Бюджет түсінігі

Жоспары

Кіріспе

1. Бюджет түсінігі. Бюджет тапшылығы және оның мәні

2. Бюджет тапшылғы және оны шешу жолдары

3. Қазіргі таңдағы бюджет тапшылығын зерттеу.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

КІРІСПЕ

Мемлекеттік бюджет - бұл мемлекеттік аппаратты, қарулы күштерді қаржыландыруға, қажетті әлеуметтік-экономикалық қызметтер атқаруға бағытталған ел үкіметінің қарамағында болатын ақша ресурстарының орталықтанған қоры болып табылады. Бюджет сонымен қатар, экономнканы мемлекеттік реттеудің, шаруашылық коньюнктураға ықпал етудің, дағдарысқа қарсы шараларды жүзеге асырудың қуатты қүралы болып табылады.

Қазақстанның қаржы органдарының тарихы 1920 жылдың қазан айынан басталады, ал бақылау - тексеру қызметі 1923 жылдың соңында қаржы халық комиссариаты жанынан ұйымдастырылды.

Бақылау басқармасының негізгі қызметтеріне бюджетті толықтыру және мемлекеттік қаражаттың шығыс есебіне тексерулер жүргізу кірді. Қаржы бақылау органдарының құзіреті бүгінгі күні өзгерген жоқ.

Органдардың әр кездегі әртүрлі дәрежесі тек қана қаржы -. экономикалық жағдайының нақты қажеттілігінен ғана туындаған жоқ, бақылау жұмысының көлеміне және сипатына шектен тыс қарама -қайшы көзқарастардан туындайды.

Экономиканың ырықтандырылуы, нарық қатынастарының дамуы мемлекет үшін ақшалай ресурстардың ағымына қатаң бақылау жүргізу қажеттілігін нақты керсетеді.

Бюджет тапшылығы - бұл мемлекеттік бюджеттің түсімдерінен шығыстарының артуы салдарынан болатын құбылыс.

1. Бюджет түсінігі. Бюджет тапшылығы және оның мәні

Мемлекеттік бюджет түсімдерінің ең басты көзі - салықтар болып табылады. Өнеркәсібі дамыған елдердің бюджетіндегі салықтардың

қатынастарды реттеу өзекті де маңызды саяси және әлеуметтік-экономикалық ахуалдарға қатысты мәселелердің бірі болып табылады. Бұл қатынастар мемлекеттің салық салу аясында туындайды және олардың басты объектісі тиісті бюджеттерге түсетін салықтар мен басқа да міндетті төлемдер болып есептелінеді. Осы салықтар мемлекеттің атрибуттары қатарынан көрініс табады және жалпы мемлекеттік мүқтаждықтарды қанағаттандыру, қамтамасыз ету ^: мақсатында заңды негізде, заңда белгіленген мөлшерде және уақытта салық төлеуліглерден мәжбүрлі түрде, қайтарымсыз, сондай-ақ жекелей ақысьгз негізде тиісті бюджетке алынатын міндетті ақшалай төлемдер. Салықтардың экономикалық табиғатын ашып көрсететін мына келесідей белгілері болады: салық тек мемлекеттің тарапынан, біржақты өктем түрде белгіленетін төлем заңымен міндеттелген төлем, мәжбүрлі төлем, құқыққа сан төлем, тұрақты төлем, қайтарымсыз төлем, баламасыз төлем, ақшалай нысындағы төлем, мөлшері анықталған төлем т. б.

Мемлекеттің салық қызметінің басты мақсаты - салықтың көмегімен мемлекеттік бюджетке ақша қаражаттарын тарту арқылы әлеуметтік, экономикалық және саяси құрылыстың мемлекеттік бағдарламаларын ақшалай қамтамасыз ету.

Салықтың көмегімен мемлекет өзінің функцияларын жүзеге асыруға және халықтың мүдделу мен мүқтаждығын қашамасыз етүте қажетті мемлекеттік қаржылардың ең мол базасын - бюджеттерді қалыпта стыр а д ы.

Қазақстан Республикасының бюджет жүйесінің құрамына мыналар кіреді:

республикалық бюджет;

жергілікті бюджеттер: облыстық, қалалық, аудандық, қалалардағы аудандық, поселкалық, селолық және ауылдық бюджеттер.

Республйкалық бюджет жалпы мемлекеттік салықтар есебінен қалыптастырылатын және Қазақстан Республикасының Үкіметі өзіне Конституциямен, заңдармен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген міндеттерді жүзеге асыру үшін белгіленетін жалпы мемлекеттік бағлдарламалар мен шараларды қаржыландыруға арналған орталықтандырылған ақша қаражатының қоры болып табылады. Республикалық; бюджетке түсетін түсімдер мыналарды қамтиды:

1. Республикалық бюджеттің кірістері мыналардан тұрады:

- жергілікті бюджеттердің кірістеріне есептелуге тиісті сомаларды
шегеріп тастағаннан кейінгі, жалпы мемлекеттік салықтар мен
алымдарды қоса алғанда, Қазақстан Республикасының салық және
кеден заңдарымен белгіленген салық және кеден түсімдері, бұл орайда
жалпы мемлекеттік салықтар бойынша түсімдердің нормативтері мен
олардың облыстар және республикалық маңызы бар қалалар бойынша
алғандағы жоғары шегі республикалық бюджет туралы заңмен
белгіленеді:

- заңдар және өзіне берілген өкілеттік шеңберінде Қазақстан
Республикасының Үкіметі белгілейтін салықтық емес түсімдер;

■ мемлекеттік капиталымен жасалатын операциялардан түсетін Қазақстан Республикасының заңдарына қайшы келмейтін өзге де
түсімддер;

2. Ресми алынған трансферттер (гранттар), олар мыналардан
тұрады:

- ішкі трансферттер, соның ішінде атқарушы органдардан алынатын

■ халықаралық ұйымдармен шет мемлекеттерден алынатын
сыртқы ресми трансферттер;

3. Республикалық бюджеттің тапшылығын жабуға қажетті ішкі
және сыртқы көздерден бюджетке түсетін түсімдерден тұратын Үкімет
қарыздары;

4. Бұрын республикалық бюджеттен берілген несиелерді
өтеуден түскен түсімдер, сондай-ақ; міндеттемелерді өтеу үшін
мемлекеттік меншік акцияларының мемлекеттік бумасын сатудан түскен түсімдерді біріктіреді.

2. Бюджет тапшылығы және оны шешу жолдары

Бюджет тапшылығы(профициті) - бұл мемлекеттік бюджеттің түсімдерінен шығыстарының артуы салдарынан болатын құбылыс.

1. Бюджет тапшылығы (профициті) мынадай формула бойынша анықталады:

D = (d - z) - (bk - pk) - (nf - pf)

d - кірістер;

z - шығындар;

bk - бюджеттік кредиттер;

pk - бюджеттік кредиттерді өтеу;

nf - қаржылық активтерді сатып алу;

pf - мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер.

(d - z) - бұл бюджеттің кірістері мен шығыстары арасындағы айырма болып табылатын операциялық сальдо. Бюджеттің кірістерінен шығындардың өсу сомасы теріс операциялық сальдо болып табылады. Бюджеттің шығындарынан кірістердің өсу сомасы оң операциялық сальдо болып табылады;

(bk - pk) - бұл бюджеттік кредиттер мен бюджеттік кредиттерді өтеу арасындағы айырма болып табылатын таза бюджеттік кредит беру;

(nf - pf) - қаржылық активтерді сатып алу мен мемлекеттің қаржылық активтерін сатудан түскен түсімдер арасындағы айырма болып табылатын қаржылық активтермен болатын операциялар бойынша сальдо.

D - бюджеттің тапшылығы (профициті) . Теріс белгімен алынған шама бюджеттің тапшылығы, оң белгімен - бюджеттің профициті болып табылады.

2. Бюджеттің тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану) мынадай түрде анықталады:

F 1 = N+S-R

F 2= R-N-S

N - алынған қарыздардың сомасы;

R- қарыздар бойынша негізгі борышты өтеу сомасы;

S - бюджет қаражаттарының қалдықтары қозғалысының сомасы;

F1 - бюджеттің тапшылығын қаржыландырудың көлемі. Бюджеттің тапшылығын қаржыландырудың мәні оң белгімен белгіленеді және бюджет тапшылығының шамасына сәйкес келеді;

F2 - бюджеттің профицитін пайдаланудың көлемі. Бюджеттің профицитін пайдаланудың мәні теріс белгімен белгіленеді және бюджет профицитінің шамасына сәйкес келеді. Оң белгіні ескере отырып, тапшылықты (профицитті пайдалану) жабуға пайдаланылған, ал теріс белгімен - пайдаланылмаған бюджет қаражаттарының қалдықтары қозғалысының сомасы.

3. Бюджет қаражаттарының қалдықтары қозғалысының сомасы мынадай түрде анықталады:

S = (d+pk+pf+pz) - (z+bk+nf+nz)

pz - қарыздардың түсімі;

nz - қарыздарды өтеу;

осы Нұсқаулықтың 2-тармағына сәйкес - d, pk, pf, z, bk, nf .

Бюджет қаражаттарының қалдықтары - бұл есепті кезеңнің соңындағы жағдай бойынша пайдаланылмай қалған бюджет қаражаттары. Бюджет қаражаттарының еркін қалдықтары - бұл өткен қаржы жылынан кейінгі 1 қаңтардағы жағдай бойынша өткен қаржы жылына бюджеттің атқарылу қорытындысы бойынша пайдаланылмай қалған бюджет қаражаттары. Қаржы жылының басына бюджет қаражаттарының еркін қалдықтарының сомасы есепке қолмен енгізіледі, ағымдағы қаржы жылының басынан бастап және соңына дейін өзгеріссіз қалады және ол есептің анықтамалық бөлімінде көрсетіледі.

4. Қаржы жылының басында еркін қалдықтардың сомасы бар «Бюджет қаражаттары қалдықтарының қозғалысы» жолы бойынша есепте көрсетілетін сома анықтамалық бөлімде көрсетілген есепті кезеңнің соңындағы жағдай бойынша бюджет қаражаттары қалдықтарының сомасын құрауы қажет. Егер бюджет қаражаттарының қалдықтары қозғылысының сомасында теріс белгі болса, онда оның абсолюттік шамасы қаржы жылының басына еркін қалдықтардың сомасымен жинақталады, егер оң белгі болса, онда ол қаржы жылының басына еркін қалдықтардың сомасынан алынады.

5. Есепті кезеңнің соңындағы бюджет қаражатының қалдықтары мынадай түрде анықталады:

Oк=Oн - S

Oк - есепті кезеңнің соңындағы бюджет қаражатының қалдықтары;

Oн - қаржы жылының басындағы бюджет қаражатының бос қалдықтары;

S - бюджет қаражаты қалдықтарының қозғалысы.
Жалпы бюджет тапшылығын(профицитін) шешу мақсатында тәжірибеде көптеген жолдары бар, яғни заемдар шығару, құнды қағаздар шығару, ішкі және сыртқы борыш арқылы жабу, бірақ мұның бәрі өзіндік залалы болады, яғни ақша массасының артуы, инфляция және т. б. жағымсыз құбылыстардың бастауы болуы мүмкін. Сондықтан бюджетті баста жоспарлағанда бюджет-салық саясатын тыңғылықты жоспарлап, толық шешіп алу керек, содан кейін ғана экономикалық тетіктер арқылы ел экономикасының мәселелеріне назар аудару арқылы бюджеттік түсімдерді қамтамасыз ету саясатын қамти беруге болады.

2. Қазіргі таңдағы бюджет тапшылығын зерттеу.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс