Биообьектілерді микроскоптаудың арнаулы әдістері

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Биообьектілерді микроскоптаудың арнаулы әдістері

Микроскоп. Микроскопиялық әдіс. Микроскоп түрлері.

Адам жасушалары көпшілігінің өлшемі 4-150 мкм шамасында. Бұл көзге көрінетін ең ұсақ бөлшектерден бес есе төмен. Сондықтан, олардың құрылысын арнайы құрал - микроскоп(гр. Micros - кішкентай, scopeo - көру) арқылы ғана көруге болады. Жарық микроскобының алғашқы жетілген түрлері ХІХғ. басында ойлап табылды. Бірақ, олардың мүмкіндіктері жүзеге толық асыру, бояуларды қолдануға байланысты, ХІХ ғ. соңында ғана басталды.

ХХ ғ. 40-шы жылдары ойлап табылған электрондық микроскоп, жарық микроскобы арқылы көрінбейтін немесе нашар көрінетін жасуша бөлшектерінің нәзік құрылымын зерттеуге мүмкіндік туғызды. Ашылған жетістіктерді толық түсініп игеру, микроскопты тиімді қолдану үшін электрондық және жарық микроскоптарының құрылысының принциптерімен және қолдану әдістерімен танысайық

Тірі жасушаларда белгілі бір құрылым бар екендігін дәлелдеудің сенімді әдісі - микроскоп арқылы фиксация мен бояудың әсеріне ұшырамаған тірі жасушаларды зерттеу. Мұндай әдіс жасушаның дифракциялық қасиеттерін есепке алатын оптикалық жүйелерді қолдануды талап етеді. Жарық сәулесі тірі жасушаның жеке құрама бөліктерінен өтуі кезінде, жарық толқынының фазасы әртүрлі дәрежеде өзгереді. Жарық толқындары да толқындары сияқты бірімен бірі интерференцияға ұшырап, қорытынды толқын амплитудасын арттырып немесе бәсеңдеп отырады. Адамның көзі бұл құбылыстарды сезбейді, ол үшін конструкциясы арнайы фаза - контрасттық және интерферциялық жарық микроскоптарын қолданады.

Фазаконтрансттық микроскоп түрінің бірі - интерференциялық микроскопта жарықтандырғыштан шыққан шоғыры екі ағынға бөлінеді:

Біріншісі объект арқылы өтіп, тербеліс фазасын өзгертеді.
Екіншісі - объекттен тыс, фазасын өзгертпей өтеді

Олар объективтің призмаларында бір шоғырға бірігіп, өзара интерференцияға ұшырайды.

Нәтижесінде, окуляр жазығында қалыңдығы, тығыздығы және контрансттық дәрежесі әртүрлі объект бөліктерінің бейнесі қалыптасады.

Қараңғы жазықтағы микроскопия үшін жарықтандырғыштан шыққан сәулені объективке түсірмей, препараттың бүйіріне жіберетін арнайы конденсор қолданылады. Микроскопта объект жоқ жағдайда, көру жазығы қараңғы болады. Объект орнатылған жағдайда, түскен қиғааш сәулелердің бір бөлігі оның ұсақ бөліктерінен шағылысып, объективке түседі. Нәтижесінде, түсі қараңғы көру аумағының фонында жасушаның бейнесі жарық болып көрінеді. Клиникада қараңғы жазықтағы микроскопия әдісі несеп құрамындағы кристалдарды зерттеуге, мерезді қоздыратын спирохеталарды көруге қолданылады.

Ультракүлгін микроскопиясы негізінде жарық түсіруге қолданған ультракүлгін сәулелерді зерттелінуші тіндер мен жасушалар құрылымдарының талғамды түрде жұтуы жатады. Ультракүлгін сәулелерінің толқын ұзындылығы спектрдің көрінетін бөлігінің сәулесімен салыстырғанда, шамамен екі есе қысқа (0, 2 мкм) . Сондықтан, ультракүлгін микроскобының айқындағыштық қабілеті жай жарық микроскобының екі есе жоғары. Ультракүлгін микроскобы қалыптастыратын көзге көрінбейтін бейнені микроскоптың арнайы бөлшектері арқылы өзгертіп көруге болады.

Флуоресценциялық микроскопияның негізінде флуоресценция құбылысы, яғни тіндік құрылымдардың атомдары мен молекулаларының қысқа толқынды ультракүлгін сәулені жұтып, қозған күйіне айналуы жатады.

Поляризациялық микроскоп анизотроптық, яғни сәуле сындыруға қабілеті екі есе жоғары құрылымдарды, мысалы көлденең жолақ бұлшық ет талшығын, зерттеу үшін қолданылады. Поляризициялық микроскоп - екі поляризациялық фильтрлер орнатылған жарық микроскобының түрі.

Электрондық микроскоп

Электрондардың толқын ұзындығы көрінетін жарықтың толқын ұзындығынан едәуір қысқа. Егерде жарықтың орнына электрон шоғыры қолданылса, онда микроскоптың айқындағыштық қабілетінің шегін анағұрлым төмендетуге болады. Бұл идея ХХ ғасырдың 30-шы жылдарында іске асырылып, ойлап табылған электрондық микроскоп биология ғылымдарында керемет жаңалықтар ашуға септігін тигізді. Себебі ол, зерттелетін объект бейнесін100-150 мың есе үлкейтіп, тіпті, кейбір макромолекулаларды да анық көруге мүмкіндік берді, яғни құрылымды функциямен және химиямен байланыстырады.

Қазіргі кезде ғылыми зерттеулер мен клиникалық диагностикада электрондық микроскопияның трансмиссиялық және скандейтін әдістері жиі қолданылады.

Трансмиссиялық электрондық микроскопта 50 - 100 кВ электр қуатымен қыыздырылған V-тәрізді вольфрам жібі - катодтан шашыраған электрондар, қарсысындаа орналасқан анодтың ортасынан өтіп, цилиндр пішінді бағананың вакуумдық ортасында тарайды. Бағана бойында біркелкі аралықтарда орналасқан конденсатор мен объективтің сақина тәрізді электрмагниттері электрондардың сызықты шоғырын қалыптастырып, фокусқа туырлайды.

Жарық және электрондық микроскоптарын салыстыру

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.