Ғылыми ақпараттарды іздеу, жинау және өңдеу

7.1. Ғылыми қркаттар және басылымдар
7.2. Бағдарлама.іздеу жүйесі
7.3. Ғылыми.техникалық патеттік ақпарат
7.4. Ғылыми әдебиеттермен жү.мысты үііымдастыру

Ғылыми құжат деп - ғылыми-техникалық ақпараттардан тұратын жэне оларды қолдану жэне сақтауға арналған материальдық объектіні айтады. Сонымен қатар сан жағынан ақпараттық ресурстар жэне ақпараттық өнімді сипаттайтын құрылымдық бірлікті айтады.
Әдебиет: Воробьев Г. Г, Документ: информационный анализ. М., 1973.
Ақпараттарды көрсету эдістері бойынша құжаттар: тексттік, яғни кітаптар, журналдар, есептеулер (отчеты) жэне т.б.; графикалық , яғни кестелер, сызбалар, диаграммалар; аудиовизальдық, яғни кино- жэне видеофильмдер, дауыстық жазылымдар (звукозаписи); машинамен оқу (машиночитаемые), мысалы: микрофондағы көрсетілімдер (база данные) жэне т.б. болып бөлінеді. Сонымен қатар, құжаттарды 1) алғашқы (первичные), яғни факт жэне белгілі идеяларды жаңарту немесе жаңа ғылыми мэлімет жэне ғылыми зерттеу жэне игеру қорытындылары; 2) екінші, яғни бір немесе бірнеше алғашқы құжаттардың аналитико-синтетикалық жэне логикалық қорытындыларын қайта қарау немесе олар туралы мэліметтер.

1. Ғылыми құжат дегеніз не жэне оның түрлері?
2. Құжаттық классификация дегеніміз не?
3. Патенттік ақпарат дегеніміз не?
Әдебиет: Основы научных исследований, Под редакцией проф. В.И. Крутова, доц. В.В. Попова, Москва: «Высшая школа», 1989ж. 88-121 беттер.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

7. ҒЫЛЫМИ АҚПАРАТТАРДЫ ІЗДЕУ, ЖИНАУ ЖӘНЕ ӨҢДЕУ
Дәріс мақсаты: ғылыми ақпараттарды іздеумен таныстыру
Маңызды сөздер: ғылыми құжаттар, басылымдар. Қазіргі кезде эртүрлі ғылыми
коммуникация жүйесі бар. Олардың бір бөлігі дэстүрлі формада ақпараттық
орталықтар жэне кітапханалар болып табылады, ал екінші бөлігі- берілген
сеть арқылы. Мұндай принциптерге ақпарат жеткізушілерге ғылыми жэне
техникалық ақпаратты Мемлекеттік жүйе (ҒТАМЖ) жэне сэйкесінше ҒТИ
Халықаралық жүйесі жатады.

7.1. Ғылыми қркаттар және басылымдар
Ғылыми құжат деп - ғылыми-техникалық ақпараттардан тұратын жэне
оларды қолдану жэне сақтауға арналған материальдық объектіні айтады.
Сонымен қатар сан жағынан ақпараттық ресурстар жэне ақпараттық өнімді
сипаттайтын құрылымдық бірлікті айтады.
Әдебиет: Воробьев Г. Г, Документ: информационный анализ. М., 1973.
Ақпараттарды көрсету эдістері бойынша құжаттар: тексттік, яғни
кітаптар, журналдар, есептеулер (отчеты) жэне т.б.; графикалық , яғни
кестелер, сызбалар, диаграммалар; аудиовизальдық, яғни кино- жэне
видеофильмдер, дауыстық жазылымдар (звукозаписи); машинамен оқу
(машиночитаемые), мысалы: микрофондағы көрсетілімдер (база данные) жэне
т.б. болып бөлінеді. Сонымен қатар, құжаттарды 1) алғашқы (первичные), яғни
факт жэне белгілі идеяларды жаңарту немесе жаңа ғылыми мэлімет жэне ғылыми
зерттеу жэне игеру қорытындылары; 2) екінші, яғни бір немесе бірнеше
алғашқы құжаттардың аналитико-синтетикалық жэне логикалық қорытындыларын
қайта қарау немесе олар туралы мэліметтер.
Алгашцы құжаттар және басылымдар. Алғашқы құжаттар екінші құжаттар
сияқты басылымға шығатын (опубликованные) жэне басылымға шықпайтын
(неопубликованные) болып екіге бөлінеді.
Бірінші құжаттарға - кітаптар, (яғни тексттік басылым көлемі 48 беттен
асатын); брошюралар, (яғни тексттік басылым көлемі 4 беттен 48 бетке
дейін);
Кітаптар жэне брошюралар ақылы жэне ақысыз болып, сонымен қатар ғылыми,
оқу, анықтаушы-құжаттық, эйгілі-ғылыми жэне ғылыми дисциплиналар жэне
ғылыми өндірістер бойынша да бөлінеді. Кітаптар жэне брошюралар арасында
ғылыми маңызға ие көбіне монографиялар кіреді. Олар бір немесе бірнеше
авторлар шығарған бір мэселелерді немесе тақырыпты жан-жақты зерттеуден
тұрады. Сонымен қатар бір немесе бірнеше авторлар шығармалары қатарынан
тұратын рефераттар, эртүрлі арнайы немесе ғылыми материалдардан тұратын
гылыми еңбектер жинақтары да жатады.
Оқулық шығару мақсаты бойынша оқулықтар және оқу пособиялары шығарылады.
Олар- оқу жэне оқыту үшін арнайы формадағы ғылыми жэне негізггі
сипаттамалар мэліметтердің периодтық емес басылымдар.

Қоғамдық немесе мемлекеттік мекемелердің атынан шығатын кейбір
басылымдарды арнайы басылымдар (официальными) деп атайды. Олар заңды,
нормативті немесе директивті сипаттамаларды көрсететін материалдардан
тұрады.
Ғылыми техникалық зерттеудің негізгі оперативті көзі- бұл периодтық
басылымдар. Олар жыл сайын жэне белгілі бір уақыт аралығында шығып тұрады.
Дэстүрлі периодтық басылымдарға газеттер жэне журналдар жатады. Периодтық
басылымдарға жалгасушы басылымдар (продолжающиеся), яғни материалдардың
жиналып қалуына байланысты қосымша шығатын басылымдар жатады. Әсіресе
оларға ғылыми қоғам, ЖОО, институттардың ғылыми еңбектер жинақтары жатады.
Техникалық басылымдардың арнайы түрлеріне шығарылатын өнімнің сапасы (
стандарты, инструкциясы, типтік жағдайы, методикалық нұсқау жэне т.б.) жэне
ғылыми-технкалық деңгейі көрсетілген нормативті-техникалық документация
кіреді.
Стандарт- компотенттік органдар бекіткен жэне стандартизация
объектісінің талаптарына ереже, нормаларына сай құрылған нормативті-
техникалық құжат. Стандарттар категориясына қарай 4 -ке бөлінеді:
мемлекеттік (ГОСТ); өндірістік (ОСТы), республикалық стандарт (РСТ) жэне
мекемелер стандарты (біріккен) (СТП).
Стандарттар мазмұнына қарай: техникалық жағдайы жэне талаптар;
параметрлер жэне өлшемдер; типтері; конструкция; маркалар; сортаменттер;
қабылдау ережелері; қадағалау эдістері; жөндеу жэне пайдалану ережелері;
типтік технологиялық процестер жэне т.б.
Ғылыми-зерттеу жұмыстарын құру үшін патенттік құжаттар маңызды.
Патенттік құжаттар жоғарғы дэрежелі маңызға ие. Олар жаңа эрі қажетті
экспертизаларды қозғайды.
Бірінші басылымга шықпайтын құжаттар қажетті экземплярды көбейте алады
жэне басылымның заңдарын қолданады.
Басылымға шықпайтын бірінші құжаттардың негізгі түрлері: ғылыми-
техникалық есептемелер, диссертациялар, депонировалық жазылымдар, ғылыми
аудармалар, конструкторлық құжаттамалар, өткізілген ғылыми -техникалық
конференциялардың, съездердің, симпозиуимның, семинарлардың ақпараттық
мэліметтері.
Екінші құжаттар және басылымдар: анықтамалық, обзорлық, рефераттық жэне
библиографикалық болып бөлінеді.
Анықтамалық басылымдарга: теориялық мэндер қорытындылары, эртүрлі
параметрлер жэне олардың мэндері, өндірістік сипаттамалардың материалдары
жатады.
Обзорлық басылымдарга: белгілі бір уақыт аралығында анықталған алғашқы
көздердің үлкен көлемінен алынған жинау, жүйелеу жэне логикалық жалпылау
қорытындылар мэліметінің концентрациялық ақпараттары жатады. Обзорлық
басылымдарды: 1) аналитикалық, яғни аргументтелінген бағалар ақпараттар
жэне оларды қолдануға ұсынған рекомендациялар; 2) реферативтік, яғни
сипаттамалары анық көрсетілген деп бөлуге болады. Сонымен қатар,
кітапхана қызметкерлері көбіне, белгілі бір уақытта немесе кейбір жалпы
белгілердің жиынтығы көрінген кезде, ақпараттар көзі сияқты бірінші
құжаттар сипаттамаларын құрайтын библиографикалық обзорды дайындайды.
Реферативтік басылымдарга: реферативтік журналдар, реферативтік
жинақтар, бірінші құжатттардың қысқартылған шығармалары немесе олардың
негізгі фактілік мэліметтер жэне қорытындылар бөлімі жатады.
Реферативтік журналдар- бұл журналдың периодтық басылымдар немесе
басылымға шыққан құжаттар немесе олардың бөлімінен тұратын рефераттар.
Реферативтік жинақтар- бұл басылымға шықпайтын құжаттар рефераттарынан
тұратын периодтық емес немесе жалғасушы периодтық басылымдар. (оларға
басылымға шыққан шетел материалдарының рефераттарын кіргізуге болады).
Библиографикалық көрсеткіштерге басылымға шыққандардың библиографикалық
көрсеткішінен тұратын журнал немесе кітап типті басылымдар жатады.
Библиографикалық көрсеткіштер орналасу принциптері бойынша: жүйелік, яғни
ғылым жэне техника областарына сэйкес жүйелер классификациялар
көрсеткіштер; заттық, яғни алфавиттік қатармен орналасқан қажетті заттар
қатарының көрсеткіші.
Екінші басылымга шықпайтын цүжаттарга: тіркеу жэне ақпараттық
карталары, диссертацияның учеттік карточкалары, жоспарланбаған аудармалар
жэне қолдан жазылған көрсеткіштер, Стандарттық емес құжаттардың
конструкторлық құжаттамасы карточкалары жатады. Сонымен қатар оларға:
басылымға шығатын, бірақ жазылым бойынша жіберілетін екінші құжаттар (ҒЗЖ
тіркеу бюллетендері, ҒЗЖ рефераттар жинағы жэне т.б.) да жатады.
Құжаттық классификация- бұл кітапханалы-библиографикалық (құжаттық)
классификация болып табылатын документальдық фонд қатарының дэстүрлі зат.
Соның ішінде көбіне кеңінен таралғаны- Универсальдық ондық классификация
(УОК). Универсальдық ондық классификация (УОК) элемнің 50 елінде таралған
жэне Универсальдық ондық классификация (УОК) кестесін ары қарай игеруге,
оның жағдайына жэне басылуына жауап беретін Халықаралық Федерация құжатының
хұқықтық негізі болып табылады.
Универсальдық ондық классификация (УОК) негізгі жэне көмекші
кестелерден тұрады.
Негізгі кесте адамның білімінің жүйеленуі көмегі арқылы сэйкесінше
түсінік жэне оның индексі. Негізгі кестенің бірінші қатарындағы сандар мына
кластарға бөлінеді: 0-Жалпы бөлім, Ғылым. Мекеме. Білім эрекеті. Таңбалар
жэне белгілер. Құжаттар жэне басылымдар.; 1- Философия; 2- Религия; 3-
Экономика. Еңбек. Хұқық; 4- 1961 жылдан бастап бос; 5- Математика. Табиғи
ғылымдар; 6- Негізгі ғылымдар. Медицина. Техника; 7- Өнер. Негізгі өнер.
Фотография: Музыка; 8- Тіл білімі. Филология. Көркем эдебиеттер.
Әдебиеттану; 9-Әлемтану. География. Биология. Тарих.
Әр класс оншақты бөлімдерге бөлінеді. Ал бөлімдердің өзі бірнеше ұасқ
бөлімшелерге бөлінеді. Индексті дэл оқу үшін эр үш цифрдан кейін нүкте
қойылады. (нуктелер оқылғанда айтылмайды, тек қана үзіліс арқылы көрінеді).
Цифрдан кейінгі қойылған сан мағынаны өзгертпейді, тек қана оларды анықтай
түседі. Мысалы: 5- Математика. Табиғи ғылым; 53- Физика; 536-Термодинамика
жэне тағы сол сияқтылар.
Универсальдық ондық классификацияның (УОК) негізгі кестесі қатарына
индекс детальдарын ары қарай өткізіп, анықтайтын көмекші кестелер қойылады.
Олар арнайы, яғни белгілі бір ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.