бөлім.
1 Тарау. Жалпы ережелер...
2 Тарау. Қылмыстық процестің қағидаттары...
3 Тарау. Қылмыстық қудалау...
4 Тарау. Ақтау. Қылмыстық процесті жүргізетін органның
заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу...
5 Тарау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу...
6 Тарау. Процестік мерзімдер...
2 Бөлім. Қылмыстық процеске қатысатын мемлекеттік органдар мен адамдар
7 Тарау. Сот...
8 Тарау. Қылмыстық қудалау функцияларын жүзеге асыратын органдар мен адамдар.
9 Тарау. Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар..
10 Тарау. Қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар...
11 Тарау. Қылмыстық процеске қатысу мүмкіндігін болғызбайтын мән.жайлар. Қарсылық білдіру ... ... ... ... ... ... ... ...
12 Тарау. Қылмыстық процеске қатысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету..
13 Тарау. Өтінішхаттар. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым жасау ...
3 Бөлім. Дәлелдемелер және дәлелдеу...
15 Тарау. Дәлелдемелер...
16 Тарау. Дәлелдеу...
4 Бөлім. Процестік мәжбүрлеу шаралары...
17 Тарау. Күдіктіні ұстап алу...
18 Тарау. Бұлтартпау шаралары...
19 Тарау. Өзге де процестік мәжбүрлеу шаралары...
5 Бөлім. Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер ... ..
20 Тарау. Қылмыстық процестегі азаматтық талап қою...
21 Тарау Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысында еңбекке ақы төлеу және шеккен шығыстарды өтеу ... ... ... ... ...
22 Тарау Процестік шығындар...
Пайдаланылған әдебиеттер...
Қысқартулар тізімі ... ...
1 Бөлім.
1 Тарау. Жалпы ережелер...
2 Тарау. Қылмыстық процестің қағидаттары...
3 Тарау. Қылмыстық қудалау...
4 Тарау. Ақтау. Қылмыстық процесті жүргізетін органның
заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу...
5 Тарау. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу...
6 Тарау. Процестік мерзімдер...
2 Бөлім. Қылмыстық процеске қатысатын мемлекеттік органдар мен адамдар
7 Тарау. Сот...
8 Тарау. Қылмыстық қудалау функцияларын жүзеге асыратын органдар мен адамдар.
9 Тарау. Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар..
10 Тарау. Қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар...
11 Тарау. Қылмыстық процеске қатысу мүмкіндігін болғызбайтын мән.жайлар. Қарсылық білдіру ... ... ... ... ... ... ... ...
12 Тарау. Қылмыстық процеске қатысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету..
13 Тарау. Өтінішхаттар. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым жасау ...
3 Бөлім. Дәлелдемелер және дәлелдеу...
15 Тарау. Дәлелдемелер...
16 Тарау. Дәлелдеу...
4 Бөлім. Процестік мәжбүрлеу шаралары...
17 Тарау. Күдіктіні ұстап алу...
18 Тарау. Бұлтартпау шаралары...
19 Тарау. Өзге де процестік мәжбүрлеу шаралары...
5 Бөлім. Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер ... ..
20 Тарау. Қылмыстық процестегі азаматтық талап қою...
21 Тарау Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысында еңбекке ақы төлеу және шеккен шығыстарды өтеу ... ... ... ... ...
22 Тарау Процестік шығындар...
Пайдаланылған әдебиеттер...
Қазақстан Республикасы Президентімен 2009 жылы 24 тамызда бекітілген 2010–2020 жыл аралығындағы Қазақстан Республикасы құқықтық саясат Конпециясының жүзеге асырылу нәтижесінде, ұлттық құқық жүйесі мен құрылысы түбегейлі өзгеріске ұшырады, дәлірек айтар болсақ, құқыққорғау және сот органдар жүйесін реформалаудың негізгі бағыттары анықталды.
1997 жылы 13 желтоқсанда қабылданып 1998 жылдың 1 қаңтарында заң күшіне енген Қазақстан Республикасы ҚПК-нің ережелеріне негізделген Қылмыстық процесуалдық заңнама Қазақстан мемлекетінің жаңа құрылу кезеңіне өту ерекшеліктеріне байланысты өз міндетін орындады. Аталған ҚПК-сі өзінің көптеген ережелерінде замануи Қазақстан қоғамының әлеуметтік талаптарының кейінге қалу үрдісін нақтылап берді, жалпы әлемдік құқықтық стандарттарға жауап бермеді, құқыққорғау және сот органдары жүйесін реформалау процесін тежеді, қылмыстық сот өнідірісі аясындағы қатынастардың қалыптасу міндеттеріне сай болмады, шет ел субъектілерінің іс жүргізу барысына қатысуларын да қиындатты.
1997 жылы 13 желтоқсанда қабылданып 1998 жылдың 1 қаңтарында заң күшіне енген Қазақстан Республикасы ҚПК-нің ережелеріне негізделген Қылмыстық процесуалдық заңнама Қазақстан мемлекетінің жаңа құрылу кезеңіне өту ерекшеліктеріне байланысты өз міндетін орындады. Аталған ҚПК-сі өзінің көптеген ережелерінде замануи Қазақстан қоғамының әлеуметтік талаптарының кейінге қалу үрдісін нақтылап берді, жалпы әлемдік құқықтық стандарттарға жауап бермеді, құқыққорғау және сот органдары жүйесін реформалау процесін тежеді, қылмыстық сот өнідірісі аясындағы қатынастардың қалыптасу міндеттеріне сай болмады, шет ел субъектілерінің іс жүргізу барысына қатысуларын да қиындатты.
1. Уголовно - процессуальный кодекс Республики Казахстан - принят 04.07.2014 г., введен в действия с 02.01.2015 года // Казахстанская правда, 10 июля 2014 года , № 133 (27754).
2. Данилевич А.А., Петрова О.В, Самарин В.И. Уголовный процесс в схемах. Общая часть: учебно-методическое пособие. – Минск: БГУ, 2010.- 136 с.
3. Рыжаков А.П. Курс уголовного процесса (структурно - логические схемы): учебное пособие. – М. : Юр. фирма «Контракт», «Инфра-М», 2001.-427 с.
4. Уголовный процесс России: Общая часть: Учебник / А.Н.Александров, С.А. Величкин, Н.П.Кириллова и др.; Под ред. В.З.Лукашевича.- СПб,2004.-448.
5. Смирнов А.В., Калиновский К.Б. Уголовный процесс: Учебник / Под общ. ред. А.В.Смирнова.- СПб, 2004.- 697 с.
6. Россинский С.Б. Уголовный процесс: Учебник.- М: Эксмо,2009.- 736 с.
7. Уголовный процесс: Учебник / Под. общ. ред. В.М.Лебедева.- М.: ИТК «Дашков и К°», 2004.-776 с.
8. Уголовный процесс: Учебник / Под. общ. ред. К.Ф.Гуценко.- М.: «Зерцало», 2000.- 608 с.
9. Якупов Р.Х. Уголовный процесс: Учебник / под. ред. В.Н.Галузо .- М.: «Зерцало», 1999.- 464 с.
10. Башкатов Л.Н., Ветрова Г.Н., Донценко А.Д., Зажицкий В.Н., Шестаков В.И. Уголовный процесс: Краткий учебный курс.- М.: НОРМА - ИНФРА-М ,- 2001.- 352 с.
11. Уголовно- процессуальное право Республики Казахстан: Академический курс, книга вторая / Под ред. Б.Х. Толеубековой.- Алматы: ТОО ИК «HAS», 2004 - 412 с.
12. Уголовный процесс: Учебник / Под. ред. И.Л. Петрухина.- М.:ПБОЮЛ Грачев С.М., 2001.- 520 с.
13. Большой словарь иностранных слов / Сост. А.Ю. Москвин.- М.: ЗАО Центрполиграф,2007.- 816 с.
14. Большой юридический словарь/ Под.ред. А.Я.Сухарева, В.Е. Крутских.- М: ИНФРА-М., 2002.-704 с.
15. Юридический словарь / под.ред. А.Н.Азрилияна.- М.: Институт новой экономики, 2007.-1152 с.
2. Данилевич А.А., Петрова О.В, Самарин В.И. Уголовный процесс в схемах. Общая часть: учебно-методическое пособие. – Минск: БГУ, 2010.- 136 с.
3. Рыжаков А.П. Курс уголовного процесса (структурно - логические схемы): учебное пособие. – М. : Юр. фирма «Контракт», «Инфра-М», 2001.-427 с.
4. Уголовный процесс России: Общая часть: Учебник / А.Н.Александров, С.А. Величкин, Н.П.Кириллова и др.; Под ред. В.З.Лукашевича.- СПб,2004.-448.
5. Смирнов А.В., Калиновский К.Б. Уголовный процесс: Учебник / Под общ. ред. А.В.Смирнова.- СПб, 2004.- 697 с.
6. Россинский С.Б. Уголовный процесс: Учебник.- М: Эксмо,2009.- 736 с.
7. Уголовный процесс: Учебник / Под. общ. ред. В.М.Лебедева.- М.: ИТК «Дашков и К°», 2004.-776 с.
8. Уголовный процесс: Учебник / Под. общ. ред. К.Ф.Гуценко.- М.: «Зерцало», 2000.- 608 с.
9. Якупов Р.Х. Уголовный процесс: Учебник / под. ред. В.Н.Галузо .- М.: «Зерцало», 1999.- 464 с.
10. Башкатов Л.Н., Ветрова Г.Н., Донценко А.Д., Зажицкий В.Н., Шестаков В.И. Уголовный процесс: Краткий учебный курс.- М.: НОРМА - ИНФРА-М ,- 2001.- 352 с.
11. Уголовно- процессуальное право Республики Казахстан: Академический курс, книга вторая / Под ред. Б.Х. Толеубековой.- Алматы: ТОО ИК «HAS», 2004 - 412 с.
12. Уголовный процесс: Учебник / Под. ред. И.Л. Петрухина.- М.:ПБОЮЛ Грачев С.М., 2001.- 520 с.
13. Большой словарь иностранных слов / Сост. А.Ю. Москвин.- М.: ЗАО Центрполиграф,2007.- 816 с.
14. Большой юридический словарь/ Под.ред. А.Я.Сухарева, В.Е. Крутских.- М: ИНФРА-М., 2002.-704 с.
15. Юридический словарь / под.ред. А.Н.Азрилияна.- М.: Институт новой экономики, 2007.-1152 с.
Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Құқық және экономика Институты
Б.Х. Төлеубекова
Е.Н. Грек
Н.А. Жұманбаева
Э.П. Кенжибекова
Т.Б. Хведелидзе
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСС:
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
(схемада)
Алматы, 2015
ӘОК 343.13 (075.8)
ББК 67.411 я 73
Т52
Рецензенттер:
Самарин В.И. -
з.ғ.к., Белорус мемлекеттік университетінің
қылмыстық процесс және прокурорлық қадағалау кафедрасының доценті
Хлус В.М. -
з.ғ.к., Белорус мемлекеттік университетінің
криминалистика кафедрасының доценті
Төлеубекова Б.Х.
Т 52 ҚазақстанРеспубликасындағы қылмыстық процесс: Жалпы бөлім. Схемада:
Оқу-әдістемелік құралы Төлеубекова Б.Х., Грек Е.Н., Жұманбаева Н.А., Кенжибекова Э.П., Хведелидзе Т.Б. - Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2015. _____б.
ISBN ____________
Бұл оқу құралында 5В030100 Құқықтану мамандығы бойынша бакалаврларды дайындау бағдарламасына сай типтік оқу жоспарының міндетті компоненттеріне кіретін Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу құқығы оқу пәнінің жалпы бөлімі бойынша негізгі институттар, түсінігі, қағидаттары, категориялары, жіктелуі схемалар түрінде берілген.
Схема 2014 жылғы 4 шілдеде қабылданған (ҚРЗ № 231-V) және 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енгенҚазақстан Республикасының қылмыстық-процестік кодексініңережелерінің негізінде дайындалды.
(C) Алматы, 2015
(C) Төлеубекова Б.Х.
(C) Грек Е.Н.
(C) Жұманбаева Н.А.
(C) Кенжибекова Э.П.
(C) Хведелидзе Т.Б.
МАЗМҰНЫ
Алғысөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
Қысқартулар тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1 Бөлім.
1 Тарау.
Жалпы ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
2 Тарау.
Қылмыстық процестің қағидаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
22
3 Тарау.
Қылмыстық қудалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
49
4 Тарау.
Ақтау. Қылмыстық процесті жүргізетін органның
заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
63
5 Тарау.
Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
67
6 Тарау.
Процестік мерзімдер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
75
2 Бөлім.
Қылмыстық процеске қатысатын мемлекеттік органдар мен адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
79
7 Тарау.
Сот ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
82
8 Тарау.
Қылмыстық қудалау функцияларын жүзеге асыратын органдар мен адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
87
9 Тарау.
Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
95
10 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
112
11 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысу мүмкіндігін болғызбайтын мән-жайлар. Қарсылық білдіру ... ... ... ... ... ... ... ...
122
12 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
128
13 Тарау.
Өтінішхаттар. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
132
3 Бөлім.
Дәлелдемелер және дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
137
15 Тарау.
Дәлелдемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
138
16 Тарау.
Дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
149
4 Бөлім.
Процестік мәжбүрлеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
156
17 Тарау.
Күдіктіні ұстап алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
158
18 Тарау.
Бұлтартпау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
161
19 Тарау.
Өзге де процестік мәжбүрлеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
171
5 Бөлім.
Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
172
20 Тарау.
Қылмыстық процестегі азаматтық талап қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
173
21 Тарау
Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысында еңбекке ақы төлеу және шеккен шығыстарды өтеу ... ... ... ... ...
179
22 Тарау
Процестік шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
180
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
182
АЛҒЫ СӨЗ
Қазақстан Республикасы Президентімен 2009 жылы 24 тамызда бекітілген 2010 - 2020 жыл аралығындағы Қазақстан Республикасы құқықтық саясат Конпециясының жүзеге асырылу нәтижесінде, ұлттық құқық жүйесі мен құрылысы түбегейлі өзгеріске ұшырады, дәлірек айтар болсақ, құқыққорғау және сот органдар жүйесін реформалаудың негізгі бағыттары анықталды.
1997 жылы 13 желтоқсанда қабылданып 1998 жылдың 1 қаңтарында заң күшіне енген Қазақстан Республикасы ҚПК-нің ережелеріне негізделген Қылмыстық процесуалдық заңнама Қазақстан мемлекетінің жаңа құрылу кезеңіне өту ерекшеліктеріне байланысты өз міндетін орындады. Аталған ҚПК-сі өзінің көптеген ережелерінде замануи Қазақстан қоғамының әлеуметтік талаптарының кейінге қалу үрдісін нақтылап берді, жалпы әлемдік құқықтық стандарттарға жауап бермеді, құқыққорғау және сот органдары жүйесін реформалау процесін тежеді, қылмыстық сот өнідірісі аясындағы қатынастардың қалыптасу міндеттеріне сай болмады, шет ел субъектілерінің іс жүргізу барысына қатысуларын да қиындатты.
Сондай-ақ, құқық пен заңнамаларды объективті түрде қамтитын күрделі процестер ұлттық құқықты реформалау үшін маңызды алғышарттарды қалыптастырды. Қазақстан Республикасы үшін мұндай жаңалықтар мысалы, кінәні мойындау шарты, тергеу судьясы, жасырын тергеу әрекеттері, жәбірленушіге зиянда өтеу қоры, сотқа дейінгі мүлікті тәркілеу, өзара келісім өндірісі және т.б. осы сияқты институттар мен ұғымдар 1997 жылғы ҚІЖК-не өзгерістер мен толықтырулар енгізу әдісімен тиісті деңгейде орын ала алмады. ҚІЖК-ін түбегейлі қайта қараудың объективті қажеттілігі 2014 жылы 4-ші шілдесінде қабылданып 2015 жылдың 1-ші қаңтарынан заң күшіне енген жаңа кодексті өмірге алып келді.
Жаңа ҚПК-тің негізінде дайындалған оқулықтардың, оқу-әдістемелік құқралдарының болмауы Қазақстан Республикасы қылмыстық процесінің негізгі ережелерін меңгеру білім алушыларға белгілі бір қиындықтар тудырады.
Осы аталған және өзге де мән-жайлар Абай атындағы ҚазҰПУ-ті Құқық және экономика институты Қылмыстық құқықтық пәндер кафедрасының профессорлық-оқытушылар құрамымен назарға алынып, Қазақстан Республикасы қылмыстық процесінің негізгі ережелері бойынша сызба нысанында оқу-әдістемелік құрал өңделіп, дайындалып жазылды.
Аталған басылымда ҚПК-сі жалпы бөлімінің негізгі ережелері сызба нысанында беріліп отыр. Ал ерекше бөлім сәйкесінше дербес басылым негізінде ұсынылады.
ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ
ҚК -Қылмыстық кодекс
ҚПК - Қылмыстық-процестік кодекс
ҚРК - Қазақстан Республикасының Конституциясы
ҒТҚ - ғылыми - техникалыққұралдар
ЖІҚ - жедел-іздестіруқызметі
ТЖ - төтенше жағдай
СМС - соттық-медициналықсараптама
СПС - соттық-психиатриялықсараптама
АЕК - айлықесептік көрсеткіш
I бөлім
НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
(1 БӨЛІМ)
- Қылмыстық процесс: түсінігі - 7
- Қылмыстық-процестікқұқық - 8
- Пәні. Реттеу әдістері - 8
- Қылмыстық-процестік пәннің реттеу құрылымы - 9
- Қылмыстық процестің міндеттері - 10
- Қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібін айқындайтын заңнама - 11
- Қылмыстық сот ісін жүргізуде артықшылық күші бар құқықтық нормалар - 12
- Қылмыстық-процестік заңының қолданылу шегі - 13
- Қылмыстық-процестік заңның кеңістікте қолданылуы - 14
- Қылмыстық-процестік заңның уақыт тұрғысында қолданылуы - 15
- Қылмыстық-процестік заңның азаматтарға қатысты қолданылуы - 16
- Қылмыстық-процестің стадиялары (жүйесі) - 17
- Қылмыстық-процестік құқықтың басқа пәндермен ара-қатынасы - 18
- Қылмыстық-процестің қызметі (функциялары) - 19
- Қылмыстық-процестің типтері (нысандары) - 20
- Қылмыстық-процестік норма - 21
-
I БӨЛІМ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСС
- бұл сот билігін жүзеге асырудың бір нысаны, қылмыстық қудалау және сот органдары қызметі жүйесімен, сондай-ақ басқа да субъектілердің (азаматтардың) қатысуымен жүзеге асырылатын қылмыстық құқық бұзушылықтардың жолын кесу, оларды бейтараптықпен, тез және толық ашу, тергеп-тексеру, оларды жасаған адамдарды әшкерелеу және қылмыстық жауаптылыққа тарту, әдiл сот талқылауы және қылмыстық заңды дұрыс қолдану, адамдарды, қоғамды және мемлекетті қылмыстық құқық бұзушылықтардан қорғауға бағытталған міндеттерді жүзеге асыру барысында пайда болатын құқықтық қатынастардың жүйесі (ҚПК 8 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ҚҰҚЫҚ
- қылмыстық істерді сотқа дейінгі тергеп-тергеу, сотта істерді қарауға байланысты қызметтерді реттейтін, сондай-ақ оның мазмұны мен тәртібін және пайда болатын құқықтық қатынастарды реттейтін нормалардан тұратын іргелі (фундаменталды) құқық саласы.
Ескерту: біріктірілген, ортақ қоғамдық қатынастарды реттейтін біркелкі, құқықтық нормалар мен институттар тобын құрайтын жекелеген құқық саласы.
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУДІҢ
РЕТТЕУДІҢ ПӘНІ ӘДІСІ
- қылмыстық-процестік қызметтің барысында туындайтын қоғамдық қатынастар
- қылмыстық іс өндірісі бойынша
белгіленген тәртіпті белгіленген нысанды қамтамасыз ететін құқықтық тәсілдер
мен құралдар
Императивтік әдіс
соттық
(арбитраж
ды)
әдіс
диспозитивтік әдіс
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК РЕТТЕУ ПӘНІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕР
қылмыстық юрисдикциялық субъектілердің
қызметінің нысаны
процестік әрекеттер өндірісінің тәртібі
процестік шешім қабылдаудың тәртібі
қылмыстық юрисдикциялық субъектілердің Қылмыстық-процесуалдық құжаттарды
қызметінің нысаны толтыру құрастыру тәртібі
процессуалдық әрекеттер өндірісінің тәртібі
процесуалдық шешім қабылдаудың тәртібі
Қылмысық-процестік қызметтің жалпы шарттары және оның стадиялары
Қылмыстық процеске қатысушылардың құқығы, міндеттері және жуапкершілігі
Қылмыстық процеске қатысудың нысандары: - жәбірленуші; - күдікті айыпталушы - қорғаушы - басқа да процеске тартылған субъектілер
қылмыстық процеске дәлелдемелердің жіберілуі, түрлері және оларға қойылатын талаптар, сондай-ақ оларды жинау, зерттеу және бағалау тәртібі
қылмыстық-процестік құжаттарды толтыру тәртібі
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МІНДЕТТЕРІ
(ҚПК 8 бабы )
адамдарды, қоғамды және мемлекетті қылмыстық құқық бұзушылықтардан қорғау
әділ сот талқылауы және қылмыстық заңды дұрыс қолдану
құқық бұзушылықты жасаған адамдарды әшкерелеу және қылмыстық жауаптылыққа тарту
құқық бұзушылықты бейтараптылықпен тез
және толық ашу, тергеп-тексеру
құқық бұзушылықтың
жолын кесу
құқықты құрметтеу көзқарасын қалыптастыру
қылмыстық құқық бұзушылықтың алдын алу
заңдылық пен құқық тәртібін нығайту
кінәсіз адам заңсыз айыпталған немесе сотталған жағдайда, оны дереу және толық ақтау
адамның құқықтары мен бостандықтарын заңсыз шектеуден қорғау
адамды және азаматты негізсіз айыптау мен соттаудан қорғау
ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІН АЙҚЫНДАЙТЫН ЗАҢНАМА
(ҚПК 1 бабы)
Конституция
11; 13-18 б; 25;26 баптар; 75-83 баптар; 71баптың 5 тармақшасы
Конституциялық заңдар
Конституциялық Кеңестің
Нормативтік қаулылары:
Жоғарғы Соттың
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар
Қылмыстық-процестік кодекс
АРТЫҚШЫЛЫҚ КҮШІ БАР ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАР
(ҚПК 2 бабы)
Ережелері қолданылады:
Егер өзара қайшылықтар болса:
Конституцияның
1) Конституция және
2) Қылмыстық-процестік кодекс
1) Қылмыстық-процестік кодекс және
2) Конституциялық заң
Конституциялық заңның
Қылмыстық-процестік кодекстің
1) Қылмыстық-процестік кодекстің және
2) басқа да заңдар
Халықаралық шарттардың(оны қолдану үшін заң шығару талап етілетіндігі туындайтын жағдайларды қоспағанда)
1) ҚР ратификациялаған халықаралық шарттар және
2) Қылмыстық-процестік кодекс
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢЫНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУ ШЕГІ
(ҚПК 3-6 баптары)
Уақыт тұрғысында
(ҚПК 5 бабы)
Кеңістікте
(ҚПК 3-4 баптары)
Азаматтарға қатысты
(ҚПК 6 бабы)
Түсіндірме:
1) Кеңістік - барлық материалдық жүйеде
өзара байланысты элементтердің құрылымын,
пайда болуын және аралығын білдіретін
материяның тұрмыстық нысаны
2) уақыт - барлық материалдық жүйенің ұзақтығын,
пайда болуын, дамуы мен өзгеру жағдайының реттілігін
білдіретін материяның тұрмыстық нысаны
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ КЕҢІСТІКТЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ
(ҚПК 3-4 баптары)
Шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығы
ҚР ҚПК
ҚР тыс жерлерде орналасқан, ҚР дипломатиялық және консулдық мекемелер аумағы
ҚР ерекше экономикалық аймағы
недрлар
континентальды шельф
ҚР туы мен портына тіркелген, әуе, теңіз және өзен кемелері
аумақтық сулар
әуе кеңістігі
ішкі сулар
құрлықтағыаумақ
Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық сот ісін жүргізу, қылмыстық құқық бұзушылық жасалған жерге қарамастан:
Қазақстан Республикасының аумағында шет мемлекеттің тергеп-тексеру органдары мен сотының немесе олардың тапсырмасы бойынша қылмыстық процесті жүргізетін органның шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығын қолдануға, егер бұл Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта көзделген болса, жол беріледі
(ҚПК 4 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ УАҚЫТ ТҰРҒЫСЫНДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
Дәлелдемелердің жол берілетіндігі олар алынған кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес айқындалады
(ҚПК 5 бабы)
Сотқа дейінгі тергеп-тексеру немесе істерді қарау кезінде заң күші бар заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады
Заң күшіне енеді:
- заңда тікелей көрсетілген сәттен бастап;
- егер заңда нақты көрсетілген уақыт болмаса, онда ресми басылымда жарық көрген сәттен бастап он күн өткеннен кейін
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ АЗАМАТТАРҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛДАНЫЛУЫ
(ҚПК 6 бабы)
в отношении всех лиц, находящихся на территории
Республики Казахстан
азаматтығы жоқ адамдар
ҚР азаматы
шетел азаматы
Қылмыстық қудалаудан артықшылықтары мен иммунитеті бар адамдар
ҚР Президенттігіне кандидат
(ҚПК 548 бабы)
ҚР Парламентінің депутаты
(ҚПК 547 бабы)
ҚР Конституциялық кеңесінің төрағасы немесе мүшесі
(ҚПК 549 бабы)
судья (ҚПК 550 бабы)
ҚР Бас Прокуроры (ҚПК 551 бабы)
Консулдықтардың басшылары және консулдықтың басқа да лауазымды адамдары
(ҚПК 553 бабы)
Дипломатиялық өкілдік басшылары мен олардың отбасы мүшелері (ҚПК 553 бабы)
Шет мемлекеттердің басшылары мен өкілдері, парламенттік және үкіметтік делегациялардың мүшелері (ҚПК 553 бабы)
дипломатиялық курьерлер
(ҚПК 553 бабы)
Дипломатиялық өкілдіктердің қызмет көрсету персоналының қызметкерлері және олардың өздерімен бірге тұратын отбасы мүшелері, ҚР азаматы болып табылмаса (ҚПК 553 бабы)
Өзге де адамдар
(ҚПК 553 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ СТАДИЯЛАРЫ (ЖҮЙЕСІ)
Негізгі стадиялар
Сот тергеуі
(44-46 тараулар)
сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы
(23 тарау)
сотқа дейінгі тергеп-тексеру өндірісі
(24 тарау)
адамды күдікті деп тану және күдіктінің іс-әрекетінің саралануын айқындау
(25 тарау)
айыптау актісін жасау және қылмыстық істі прокурорға жіберу
(38 тарау)
Басты сот талқылауын тағайындау және сот отырысына дайындық
(41-43 тараулар)
айыптау актісін табыс ету және
айыпталушыны сотқа беру
(39 тарау)
үкімді орындау
(51 тарау)
кассациялық өндіріс
(50 тарау)
апелляцилық өндіріс
(48-49 тараулар)
Түсініктеме:Стадия - іс бойынша нақты қорытынды
жасалған, өкілетті органдармен қабылданатын
ортақ міндеттермен біріктірілген процестік
әрекеттер мен шешімдердің жиынтығы
Ерекше стадиялар
қадағалау өндірісі
(52 тарау)
қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта бастау
(53 тарау)
Әкімшілік құқық
МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ СВЯЗИ УГОЛОВНО-ПРОЦЕССУАЛЬНОГО ПРАВА
Конституциялық құқық
Азаматтық іс жүргізу құқығы
Азаматтық құқық
Қылмыстық-атқару құқығы
Қылмыстық құқық
Криминология
Криминалистика
Прокурорлық қадағалаудың теориясы
Сот этикасы
Соттық медицина
Сот шешендігі
Соттық статистика
Соттық психиатрия
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚЫЗМЕТІ (ФУНКЦИЯЛАРЫ)
Қылмыстық-процессуалдық қызмет (функция) - бұлқылмыстық сот өндірісі қатысушыларының арнайы рөлдері мен бағыттары айқындалған процессуалдық қызметтің негізгі бағыттары
Негізгі қызметтер (функциялар)
Айыптау функциясы (қылмыстық қудалау )
Қорғау функциясы
Әділ сот функциясы (істерді қарау және шешу)
- тұлғаны кінәлі деп дәлелдеу туралы, заңмен көзделген өкілеттіктер берілген органдар мен тұлғалар
- қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін күдік келтірілген тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мақсатында қорғау тарабының жүзеге асыратын, айыптауды жеңілдетін немесе жоққа шығаратын, сондай-ақ қылмыстық қудалауға ұшыраған тұлғаны ақтау үшін жүргізетін процестік қызметі
- айып тағылған адамның кінәлі немесе кінәсіз екенін анықтау барысында айыптау және қорғау бойынша негіздерді тексеру арқылы соттың құзыретіне берілген қылмыстық істерді қарап, шешу жөніндегі мемлекеттік қызмет
Мемлекеттік айыптау
Жеке айыптау
Қосымша функциялар
Түсініктеме: Функция - (латын тілінен function -
орындау) - міндет, қызмет аясында
біреуді, бір нәрсені тағайындау
Азаматтық талапты қолдау
немесе белгілі бір тұлғамен Ақтау
Азаматтық талаптан қорғану
Қылмыстың алдын алу
Процеске қатысушы - лардың қауіпсіздігі
атқарылатын қызмет
- мемлекеттің айыптау функциясын жүзеге асыруға енжар қатысуы;
- қылмыстық істі жәбірленушінің шағымы бойынша қозғау;
- жәбірленушінің өз бетінше дәлелдемелерді жинауы;
- ант қабылдау, сот сайысы дәлелдемелер жүйесі ретінде
- формалдық дәлелдемелердің қолданылуы, бір дәлелдеменің, екінші дәлелдемеден артық тұруы;
-сот талқылауының және алдын ала тергеудің жасырын, құпия түрде болуы;
- жазбаша материалдарды қарау арқылы істерді шешу;
- домалақ арызды қылмыстық қудалауды бастау үшін себеп ретінде қолдану;
- айыталушыны айыптау тарабымен бәсекелесу құқығы мен мүмкіндігінен айыру
-қарама-қайшы екі тараптың болуы: айыптау және қорғау;
-тараптардың тең құқықтылығы;
- тәуелсіз сот;
-жариялылықтың болуы;
- сот талқылауының жариялылығы;
-дәлелдемелерді бағалау бостандығы
- бәсекелестік пен іздестіру процесінің кейбір тұстарының ұқсастығы;
-бәсекелестік процесінің жоғары тұруы;
- сотқа дейінгі іс жүргізуде бәсекелестіктің болмауы;
- айыптау функциясының сотқа дейінгі іс жүргізуде болуы;
-тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын қорғаудағы процессуалдық кепілдіктерді анықтау
Континентальды
(романно-германдық) құқықтық жүйедегі мемлекеттерге тән
аралас процесс
Бәсекелестік процесі
- англосаксондық құқықтық жүйедегі мемлекеттерге тән
Іздестіру
(инквизициялық)
процесі
- кеш феодалдық нысанында және абсолюттік кезеңде таралған
- құл иеленушілік және ежелгі феодалдық мемлекеттердің белгісі болған
Айыптау (жеке талап қою) процесі
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ТИПТЕРІ (НЫСАНДАРЫ)
- қылмыстық істер бойынша іс жүргізудің тәртібін сипаттайтын және қылмыстық юрисдикция субъектілері мен өзге де қатысушылардың өкілеттігін анықтайтын, жеке тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды жүзеге асыратын, сондай-ақ дәлеледемерді жинау, тексеру және бағалау ережелерінің маңызды шарттарының жиынтығы
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК НОРМА
- қылмыстық-процестік құқықтың субъектілерінің өзін-өзі ұстау ережесі
функциялары:
қорғанушылық
реттеушілік
қылмыстық-процестік норманың құрылымы
(үштүрлілік)
процессуалды-алдын-алу
процессуалды-қалпына келтіру
процессуалды-мәжбүрлеу
Санкцияның түрлері:
- бұзылған, орындалмаған немесе тиісті деңгейде орындалмаған диспозициялық нормларды анықтау
санкция:
(басқаша...)
-қылмыстық-процестік құқықтың субъектілерінің өзін-өзі ұстау ережесі
диспозиция:
(онда...)
аралас (күрделі)
нақты анықталмаған
нақты
Гипотезаның түрлері:
- бұл бар болған жағдайда құқықтық нормадағыережелердің қолданылу шарты
гипотеза:
(егер)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚАҒИДАТТАРЫ (2 Тарау)
- Қылмыстық процестің қағидаттары. Түсінігі - 23
- Қылмыстық процестің қағидаттарының жүйесі - 24
- Заңдылық қағидаты - 25
- Сот төрелігін соттың ғана жүзеге асыруы қағидаты - 26
- Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау қағидаты - 27
- Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу қағидаты - 28
- Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидаты - 29
- Қылмыстық істер бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидаты - 30
- Жеке өмірге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы қағидаты - 31
- Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық қағидаты - 32
- Меншікке қолсұғылмаушылық қағидаты - 33
- Кінәсіздік презумпциясы қағидаты - 34
- Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік қағидаты - 35
- Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидаты - 36
- Судьяның тәуелсіздігі қағидаты - 37
- Сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру қағидаты - 38
- Істің мән-жайларын жан-жақты, толық және объективті зерттеу қағидаты - 39
- Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау қағидаты - 40
- Күдіктінің, айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету қағидаты - 41
- Білікті заң көмегіне құқықты қамтамасыз ету қағидаты - 42-43
- Куәлік айғақтар беру міндетінен босату қағидаты - 44
- Жариялылық қағидаты - 45-46
- Қылмыстық сот ісін жүргізу тілі қағидаты - 47
- Процестік әрекеттер мен шешеімдерге шағым жасау бостандығы қағидаты - 48
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚАҒИДАТТАРЫ
(ҚПК 9 бабы)
- Қылмыстық процеске қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін іске асырудың жалпы шарттарын және қылмыстық процестің өзінің алдында тұрған міндеттердің шешілуін қамтамасыз ететін қылмыстық процесс сатыларының, институттары мен нормаларының жүйесі мен мазмұнын айқындайтын оның іргелі бастаулары қағидаттар болып табылады
(ҚПК 9 бабының 1 тармақшасы)
(ч.1 ст. 9 УПК)
мәні (ҚПК 9 бабының 2 тармақшасы):
- қылмыстық сот ісін жүргізудің тиісті жүйесін құрудың құқықтық іргетасын қалайды;
- қылмыстық процестік қызметтің мәні мен мазмұнын айқындайды;
- қылмыстық реттеудің пәні мен әдісін анықтайды;
- қылмыстық сот ісін жүргізуде адам мен азматтың құқықтары мен бостандықтарының деңгейін сипаттайды;
- негізгі процестік кепілдіктерді анықтайды;
- қылмыстық процестің қағидаттарын бұзу оның сипаты мен елеулі болуына қарай процестік әрекетті немесе шешімді заңсыз деп тануға, осындай iс жүргiзу барысында шығарылған шешiмдердiң күшін жоюға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдемелік күшi жоқ деп немесе іс бойынша болып өткен іс жүргізуді жарамсыз деп тануға әкеп соғады.
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕС ҚАҒИДАТТАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ
(ҚПК 2 тарауы)
Білікті заң көмегіне құқықты қамтамасыз ету
(ҚПК 27 бабы)
Дәлеледмелерді ішкі сенім бойынша бағалау
(ҚПК 25 бабы)
Істің мән-жайларын жан-жақты, толық және объективті зерттеу (ҚПК 24 бабы)
Сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру (ҚПК 23 бабы)
Судьялардың тәуелсіздігі (ҚПК 22 бабы)
Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру (ҚПК 21 бабы)
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау (ҚПК 12 бабы)
Сот төрелігін соттың ғана жүзеге асыруы (ҚПК 11 бабы)
Заңдылық (ҚПК 10 бабы)
Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу
(ҚПК 13 бабы)
Жеке басқа қолсұғылмаушылық (ҚПК 14 бабы)
Қылмыстық істер бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау (ҚПК 15 бабы)
Күдіктінің, айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету (ҚПК 26 бабы)
Жеке өмірге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы (ҚПК 16 бабы)
Куәлік айғақтар беру міндетінен босату
(ҚПК 28 бабы)
Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық (ҚПК 17 бабы)
Меншікке қолсұғылмаушылық (ҚПК 18 бабы)
Кінәсіздік презумпциясы (ҚПК 19 бабы)
Жариялылық (ҚПК 29 бабы)
Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік (ҚПК 20 бабы)
Қылмыстық сот ісін жүргізу тілі (ҚПК 30 бабы)
Процестік әрекеттер мен шешімдерге шағым жасау бостандығы (ҚПК 31 бабы)
ЗАҢДЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 10 бабы)
- қылмыстық процесті жүзеге асыруға өкілеттік берілген барлық органдар мен лауазымды тұлғалар, басқа да қылмыстық процеске қатысушы тұлғалар, заңдардың және оған сәйкес өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті
Заңдылықты сақтаудың кепілдіктері:
Қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде соттың, қылмыстық қудалау органдарының заңды бұзуына жол берiлмейдi (ҚПК 10 бабының 3 тармақшасы)
соттар адамның және азаматтың Қазақстан Республикасы Конституциясында бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсететін заңдарды және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға құқылы емес (ҚПК 10 бабының 2 тармақшасы)
соттардың конституциялық емес деп тану туралы ұсынумен Қазақстан Республикасының Констиуциялық Кеңесіне өтініш жасау мiндеттiлігі
Егер, заңда көрсетілген талаптар бұзылған жағдайда, заңсыз актiлердi жарамсыз деп тануға және олардың күшiн жоюға әкеп соғады.
Түсініктеме: коллизилық норма -
Кодекс нормаларының коллизиясы болған жағдайларда, қылмыстық процестің қағидаттарына сай келетіндері нормалар қолданылуға жатады (ҚПК 10 бабының 4 тармақшасы)
заңи кикілжің (дау) туындағанкезде, қандай норманың қолданылуға
жататындығын көрсететін норма
СОТ ТӨРЕЛІГІН СОТТЫҢ ҒАНА ЖҮЗЕГЕ АСЫРУЫ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 11 бабы)
Сот төрелігін соттың ғана жүзезе асыруы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- соттың өз өкілеттігі шегінде заң талаптары мен онда белгіленген тәртіпті бұлжытпай сақтай отырып, сот шешімдерінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін қамтамасыз ету мақсатында қылмыстық істерді қарап, шешумен байланысты қызметі
Қылмыстық iстердi қарау үшiн қандай атаумен болсын төтенше немесе арнаулы соттар құруға жол берiлмейдi(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Сот өкiлеттiгiн кiмнiң де болса иемденіп алуы заңда көзделген қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады
(ҚПК 11 бабының 1 тармақшасы)
Төтенше соттардың, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттардың үкiмдерi мен басқада шешiмдерiнiң заңдық күшi болмайды және олар орындалуға жатпайды
(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Соттың үкiмінсіз және заңға сәйкес емес түрде ешкiмді де қылмыстық құқық бұзушылық жасауға кiнәлi деп тануға, сондай-ақ қылмыстық жазаға тартуға болмайды
(ҚПК 11 бабының 2 тармақшасы)
Өзінің соттылығына жатпайтын iс бойынша қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыратын, өз өкiлеттiктерiн асыра қолданған немесе осы Кодексте көзделген қылмыстық процесс қағидаттарын өзгедей түрде бұзған соттың үкiмi мен басқа да шешiмдерi заңсыз болады және олардың күшi жойылуға жатады(ҚПК 11 бабының 4 тармақшасы)
(ч. 4 ст. 11 УПК)
Соттың құзыретi, оның юрисдикциясының шектерi, қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыру тәртiбізаңда айқындалады және оны өз бетiнше өзгертуге болмайды(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Соттың қылмыстық iс бойынша үкiмi мен басқа да шешiмдерiн тиiстi соттар ғана заңмен көзделген тәртiппен тексере алады және қайта қарай алады (ҚПК 11 бабының 5 тармақшасы)
АДАМНЫҢ ЖӘНЕ АЗАМАТТЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН
СОТ АРҚЫЛЫ ҚОРҒАУ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 12 бабы)
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
-, істің барлық сатысында, сотқа дейінгі іс жүргізуде, сондай-ақ сот өндірісінде Қазақстанның, басқа да мемлекеттің азаматтығы бар немесе жоқтығына қарамастан кез келген қылмыстық процестің қатысушысына қатысты өзінің құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау құқығы қамтамасыз етіледі
Мемлекет заңда белгiленген жағдайларда және тәртiппен әркімнің сот төрелігiне қол жеткізуін және оған келтiрiлген залалдың өтелуiн қамтамасыз етедi (ҚПК 12 бабының 3 тармақшасы)
Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар (ҚПК 12 бабының 1 тармақшасы)
Ешкiмнің өзі үшін заңмен көзделген соттылығы оның келісімінсіз өзгертiле алмайды (ҚПК 12 бабының 2 тармақшасы)
ЖЕКЕ БАСТЫҢ АБЫРОЙЫ МЕН ҚАДІР-ҚАСИЕТІН ҚҰРМЕТТЕУ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 13 бабы)
Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- тұлғаның өзінің құқықтары мен бостандығын, басқа тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтей отырып пайдалануы, басқаның абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеуі адамның құқықтық мәденитінің ажырамас бөлігі
жеке өмiр туралы мәлiметтердi, сол сияқты адам құпия сақтау қажет деп санайтын жеке сипаттағы мәлiметтердi заңмен көзделмеген мақсаттар үшiн жинауға, пайдалануға және таратуға жол берiлмейдi
(ҚПК 13 бабының 1 тармақшасы)
Адамға қылмыстық процесті жүргiзетін органдардың заңсыз әрекеттерiнен келтiрiлген моральдық зиян заңда белгiленген тәртiппен өтелуге жатады (ҚПК 13 бабының 2 тармақшасы)
Түсініктеме:
Абырой - нақты тұлға
ның әлеуметтік және
өнегелік қасиеті туралы
қалыптасқан қоғамдық
пікір
Қадір-қасиет -
адамның өзінің
әлеуметтік маңыздылын
жәнеорнын ұғынуы
ЖЕКЕ БАСҚА ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 14 бабы)
жеке бастың бостандығын заңсыз және негізсіз ұстаудан, тұтқындаудан қорғау, сондай-ақ басқа да жеке басқа құлсұғылмаушылықты шектейтін мәжбурлеу шараларын реттейтін заң нормаларының жиынтығы
Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
заңсыз ұстап алынған немесе күзетпен ұсталып отырған немесе медициналық ұйымға заңсыз орналастырылған не заңда немесе үкiмде көзделгендегiден артық мерзiмге күзетпен ұсталып отырған адамды дереу босату (14 баптың 4 тармақшасы)
кодексте белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша болмаса, ешкiмдi де қылмыстық құқық бұзушылық жасады деген күдікпен ұстап алуға, күзетпен қамауға алуға немесе өзгеше түрде бас бостандығынан айыруға болмайды (14 баптың 1,2 тармақшасы)
азаптауға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе қадір-қасиетін қорлайтын қарым-қатынас немесе жазалау түрлерiне ұшыратуға болмайды (14 баптың тармақшасы)
ұсталған және күзетпен қамауға алынған, үйқамаққа алынған адам сотқа шағым жасауға құқылы (14 баптың 2 тармақшасы)
ешкiмдi де адамның өмiрiне немесе денсаулығына қауiп төндіретін процестік әрекеттерге қатысуға тартуға болмайды (14 баптың 6 тармақшасы)
адамды медициналық ұйымға сот-психиатриялық, сот-медициналық сараптама жүргізу үшін мәжбүрлеп орналастыруға соттың шешімімен ғана жол беріледі (14 баптың 1,2 тармақшасы)
Азаматқа бас бостандығынан заңсыз айыру, оны өмiрi мен денсаулығына қауiптi жағдайларда ұстау, оған қатыгез қарым-қатынас жасау салдарынан келтiрiлген зиян өтелуге жатады (14 баптың 8 тармақшасы)
әрбір ұстап алынған адамға ұстап алудың негіздері, сондай-ақ оған қылмыстық заңда көзделген қандай әрекетті жасады деп күдік келтіргені туралы дереу хабарланады (14 баптың 3 тармақшасы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ КЕЗІНДЕ АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 15 бабы)
қылмыстық процеске қатысатын азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, оларды жүзеге асыруға, қылмыстық процеске қатысушылардың заңды талаптарын қанағаттандыруға, тиісті құқықтық жағдайлар жасау
қылмыстық сот өндірісінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
азаматқа қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде оның құқықтары мен бостандықтарын бұзу салдарынан келтiрiлген зиянөтелуге жатады (15 баптың 2 тармақшасы)
Жәбiрленушiнi, куәны немесе қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдарды, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерiн немесе өзге де жақын туыстарын өлтiрумен, күш қолданумен, мүлкiн жоюмен немесе бүлдiрумен не өзге де құқыққа қарсы қауiптi әрекеттермен қорқытты деп пайымдауға жеткiлiктi негiздер болған кезде қылмыстық процесті жүргiзетін орган өз құзыретi шегiнде бұл адамдардың өмiрiн, денсаулығын, абыройын, қадiр-қасиетiн және мүлкiн қорғауға заңда көзделген шараларды қолдануға мiндеттi (15 баптың 3 тармақшасы)
Қылмыстық процестің қатысушыларына олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, сондай-ақ өкілетті органның лауазымды тұлғаларының жауапкершілігі
ЖЕКЕ ӨМІРГЕ ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ. ЖАЗЫСҚАН ХАТТАРДЫҢ, ТЕЛЕФОН АРҚЫЛЫ СӨЙЛЕСКЕН СӨЗДЕРДІҢ, ПОШТА ТЕЛЕГРАФ АРҚЫЛЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ХАБАРЛАРДЫҢ ҚҰПИЯСЫ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 16 бабы)
Әр адамның конституциялық құқығынан туындайтын, қағидатқа айналған тәуелсіздік және еркіндік жағдайында басқа адамдармен сөйлесу және жеке, достық, интимдік және басқа да қарым-қатынас жасау мүмкіндігі
Жеке өмiрге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта,телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы
азаматтардың жеке өмiрi, жеке және отбасылық құпиясын заңның қорғауында болады
(16 баптың 1 тармақшасы)
Заңда көзделген жағдайлардан басқа, ешкім адамның келісімінсіз оның жеке өмірі туралы ақпарат жинауға, сақтауға, пайдалануға және таратуға құқылы емес
(16 баптың 3 тармақшасы)
әркiмнiң жеке салымдар мен жинақтардың, жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясына құқығы (16 баптың 1 тармақшасы)
Адамның жеке өмірі туралы заңда көзделген тәртіппен алынған ақпаратты қылмыстық процесс міндеттерін орындаудан басқаға пайдалануға болмайды
(16 баптың 4 тармақшасы)
қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыру кезінде әркімге жеке (жеке және отбасылық) өміріне қолсұғылмаушылық құқығы қамтамасыз етіледі. Бұл құқықты шектеуге заңда тікелей белгіленген жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі(16 баптың 2 тармақшасы)
ТҰРҒЫНЖАЙҒА ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 17 бабы)
Түсініктеме: тұрғынжай-
бір немесе бірнеше
Кез келген адамның ғимаратта жеке және бөлек қалу құқығына
тиісті жағдай жасау
адамның уақытша немесетұрақты тұруына арналған
үй-жай немесе құрылыс,
оның ішінде: меншікті
немесе жалға алынған
пәтер,үй, саяжай үйі,
мейманхана нөмірі,
Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері
каюта,купе; көппәтерлітұрғын үйді қоспағанда,
оларға тікелей жалғасатын
верандалар, террасалар,
галереялар, балкондар,
мансардалық құрлыстар,
тұрғын құрылысының
жертөлесі және шатыры
сондай-ақ өзен немесе
теңіз кемесі және басқалар
Тұрғын үй-жайды тінту куәгерлердің қатысуымен және прокурордың санкциясымен жүргізіледі
(ҚПК 254 баптың 1, 4 бөліктері)
Тұрғын үй-жайды қарап-тексеру тек онда тұратын кәмелетке толған адамдардың келiсуiмен немесе прокурордың санкциясымен ғана жүргiзiледi
(ҚПК 220 баптың 13 бөлігі)
Тұрғынжайға қол сұғылмайды. Тұрғынжайға онда тұратын адамдардың еркiне қарсы кiруге, оған қарап-тексеру мен тiнту жүргiзуге заңда белгiленген жағдайларда және тәртiппен ғана жол берiледi
(ҚПК 17 бабы )
Соттың шешімі болмаса тұрғын үйді алып қоюға тиым салынады
(ҚПК 390 бабының 1 бөлігінің 11 тармақшасы; 669 бап)
МЕНШІККЕ ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (18 бап)
Түсініктеме:Меншік-
ҚР өзінің жеке меншігіндегі
oo азаматтың конституциялық құқығы, қылмыстық-процестік қағидаты ретінде көрініс тапқан, жеке меншік құқында кез келген мүлік болуы, мүліктің азаматқа немесе заңды тұлғаға тиесілі бола алмайтын басқа түрінен басқа. Жеке меншікте болатын мүліктің саны мен бағасы шектелмейді.
мүлікіне иелену, пайдаланужәне иелік ету құқығы. ҚР
меншіктің үш нысаны бар:
1 жеке; 2 мемлекеттік;
3 муниципалдық.
Меншік иесі - өзінің жеке
меншігіндегі мүлікіне
иелік, пайдалану
Меншікке қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері
және иелік ету құқығыбар тұлға
бiрiншi қажеттiлiк заттары болып табылатын мүліккее тыйым салуға болмайды
(161 баптың 7 тармақшасы)
мүлікке тиым салу дың негіздері
(161 бап)
ешкiмдi де соттың шешiмi болмайынша өз мүлкiнен айыруға болмайды
(18 баптың 1 тармақшасы)
мүлкiкке тыйым салузаңмен көзделген жағдайларда және тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн (18 баптың 2 тармақшасы)
мүлкiкті алып қоюзаңмен көзделген жағдайларда және тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн(18 баптың 2 тармақшасы)
тыйым салынуға жататын мүліктің жасырылуы немесе жоғалтылуы (161 баптың 9 тармақшасы)
мүлiктi ықтимал тәркiлеуді қамтамасыз ету (161 баптың 1 тармақшасы)
азаматтық талап қоюды қамтамасыз ету (161 баптың 1 тармақшасы)
дәлелденбеген қылмыстық құқық бұзушылық үшін кез келген адамды кінәлі емес деп тану
КІНӘСІЗДІК ПРЕЗУМПЦИЯСЫ (ҚПК 19 бабы)
Түсініктеме: презумпция - латын сөзі
praesumptio - керісінше дәлелденбейінше
шындыққа қабылданатын болжам
Кінәсіздік презумпциясы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
:
айыпталушы және кінәлі ұғымдарында ұқсастықтың болмауы
өзінің кінәсіздігін дәлелдеу тұлғаның міндеті емес құқығы
айыптау үкiмiн болжамдарға негiздепшығаруға тиым салынады (ҚПК 19 бабы 4 б.)
заңсыз түрде алынған дәлеледемелерді қолдануға тиым салынады
(ҚПК 112 бабы 1б.)
кінәлі деп тану актісі - тек соттың ғана өкілеттігі
(ҚПК 53 бабы 2 б. 1 т.)
тұлғаның қылмыстық құқық бұзушылық жасаудағы өз кінәсін мойындауы негізі бойынша ғана айыптауға тыйым салынады (ҚПК 115 бабы 3 б.)
Күдіктінің, айыпталушының, сотталушының кiнәлiлiгiне сейiлмеген күмән олардың пайдасына түсiндiрiледi
(ҚПК 19 бабы 3 б.)
ешкім де өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес (ҚПК 19 бабы 2 б.)
Кінәсіздік презумпциясы қағидатының ерекшеліктері:
тек Қазақстан азаматтарына қатысты ғана емес, шетел азаматтары мен азаматтағы жоқ адамдарға қатысты қолданылуы
Кең түсінік беруге жатады
бүкіл құқық салаларындағы жауапкершіліктің барлық түрлеріндегі әмбебаптық және әсер ету
презумпцияны жоққа шығару мүмкіндігі
ҚАЙТАДАН СОТТАУҒА ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚУДАЛАУҒА ЖОЛ БЕРМЕУШІЛІК
-,қылмыстық сот өндірісінде тұлғаның құқығы мен бостандығын қорғауға бағытталған, қылмыстық қудалауды болдырмайтын жағдайлар болған кезде сот қызметінің әділ сот органы ретіндегі, сондай-ақ қылмыстық қудалау органының қызметтерін түбегейлі реттейтін қылмыстық-процестік кодексте көрініс тапқан конституциялық қағидат
(ҚПК 20 бабы)
Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
Іс бойынша іс жүргізуді болғызбайтын мән-жайлардың қарастырылуы (ҚПК 35 бабы)
Қылмыстық қудалауды жүзеге асырмауға мүмкіндік беретін мән-жайлар (ҚПК 36 бабы)
ҚПК 35 және 36 баптарында көзделген негіздер болған жағдайд асудьяның қылмыстық істі тоқтату міндеті (ҚПК 327 бабы)
ҚПК 35 және 36 баптарында көзделген негіздер болған жағдайдапрокурордың қылмыстық істі тоқтату міндеті (ҚПК 302 бабының 1 тармағының 4 тармақшасы )
СОТ ТӨРЕЛІГІН ЗАҢ МЕН СОТ АЛДЫНДАҒЫ ТЕҢДІК БАСТАУЛАРЫНДА
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 21 бабы)
- Қылмыстық сот өндірісне қатысушыларға қатысты
заңның біркелкі болуы және қолданылуы
Түсініктеме:теңдік - адамдардың біркел-
кі саясаттық және азамат-
Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
тық құқығын қамтамасыз ететін қоғамдағы жағдайы;
теңдік және теңқұқықтылық
біркелкі ұғымдар
жынысына
әлеуметтік жағдайына
шыққан тегіне
қылмыстық процеске қатысушыларға қатысты қандай да бір кемсітушілікке жол бермеу
(ҚПК 21 бабының 2 бөлігі):
өзге де мән-жайлар бойынша
нәсіліне
ұлтына
лауазымдық жағдайына
мүліктік жағдайына
тіліне
дінге көзқарасына
нанымына
Сот төрелігін заң мен
сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидатының ерекшеліктері:
тұрғылықты жеріне
қылмыстық қудалаудан артықшылықтары немесе иммунитетi бар адамдарға қатысты қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң шарттарының қарастырылуы
(ҚПК 21 бабының 3 бөлігі)
процестің бүкіл аясында: сотқа дейінгі тергеп-тексеруден бастап, соттың істі шешкеніне дейін
СУДЬЯНЫҢ ТӘУЕЛСІЗДІГІ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 22 бабы)
- қандай да бір сыртқы кедіргіден тыс, заң негізінде соттың істі мәні бойынша қарап, шешуі
Судьяның қызметі депутаттық мандатпен, кәсіпкерлік қызметпен, коммерциялық ұйымның кез келген органына кірумен сыйыспайды (ҚР Конституциясының 79 бабының 4 тармақшасы)
Судьяның тәуелсіздігі қағидатының ерекшелігі:
Судьяның сот төрелігін атқару қызметіне араласқаны үшін қылмыстық жауаптылық көзделген (ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның тәуелсіздігі қағидатын сақтаудың кепілдіктері
Судьяға қарсылық білдірудің негіздері
(ҚПК 87 бабы)
Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi
(ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Соттың сот төрелігін іске асыру жөнiндегi қызметiне қандай да бір араласуға жол берiлмейдi (ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның ҚР Конституциясына және заңдарына ғана бағынуы (ҚПК 22 бабының 1 тармақшасы)
Үкім шығару құпиясы
(ҚПК 389 бабы)
Істі алқа құрамында қараған судьяның ерекше пікірге құқығы (ҚПК 54 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның жеке қаулы шығару құқығы
(ҚПК 53 бабының 4 тармақшасы)
Судьялар тәуелсiздiгiнiң кепiлдiгi Қазақстан Республикасының Конституциясында және заңда белгiленген (ҚПК 22 бабының 3 тармақшасы)
СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ ТАРАПТАРДЫҢ ЖАРЫСПАЛЫЛЫҒЫ МЕН
ТЕҢ ҚҰҚЫЛЫҒЫ НЕГІЗІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- сот мәжілісінде істі талқылау өндірісінің процестің қатысушыларына тең құқықтылықты қамтамасыз ете отырып жүргізілуі
(ҚПК 23 бабы)
Түсініктеме:
жарыспалылық
процесі - осы басылымның
21 бетін қара
Кiнәлiлiкті дәлелдеу мiндетi - қылмыстық қудалау органдарына жүктелген
(ҚПК 23 бабының 3 бөлігі)
Тараптар өзiнiң ұстанымын, оны қорғаудың тәсілдері мен құралдарын дербес жәнесотқа, басқа да органдар мен адамдарға тәуелсiз таңдайды
(ҚПК 22 бабының
8 тармақшасы)
Сот процестік шешiмді тек тараптардың әрқайсысына бiрдей негiзде зерттелуіне қатысу қамтамасыз етiлген дәлелдемелерге ғана негiздейдi
(ҚПК 22 бабының 7 тармақшасы)
Сот тараптардың өз процестік мiндеттерін орындауы, берiлген құқықтарды жүзеге асыруы үшiн қажеттi жағдайларды жасауға міндетті.
(ҚПК 22 бабының 6 тармақшасы)
Айыптау, қорғау және соттың iстi шешуi функциялары бiр-бiрiнен бөлiнген (ҚПК 23 бабының 2 бөлігі)
Сот өндірісінде - мемлекеттік немесе жеке айыптаушы
(ҚПК 7 бабының 23 тармақшасы)
Соттың істі бірінші және апелляциялық сатыда қарау барысында тараптардың міндетті қатысуы
(ҚПК 22 бабының 10 тармақшасы)
Мемлекеттік және жеке айыптаушынының қылмыстық қудалаудан бас тарту құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
Азаматтық талапкердің талап қоюдан бас тартуға немесе азаматтық жауапкермен татуласу келісімін жасасуға құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
Азаматтық жауапкердің талап қоюды мойындауға немесе азаматтық талапкермен татуласу келісімін жасасуға құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
ІСТІҢ МӘН-ЖАЙЛАРЫН ЖАН-ЖАҚТЫ, ТОЛЫҚ ЖӘНЕ ОБЪЕКТИВТІ ЗЕРТТЕУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 24 бабы)
- Сот, прокурор, тергеушi, анықтаушы iстi дұрыс шешуге қажеттi және жеткiлiктi мән-жайларды жан-жақты, толық және объективтi зерттеу үшiн заңда көзделген барлық шараларды қолдануға мiндеттi, сондай-ақ осы жағдайлардың бар немесе жоқ екендігін анықтау үшін дәлеледмелердің жиынтығын қолдануы, тексеруі, бағалауы
жауапкершілікті ауырлататын
жауапкершіліктіжеңілдететін
ақтаушы тұлға
кінәләуші тұлға
куәгерге
(ҚПК 90 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Абай атындағы Қазақ ұлттық педагогикалық университеті
Құқық және экономика Институты
Б.Х. Төлеубекова
Е.Н. Грек
Н.А. Жұманбаева
Э.П. Кенжибекова
Т.Б. Хведелидзе
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСС:
ЖАЛПЫ БӨЛІМ
(схемада)
Алматы, 2015
ӘОК 343.13 (075.8)
ББК 67.411 я 73
Т52
Рецензенттер:
Самарин В.И. -
з.ғ.к., Белорус мемлекеттік университетінің
қылмыстық процесс және прокурорлық қадағалау кафедрасының доценті
Хлус В.М. -
з.ғ.к., Белорус мемлекеттік университетінің
криминалистика кафедрасының доценті
Төлеубекова Б.Х.
Т 52 ҚазақстанРеспубликасындағы қылмыстық процесс: Жалпы бөлім. Схемада:
Оқу-әдістемелік құралы Төлеубекова Б.Х., Грек Е.Н., Жұманбаева Н.А., Кенжибекова Э.П., Хведелидзе Т.Б. - Алматы: Абай атындағы ҚазҰПУ, 2015. _____б.
ISBN ____________
Бұл оқу құралында 5В030100 Құқықтану мамандығы бойынша бакалаврларды дайындау бағдарламасына сай типтік оқу жоспарының міндетті компоненттеріне кіретін Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу құқығы оқу пәнінің жалпы бөлімі бойынша негізгі институттар, түсінігі, қағидаттары, категориялары, жіктелуі схемалар түрінде берілген.
Схема 2014 жылғы 4 шілдеде қабылданған (ҚРЗ № 231-V) және 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап күшіне енгенҚазақстан Республикасының қылмыстық-процестік кодексініңережелерінің негізінде дайындалды.
(C) Алматы, 2015
(C) Төлеубекова Б.Х.
(C) Грек Е.Н.
(C) Жұманбаева Н.А.
(C) Кенжибекова Э.П.
(C) Хведелидзе Т.Б.
МАЗМҰНЫ
Алғысөз ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
4
Қысқартулар тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
5
1 Бөлім.
1 Тарау.
Жалпы ережелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
6
2 Тарау.
Қылмыстық процестің қағидаттары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
22
3 Тарау.
Қылмыстық қудалау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
49
4 Тарау.
Ақтау. Қылмыстық процесті жүргізетін органның
заңсыз әрекеттерімен келтірілген зиянды өтеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
63
5 Тарау.
Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
67
6 Тарау.
Процестік мерзімдер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
75
2 Бөлім.
Қылмыстық процеске қатысатын мемлекеттік органдар мен адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
79
7 Тарау.
Сот ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
82
8 Тарау.
Қылмыстық қудалау функцияларын жүзеге асыратын органдар мен адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
87
9 Тарау.
Өз құқықтары мен мүдделерін немесе өздері өкілдік ететін құқықтар мен мүдделерді қорғап процеске қатысушылар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
95
10 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
112
11 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысу мүмкіндігін болғызбайтын мән-жайлар. Қарсылық білдіру ... ... ... ... ... ... ... ...
122
12 Тарау.
Қылмыстық процеске қатысатын адамдардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
128
13 Тарау.
Өтінішхаттар. Қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдардың әрекеттері (әрекетсіздігі) мен шешімдеріне шағым жасау ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... .
132
3 Бөлім.
Дәлелдемелер және дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
137
15 Тарау.
Дәлелдемелер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
138
16 Тарау.
Дәлелдеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
149
4 Бөлім.
Процестік мәжбүрлеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
156
17 Тарау.
Күдіктіні ұстап алу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
158
18 Тарау.
Бұлтартпау шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
161
19 Тарау.
Өзге де процестік мәжбүрлеу шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
171
5 Бөлім.
Қылмыстық процестегі мүліктік мәселелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
172
20 Тарау.
Қылмыстық процестегі азаматтық талап қою ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
173
21 Тарау
Қылмыстық іс бойынша іс жүргізу барысында еңбекке ақы төлеу және шеккен шығыстарды өтеу ... ... ... ... ...
179
22 Тарау
Процестік шығындар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
180
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
182
АЛҒЫ СӨЗ
Қазақстан Республикасы Президентімен 2009 жылы 24 тамызда бекітілген 2010 - 2020 жыл аралығындағы Қазақстан Республикасы құқықтық саясат Конпециясының жүзеге асырылу нәтижесінде, ұлттық құқық жүйесі мен құрылысы түбегейлі өзгеріске ұшырады, дәлірек айтар болсақ, құқыққорғау және сот органдар жүйесін реформалаудың негізгі бағыттары анықталды.
1997 жылы 13 желтоқсанда қабылданып 1998 жылдың 1 қаңтарында заң күшіне енген Қазақстан Республикасы ҚПК-нің ережелеріне негізделген Қылмыстық процесуалдық заңнама Қазақстан мемлекетінің жаңа құрылу кезеңіне өту ерекшеліктеріне байланысты өз міндетін орындады. Аталған ҚПК-сі өзінің көптеген ережелерінде замануи Қазақстан қоғамының әлеуметтік талаптарының кейінге қалу үрдісін нақтылап берді, жалпы әлемдік құқықтық стандарттарға жауап бермеді, құқыққорғау және сот органдары жүйесін реформалау процесін тежеді, қылмыстық сот өнідірісі аясындағы қатынастардың қалыптасу міндеттеріне сай болмады, шет ел субъектілерінің іс жүргізу барысына қатысуларын да қиындатты.
Сондай-ақ, құқық пен заңнамаларды объективті түрде қамтитын күрделі процестер ұлттық құқықты реформалау үшін маңызды алғышарттарды қалыптастырды. Қазақстан Республикасы үшін мұндай жаңалықтар мысалы, кінәні мойындау шарты, тергеу судьясы, жасырын тергеу әрекеттері, жәбірленушіге зиянда өтеу қоры, сотқа дейінгі мүлікті тәркілеу, өзара келісім өндірісі және т.б. осы сияқты институттар мен ұғымдар 1997 жылғы ҚІЖК-не өзгерістер мен толықтырулар енгізу әдісімен тиісті деңгейде орын ала алмады. ҚІЖК-ін түбегейлі қайта қараудың объективті қажеттілігі 2014 жылы 4-ші шілдесінде қабылданып 2015 жылдың 1-ші қаңтарынан заң күшіне енген жаңа кодексті өмірге алып келді.
Жаңа ҚПК-тің негізінде дайындалған оқулықтардың, оқу-әдістемелік құқралдарының болмауы Қазақстан Республикасы қылмыстық процесінің негізгі ережелерін меңгеру білім алушыларға белгілі бір қиындықтар тудырады.
Осы аталған және өзге де мән-жайлар Абай атындағы ҚазҰПУ-ті Құқық және экономика институты Қылмыстық құқықтық пәндер кафедрасының профессорлық-оқытушылар құрамымен назарға алынып, Қазақстан Республикасы қылмыстық процесінің негізгі ережелері бойынша сызба нысанында оқу-әдістемелік құрал өңделіп, дайындалып жазылды.
Аталған басылымда ҚПК-сі жалпы бөлімінің негізгі ережелері сызба нысанында беріліп отыр. Ал ерекше бөлім сәйкесінше дербес басылым негізінде ұсынылады.
ҚЫСҚАРТУЛАР ТІЗІМІ
ҚК -Қылмыстық кодекс
ҚПК - Қылмыстық-процестік кодекс
ҚРК - Қазақстан Республикасының Конституциясы
ҒТҚ - ғылыми - техникалыққұралдар
ЖІҚ - жедел-іздестіруқызметі
ТЖ - төтенше жағдай
СМС - соттық-медициналықсараптама
СПС - соттық-психиатриялықсараптама
АЕК - айлықесептік көрсеткіш
I бөлім
НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР
(1 БӨЛІМ)
- Қылмыстық процесс: түсінігі - 7
- Қылмыстық-процестікқұқық - 8
- Пәні. Реттеу әдістері - 8
- Қылмыстық-процестік пәннің реттеу құрылымы - 9
- Қылмыстық процестің міндеттері - 10
- Қылмыстық сот ісін жүргізу тәртібін айқындайтын заңнама - 11
- Қылмыстық сот ісін жүргізуде артықшылық күші бар құқықтық нормалар - 12
- Қылмыстық-процестік заңының қолданылу шегі - 13
- Қылмыстық-процестік заңның кеңістікте қолданылуы - 14
- Қылмыстық-процестік заңның уақыт тұрғысында қолданылуы - 15
- Қылмыстық-процестік заңның азаматтарға қатысты қолданылуы - 16
- Қылмыстық-процестің стадиялары (жүйесі) - 17
- Қылмыстық-процестік құқықтың басқа пәндермен ара-қатынасы - 18
- Қылмыстық-процестің қызметі (функциялары) - 19
- Қылмыстық-процестің типтері (нысандары) - 20
- Қылмыстық-процестік норма - 21
-
I БӨЛІМ ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСС
- бұл сот билігін жүзеге асырудың бір нысаны, қылмыстық қудалау және сот органдары қызметі жүйесімен, сондай-ақ басқа да субъектілердің (азаматтардың) қатысуымен жүзеге асырылатын қылмыстық құқық бұзушылықтардың жолын кесу, оларды бейтараптықпен, тез және толық ашу, тергеп-тексеру, оларды жасаған адамдарды әшкерелеу және қылмыстық жауаптылыққа тарту, әдiл сот талқылауы және қылмыстық заңды дұрыс қолдану, адамдарды, қоғамды және мемлекетті қылмыстық құқық бұзушылықтардан қорғауға бағытталған міндеттерді жүзеге асыру барысында пайда болатын құқықтық қатынастардың жүйесі (ҚПК 8 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ҚҰҚЫҚ
- қылмыстық істерді сотқа дейінгі тергеп-тергеу, сотта істерді қарауға байланысты қызметтерді реттейтін, сондай-ақ оның мазмұны мен тәртібін және пайда болатын құқықтық қатынастарды реттейтін нормалардан тұратын іргелі (фундаменталды) құқық саласы.
Ескерту: біріктірілген, ортақ қоғамдық қатынастарды реттейтін біркелкі, құқықтық нормалар мен институттар тобын құрайтын жекелеген құқық саласы.
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ҚҰҚЫҚТЫҚ РЕТТЕУДІҢ
РЕТТЕУДІҢ ПӘНІ ӘДІСІ
- қылмыстық-процестік қызметтің барысында туындайтын қоғамдық қатынастар
- қылмыстық іс өндірісі бойынша
белгіленген тәртіпті белгіленген нысанды қамтамасыз ететін құқықтық тәсілдер
мен құралдар
Императивтік әдіс
соттық
(арбитраж
ды)
әдіс
диспозитивтік әдіс
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК РЕТТЕУ ПӘНІНІҢ ҚҰРЫЛЫМЫ
НЕГІЗГІ ЭЛЕМЕНТТЕР
қылмыстық юрисдикциялық субъектілердің
қызметінің нысаны
процестік әрекеттер өндірісінің тәртібі
процестік шешім қабылдаудың тәртібі
қылмыстық юрисдикциялық субъектілердің Қылмыстық-процесуалдық құжаттарды
қызметінің нысаны толтыру құрастыру тәртібі
процессуалдық әрекеттер өндірісінің тәртібі
процесуалдық шешім қабылдаудың тәртібі
Қылмысық-процестік қызметтің жалпы шарттары және оның стадиялары
Қылмыстық процеске қатысушылардың құқығы, міндеттері және жуапкершілігі
Қылмыстық процеске қатысудың нысандары: - жәбірленуші; - күдікті айыпталушы - қорғаушы - басқа да процеске тартылған субъектілер
қылмыстық процеске дәлелдемелердің жіберілуі, түрлері және оларға қойылатын талаптар, сондай-ақ оларды жинау, зерттеу және бағалау тәртібі
қылмыстық-процестік құжаттарды толтыру тәртібі
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ МІНДЕТТЕРІ
(ҚПК 8 бабы )
адамдарды, қоғамды және мемлекетті қылмыстық құқық бұзушылықтардан қорғау
әділ сот талқылауы және қылмыстық заңды дұрыс қолдану
құқық бұзушылықты жасаған адамдарды әшкерелеу және қылмыстық жауаптылыққа тарту
құқық бұзушылықты бейтараптылықпен тез
және толық ашу, тергеп-тексеру
құқық бұзушылықтың
жолын кесу
құқықты құрметтеу көзқарасын қалыптастыру
қылмыстық құқық бұзушылықтың алдын алу
заңдылық пен құқық тәртібін нығайту
кінәсіз адам заңсыз айыпталған немесе сотталған жағдайда, оны дереу және толық ақтау
адамның құқықтары мен бостандықтарын заңсыз шектеуден қорғау
адамды және азаматты негізсіз айыптау мен соттаудан қорғау
ҚЫЛМЫСТЫҚ СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУ ТӘРТІБІН АЙҚЫНДАЙТЫН ЗАҢНАМА
(ҚПК 1 бабы)
Конституция
11; 13-18 б; 25;26 баптар; 75-83 баптар; 71баптың 5 тармақшасы
Конституциялық заңдар
Конституциялық Кеңестің
Нормативтік қаулылары:
Жоғарғы Соттың
Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шарттар
Қылмыстық-процестік кодекс
АРТЫҚШЫЛЫҚ КҮШІ БАР ҚҰҚЫҚТЫҚ НОРМАЛАР
(ҚПК 2 бабы)
Ережелері қолданылады:
Егер өзара қайшылықтар болса:
Конституцияның
1) Конституция және
2) Қылмыстық-процестік кодекс
1) Қылмыстық-процестік кодекс және
2) Конституциялық заң
Конституциялық заңның
Қылмыстық-процестік кодекстің
1) Қылмыстық-процестік кодекстің және
2) басқа да заңдар
Халықаралық шарттардың(оны қолдану үшін заң шығару талап етілетіндігі туындайтын жағдайларды қоспағанда)
1) ҚР ратификациялаған халықаралық шарттар және
2) Қылмыстық-процестік кодекс
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢЫНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУ ШЕГІ
(ҚПК 3-6 баптары)
Уақыт тұрғысында
(ҚПК 5 бабы)
Кеңістікте
(ҚПК 3-4 баптары)
Азаматтарға қатысты
(ҚПК 6 бабы)
Түсіндірме:
1) Кеңістік - барлық материалдық жүйеде
өзара байланысты элементтердің құрылымын,
пайда болуын және аралығын білдіретін
материяның тұрмыстық нысаны
2) уақыт - барлық материалдық жүйенің ұзақтығын,
пайда болуын, дамуы мен өзгеру жағдайының реттілігін
білдіретін материяның тұрмыстық нысаны
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ КЕҢІСТІКТЕ ҚОЛДАНЫЛУЫ
(ҚПК 3-4 баптары)
Шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығы
ҚР ҚПК
ҚР тыс жерлерде орналасқан, ҚР дипломатиялық және консулдық мекемелер аумағы
ҚР ерекше экономикалық аймағы
недрлар
континентальды шельф
ҚР туы мен портына тіркелген, әуе, теңіз және өзен кемелері
аумақтық сулар
әуе кеңістігі
ішкі сулар
құрлықтағыаумақ
Қазақстан Республикасының аумағында қылмыстық сот ісін жүргізу, қылмыстық құқық бұзушылық жасалған жерге қарамастан:
Қазақстан Республикасының аумағында шет мемлекеттің тергеп-тексеру органдары мен сотының немесе олардың тапсырмасы бойынша қылмыстық процесті жүргізетін органның шет мемлекеттің қылмыстық-процестік құқығын қолдануға, егер бұл Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта көзделген болса, жол беріледі
(ҚПК 4 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ УАҚЫТ ТҰРҒЫСЫНДА ҚОЛДАНЫЛУЫ
Дәлелдемелердің жол берілетіндігі олар алынған кезде қолданылып жүрген заңға сәйкес айқындалады
(ҚПК 5 бабы)
Сотқа дейінгі тергеп-тексеру немесе істерді қарау кезінде заң күші бар заңнамаға сәйкес жүзеге асырылады
Заң күшіне енеді:
- заңда тікелей көрсетілген сәттен бастап;
- егер заңда нақты көрсетілген уақыт болмаса, онда ресми басылымда жарық көрген сәттен бастап он күн өткеннен кейін
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК ЗАҢНЫҢ АЗАМАТТАРҒА ҚАТЫСТЫ ҚОЛДАНЫЛУЫ
(ҚПК 6 бабы)
в отношении всех лиц, находящихся на территории
Республики Казахстан
азаматтығы жоқ адамдар
ҚР азаматы
шетел азаматы
Қылмыстық қудалаудан артықшылықтары мен иммунитеті бар адамдар
ҚР Президенттігіне кандидат
(ҚПК 548 бабы)
ҚР Парламентінің депутаты
(ҚПК 547 бабы)
ҚР Конституциялық кеңесінің төрағасы немесе мүшесі
(ҚПК 549 бабы)
судья (ҚПК 550 бабы)
ҚР Бас Прокуроры (ҚПК 551 бабы)
Консулдықтардың басшылары және консулдықтың басқа да лауазымды адамдары
(ҚПК 553 бабы)
Дипломатиялық өкілдік басшылары мен олардың отбасы мүшелері (ҚПК 553 бабы)
Шет мемлекеттердің басшылары мен өкілдері, парламенттік және үкіметтік делегациялардың мүшелері (ҚПК 553 бабы)
дипломатиялық курьерлер
(ҚПК 553 бабы)
Дипломатиялық өкілдіктердің қызмет көрсету персоналының қызметкерлері және олардың өздерімен бірге тұратын отбасы мүшелері, ҚР азаматы болып табылмаса (ҚПК 553 бабы)
Өзге де адамдар
(ҚПК 553 бабы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ СТАДИЯЛАРЫ (ЖҮЙЕСІ)
Негізгі стадиялар
Сот тергеуі
(44-46 тараулар)
сотқа дейінгі тергеп-тексерудің басталуы
(23 тарау)
сотқа дейінгі тергеп-тексеру өндірісі
(24 тарау)
адамды күдікті деп тану және күдіктінің іс-әрекетінің саралануын айқындау
(25 тарау)
айыптау актісін жасау және қылмыстық істі прокурорға жіберу
(38 тарау)
Басты сот талқылауын тағайындау және сот отырысына дайындық
(41-43 тараулар)
айыптау актісін табыс ету және
айыпталушыны сотқа беру
(39 тарау)
үкімді орындау
(51 тарау)
кассациялық өндіріс
(50 тарау)
апелляцилық өндіріс
(48-49 тараулар)
Түсініктеме:Стадия - іс бойынша нақты қорытынды
жасалған, өкілетті органдармен қабылданатын
ортақ міндеттермен біріктірілген процестік
әрекеттер мен шешімдердің жиынтығы
Ерекше стадиялар
қадағалау өндірісі
(52 тарау)
қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жаңадан ашылған мән-жайлар бойынша қайта бастау
(53 тарау)
Әкімшілік құқық
МЕЖДИСЦИПЛИНАРНЫЕ СВЯЗИ УГОЛОВНО-ПРОЦЕССУАЛЬНОГО ПРАВА
Конституциялық құқық
Азаматтық іс жүргізу құқығы
Азаматтық құқық
Қылмыстық-атқару құқығы
Қылмыстық құқық
Криминология
Криминалистика
Прокурорлық қадағалаудың теориясы
Сот этикасы
Соттық медицина
Сот шешендігі
Соттық статистика
Соттық психиатрия
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚЫЗМЕТІ (ФУНКЦИЯЛАРЫ)
Қылмыстық-процессуалдық қызмет (функция) - бұлқылмыстық сот өндірісі қатысушыларының арнайы рөлдері мен бағыттары айқындалған процессуалдық қызметтің негізгі бағыттары
Негізгі қызметтер (функциялар)
Айыптау функциясы (қылмыстық қудалау )
Қорғау функциясы
Әділ сот функциясы (істерді қарау және шешу)
- тұлғаны кінәлі деп дәлелдеу туралы, заңмен көзделген өкілеттіктер берілген органдар мен тұлғалар
- қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны үшін күдік келтірілген тұлғалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау мақсатында қорғау тарабының жүзеге асыратын, айыптауды жеңілдетін немесе жоққа шығаратын, сондай-ақ қылмыстық қудалауға ұшыраған тұлғаны ақтау үшін жүргізетін процестік қызметі
- айып тағылған адамның кінәлі немесе кінәсіз екенін анықтау барысында айыптау және қорғау бойынша негіздерді тексеру арқылы соттың құзыретіне берілген қылмыстық істерді қарап, шешу жөніндегі мемлекеттік қызмет
Мемлекеттік айыптау
Жеке айыптау
Қосымша функциялар
Түсініктеме: Функция - (латын тілінен function -
орындау) - міндет, қызмет аясында
біреуді, бір нәрсені тағайындау
Азаматтық талапты қолдау
немесе белгілі бір тұлғамен Ақтау
Азаматтық талаптан қорғану
Қылмыстың алдын алу
Процеске қатысушы - лардың қауіпсіздігі
атқарылатын қызмет
- мемлекеттің айыптау функциясын жүзеге асыруға енжар қатысуы;
- қылмыстық істі жәбірленушінің шағымы бойынша қозғау;
- жәбірленушінің өз бетінше дәлелдемелерді жинауы;
- ант қабылдау, сот сайысы дәлелдемелер жүйесі ретінде
- формалдық дәлелдемелердің қолданылуы, бір дәлелдеменің, екінші дәлелдемеден артық тұруы;
-сот талқылауының және алдын ала тергеудің жасырын, құпия түрде болуы;
- жазбаша материалдарды қарау арқылы істерді шешу;
- домалақ арызды қылмыстық қудалауды бастау үшін себеп ретінде қолдану;
- айыталушыны айыптау тарабымен бәсекелесу құқығы мен мүмкіндігінен айыру
-қарама-қайшы екі тараптың болуы: айыптау және қорғау;
-тараптардың тең құқықтылығы;
- тәуелсіз сот;
-жариялылықтың болуы;
- сот талқылауының жариялылығы;
-дәлелдемелерді бағалау бостандығы
- бәсекелестік пен іздестіру процесінің кейбір тұстарының ұқсастығы;
-бәсекелестік процесінің жоғары тұруы;
- сотқа дейінгі іс жүргізуде бәсекелестіктің болмауы;
- айыптау функциясының сотқа дейінгі іс жүргізуде болуы;
-тұлғаның құқықтары мен бостандықтарын қорғаудағы процессуалдық кепілдіктерді анықтау
Континентальды
(романно-германдық) құқықтық жүйедегі мемлекеттерге тән
аралас процесс
Бәсекелестік процесі
- англосаксондық құқықтық жүйедегі мемлекеттерге тән
Іздестіру
(инквизициялық)
процесі
- кеш феодалдық нысанында және абсолюттік кезеңде таралған
- құл иеленушілік және ежелгі феодалдық мемлекеттердің белгісі болған
Айыптау (жеке талап қою) процесі
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ТИПТЕРІ (НЫСАНДАРЫ)
- қылмыстық істер бойынша іс жүргізудің тәртібін сипаттайтын және қылмыстық юрисдикция субъектілері мен өзге де қатысушылардың өкілеттігін анықтайтын, жеке тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауды жүзеге асыратын, сондай-ақ дәлеледемерді жинау, тексеру және бағалау ережелерінің маңызды шарттарының жиынтығы
ҚЫЛМЫСТЫҚ-ПРОЦЕСТІК НОРМА
- қылмыстық-процестік құқықтың субъектілерінің өзін-өзі ұстау ережесі
функциялары:
қорғанушылық
реттеушілік
қылмыстық-процестік норманың құрылымы
(үштүрлілік)
процессуалды-алдын-алу
процессуалды-қалпына келтіру
процессуалды-мәжбүрлеу
Санкцияның түрлері:
- бұзылған, орындалмаған немесе тиісті деңгейде орындалмаған диспозициялық нормларды анықтау
санкция:
(басқаша...)
-қылмыстық-процестік құқықтың субъектілерінің өзін-өзі ұстау ережесі
диспозиция:
(онда...)
аралас (күрделі)
нақты анықталмаған
нақты
Гипотезаның түрлері:
- бұл бар болған жағдайда құқықтық нормадағыережелердің қолданылу шарты
гипотеза:
(егер)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚАҒИДАТТАРЫ (2 Тарау)
- Қылмыстық процестің қағидаттары. Түсінігі - 23
- Қылмыстық процестің қағидаттарының жүйесі - 24
- Заңдылық қағидаты - 25
- Сот төрелігін соттың ғана жүзеге асыруы қағидаты - 26
- Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау қағидаты - 27
- Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу қағидаты - 28
- Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидаты - 29
- Қылмыстық істер бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидаты - 30
- Жеке өмірге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы қағидаты - 31
- Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық қағидаты - 32
- Меншікке қолсұғылмаушылық қағидаты - 33
- Кінәсіздік презумпциясы қағидаты - 34
- Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік қағидаты - 35
- Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидаты - 36
- Судьяның тәуелсіздігі қағидаты - 37
- Сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру қағидаты - 38
- Істің мән-жайларын жан-жақты, толық және объективті зерттеу қағидаты - 39
- Дәлелдемелерді ішкі сенім бойынша бағалау қағидаты - 40
- Күдіктінің, айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету қағидаты - 41
- Білікті заң көмегіне құқықты қамтамасыз ету қағидаты - 42-43
- Куәлік айғақтар беру міндетінен босату қағидаты - 44
- Жариялылық қағидаты - 45-46
- Қылмыстық сот ісін жүргізу тілі қағидаты - 47
- Процестік әрекеттер мен шешеімдерге шағым жасау бостандығы қағидаты - 48
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕСТІҢ ҚАҒИДАТТАРЫ
(ҚПК 9 бабы)
- Қылмыстық процеске қатысушылардың құқықтары мен міндеттерін іске асырудың жалпы шарттарын және қылмыстық процестің өзінің алдында тұрған міндеттердің шешілуін қамтамасыз ететін қылмыстық процесс сатыларының, институттары мен нормаларының жүйесі мен мазмұнын айқындайтын оның іргелі бастаулары қағидаттар болып табылады
(ҚПК 9 бабының 1 тармақшасы)
(ч.1 ст. 9 УПК)
мәні (ҚПК 9 бабының 2 тармақшасы):
- қылмыстық сот ісін жүргізудің тиісті жүйесін құрудың құқықтық іргетасын қалайды;
- қылмыстық процестік қызметтің мәні мен мазмұнын айқындайды;
- қылмыстық реттеудің пәні мен әдісін анықтайды;
- қылмыстық сот ісін жүргізуде адам мен азматтың құқықтары мен бостандықтарының деңгейін сипаттайды;
- негізгі процестік кепілдіктерді анықтайды;
- қылмыстық процестің қағидаттарын бұзу оның сипаты мен елеулі болуына қарай процестік әрекетті немесе шешімді заңсыз деп тануға, осындай iс жүргiзу барысында шығарылған шешiмдердiң күшін жоюға не осы тұрғыда жиналған материалдарды дәлелдемелік күшi жоқ деп немесе іс бойынша болып өткен іс жүргізуді жарамсыз деп тануға әкеп соғады.
ҚЫЛМЫСТЫҚ ПРОЦЕС ҚАҒИДАТТАРЫНЫҢ ЖҮЙЕСІ
(ҚПК 2 тарауы)
Білікті заң көмегіне құқықты қамтамасыз ету
(ҚПК 27 бабы)
Дәлеледмелерді ішкі сенім бойынша бағалау
(ҚПК 25 бабы)
Істің мән-жайларын жан-жақты, толық және объективті зерттеу (ҚПК 24 бабы)
Сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру (ҚПК 23 бабы)
Судьялардың тәуелсіздігі (ҚПК 22 бабы)
Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру (ҚПК 21 бабы)
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау (ҚПК 12 бабы)
Сот төрелігін соттың ғана жүзеге асыруы (ҚПК 11 бабы)
Заңдылық (ҚПК 10 бабы)
Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу
(ҚПК 13 бабы)
Жеке басқа қолсұғылмаушылық (ҚПК 14 бабы)
Қылмыстық істер бойынша іс жүргізу кезінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау (ҚПК 15 бабы)
Күдіктінің, айыпталушының қорғалу құқығын қамтамасыз ету (ҚПК 26 бабы)
Жеке өмірге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы (ҚПК 16 бабы)
Куәлік айғақтар беру міндетінен босату
(ҚПК 28 бабы)
Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық (ҚПК 17 бабы)
Меншікке қолсұғылмаушылық (ҚПК 18 бабы)
Кінәсіздік презумпциясы (ҚПК 19 бабы)
Жариялылық (ҚПК 29 бабы)
Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік (ҚПК 20 бабы)
Қылмыстық сот ісін жүргізу тілі (ҚПК 30 бабы)
Процестік әрекеттер мен шешімдерге шағым жасау бостандығы (ҚПК 31 бабы)
ЗАҢДЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 10 бабы)
- қылмыстық процесті жүзеге асыруға өкілеттік берілген барлық органдар мен лауазымды тұлғалар, басқа да қылмыстық процеске қатысушы тұлғалар, заңдардың және оған сәйкес өзге де нормативтік құқықтық актілердің талаптарын дәлме-дәл сақтауға міндетті
Заңдылықты сақтаудың кепілдіктері:
Қылмыстық iстер бойынша iс жүргiзу кезiнде соттың, қылмыстық қудалау органдарының заңды бұзуына жол берiлмейдi (ҚПК 10 бабының 3 тармақшасы)
соттар адамның және азаматтың Қазақстан Республикасы Конституциясында бекітілген құқықтары мен бостандықтарына қысым көрсететін заңдарды және өзге де нормативтiк құқықтық актiлердi қолдануға құқылы емес (ҚПК 10 бабының 2 тармақшасы)
соттардың конституциялық емес деп тану туралы ұсынумен Қазақстан Республикасының Констиуциялық Кеңесіне өтініш жасау мiндеттiлігі
Егер, заңда көрсетілген талаптар бұзылған жағдайда, заңсыз актiлердi жарамсыз деп тануға және олардың күшiн жоюға әкеп соғады.
Түсініктеме: коллизилық норма -
Кодекс нормаларының коллизиясы болған жағдайларда, қылмыстық процестің қағидаттарына сай келетіндері нормалар қолданылуға жатады (ҚПК 10 бабының 4 тармақшасы)
заңи кикілжің (дау) туындағанкезде, қандай норманың қолданылуға
жататындығын көрсететін норма
СОТ ТӨРЕЛІГІН СОТТЫҢ ҒАНА ЖҮЗЕГЕ АСЫРУЫ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 11 бабы)
Сот төрелігін соттың ғана жүзезе асыруы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- соттың өз өкілеттігі шегінде заң талаптары мен онда белгіленген тәртіпті бұлжытпай сақтай отырып, сот шешімдерінің заңдылығын, негізділігін және әділдігін қамтамасыз ету мақсатында қылмыстық істерді қарап, шешумен байланысты қызметі
Қылмыстық iстердi қарау үшiн қандай атаумен болсын төтенше немесе арнаулы соттар құруға жол берiлмейдi(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Сот өкiлеттiгiн кiмнiң де болса иемденіп алуы заңда көзделген қылмыстық жауаптылыққа әкеп соғады
(ҚПК 11 бабының 1 тармақшасы)
Төтенше соттардың, сондай-ақ өзге де заңсыз құрылған соттардың үкiмдерi мен басқада шешiмдерiнiң заңдық күшi болмайды және олар орындалуға жатпайды
(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Соттың үкiмінсіз және заңға сәйкес емес түрде ешкiмді де қылмыстық құқық бұзушылық жасауға кiнәлi деп тануға, сондай-ақ қылмыстық жазаға тартуға болмайды
(ҚПК 11 бабының 2 тармақшасы)
Өзінің соттылығына жатпайтын iс бойынша қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыратын, өз өкiлеттiктерiн асыра қолданған немесе осы Кодексте көзделген қылмыстық процесс қағидаттарын өзгедей түрде бұзған соттың үкiмi мен басқа да шешiмдерi заңсыз болады және олардың күшi жойылуға жатады(ҚПК 11 бабының 4 тармақшасы)
(ч. 4 ст. 11 УПК)
Соттың құзыретi, оның юрисдикциясының шектерi, қылмыстық сот iсiн жүргiзудi жүзеге асыру тәртiбізаңда айқындалады және оны өз бетiнше өзгертуге болмайды(ҚПК 11 бабының 3 тармақшасы)
Соттың қылмыстық iс бойынша үкiмi мен басқа да шешiмдерiн тиiстi соттар ғана заңмен көзделген тәртiппен тексере алады және қайта қарай алады (ҚПК 11 бабының 5 тармақшасы)
АДАМНЫҢ ЖӘНЕ АЗАМАТТЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН
СОТ АРҚЫЛЫ ҚОРҒАУ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 12 бабы)
Адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
-, істің барлық сатысында, сотқа дейінгі іс жүргізуде, сондай-ақ сот өндірісінде Қазақстанның, басқа да мемлекеттің азаматтығы бар немесе жоқтығына қарамастан кез келген қылмыстық процестің қатысушысына қатысты өзінің құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғау құқығы қамтамасыз етіледі
Мемлекет заңда белгiленген жағдайларда және тәртiппен әркімнің сот төрелігiне қол жеткізуін және оған келтiрiлген залалдың өтелуiн қамтамасыз етедi (ҚПК 12 бабының 3 тармақшасы)
Әркiмнiң өз құқықтары мен бостандықтарын сот арқылы қорғауға құқығы бар (ҚПК 12 бабының 1 тармақшасы)
Ешкiмнің өзі үшін заңмен көзделген соттылығы оның келісімінсіз өзгертiле алмайды (ҚПК 12 бабының 2 тармақшасы)
ЖЕКЕ БАСТЫҢ АБЫРОЙЫ МЕН ҚАДІР-ҚАСИЕТІН ҚҰРМЕТТЕУ ҚАҒИДАТЫ
(ҚПК 13 бабы)
Жеке бастың абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеу қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- тұлғаның өзінің құқықтары мен бостандығын, басқа тұлғалардың құқықтары мен бостандықтарын құрметтей отырып пайдалануы, басқаның абыройы мен қадір-қасиетін құрметтеуі адамның құқықтық мәденитінің ажырамас бөлігі
жеке өмiр туралы мәлiметтердi, сол сияқты адам құпия сақтау қажет деп санайтын жеке сипаттағы мәлiметтердi заңмен көзделмеген мақсаттар үшiн жинауға, пайдалануға және таратуға жол берiлмейдi
(ҚПК 13 бабының 1 тармақшасы)
Адамға қылмыстық процесті жүргiзетін органдардың заңсыз әрекеттерiнен келтiрiлген моральдық зиян заңда белгiленген тәртiппен өтелуге жатады (ҚПК 13 бабының 2 тармақшасы)
Түсініктеме:
Абырой - нақты тұлға
ның әлеуметтік және
өнегелік қасиеті туралы
қалыптасқан қоғамдық
пікір
Қадір-қасиет -
адамның өзінің
әлеуметтік маңыздылын
жәнеорнын ұғынуы
ЖЕКЕ БАСҚА ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 14 бабы)
жеке бастың бостандығын заңсыз және негізсіз ұстаудан, тұтқындаудан қорғау, сондай-ақ басқа да жеке басқа құлсұғылмаушылықты шектейтін мәжбурлеу шараларын реттейтін заң нормаларының жиынтығы
Жеке басқа қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
заңсыз ұстап алынған немесе күзетпен ұсталып отырған немесе медициналық ұйымға заңсыз орналастырылған не заңда немесе үкiмде көзделгендегiден артық мерзiмге күзетпен ұсталып отырған адамды дереу босату (14 баптың 4 тармақшасы)
кодексте белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша болмаса, ешкiмдi де қылмыстық құқық бұзушылық жасады деген күдікпен ұстап алуға, күзетпен қамауға алуға немесе өзгеше түрде бас бостандығынан айыруға болмайды (14 баптың 1,2 тармақшасы)
азаптауға және басқа да қатыгез, адамгершiлiкке жатпайтын немесе қадір-қасиетін қорлайтын қарым-қатынас немесе жазалау түрлерiне ұшыратуға болмайды (14 баптың тармақшасы)
ұсталған және күзетпен қамауға алынған, үйқамаққа алынған адам сотқа шағым жасауға құқылы (14 баптың 2 тармақшасы)
ешкiмдi де адамның өмiрiне немесе денсаулығына қауiп төндіретін процестік әрекеттерге қатысуға тартуға болмайды (14 баптың 6 тармақшасы)
адамды медициналық ұйымға сот-психиатриялық, сот-медициналық сараптама жүргізу үшін мәжбүрлеп орналастыруға соттың шешімімен ғана жол беріледі (14 баптың 1,2 тармақшасы)
Азаматқа бас бостандығынан заңсыз айыру, оны өмiрi мен денсаулығына қауiптi жағдайларда ұстау, оған қатыгез қарым-қатынас жасау салдарынан келтiрiлген зиян өтелуге жатады (14 баптың 8 тармақшасы)
әрбір ұстап алынған адамға ұстап алудың негіздері, сондай-ақ оған қылмыстық заңда көзделген қандай әрекетті жасады деп күдік келтіргені туралы дереу хабарланады (14 баптың 3 тармақшасы)
ҚЫЛМЫСТЫҚ ІСТЕР БОЙЫНША ІС ЖҮРГІЗУ КЕЗІНДЕ АЗАМАТТАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН БОСТАНДЫҚТАРЫН ҚОРҒАУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 15 бабы)
қылмыстық процеске қатысатын азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғауға, оларды жүзеге асыруға, қылмыстық процеске қатысушылардың заңды талаптарын қанағаттандыруға, тиісті құқықтық жағдайлар жасау
қылмыстық сот өндірісінде азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
азаматқа қылмыстық iс бойынша iс жүргiзу кезiнде оның құқықтары мен бостандықтарын бұзу салдарынан келтiрiлген зиянөтелуге жатады (15 баптың 2 тармақшасы)
Жәбiрленушiнi, куәны немесе қылмыстық процеске қатысатын өзге де адамдарды, сондай-ақ олардың отбасы мүшелерiн немесе өзге де жақын туыстарын өлтiрумен, күш қолданумен, мүлкiн жоюмен немесе бүлдiрумен не өзге де құқыққа қарсы қауiптi әрекеттермен қорқытты деп пайымдауға жеткiлiктi негiздер болған кезде қылмыстық процесті жүргiзетін орган өз құзыретi шегiнде бұл адамдардың өмiрiн, денсаулығын, абыройын, қадiр-қасиетiн және мүлкiн қорғауға заңда көзделген шараларды қолдануға мiндеттi (15 баптың 3 тармақшасы)
Қылмыстық процестің қатысушыларына олардың құқықтары мен міндеттерін түсіндіру, сондай-ақ өкілетті органның лауазымды тұлғаларының жауапкершілігі
ЖЕКЕ ӨМІРГЕ ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ. ЖАЗЫСҚАН ХАТТАРДЫҢ, ТЕЛЕФОН АРҚЫЛЫ СӨЙЛЕСКЕН СӨЗДЕРДІҢ, ПОШТА ТЕЛЕГРАФ АРҚЫЛЫ ЖӘНЕ ӨЗГЕ ДЕ ХАБАРЛАРДЫҢ ҚҰПИЯСЫ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 16 бабы)
Әр адамның конституциялық құқығынан туындайтын, қағидатқа айналған тәуелсіздік және еркіндік жағдайында басқа адамдармен сөйлесу және жеке, достық, интимдік және басқа да қарым-қатынас жасау мүмкіндігі
Жеке өмiрге қолсұғылмаушылық. Жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта,телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясы
азаматтардың жеке өмiрi, жеке және отбасылық құпиясын заңның қорғауында болады
(16 баптың 1 тармақшасы)
Заңда көзделген жағдайлардан басқа, ешкім адамның келісімінсіз оның жеке өмірі туралы ақпарат жинауға, сақтауға, пайдалануға және таратуға құқылы емес
(16 баптың 3 тармақшасы)
әркiмнiң жеке салымдар мен жинақтардың, жазысқан хаттардың, телефон арқылы сөйлескен сөздердің, пошта, телеграф арқылы және өзге де хабарлардың құпиясына құқығы (16 баптың 1 тармақшасы)
Адамның жеке өмірі туралы заңда көзделген тәртіппен алынған ақпаратты қылмыстық процесс міндеттерін орындаудан басқаға пайдалануға болмайды
(16 баптың 4 тармақшасы)
қылмыстық іс бойынша іс жүргізуді жүзеге асыру кезінде әркімге жеке (жеке және отбасылық) өміріне қолсұғылмаушылық құқығы қамтамасыз етіледі. Бұл құқықты шектеуге заңда тікелей белгіленген жағдайларда және тәртіппен ғана жол беріледі(16 баптың 2 тармақшасы)
ТҰРҒЫНЖАЙҒА ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 17 бабы)
Түсініктеме: тұрғынжай-
бір немесе бірнеше
Кез келген адамның ғимаратта жеке және бөлек қалу құқығына
тиісті жағдай жасау
адамның уақытша немесетұрақты тұруына арналған
үй-жай немесе құрылыс,
оның ішінде: меншікті
немесе жалға алынған
пәтер,үй, саяжай үйі,
мейманхана нөмірі,
Тұрғынжайға қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері
каюта,купе; көппәтерлітұрғын үйді қоспағанда,
оларға тікелей жалғасатын
верандалар, террасалар,
галереялар, балкондар,
мансардалық құрлыстар,
тұрғын құрылысының
жертөлесі және шатыры
сондай-ақ өзен немесе
теңіз кемесі және басқалар
Тұрғын үй-жайды тінту куәгерлердің қатысуымен және прокурордың санкциясымен жүргізіледі
(ҚПК 254 баптың 1, 4 бөліктері)
Тұрғын үй-жайды қарап-тексеру тек онда тұратын кәмелетке толған адамдардың келiсуiмен немесе прокурордың санкциясымен ғана жүргiзiледi
(ҚПК 220 баптың 13 бөлігі)
Тұрғынжайға қол сұғылмайды. Тұрғынжайға онда тұратын адамдардың еркiне қарсы кiруге, оған қарап-тексеру мен тiнту жүргiзуге заңда белгiленген жағдайларда және тәртiппен ғана жол берiледi
(ҚПК 17 бабы )
Соттың шешімі болмаса тұрғын үйді алып қоюға тиым салынады
(ҚПК 390 бабының 1 бөлігінің 11 тармақшасы; 669 бап)
МЕНШІККЕ ҚОЛСҰҒЫЛМАУШЫЛЫҚ ҚАҒИДАТЫ (18 бап)
Түсініктеме:Меншік-
ҚР өзінің жеке меншігіндегі
oo азаматтың конституциялық құқығы, қылмыстық-процестік қағидаты ретінде көрініс тапқан, жеке меншік құқында кез келген мүлік болуы, мүліктің азаматқа немесе заңды тұлғаға тиесілі бола алмайтын басқа түрінен басқа. Жеке меншікте болатын мүліктің саны мен бағасы шектелмейді.
мүлікіне иелену, пайдаланужәне иелік ету құқығы. ҚР
меншіктің үш нысаны бар:
1 жеке; 2 мемлекеттік;
3 муниципалдық.
Меншік иесі - өзінің жеке
меншігіндегі мүлікіне
иелік, пайдалану
Меншікке қолсұғылмаушылық қағидатын сақтаудың кепілдіктері
және иелік ету құқығыбар тұлға
бiрiншi қажеттiлiк заттары болып табылатын мүліккее тыйым салуға болмайды
(161 баптың 7 тармақшасы)
мүлікке тиым салу дың негіздері
(161 бап)
ешкiмдi де соттың шешiмi болмайынша өз мүлкiнен айыруға болмайды
(18 баптың 1 тармақшасы)
мүлкiкке тыйым салузаңмен көзделген жағдайларда және тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн (18 баптың 2 тармақшасы)
мүлкiкті алып қоюзаңмен көзделген жағдайларда және тәртiппен жүргiзiлуi мүмкiн(18 баптың 2 тармақшасы)
тыйым салынуға жататын мүліктің жасырылуы немесе жоғалтылуы (161 баптың 9 тармақшасы)
мүлiктi ықтимал тәркiлеуді қамтамасыз ету (161 баптың 1 тармақшасы)
азаматтық талап қоюды қамтамасыз ету (161 баптың 1 тармақшасы)
дәлелденбеген қылмыстық құқық бұзушылық үшін кез келген адамды кінәлі емес деп тану
КІНӘСІЗДІК ПРЕЗУМПЦИЯСЫ (ҚПК 19 бабы)
Түсініктеме: презумпция - латын сөзі
praesumptio - керісінше дәлелденбейінше
шындыққа қабылданатын болжам
Кінәсіздік презумпциясы қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
:
айыпталушы және кінәлі ұғымдарында ұқсастықтың болмауы
өзінің кінәсіздігін дәлелдеу тұлғаның міндеті емес құқығы
айыптау үкiмiн болжамдарға негiздепшығаруға тиым салынады (ҚПК 19 бабы 4 б.)
заңсыз түрде алынған дәлеледемелерді қолдануға тиым салынады
(ҚПК 112 бабы 1б.)
кінәлі деп тану актісі - тек соттың ғана өкілеттігі
(ҚПК 53 бабы 2 б. 1 т.)
тұлғаның қылмыстық құқық бұзушылық жасаудағы өз кінәсін мойындауы негізі бойынша ғана айыптауға тыйым салынады (ҚПК 115 бабы 3 б.)
Күдіктінің, айыпталушының, сотталушының кiнәлiлiгiне сейiлмеген күмән олардың пайдасына түсiндiрiледi
(ҚПК 19 бабы 3 б.)
ешкім де өзінің кінәсіздігін дәлелдеуге міндетті емес (ҚПК 19 бабы 2 б.)
Кінәсіздік презумпциясы қағидатының ерекшеліктері:
тек Қазақстан азаматтарына қатысты ғана емес, шетел азаматтары мен азаматтағы жоқ адамдарға қатысты қолданылуы
Кең түсінік беруге жатады
бүкіл құқық салаларындағы жауапкершіліктің барлық түрлеріндегі әмбебаптық және әсер ету
презумпцияны жоққа шығару мүмкіндігі
ҚАЙТАДАН СОТТАУҒА ЖӘНЕ ҚЫЛМЫСТЫҚ ҚУДАЛАУҒА ЖОЛ БЕРМЕУШІЛІК
-,қылмыстық сот өндірісінде тұлғаның құқығы мен бостандығын қорғауға бағытталған, қылмыстық қудалауды болдырмайтын жағдайлар болған кезде сот қызметінің әділ сот органы ретіндегі, сондай-ақ қылмыстық қудалау органының қызметтерін түбегейлі реттейтін қылмыстық-процестік кодексте көрініс тапқан конституциялық қағидат
(ҚПК 20 бабы)
Қайтадан соттауға және қылмыстық қудалауға жол бермеушілік қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
Іс бойынша іс жүргізуді болғызбайтын мән-жайлардың қарастырылуы (ҚПК 35 бабы)
Қылмыстық қудалауды жүзеге асырмауға мүмкіндік беретін мән-жайлар (ҚПК 36 бабы)
ҚПК 35 және 36 баптарында көзделген негіздер болған жағдайд асудьяның қылмыстық істі тоқтату міндеті (ҚПК 327 бабы)
ҚПК 35 және 36 баптарында көзделген негіздер болған жағдайдапрокурордың қылмыстық істі тоқтату міндеті (ҚПК 302 бабының 1 тармағының 4 тармақшасы )
СОТ ТӨРЕЛІГІН ЗАҢ МЕН СОТ АЛДЫНДАҒЫ ТЕҢДІК БАСТАУЛАРЫНДА
ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 21 бабы)
- Қылмыстық сот өндірісне қатысушыларға қатысты
заңның біркелкі болуы және қолданылуы
Түсініктеме:теңдік - адамдардың біркел-
кі саясаттық және азамат-
Сот төрелігін заң мен сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
тық құқығын қамтамасыз ететін қоғамдағы жағдайы;
теңдік және теңқұқықтылық
біркелкі ұғымдар
жынысына
әлеуметтік жағдайына
шыққан тегіне
қылмыстық процеске қатысушыларға қатысты қандай да бір кемсітушілікке жол бермеу
(ҚПК 21 бабының 2 бөлігі):
өзге де мән-жайлар бойынша
нәсіліне
ұлтына
лауазымдық жағдайына
мүліктік жағдайына
тіліне
дінге көзқарасына
нанымына
Сот төрелігін заң мен
сот алдындағы теңдік бастауларында жүзеге асыру қағидатының ерекшеліктері:
тұрғылықты жеріне
қылмыстық қудалаудан артықшылықтары немесе иммунитетi бар адамдарға қатысты қылмыстық сот iсiн жүргiзудiң шарттарының қарастырылуы
(ҚПК 21 бабының 3 бөлігі)
процестің бүкіл аясында: сотқа дейінгі тергеп-тексеруден бастап, соттың істі шешкеніне дейін
СУДЬЯНЫҢ ТӘУЕЛСІЗДІГІ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 22 бабы)
- қандай да бір сыртқы кедіргіден тыс, заң негізінде соттың істі мәні бойынша қарап, шешуі
Судьяның қызметі депутаттық мандатпен, кәсіпкерлік қызметпен, коммерциялық ұйымның кез келген органына кірумен сыйыспайды (ҚР Конституциясының 79 бабының 4 тармақшасы)
Судьяның тәуелсіздігі қағидатының ерекшелігі:
Судьяның сот төрелігін атқару қызметіне араласқаны үшін қылмыстық жауаптылық көзделген (ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның тәуелсіздігі қағидатын сақтаудың кепілдіктері
Судьяға қарсылық білдірудің негіздері
(ҚПК 87 бабы)
Нақты iстер бойынша судьялар есеп бермейдi
(ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Соттың сот төрелігін іске асыру жөнiндегi қызметiне қандай да бір араласуға жол берiлмейдi (ҚПК 22 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның ҚР Конституциясына және заңдарына ғана бағынуы (ҚПК 22 бабының 1 тармақшасы)
Үкім шығару құпиясы
(ҚПК 389 бабы)
Істі алқа құрамында қараған судьяның ерекше пікірге құқығы (ҚПК 54 бабының 2 тармақшасы)
Судьяның жеке қаулы шығару құқығы
(ҚПК 53 бабының 4 тармақшасы)
Судьялар тәуелсiздiгiнiң кепiлдiгi Қазақстан Республикасының Конституциясында және заңда белгiленген (ҚПК 22 бабының 3 тармақшасы)
СОТ ІСІН ЖҮРГІЗУДІ ТАРАПТАРДЫҢ ЖАРЫСПАЛЫЛЫҒЫ МЕН
ТЕҢ ҚҰҚЫЛЫҒЫ НЕГІЗІНДЕ ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ
сот ісін жүргізуді тараптардың жарыспалылығы мен тең құқылығы негізінде жүзеге асыру қағидатын сақтаудың кепілдіктері:
- сот мәжілісінде істі талқылау өндірісінің процестің қатысушыларына тең құқықтылықты қамтамасыз ете отырып жүргізілуі
(ҚПК 23 бабы)
Түсініктеме:
жарыспалылық
процесі - осы басылымның
21 бетін қара
Кiнәлiлiкті дәлелдеу мiндетi - қылмыстық қудалау органдарына жүктелген
(ҚПК 23 бабының 3 бөлігі)
Тараптар өзiнiң ұстанымын, оны қорғаудың тәсілдері мен құралдарын дербес жәнесотқа, басқа да органдар мен адамдарға тәуелсiз таңдайды
(ҚПК 22 бабының
8 тармақшасы)
Сот процестік шешiмді тек тараптардың әрқайсысына бiрдей негiзде зерттелуіне қатысу қамтамасыз етiлген дәлелдемелерге ғана негiздейдi
(ҚПК 22 бабының 7 тармақшасы)
Сот тараптардың өз процестік мiндеттерін орындауы, берiлген құқықтарды жүзеге асыруы үшiн қажеттi жағдайларды жасауға міндетті.
(ҚПК 22 бабының 6 тармақшасы)
Айыптау, қорғау және соттың iстi шешуi функциялары бiр-бiрiнен бөлiнген (ҚПК 23 бабының 2 бөлігі)
Сот өндірісінде - мемлекеттік немесе жеке айыптаушы
(ҚПК 7 бабының 23 тармақшасы)
Соттың істі бірінші және апелляциялық сатыда қарау барысында тараптардың міндетті қатысуы
(ҚПК 22 бабының 10 тармақшасы)
Мемлекеттік және жеке айыптаушынының қылмыстық қудалаудан бас тарту құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
Азаматтық талапкердің талап қоюдан бас тартуға немесе азаматтық жауапкермен татуласу келісімін жасасуға құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
Азаматтық жауапкердің талап қоюды мойындауға немесе азаматтық талапкермен татуласу келісімін жасасуға құқығы (ҚПК 22 бабының 9 тармақшасы)
ІСТІҢ МӘН-ЖАЙЛАРЫН ЖАН-ЖАҚТЫ, ТОЛЫҚ ЖӘНЕ ОБЪЕКТИВТІ ЗЕРТТЕУ ҚАҒИДАТЫ (ҚПК 24 бабы)
- Сот, прокурор, тергеушi, анықтаушы iстi дұрыс шешуге қажеттi және жеткiлiктi мән-жайларды жан-жақты, толық және объективтi зерттеу үшiн заңда көзделген барлық шараларды қолдануға мiндеттi, сондай-ақ осы жағдайлардың бар немесе жоқ екендігін анықтау үшін дәлеледмелердің жиынтығын қолдануы, тексеруі, бағалауы
жауапкершілікті ауырлататын
жауапкершіліктіжеңілдететін
ақтаушы тұлға
кінәләуші тұлға
куәгерге
(ҚПК 90 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz