Кәсіпорынның айналым капиталын басқару

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:

Кіріспе

1. Айналым капиталының құрамы мен құрылымы.

2. Айналым қорының айналымдылығы.

3. Айналым қорының айналымдылығын жеделдету жолдары мен көрсеткіштері

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Үздіксіз өндірістік үдерісті қамтамасыз ету үшін негізгі өндірістік қорлармен қатар оған заттармен материалдық ресурстар қажет. Еңбек заттары еңбек құралдарымен бірге үдерісіне қатысып, олардың құны өндірілетін өнімнің материялдық негізін жасап, өнімнің өзіндік құнын құрайды.

Өндірістік айналым капиталдың заттық элементтерінің айналымдылығымен, еңбек үдерісімен және негізгі өндірістік қорлармен тығыз байланыста болады. Кәсіпорынның айналым қоры мен айналым капиталы түсінігін, оның мәнін, қызметімен құрамын қарастырайық. Бұл түсініктер барабар ұғымдар емес екенін естен шығармау керек. Айналым қоры бұл өндірістік мүндетті, ал өндірістің өзіндік құнының негізгі бөлігі. Оның негізгі өндірістік қорлардан ерекшелігі айналым қоры әрбір өндірістік толығымен тұтынылып, өзінің құнын өндірілген өнімге толығымен өткізеді.

Айналым қоры өндірісте пайдалануға немесе белгі бір жұмыс пен қызметті орындауға арналған шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай өңделген өнімдер, құрастырушы өнімдер, отын, ыдыс, ыдысқа арналған материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа да материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа да материалдар аяқталмаған өндіріс түрінде болады. Өнім бірлігіне жұмсалған шикізат, материалдар, отын мен энергия шығыны неғырлым аз болса, өнімді өндіруге және дайындауға жұмсалатын еңбек шығыны соғырлым үнемді әрі оның өзіндік құны арзан болады. Айналым қорына қарағанда айналым капиталы экономикалық санат ретінде кең мағынаны береді. Ол айналым қоры мен айналыс қорынан тұрады. Айналыс қоры қызмет барысында сатуға шығарылғандайын өнім, тауарлар, сондай-ақ кәсіпорын кассасындағы немесе банкінің есеп айрысу шотындағы қаржылар және дебиторлық қарыздар түрінде корінеді. Айналыс қорлары құн түзуге қатыспайды, бірақ түзілген құнды жеткізуші болып табылады. Айналыс қорының негізгі қызметі - ақшалай қаражат арқылы айналымның үздіксіздігі мен бір қалыптылығын қамтамасыз ету. Сонымен, айналым капиталы деп өндірістік айналым қоры мен айналыс қорына арналған кәсіпорынның ақшалай қаражаттарын айтамыз.

Айналым капиталы дегеніміз - өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларын құруды және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін алдын ала бөлінген ақшалай қаражаттардың жиынтығы. Өндірістік айналым қорлары - бұл еңбек заттары (шикізат, негізі материалдар мен жартылай өнделген өнімдер, қосымша материалдар, отын, ыдыстар, қосалқы бөлшектер және т. б. ) мен аяқталмаған өндіріс өнімдері. Өндірістік айналым қорлары өндіріске өзінің табиғи-заттық күйінде қатынасады да, өнім дайындау үдерісінде толығымен тұтынылып, өзінің құнын жасалатын өнімнің өзіндік құнына өткізеді. Өндірістік айналым қорлары құрамындағы өндірістік қаражаттардың мөлшерімен, ең алдымен өндірісі ұйымдастырудың техниакалық денгейімен және дайындалатынө өнімнің өндірістік цикілінің ұзақтығымен сипатталады. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін жеткілікті көлемдеайналым капиталының болуы қажетті алғышарт болып саналады. Демек айналым капиталы өндірістің үздіксіз жұмыс атқарауын қамтамасыз етеді. Ең бастысы, мына мәселені анықтауы қажет: кәсіпорын айналым қоры мен айналыс қорын мейлінше тиімді пайдалану үшін не істеу керек және өнімнің материал сыйымдылығын төмендетіп, айналым қаражаттарының айналымдылығын жеделдету үшін қандай шаралар қолданған жөн деген мәселеге қатты көңіл бөлу керек.

1. Айналым капиталының құрамы мен құрылымы.

Үздіксіз өндірістік үрдісті қамтамасыз ету үшін негізгі өндірістік қорлармен қатар оған еңбек заттары мен материалдық ресурстар қажет. Еңбек заттары еңбек құралдарымен бірге өндіріс үрдісіне қатысып, олардыңқұны өндірілетін өнімнің материалдық негізін жасап, өнімнің өзіндік құнын құрайды. өндірістік айналым капиталдың заттық элементтерінің айналымдылығымен, еңбек үдерісімен және өндірістік қорлармен тығыз байланысты болады.

Айналым қоры - бұл өндірістік үдерістің міндетті, ал өнімнің өзіндік құнының негізгі бөлігі. Оның негізгі өндірістік қорлардан ерекшелігі - айналым қоры әрбір өндірістік циклде толығымен тұтынылып, өзінің құнынөндірілген өнімгетолығымен өткізеді.

2. Айналым қорының айналымдылығы.

Айналым қоры өндірісте пайдалануға немесе белгілі бір жұмыс пен қызметті орындауға арналған шикізаттар, материалдар, сатып алынған жартылай өңделген өнімдер, құрастырушы өнімдер, оты, ыдыс, ыдысқа арналған материалдар, қосалқы бөлшектер және басқа да материалдар аяқталмаған өндіріс түрінде болады. Өнім бірлігіне жұмсалған шикізат, материалдар, отын мен энергия шығыны неғұрлым аз болса, өнімді өндіруге және дайындауға жұмсалатын еңбек шығыны соғұрлым үнемді әрі өзіндік құны арзан болады.

Айналым қорына қарағанда айналым капиталы экономикалық санат ретінде кең мағынаны береді. Ол айналым қоры мен айналыс қорынан тұрады.

Айналыс қоры қызмет барысында сатуға шығарылған дайын өнім, тауарлар, сондай-ақ кәсіпорын кассасындағы немесе банкінің есеп айрысу шоындағы қаржылар және дебиторлық қарыздар түрінде көрінеді.

Айналыс қорлары құн түзуге қатыспайды. Айналыс қорының негізгі қызметі - ақшалай қаражат арқылы айналымның үздіксіздігі мен бір қалыптылығын қамтамасыз ету.

Сонымен, айналым капиталы деп өндірістік айналм қоры мен айналыс қорына арналған кәсіпорынның ақшалай қаражатын айтамыз.

Өндірістік айналым қорлары - бұл еңбек заттары (шикізат, негізгі материалдар мен жартылай өңделген өнімдер, қосымша материалдар, отын, ыдыстар, қосалқы бөлшектер және т. б. ) мен аяқталмаған өндіріс өнімдері. өндірістік айналым қорлары өндіріске өзінің табиғи-заттық күйіне қатынасады да, өнім дайындау үдерісінде толығымен тұтынылып, өзіндік құнын жасалатын қнімнің өзіндік құнына өткізеді. өндірістік айналым қорлары құрамындағы өндірістік қаражаттардың мөлшерімен, ең алдымен өндірісті ұйымдастырудың техникалық деңгейімен және дайындалатын өнімнің өндірістік циклінің ұзақтығымен сипатталады.

Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін жеткілікті көлемде айналым капиталының болуы қажетті алғышарт болып саналады. Демек айналым капиталы өндірістің ү. здіксіз жұмыс атқаруын қамтамасыз етед.

Ең басты, мына мәселені анықтап алу қажет: кәсіпорын айналым қоры мен айналыс қорын мейлінше тиімді пайдалану үшін не істеу керек және материал сыйымдылығын төмендетіп, айналым қаражаттарының айналымдылығын жеделдету үшін қандай шаралар қолданған жөн деген мәселеге қатты көңіл бөлу керек.

Айналым қорларының құрамы . өндірістік негізгі қорларға қарағанда кәсіпорындардың өндірістік айналым қоры өндіріс қорларырың әрбір өндірістік циклінде жұмсалып, олардың құны еңбек өнімінің құнына бірден толығымен өтетін заттық элементтердің бөлігі болып саналады. Заттық элементтердің бөлігі болып саналады. Заттық элементтер еңбнек үдерісі болып саналады. Заттық элементтер еңбек үдерісі барысында табиғи қалпы мен физикалық-химиялық құрамы жағынан біраз өзгеріске ұшырайды. өндірісте тұтынылу барысында олар өздерінің тұтынылу барысында олар өздерінің тұтыну құнын жоғалтады. Ал жаңа тұтыну құны олардың өнімі түрінде пайда болады.

Айналым капиталы өндіріс және айналыс өндірісінде пайдаланылып, жабдықтау, өндіру, өткізу сияқты үш кезеңнен өтеді және осы кезеңдер ішінде әр түрлі табиғи күйге енеді.

Айналым капиталын қайта жаңғырту үдересінің міндетіне қарай төрт топқа бөлінеді: өндірістік запас (босалқы), аяқталмаған өндіріс (аяқталмаған өнім), дайын өнімдер және ақша қаражаттары (есеп айырысу шотындағы қаражаттарды қоса санағанда) .

Өндірістік запасқа келесілер жатады.

Шикізат пен негізгі материалдар - бұл дайын өнімнің материалдық-заттық негізін түзетін және өндіріс үдерісінде өзінің түрін өзгертетін еңбек затары. Шикізат пен материалдардың нақты түрі әрбір өнеркәсіп кәсіпорыны шығаратын өнім түріне қарай анықталады.

Сатып алынған жартылай өңделген өнім мен жинақтау бұйымдары - дайын өнім құрамына кіреді және берілген кәсіпорында белгілі бір еңбектің жұмсалуын немесе қосымша өңдеуді қажет етеді.

Көмекші материалдар тікелей дайын өнімнің құрамына кірмейді, бірақ оны дайындауға немесе белгілі бір қасиет беруге пайдаланылады. Көмекші материалдарға майлау, сүрту материалдары, бояулар, отын және т. б. жатады. Халық шаруашылығында отынның салмағы басым болғандықтан, теңдестікте ол жке баптармен қарастырылады.

Қосалқы бөлшектер негізді қорды ағымдағы жөндеу жұмыстары үшін пайдаланады, дегенімен ол айналым капиталының құрамында есепке алынады.

Келешекте қажетті өндірістік қорлар құрамына белгілі бір уақыт аралығында тауар (өнім) жабдықтаушыдан тұтынушыға жететін жолдағы материалдық құндылықтар да жатқызылады. Қолданылатын тауар мен қызмет үшін қазіргі есеп айрысу тәртібі бойынша мұндай жүктердің құны сатып алышуға жеткізілген кезінде емес, келісімшартта көрсетілген уақытына сай төленед. Ал көптеген жағдайда тауар құжаттары жүктің өзінен бұрын жеткізіліп, кәсіпорынның айналым капиталының бір бөлігі әлі жолда келе жатқан материалдық құндылықтарға төлем жасауға жұмсалады.

Кәсіпорынға келіп түсетін материалдық құндылықтар бірден өндіріс үдерісінде пайдаланылмайды. Олар алдымен қоймаларда сақталады. Қоймада келешекте қажет қордың болуы өндірістік үдерістің үзіліссіз жүріп отыруын қамтамасыз етіп, оны кейбір жоспарланбаған қиыншылықты сақтайды. Сосын материалдар цехқа жөнелтіліп, онда өңделеді де, аяқталмаған өндіріс (аяқталмаған өнім) түріне енеді.

Аяқталмаған өндіріс өнімінің құны жұмсалған шикізаттың, негізгі және көмекші материалдардың, отын, энергия, су, бу, сығылған ауа құнынан, өнімге қосылған негізгі қорлар құнының бір бөлігінен, сондай-ақ қызметтерлерге берілген еңбекақы түріндегі шығындар қосындысының жиынтықтарынан құралады.

Кәсіпорын сатып алынатын жартылай дайын заттардан басқа, өзінде дайындалатын, аяқталмаған өнімге ұқсас жартылай өңделген өнімдерде де пайдаланады.

Жаңа өнімді игеругу, дайындаға және басқа да ұзақ мерзімді жұмсартуға жұмсалған шығындар болашақ кезеңнің шығындарын құрайды және келешектегі өнімнің өзіндік құнына қосылады. Бұл шығындар қазіргі кезде БЕС талаптарына сәйкес айналысқорының құрамына жатады.

өндірістік үдерістің толық орныдалуына байланысты аяқталмаған өнімге жұмсалған айналым қоры дайын өнім түріне өнеді. Дайын өнім - бұл белгілі бір кәсіпорында өңделуі аяқталған және стандарт бойынша қбылданған өнімдер.

3. Айналым қорының айналымдылығын жеделдету жолдары мен көрсеткіштері

Дайын өнімдер жинақтау мен буып-түюге қажетті уақыт аралығында қоймаларда сақталып, содан кейін ғана тұтынушыға жөнелтіледі. Дайын өнім сатылған сатылған соң айналым капиталы жаңа түрге - ақша түріне енеді. Сатудан түскен ақшалай табыс қаражаты кәсіпорынның коммерциялық банкілеріндегі есеп айырусу шотына түседі, сонан соң ғана олар қайтадан өндірістік запастар құруға, қызметкерлер ебекақысын төлеуге және т. б. пайдаланылады.

Осылайша, айналым капиталы өндірістік үдерісте келешекте қажет өндірістік запастар мен аяқталмаған өндіріс өніміне, ал айналыс үдерісінде дайын өнімдер мен қаражат түрлеріне ауысып отырады. Бірлік айналымының ұзақтығы өндіріс пен айналыстың жиынтық уақытына тең. өндіріс және айналыс өндірісіндегі бірлік айналымының ұзақтығына кәсіпорынның өндіріс-шаруашылық қызметіне қажет айналым капиталының шамасы тәуелді болып келеді. Қаржылар бір түрден екіншісіне неғұрлым жылдам өтіп, айналым тез жүрген сайын, қажетті айналым капиталының жалпы сомасы соғұрлым төмен түседі.

Өндірістік айналым қорлары өзінің барысындаайналыс өрісіндегі айналыс қорларымен де байланысты болады. Оған қоймалардағы дайын өнім, өнімді тұтынушылармен есеп айырысудағыақшалай және басқа қаражаттар, мысалы дебиторлық қарыздар жатады.

Айналым қорларының жекелеген элементтері немесе олардың құраушы бөліктері арасындағы меншікті қатынасы айналым қорының құрылымы деп аталады.

Ресурсты жинақта уқағидасын мүлтіксіз сақтай отырып, өндірісті қарқындату нарықтық экономикаға өту жағдайыында басты міндеттің бірі болып саналады.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.