«Бастауыш мектептегі бейнелеу өнерін еңбекке баулуды оқытудың әдістемесінің тарихы »- пәні бойынша дәрістер
№1.лекция Бастауыш сыныпта еңбекке баулу мен бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің қалыптасу және негізгі даму кезеңдері.
№2.лекция Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы еңбекке баулу мен бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
№ 3.Лекция Бейнелеу өнерінің түрлері
№ 4.Лекция. Бейнелеу өнерін психологиялық педагогикалық тұрғыдан оқыту тәсілдері
№5.Лекция. Қазақ халқының дастүрлі қол өнері
№6.Лекция Бейнелеу өнерін оқытудың баланың психологиялық ерекшеліктері мен дәлелденгендігі туралы
№7.Лекция Сәнді.қолданбалы және еңбек сабағында оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру
№8.Лекция Бастауыш сынып оқушыларының жеке бастық қасиетін бейнелеу өнері арқылы дамыту жолдары
№9.Лекция Бейнелеу іс.әрекеті арқылы балалардың эстетикалық талғамын дамыту.
№10.Лекция
Бейнелеу өнерін дәстүрлі емес сабақ түрінде өткізі тәсілдері
№11.Лекция Бейнелеуөнері туралы сыныптан тыс жұмыстар әдістемесі
№ 12.Лекция Бейнелеу өнері сабағында түр мен түсті тәрбиеде қолдану.
№13 .Лекция Бейнелеу өнері сабағында оқушыларға ою.өрнекті салдыру жолдары.
№14.Лекция Оқушыларды бейнелеу өнері шығармаларымен таныстыру әдістемесі
№15 .Лекция Бейнелеу өнері сабағында оқушыларының шығармашылық қабілетін дамыту жолдары
№2.лекция Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы еңбекке баулу мен бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
№ 3.Лекция Бейнелеу өнерінің түрлері
№ 4.Лекция. Бейнелеу өнерін психологиялық педагогикалық тұрғыдан оқыту тәсілдері
№5.Лекция. Қазақ халқының дастүрлі қол өнері
№6.Лекция Бейнелеу өнерін оқытудың баланың психологиялық ерекшеліктері мен дәлелденгендігі туралы
№7.Лекция Сәнді.қолданбалы және еңбек сабағында оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру
№8.Лекция Бастауыш сынып оқушыларының жеке бастық қасиетін бейнелеу өнері арқылы дамыту жолдары
№9.Лекция Бейнелеу іс.әрекеті арқылы балалардың эстетикалық талғамын дамыту.
№10.Лекция
Бейнелеу өнерін дәстүрлі емес сабақ түрінде өткізі тәсілдері
№11.Лекция Бейнелеуөнері туралы сыныптан тыс жұмыстар әдістемесі
№ 12.Лекция Бейнелеу өнері сабағында түр мен түсті тәрбиеде қолдану.
№13 .Лекция Бейнелеу өнері сабағында оқушыларға ою.өрнекті салдыру жолдары.
№14.Лекция Оқушыларды бейнелеу өнері шығармаларымен таныстыру әдістемесі
№15 .Лекция Бейнелеу өнері сабағында оқушыларының шығармашылық қабілетін дамыту жолдары
Мектептегі бейнелеу өнері - басқа оқу пәндеріне ұқсамайтын өзіндік атқаратын міндеті мен тәрбиелік мүмкіндігі зор пән.
Оның басты мақсаты - өмір шындығының қос қоғамдық ерекше тәлім тәрбие беру. Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды , оқушылардың табиғат сұлулығын ,халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның мүмкіндігінше өзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білуді қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің жалпы оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып жатады. Сол себепті әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің тығыз бірлігі осы өнерді меңгертеудегі негізі болып табылады.
Бейнелеу өнер сабақтарында оқушылардың практикалық білімі мен көркемдікті түйсіндік үйлесімді ұштастыра білуге шындық пен өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін, шығарманың ынтасына өнерге деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдық дүние танымының қалыптасуына ықпал етеді. Айналадағы өмір шындығы көріністерін көркем бейнелеу әдістері мен тәсілдерін меңгеру белсенді шығармашылық жұмыс.
Оқушыларды еңбекке тәрбелейді , қарапайым заттарға эстетикалық билік талғам тұрғысынан қарауға табиғат пен адам жасаған сұлулықты қорғаи білуге баулиды.Бастауыш кластарда бейнелеу өнерін оқыту ісі алда мынадай міндеттер қояды.Оқушылардың көркем мәдениет құбылыстарды олардың қоғам өміріндегі мәні.
Оның басты мақсаты - өмір шындығының қос қоғамдық ерекше тәлім тәрбие беру. Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды , оқушылардың табиғат сұлулығын ,халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның мүмкіндігінше өзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білуді қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің жалпы оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып жатады. Сол себепті әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің тығыз бірлігі осы өнерді меңгертеудегі негізі болып табылады.
Бейнелеу өнер сабақтарында оқушылардың практикалық білімі мен көркемдікті түйсіндік үйлесімді ұштастыра білуге шындық пен өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін, шығарманың ынтасына өнерге деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдық дүние танымының қалыптасуына ықпал етеді. Айналадағы өмір шындығы көріністерін көркем бейнелеу әдістері мен тәсілдерін меңгеру белсенді шығармашылық жұмыс.
Оқушыларды еңбекке тәрбелейді , қарапайым заттарға эстетикалық билік талғам тұрғысынан қарауға табиғат пен адам жасаған сұлулықты қорғаи білуге баулиды.Бастауыш кластарда бейнелеу өнерін оқыту ісі алда мынадай міндеттер қояды.Оқушылардың көркем мәдениет құбылыстарды олардың қоғам өміріндегі мәні.
1. Беда Г.В. «Бейнелеу өнерінің негіздері»
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов «Сурет салу және істеу әдістері.»
3. Б.Байжігітов «Өнер тарихы мен теориясы». А. 1981 ж.
4. Е. Каменова «Кемпірқосақтың түсі қандай.» А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров «Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру.» А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев «Методика преподавания изоб. Искусства в школе.» М. «Просв.» 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 ж.
9. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров «Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру.» А., Мектеп 1987 ж.
10. Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж.
11 Н.Н.РРостовцев «Методика преподавания изоб. Искусства в школе.» М. «Просв.» 1980 ж.
12. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 ж.
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов «Сурет салу және істеу әдістері.»
3. Б.Байжігітов «Өнер тарихы мен теориясы». А. 1981 ж.
4. Е. Каменова «Кемпірқосақтың түсі қандай.» А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров «Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру.» А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев «Методика преподавания изоб. Искусства в школе.» М. «Просв.» 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 ж.
9. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров «Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру.» А., Мектеп 1987 ж.
10. Ө. Жәнібеков «Қазақ қол өнерінің мәдениеті. » А., «Өнер» 1982 ж.
11 Н.Н.РРостовцев «Методика преподавания изоб. Искусства в школе.» М. «Просв.» 1980 ж.
12. Т.Мусалинов, М.Самылтыров «Бейнелеу өнерінің негіздері.» А.»Рауан» 1996 ж.
Лекцияның Қысқаша курсы
9 . Лекция сабақтарының мазмұны
№1-лекция Бастауыш сыныпта еңбекке баулу мен бейнелеу
өнерін оқыту әдістемесінің қалыптасу және негізгі даму кезеңдері.
(1 сағат)
Қарастырылатын мәселелер:
1. Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің қалыптасу және негізгі даму
кезеңдері.
2. Тыңдаушыларды бейнелеу өнері оқыту әдістемесі пәнімен таныстыру.
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Мектептегі бейнелеу өнері - басқа оқу пәндеріне ұқсамайтын өзіндік
атқаратын міндеті мен тәрбиелік мүмкіндігі зор пән.
Оның басты мақсаты - өмір шындығының қос қоғамдық ерекше тәлім
тәрбие беру. Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы өмір шындығын
көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды , оқушылардың табиғат
сұлулығын ,халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның
мүмкіндігінше өзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білуді
қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің
жалпы оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып
жатады. Сол себепті әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің
тығыз бірлігі осы өнерді меңгертеудегі негізі болып табылады.
Бейнелеу өнер сабақтарында оқушылардың практикалық білімі мен
көркемдікті түйсіндік үйлесімді ұштастыра білуге шындық пен
өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін, шығарманың ынтасына өнерге
деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдық дүние танымының
қалыптасуына ықпал етеді. Айналадағы өмір шындығы көріністерін
көркем бейнелеу әдістері мен тәсілдерін меңгеру белсенді
шығармашылық жұмыс.
Оқушыларды еңбекке тәрбелейді , қарапайым заттарға эстетикалық
билік талғам тұрғысынан қарауға табиғат пен адам жасаған сұлулықты
қорғаи білуге баулиды.Бастауыш кластарда бейнелеу өнерін оқыту ісі
алда мынадай міндеттер қояды.Оқушылардың көркем мәдениет құбылыстарды
олардың қоғам өміріндегі мәні.
Айналадағы шындық объектілері мен құбылыстары эстетикалық
тұрғыдан қабылдаи білуге баулу.
Балалардың көру мен есту ,баиқампаздық қабілетін бояу түстерін
ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.
Оқушылардың шындық пен өнерге деген белсенді эстетикалық сезімталдық
қабілеттерін тәрбелеу өнердегі икемділектерін дағдыларын еңбекке оқуға
паидалана білуге үирету. Туған халқының сәндік қолданбалы өнер
түрлерімен таныстыру.
Әрбір сабақта қазақ дәстүрлерінің үлгісін пайдалана отырып
әдепті тазалыққа сұлулыққа түсіне білуге тәрбиелеу.
Бейнелеу өнері оқыту барысында қолданылатын педагогикалық әдістің бірі
болып табылады.
Бейнелеу өнері пәнінің мүмкіндіг шексіз мұндай нақты бір шешім
болуы мүмкін емес, әр оқушының белгілі затты немесе құбылысты қалай
қабылдаса солай бейнелеуге тырысады.
Сондықтан бір оқушының тапқан шешімі екінші оқушының жұмысына
ұқсамайды. Осы жағдай кластағы барлық оқушының сабаққа толық ынтамен
қатынасуын қамтамасыз етеді, өйткені талантсыз оқушы жоқ, ойын үстінде
баланың творчествалық қабілет мүмкіндігі толық ашылады.
Бейнелеу өнерінен үй тапсырмасы берілмейтінін апталық сағат саны бір сағат
қана екенін және творчествалық тапсырмалармен жаттығулардың аздығын
ескерсек, ойын-тапсырмалардың бейнелеу өнерін оқытуда қаншалықтымаңызды
екенін байқау қйын емес. Бейнелеу өнерін оқыту барысында ойын
элементтеріаралас тапсырмалар беру оқушылардың сабаққа деген қызыушылығын
арттырып , олардың сабақта творчествалықпен жұмыс стеуіне себебін тигізеді.
Бейнелеу өнері сабақтары өзінің терең мазмұндылығымен оқушылардың
сабаққа деген ынта-ықыласын қызығуын, творчествалық шабытын арттыратындай
болу тиіс, деп көрсетілген.
Мектепте бейнелеу өнері туралы білім беруде оқушылардың кеңістік
жөніндегі ұғымын дамытудың маңызы зор. Оқушылар заттың бейнесін дұрыс
алғанымен , оның кеңістігі орналасуын дұрыс көрсете алмайды.
Бейнелеу өнерін оқыту программасында композиция теориясымен оның
бейнелеу өнерінің барлық түрлері жанырларына қатысты заңдылықтарымен,
бейнелеу әдістерімен таныстыру мәселесі де қамтылған.
Бейнелеу өнерінің адам үшін берері мол. Көркем шығармалар арқылы
өткен өмір тарихына назар аударып оны көз алдымызға елестете
аламыз.Бейнелеу өнерінің ерекшілігі суретшінің өз көзімен көріп түсінген
шындығын сол сәтімен айқын көрсетуінде . Сонау ерте заманда адам айнала
қоршаған ортасын қызықтырған табиғат құбылыстарын топыраққа балшыққа тасқа
түсіріп бейнелеген сол арқылы табиғат сұлулығын ұқты.Жан-жануарлардың
әрекетін мінезін зертттейді.Атам заманда жартастарға үңгірлерге қашап
салынған суреттер өздерінің шыншылдығымен әсерлігімен көрерменді
тамсандырды. Археолог Марселено Алътамира үңгіріндегі ертеден қалған өнер
туындылары бар. Осы үңгірде бейнеленген түрлі хайуанат суреттерінің
мұнан 40 мың жыл бұрын салынған екен. Сондықтан олар қазіргі заманға жеткен
ең ескі өнер туындысы болып табылады. Осындай суреттер Сахара,
Мексика,Амазонка өзенінің айналасы\нда өзіміздің елімізде Кавказ
тауларында Сібірде Қазақстан аймағында Қапшағай маңайында Шығыс
Қазақстан таулы аймақтарында тағы басқа жерлерде кездесіп жүр. Қола,
темір дәуірлерінде осы аймақта мекендеген біздің ата-бабаларымыздың
қолынан шыққан өнер шығармалары өзінің бейнелігілімен айтар ойының
тереңдігімен ғалымдар суретшілер назарын аударып отыр. Шығыс Қазақстан
обл. Бұғытас жартасынан табылған сурет.Бұл сурет өзінің көмегімен
үлкенділігімен өте шебер әдемі салынуымен көзге түседі.
Бұғының жалпы келбетін оның дене мүшелерінің салыстырмалы
өлшемдерін дәл бере білген. Олардың шеберлігі соншалық жануардың кейбір
мінез-құлқын көрсететін дене мүшелерін дәл сала білген. Ерте
дүние адамында шыншылдық пен байқампаздық қасиеті цивилизациясы жоғары
елдердің адамдарына қарағанда әлеқандай дамыған сондықтан біз ерте дүние
өнерін жай кездейсоқтықтан туған деп қарамай оған көп көңіл бөліп
қастерлеу қажет. Өйткені өнердің бастауы бұлағы. Келе-келе сурет өнерінің
дамуы арқасында сәулет өнері мүсін живописъ өмірге келді. Енді адамдар
сәулетті сарайлар қалалар ірі қорғаныс құрылыстарын салды. Ғажайып
мүсіндер туғызды. Жартастан адам таңданарлық өнер кереметтерін туғызды.
Әлем өнерін айтқанда оған өзінің үлесін қосқан тамаша өнер
туындыларынқалдырған ата-баба өнері өнер мәдениеті жағынан сол
кездегіесік ,алтын адамы алтыннан тігілген алтын адам киімі сирек
кездесетін өнер туындысы.Сурет салу үшін үйрену өзімізге ұнаған табиғат
денелерін көріністерін түрлі-түсті бояулар арқылы бейнелеуде алдыменен
табиғат денелерінің сәнділігін әдемілігін тану денелердегі әдемілікті
көру. Сол әдемілікті көру оны халыққа көрсету суретшінің міндеті.
Сурет пен бейнелеу өнері бұған қол өнерді қоспағанда қазақ
халқында кеш дамыған кәсіптің бірі. Ерте заманда шариғатты қатты
ұстаған мұсылман елі бейнелеу өнерін әсіресе сурет салуды оның ішінде
адам бейнесін салғызбаған.Сол кезбегі өнерге ұмтылған азаматтарға кінә
тағылаиын болса егер де салынған адам бейнесін көретін болсақ ол адамды
жазаға тартқан соққыға жыққан болар еді. Шариғаттың тәртібі бойынша
адам бейнесін салуға қатал тиым салынған. Сол себептен қазақ халқының
өнері Ұлы Октябръ революциясынан кейін дамыды. Живописъ өнеріне алғаш жол
тартқан 20-30 жылдары Ә.Қастеев. болды.Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы
өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшіліктерін танытуды оқушылардың
табиғат сұлулығын халық өмірінің көріністерін тұрмыс салтын мерекелерін
еңбек түрлерін жүйелі түрде қабылдауы және мүмкіндігінше өзінің көркем
бейнелеу жұмыстарында қолдана білу. Машықтарын қалыптастыруды көздейді.
Бейнелеу өнері сабақтары оқушылардың практикалық білім мен көркемдікті
түсінуін үйлесімді ұштастыра білген, өнердегі әсемдікті сезіне
білген,шыңдалу биіктігіне көтерілді. Әсіресе мүсін өнері көне грек
дәуірінде дамыды. Солардың бірі екі қанатты қыз баланың бейнесі апалы-
сіңлілі оларды муза деп атады. Өнер мен ғылымды мәңгі жастық шақты
паш ететін өнер туындысы болды. Жалпы бейнелеу өнері , суретші қауымы
арасында үлкен дағдарысты әңгімелер туғызды.
№2-лекция Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы
еңбекке баулу мен бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
(1 сағат)
Қарастырылатын мәселелер:
1. Бейнелеу өнеріне, бағдарламасының мазмұнын ашуда Қазақстан бейнелеу
өнерінің ерекшеліктері
2.Қазақстан Республикасының бейнелеу өнеріне қатысты жаңадан 1-
сыныптарға арнайы шыққан оқулықтарға анализдік талдау жасау
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
Лекция мәтіні:
Бейнелеу өнерін оқыту программасында композиция теориясымен оның
бейнелеу өнерінің барлық түрлері жанырларына қатысты заңдылықтарымен,
бейнелеу әдістерімен таныстыру мәселесі де қамтылған.
Бейнелеу өнері программасында бірінші класста композиция бойынша жұмыс
істегенде қағаз бетіне үйлесімді орналастыру, ал мүсіндеу және сәндік
суретте тұтас бейнені сала білуге үйрету керек, екінші класста оқушылар
композиция үшін обьектіні өздері таңдап , түрлі суреттер сала бастайды.
Үшінші класта композициямен кеңістіктегі заттардың үйлесімділігін сақтаңдар
басты көңіл бөлінеді. Сурет салу 4-6 кластарда суреттің мәніне байланысты
кеңістіктегі қалпын түс ерекшеліктерін нәрсенің үстіне түсіп тұрған жарықты
үйлестірумен тығыз байланысты делінген.
Сәндік сурет салу бейнелеу өнері сабақтарының бір түрі.
Оқушылардың бейнелеу жұмысы кезінде олардың өрнекті формат бетіне
орналастыруына, бояу кезінде қылқалам мен жұмыс істеу әдістеріне назар
аударамыз.
Сабақ соңында жақсы жасалған жұмыстарды оқушыларға көрсете отырып
бағалаймыз.
Бейнелеу өнерінде алдыңғы көрініс, ортаңғы көрініс, соңғы
көрініс деген ұғымдар кеңістік ұғымын білдіреді. Кеңістіктегі суретшіге ең
жақсы орналасқан заттардың бейнесі алдыңғы көрініс деп аталады.
Заттардың кеңістіктегі орналасу қалпын көрсету үшін, алдыңғы көріністердегі
бейнелеу анық етіп штрихталып, соңғы көріністердегі бейнелер оған қарағанда
бұрыңғырлау етіп көрсетіледі. Оқушылар сурет салу негізінде перспектива
заңдылықтарын білмегендіктен кемшіліктері осыған байланысты болып жатады.
Ұстаздық мамандықты жете меңгеру, кәсіптік даярлығын өрістетіп
отыру.Бейнелеу өнері басқа оқу пәндеріне ұқсамайтын өзіндік атқаратын
міндеті мен тәрбиелік мүмкіндігі зор.Оның басты мақсаты өмір шындығының қос
қағымдық ерекше бір мезетін көркем бейнелеу арқылы мәңгілікке тоқтаудың қыр-
сырын балаларға үйрету содан эстетикалық тәлім тәрбие беру.Бейнелеу өнерін
оқыту айналадағы өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды
оқушылардың
табиғат сұлулығын халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның
мүмкіндігіншеөзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білу машықтарын
қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің жалпы
оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып жатады.Сол себепті
әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің тығыз бірлігі осы өнерді
меңгертудегі негізгі болып табылады.Бейнелеуөнері сабақтарында оқушылардың
практикалық білімі мен көркемдікті түйсінуін үйлесімді ұштастыра
білуге,шындық пен өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін шығарманың ынтасына
өнерге деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдың дүние танымының
қалыптасуына ықпал етеді.
№ 3-Лекция Бейнелеу өнерінің түрлері
Қарастырылатын мәселелер:
1. Кескіндеме, гарфика, мүсін, сурет, сәулет өнері
2. Портрет, пейзаж, натюрморт.
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Бейнелеу өнері алуан қырлы да алуан түрлі.Онда жұмыс істеудің
методтары мен техникасы туралы практикалық мағлұматтар берместен бұрын
оның түрлерімен және жанрларымен
танысқан жөн. Сәулет өнері ,скулъптура , живописъ өнердің басты үш түрі
болып есептелінеді. 19 ғ. аяғына қарай өнердің бір түрі графика дербес
түрге айналды. Соңғы жиырма жылдықта өнердің дизайн сияқты түрі де айқын
бейнесін тапты.Сәулет өнері әрқашан да пластикалық өнердің ішінде ең
бастысы болып келеді.
Ол дәуір идеясы мейлінше күшті өз заманының бейнелеу
өнерлерінің мүсін мен сұңғаттың стилъін анықтап отырды.
Мұның өзі әрі ұзақ жасайтын өнер. Египеттік пирамидалар немесе
Американ үндістері ежелгі храмдары сан мың жылдаған тұрып
Бізге дейін жетті.Сәулет өнері бұл адам қызметінің ерекше түрі мұнда
техника мен өнер пайда мен әсемдік бірге өрілген.
Бейнелеу өнерінің барлық түрлерінің ішінде біздің сезімізге
әсер етуге мейлінше қабілетті өнер болып табылады. Дарынды архитекторлар
жасаған әрбір құрылыста әрбір ғимаратта өзіндік бет-бейне бар оған ерекше
көңіл күй берілген.Ленинградтағы қысқы сарай ол парадтық салтанаттылық
құлпырған сәнділік пен байлық әсерін туғызады. Үйдің композициясымен оның
құрылысының логикасымен бөліктерімен пропорцияларымен оның деталъдары
мен әшекей сипатымен және суретімен анықталады. Мүсін өнері-бұл еш
толқымастан бейнелеу өнері деп атауға болатын өнер.Ол шынында адамдарды
,хайуанаттарды түрлі заттарды бейнелейді. Оның архитектурамен ортақ қатты
әрі ұзақ сақталатын материалдардан ағаштан
тастан металъдан жасалады. Бюст, статуя немесе бейнелер тобын жасау үшін
көп уақыт және көп еңбек әсіресе скулъптураны тастан шапқан кезде тіпті
жай дене күшінің өзі көп қажет.Оның есесіне ол,архитектура сияқты ұзақ
сақталады. Сондықтан көптеген скулъптуралық туындылар ғасырды емес
мыңдаған жылдарды басып өтіп мысалға ежелгі Мысырдың патша әйелі
Нефертитидің басы сияқты күні бүгінге дейін біздерді толғандырып
келеді.Скулъптураның әсерлік құралдары графикамен және живописъпен
салыстырғанда өте шектеулі. Мүсінші композицияға қоршаған ортаны кіргізе
алмайды, кеңістік тереңдігін бере алмайды фигуралардың өзімен олардың
формаларының жинақталуымен немесе өңделуімен қимылымен материалмен
фактурамен білдіруге тиіс.Скулъптурада материалды таңдау да ешқашан
кездейсоқ болмайды.Бұл образдың құрама сипаттамаларының бірі.
Суретші жұмысты ой елегінен өткізе отырып оған арналған белгілі
материалды да міндетті түрде есте ұстайды. Живописъ –бейнелеу өнерінің
неғұрлым бай әрі толысқан түрі онда бейнелеудің сан алуан мол құралдары
қолданылады. Суретшілер өнердің ұшы-қиырсыз осы саласының көбіне
өздері сүйген әуендер мен тақырыптарды таңдап алады.Біреулер
портретті,екіншілер пейзажды үшіншілер тарихи , соғыс немесе
тұрмыстық көріністерді бейнелеуге құштар.Бейнелеу өнерінің бұлай
сапталуы жанрларға бөліну деп аталады.Жанр сөзі француздың түр немесе тек
сөзінен шыққан.Живописъті мынадай
жанрларға бөлінеді. Натюрморт, пейзаж, портрет және тақырыптық картина.
Натюрморт бізге онда бейнеленген заттарды пайдаланған адамдардың өмірін
де суретшінің оларға деген көзқарасын ашып берді.
Пейзаж бұл табиғатты бейнелеу дербес жанр ретінде
Қытайда Жапонияда және басқа Шығыс елдерінде Еуропадан
ерте қалыптасты. Еуропалық живописъте ол алдымен Италияда пайда болды.
Содан кейін Голландияда ерекше жоғары дамыды.Орыс өнерінде пейзаждың
гүлденуі 19ғ. Соңына тура келді. Пейзаж-қайсібір жерлерді жәй
айнытпай бейнелей салу емес онда суретшінің сезімдері мен ойларын
берудің үлкен мүмкіндіктері жатыр. Адам өмірімен салыстырып қарағанда
табиғат өмірі мәңгілік сияқты. Бұлт торлаған аспан теңіз толқындары
ормандар мен таулар жүздеген мыңдаған жылдар бұрын қандай болса сондай
күйінде қалады. Бірақ осы бір өзгермейтін табиғатты алуан дәуір
суретшілері түрліше керіп түрліше бейнеледі. Голланд суретшілерінің
картиналарында теңіз үнемі дерлік романтикалық сарынсыз болып келеді.
Олар табиғат сұлулығын іңкарлықпен қызықтауға бейім емес. Олар үшін теңіз
сауда мен жұмыс орны тіршілік арекеті іздестіретін кеңістік.
Біздің атақты Маринисіміз Айвазовскийде теңіз-әрдайым
дерлік үрейлі дүлей күш , мөлдірлеу құпия сырлы тұңғиық . Орасан
зор толқындар қия жартастарға лап қояды. Адамдар, тіпті
кемелердің өзі де -осынау қаһарлы, өлшеуміз қуатты стихияда өте
кішкентай, дәрменсіз
де қорғансыз . Оның картиналары әсем стихияға деген тәнтілікке,
романтикалық сүйіспеншілікке бөленген.
Бейнелеу өнерінің негізгі мақсаты сурет салып үйренуге
оқушылардың сауатын ашу шығарма шығарманың қабілетін дамыту
эстетикалық талғамын арттыру.Бейнелеу өнері сабағының міндеті:
1.Бейнелеу өнерінің түрлері жайлы қысқаша мағлұмат беру.
1. Оқушылардың сурет салуға икемділік дағдыларын қалыптастыру.
2. Сурет салудың әдіс-тәсілдерін меңгерту.
Оқушыларға бейнелеу өнері пәнінен сапалы білім беру үшін әрбір ұстаз
шығармашылықө жолмен ізденіп, рзық тәжірибенің ұтымды жақтарын
пайдаланған жөн.
Бейнелеу өнері пәнін оқытуда мұғалімге мынадай талаптар қойылды.
--мұғалім бейнелеу өнері пәнінің мақсатын,мазмұнын, бағдарламаларын
толық меңгеруі тиіс.
---мұғалімнің жаңа материалды түсіндірудегі жоғары болуы қажет.
---сурет салып үйретуге арналған дидактикалық көрнекі құралдар
сабаққа қойылатын жоғары талапқа сәйкес орындалуы тиіс.
---берілетін сәйкес тапсырмалар жүйелі түрде ,оқушылардың сауатын
білім алуына тікелей әсер етуі қажет.
Оқушыларға арналған сурет салу
ережесі.
---сурет салуға арналған құрал-жабдықтар талапқа сай болуы қажет.
---сурет салуға арналған тақтайша немесе арнаулы молъберт көзден 40-
45см қашықтықта болуы тиіс.
---оқушы сурет салу барысында кеудені тік ұстауы керек.
---карандашты үш саусақпен ұстаған орынды,бас бармақ,сұқ қол,ортан
қол.
---нәрсеге қарап сурет салған кезде оқушы орнын ауыстырмағаны жөн.
---сурет салатын қағазға күннің сәулесі немесе артық көлеңке
түспеуі қажет.
----бояумен сурет салғанда табиғи жарықты пайдаланған орынды.
---сурет салуда икемді қимылдап,ұқыпты орындауға дағдыланған жөн.
Мұғалім оқушылардың сурет салуға үйрету негізінде бейнелеу өнеріне
байланысты ережені мұқият сұрап отыруы тиіс.Бейнелеу өнері сатағында әр
түрлі құрал-жабдықтар қажет.Әрбір құралмен дұрыс жұмыс істеудің маңызы
зор.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге
жүктеледі.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге
жүктеледі.
Сурет салуға арналған құралды дұрыс пайдалану үшін атқаратын ролін жақсы
білген орынды.
алуан түрлі болады.
№ 4-Лекция. Бейнелеу өнерін психологиялық педагогикалық
тұрғыдан оқыту тәсілдері
Қарастырылатын мәселелер:
1.Педагог ғалымдардың бейнелеу өнері жаилы айтқан ой -пікірі.
2. Олардың методикалық тәсілдері педагогикалық тұрғыдан оқыту
тәсілдері.
Әдебиеттер:
1. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
2. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
3. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
4. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
5. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
6. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
7. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Студенттердің эстетикалық сезімі мен әсемдікті қабылдау
қабілетін дамыту, саяси-идеялық, адамгершілік тәрбиесін беру, өнерге деген
қызығушылық пен сүйіспеншілігін ояту, творчестволық ойлау қабілеттерін
арттыру бейнелеу өнері пәнінің басты міндеттері болып табылады. Сабақ
барысында ойын элементтері аралас тапсырмаларды қолдану, бейнелеу өнерін
оқыту барысында қолданылатын педагогикалық тәсілдің бірі болып табылады.
Студенттердің творчестволық қабілеттерін арттырудабейнелеуөнеріпәнінің
мүмкіндігі шексіз. Мұндай нақты бір шешім болуы мүмкінемес, әрстуденттің
белгілі затты немесе құбылысты қалай қабылдаса солай бейнелеуге тырысады.
Сондықтан да бір оқушының тапқан шешімі екіншіге ұқсамайды. Бейнелеу
өнеріне үй тапсырмасы берілмейтінін, апталық сағат саны бір сағат қана
екенін және творчестволық тапсырмалар мен жаттығулардың оздығын ескерсек
ойын тапсырмалардың бейнелеу өнерін оқытуда қаншалықты маңызды екенін
байқау қиын емес. Бейнелеу өнерін оқыту барысында ойын элементтері
аралас тапсырмалар беру оқушылардың сабаққа дейін қызығушылығын арттырып
,олардың сабақта творчествалықпен жұмыс істеуіне септігін тигізеді. Ойын
тапсырмаларды сабақтың барлық кезеңдерінде пайдалануға болады, бұл
студенттердің жалпы дайындығына, даму деңгейіне, білім тереңдігіне
байланысты болады. Бейнелеу өнерісабағында, ойын элементтері аралас
тапсырмалар жеке обьектігі ретінде сирек қолданылады. Оның сабақта
оқытылуға тиісті программалық материялдық құрамдас бөлігі ретінде қаралғаны
дұрыс. Ойын тапсырмалары оқу материалынақосымша бола отырып, сабақтың
дидоктикалық мүмкіндіктерін кеңіте түседі. Ойын тапсырмалар мен бойытылған
оқу материялы таным мен қызмет обьектісі болып қана қоймай, оқушылардың
ақыл-ойын, творчестволық мүмкіндіктерін арттырады. Бейнелеу өнері
программасында Көркем өнер ісі балалардың эмоциясында жағымды әсер етіп,
оларға қуаныш әкелетіндей болу керек . бейнелеу өнер сабақтары өзінің терең
мазмұндылығы мен оқушылардың сабаққа деген ынта-ықыласын, қызығуын,
творчестволық шабытын арттыратындай болуы тиіс. Шешімін табу оны толық
қабылдауын қамтамасыз етуден басталады. Кейбір жағдайларда әр-түрлі
кескіндермен бейнелеп көрсетуде көмек көрсетеді.Оқу материялдарын меңгнру
үшін, қолданылатын педагогикалық тәсіл болғандықтан оның мазұмнына терең
үңілуін қадағалау керек. Тексеру мақсатында кейбір мазмұнның қайта ойтып
шығуды сұрауға болады. Кейбір, оқушы қиналған жағдайларда негізгі
тапсырмаға ұқсас тапсырманы алып келеді.
Мектепте бейнелеу өнері туралы білім беруде оқушының кеңістік жөніндегі
ұғымын дамытудың маңызы зор. Мұндай кеңістік туралы берілетін білім
мазмұнынанықтап, психологиялық, педагогикалық тәсілдерді дұрыс шешуді қажет
етеді. Сондықтан қазір бейнелеу өнерін оқыту барысындакеңістік туралыұғымын
қалыптастыруғазор маңыз берілуі қажет. Алдағы уақытта бейнелеу өнерінің
әдістері мен тәсілдері дамытыла беруі қажет.Сабаққа байындық барысында
көптеген өнер шеберлері мен олардың картиналары мен таныстырылады ,
суретшілер шығармалары мен жүйелі бейнелеу өнері туралы білімдерін
жетілдіреді. Осылайша білім қоры сапалы бола түседі. Қазақ халқының өмір
тұрмысына тереңдей ұңілсек, мәдениет дәстұрінің үзілмей бүгінгі ұрпаққа
жетуіне бірден-бір себеп халықтық педагогика. өзінің тәрбиелік, тәсілін
жоғалтпай келе жатқан көркемдікпедагогиканы, қазіргі таңда мектеп өміріне
енгізу, бейнелеу өнерісабақтарында қолдану заман талабына айналып отыр.
Тұрмыста жиі қолданыоған қарапайым заттарды салып үйрету, олардың
формасымен , түр-түсімен т.б. көркемдік ерекшеліктері мен таныстырудың әділ
– тәсілдерін көрсету. Балаларға бейнелеу өнерінің түрлері, туралы түсінік
беру мақсатында жоғарыдағы көрсетілген шығармаларға талдау жасалады.
Бейнелеу өнері сабақтарында тапсырма қолдану, көркемдік білім беру мен
эстетикалық, тәрбие беру саласындағы жаңа әдістерінің бірі. Оқушылардың
таным қабілетін дамытып, өнерге деген қызығушылығын арттыратындығын,
бейнелеу дағдыларын қалыптастырып, творчестволық белсенділігін жоғары
дәрежеге көтеретіндігін көрсетеді. Алдағы уақытта бейнелеу өнері
сабақтарында қолданудың формалары, әдістері мен тәсілдері дамытыла
Психологияда ұғымдарды жалпы және арнаулы қабілет деп бөледі. Бейнелеу іс-
әрекетіне деген қабілеттілік арнаулы қабілет қатарына жатады.
Әрбір қабілет жетекші, негізгі және құрастырушы фонға бөлінетін
психиканың ерекшеліктеріне тәуелді күрделі құрлымға ие.
Бекйнелеу іс-әрекетіне қабілеттің жетекші қасиеттері қиялдау болып
табылады, қиялсыз ойдың өз көрінісін табуы мүмкін емес.
Бейнелеу қабілетінің құрылымында оның негізгі қасиеттері қабылдауды
қамтамасыз ететін жоғарғы табиғи қару сезімталдығы: дағдылалды шапшаң және
жақсы меңгеруге көмектесетін қолдың еоекше іскерлігі облып табылады.
Бейнелеу іс әрекетін қамтамасыз ететін және осы іс- әрекеттер
фонынқұрайтын қасиеттер белгілі бір эмоциялық көңіл-күй болып табылады.
Бейнелеу іс-әрекетіне қабілеттілік әр адамның бойында дамыған болуы
мүмкін. Бірақ осы іс-әрекетке туа біткен жақсы нышандары бар адам өнер
саласында шығармашылықпен жұмыс істей алатындай дәрежеге дейін қабілетін
дамыта алады, бұл кезде қолайлы нышандарды неғұрлым аз адамдар қабілетін
заттарды сауатты, графикалық жағынан дұрыс бейнелей алатындай дәрежеге
дейін ғана дамыта алады.
Бейнелеу өнерін дамыту үшін маңызды мәні бар анатомо- физиологиялық
ерекшеліктерді қарастырған жөн. Кез-келген саладағы қабілеттілікті
дамытуда үлкен ролъ жоғарғы дәрежелі
нерв қызметінің үлесіне тиеді. Павлов адам бойында оның қабіоетін
анықтайтын жоғарғы дәрежелі нерв қызыметінің екі типі- көркемдік және
ойшылдық (ақыл – ой) туралы жазған болатын. Жеке адамдарды
дамытудағы басты факторлардың бірі – тәрбие. Тәрбие балалардың жас және
дербес ерекшеліктеріне дайындығы мен даму дәрежесіне лайық іске асырылады.
Тәрбие арқылы оқушылардың іс-әрекеттері үшін, тәрбиеші тәрбиенің құралдары
мен әдістерін формаларын іздестіреді. Тәрбие алдын-ала жасалған арнаулы
жоспарынша бағыттала , ұйымдасып жүргізіледі. Оқыту процесі –бұл мұғалім
мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттерінің барысында
шәкірттерге білім беру міндеттерін шешу. Оқыту процесі - тұтас
педагогикалық процестің бір бөлігі.
Оқыту процесінде оқушылардың ақыл-ойы дамиды,танымы, практикалық
іскерлігі, дағдысы қалыптасады .Оқыту процесін басқару үшін оның жүйесін,
құрылымын, бөліктерін , заңдылықтарын, өзара байланысын жете білу керек .
Оқыту процесі жүйе ретінде қарастырылады, ал өзінің белгілі құрылымы мен
бөліктері мен сипатталады. Олар:
1) Ғылыми білімнің , іскерлік, және дағдының жүйесі (білім беру мазмұны)
2) Мұғалім, оның өмірі , ғылыми көзқарасы және оқушылармен қарым- қатынасы
(сабақ барысы.)
3) Оқушылар сынып ұтымы (оқу іс-әрекеті)
4) Оқыту әдістері.
5) Оқытудың материалдық құралдары, дидактикалық және оқытудың техникалық
құралдары.
6) Оқыту нәтижелері.
Білім – адамзаттың жинақтаған (нәтижесі) тәжірибесі, заттар мен
құбылыстарды, табиғат қоғам заңдары және нәтижесі. Білімді жеке адамның
игілігіне айналдыру үшін , оны ойлау операциясын талдау , синтездеу,
салыстыру, жіктеу, жинақтау арқылы терең ұғыну қажет. Оқушы ойлау
операциясына сүйеніп өз білімін шындыққа айналдырады. Бұны дамытып
отырудың негізгі ережесі яғни оқушылардың таным іс -әрекетін дамыту, оларды
өз бетімен ізденуге , зерттей білуге және жақсы білімді еркін игеруге
үйрету.
Іскерлік - алған білім негізінде оқушылардың практикалық
әрекетті іске асырылады. Білімсіз қандай болса да іскерлік мүмкін емес.
Мысалы: сауатты жазу үшін граматикалық ережелерді білу керек . Өлшеу
сызғышын пайдалану үшін физика біліміне сүйену қажет. Сурет жақсы салу үшін
композиция , бейнелеу өнері , сурет пәндерін жақсы теру қажет.
Дағды – қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетке машықтандыру. Тез
оқу дағдысы – жүйелі түрде жаттығу нәтижесі. Оқу процессінде білімнің,
іскерліктің, дағдының өзара байланысы бірлігі оқушылардың таным қабілетінің
(зейін, байқағыштық, ес, қиял, ойлау) дамуына мүмкіндік туғызады. Оқыту
екі жақты процесс онда мұғалім мен оқушылардың ынтымақтастық іс-әрекеттері
жүзеге сырылады. Мұғалім оқушыларды білім алу әдістері мен тәсілдерін
үйретеді . бұл сабақ беру процессі. Оқушылар сабақта түрлі іс - әрекеттің
барысында дамиды, олардың ғылыми көзқарастары қалыптасады. Бұл оқу
процессі . Оқу – бұл оқушылар іс - әрекеттерінің мәні обьективтік әлемді
танудың ерекше формасы. Оқыту процесінің қараулы күштері оқытудың
барысында қойылатын таным және практикалық міндеттер мен іскерлік дәрежесі
және ақыл-ой дамуының арасындағы қайшылық. Егер қойылған міндеттерді
шешуге оқушылардың шамасы келмесе , онда қайшылық оқытудың және дамудың
қозғаушы күштері бола алмайды. Қайшылық қозғаушы күштері ретінде пайда болу
үшін қажетті шарт , ол оқушылрдың ықтимал мүмкіндіктеріне сәйкес келуі
қажет. Оқытудың білім беру, тәрбиелік оқытудың дамыту функциялары бар.
Оқытудың білім беру функциясы – бұл адам баласын білім байлығымен
қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға іскерлік пен дағдыны игеруге
даярлау. Қазіргі кезеңде білімді толқ игеру үшін негізгі талаптарды еске
алған жөн .білімнің толықтығы – негізгі идеяларға түсіну үшін оқыту
процесінің негізгі звеналарын яғни танымдық іс - әрекетінің кезеңдерге іске
асыруды қамтамасыз ету.
Білімінің жүйелілігі , үйлесімділігі, қисынды бірізділігі.білімнің
ұғымдылығы - оқушының өз бетімен ізденіп, білімді меңгеру үшін олардың
атын дамыту.білімнің әрекеттілігі – жаңа білім алу үшін бұрынғы білімді
шеберлікпен пайдалану мүмкін жасау. Оқытудың білім беру функциясы қазіргі
кезде ғылым негіздерін, іскерлікті, дағдыны игерген жоғарғы білімді адамды
дайындауды әлеуметтік міндетті шешуге бағытталуы қажет.
Оқу - оқыту процесіндегі оқушылардың іс - әрекеті . сабақ үстінде
оқушылардың жаңа материалмен танысуы түйсіктен және қабылдаудан
басталады. Түйсік сананың сыртқы әлеммен байланысы. Сезім мүшелеріне әсер
етіп, онда миымызда бейнелеуін түйсік деп атайды.
№5-Лекция. Қазақ халқының дастүрлі қол өнері
Қарастырылатын мәселелер:
1.Киіз үй
2. Шым –ши тоқу өнері
Әдебиеттер:
1. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
2. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
3. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
4. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Қазақ халқының қолөнері – халық тұрмысында ғасырлар бойы жиі
қолданылған өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу, т.б. сияқты
шығармашылық өнер жиынтығы. Қолөнер түрлерінің талай ғасырлық тарихы бар.
Қазақ өзінің күнкөріс тіршілігіне қажетті үй-жай салуды, киім-кешек тігуді,
азық-түлік өндіруді өзінің тұрмыстық кәсібі етіп, оларды орынды пайдаланып,
әсем бұйымдар жасаған. Сол себепті халық шығармасының барлық бүрі оның
қоғамдық тарихымен, күнкөрісімен, кәсібімен тығыз байланысты.
Халықтың қолөнеріне тұрмысқа қажетті жабдықтармен қатар, аң аулауға,
мал өсіруге жәнеегіншілікке қажетті құрал-жабдықтар да кіреді. Киіз үйдің
сүйегі, ағаш кереует, кебеже, сандық, кілем, сырмақ, т.б. заттарды халық
шеберлері өз қолдарымен жасап, түрлі нақыштармен әшекейлеген. Мұндағы
мәнерлер мен әдістер архитектурада кеңінен қолданылып келеді.
Б.з.д. мазарлар мен ескерткіштердегі сәнді ою-өрнектер, ағаштан ойылып,
тастан қашалып жасалған діңгектер халық қолөнеріндегі туындылар броып
табылады.
Мал шаруашылығына қажеті желі, шылбыр, ноқта, бұршақ, жүген, құрық,
бұғалық,тұсамыс, өре, шідер, кісен, қада, ер-тұрмандарды да халық даналығы
ойлап тапты. Зергерлік, кестешілік, оюшылық өнерді дамытты. Халық
өнерпаздары құмнан , тастан, саздан құмыра, ыдыс-аяқтар, мүйізден,
сүйектен, мал мен аң терілерінен әшекейленген нақышты мүліктер, домбыра ,
қобыз, сыбызғы, шаңқобыз сияқты музыка аспаптарын жасаған. Сонымен қатар
түрлі заттардан жасалатын бұйымдарды 4-ке бөлуге болады.
19 ғасырдың 20 ғасырдың бас кезінде қазақ халқының қолөнері ішінде киіз
үйдің сүйегін ағаш төсек жасау, ағаш өрнектеу ,кесте тігу, өрмек
тоқу,киіз басу кең өріс алды.
Бұл кезде ер-тұрманы мен белдік ,қыз-келіншектерге арнап
сәукеле,шашбау,білезік,сырға жасап оларды түрлі-түсті өрнектермен
әшекейлеу өнері өрістеген.
Ою-өрнек дегеніміз бұл ойға алған айқын өрнек ырғағымен
жасалынған ,қисық сызықты және геометриялық фигуралар бейнесін белгілі бір
тәсілге келтіру арқылы алынған түрлі-түсті өрнекпен бір заттың
әшекейленуі.Ол латфынның әшекей деген сөзінен шыққан.Тым ерте заманнан
бастап, дәстүрлі халық қолөнерінің барлық түрлеріне бірдей ортақ
болып келетін,әшекейлеудің негізі.Ертедегі қазақ оюлары мазмұны жағынан
үш түрлі ұғымды бейнелейді.Бірінші мал өсіру мен аңшылықты,екіншіден жер
су,көшіп-қону көріністері,үшіншіден ,күнделікті өмірде кездесетін әр түрлі
заттардың сыртқы бейнесі.Адам баласының дүниетанымы талғам түсінігі
әлемнің тұтастығын,өлшеусіз шексіздігін түсінуі қолөнер бұйымдарында
шартты бейнелерге айналып,ою-өрнекті көрініс тапты.
№6-Лекция Бейнелеу өнерін оқытудың баланың психологиялық
ерекшеліктері мен дәлелденгендігі туралы
Қарастырылатын мәселелер:
1.Төменгі класс оқушыларының ои-өрісін дамыту.
2.Психологиялық ерекшеліктер.
Әдебиеттер:
1 Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
2.Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
3. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
4. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
5. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
6. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
7. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Жастар психологиясы тәрбиесіне байланысты мектеп реформасынан
туындайтын тың міндеттердің бірі әрі аса маңыздысы алты жастан
бастап оқыту.Бұл жауапты міндетті мұғалімдер мен тәрбиешілер жүзеге
асырады. Оқытудың тәрбиелік мәні ақыл-ой тәрбиесіне қатысты
болғандықтан барлық салалар оқу материалдарын ұғымына сәйкес сай
тәсілдермен жүргізіледі.Оқыту мен тәрбиелеу тұтас бір процес.Оқудың
бейімділігі сипаты жөнінен оны тәрбиеден бөліп қарауға
кемейді.Өйткені адамгершілік ғылыми -атейстік тәрбие еңбекке үйрету
эстетикалық тәрбие сияқты тәрбие алалары тек оқыту процесімен
бірлікте ғана жүзеге асады. Әрбір оқу пәнінің мазмұны қалай да
оқушы дүниені материалистік тұрғыдан баулиды.Тәрбиеші оқушылардың
ақыл-ой тәрбиесін сабақтан тыс уақыттары жетіле түседі.Ол айнала
қоршаған ортаны өмір мен табиғат құбылыстарын жүйелі түрде
бақылауға үйретеді.Бұл балалдардың білімге құштарлығ,ы арттырып, ой-
өрісін кеңейтеді.Тәрбиеші сабақтан тыс уақытта балаларға көркем
шығармалар оқып, беруге тақпақ айтып олардың сүйікті кітаптары
туралы әңгімелесуге мүмкіндік табуы керек.
Адамгершілік сезім мен тәрбие Жас жеткіншектер тәрбиесіне
байланысты мектеп реформасынан туындайтын тың міндеттердің бірі әрі
аса маңыздысы алты жастан бастап оқыту.Бұл жауапты міндетті
мұғалімдер мен тәрбиешілер жүзеге асырады. Оқытудың тәрбиелік мәні
ақыл-ой тәрбиесіне қатысты болғандықтан барлық салалар оқу
материалдарын ұғымына сәйкес сай тәсілдермен жүргізіледі.Оқыту мен
тәрбиелеу тұтас бір процес.Оқудың бейімділігі сипаты жөнінен оны
тәрбиеден бөліп қарауға кемейді.Өйткені адамгершілік ғылыми -атейстік
тәрбие еңбекке үйрету эстетикалық тәрбие сияқты тәрбие алалары
тек оқыту процесімен бірлікте ғана жүзеге асады. Әрбір оқу пәнінің
мазмұны қалай да оқушы дүниені материалистік тұрғыдан
баулиды.Тәрбиеші оқушылардың ақыл-ой тәрбиесін сабақтан тыс уақыттары
жетіле түседі.Ол айнала қоршаған ортаны өмір мен табиғат
құбылыстарын жүйелі түрде бақылауға үйретеді.Бұл балалдардың білімге
құштарлығ,ы арттырып, ой-өрісін кеңейтеді.Тәрбиеші сабақтан тыс
уақытта балаларға көркем шығармалар оқып, беруге тақпақ айтып
олардың сүйікті кітаптары туралы әңгімелесуге мүмкіндік табуы
керек.Адамгершілік сезім мен тәрбие
Бастауыш сынывп оқушыларының дамуы және олардың тәрбиесі әр
жастағы оқушылардың дамуына қысқаша мінездеме бере отырып анатомия
физиологиялық пісіп жетілуіне психикалық және таным әрекетінің
жетілуі.Бастауыш сынып жасы олардың мектептің төменгі сынып оқуына
байланысты айтылады.Олардың негізгі ерекшелігі дене мүшелерінің
дамуымен байланысты айтылады.Олардың негізгі ерекшелігі мүшелерінің
дамуымен байланысты болып келеді.Бұл негізінен баланың шеміршектері
сүйекке айналып,бас жіктері жымдаса бітіп, жалпы қаңқалары бекіп нығая
дамиды.Мидың үлкен жарты шартының функциялары дамиды.Бұл процес өз
дамуын жедел жетілдіру сатысында омыртқа мен жамбас сүйектері жетілу
үстінде мұндайда болмашы күш ғана түсіру ауытқу туғызары
мүмкін.Бастауыш сынып оқушыларының дене дамуында кейбір ерекшеліктер
жедел жетілуі байқалады.Мектепке дейінгі баланың бойы 90 см салмағы
14кг 134 см дейін салмағы 32-35 кг болады.Оқу арқылы баланың таным
қабілеті дамиды.7-12 жастағылардың әсіресе ұжымдық ойындары жоғары
есептеледі.Ойын балаларды ұйымшылдыққа ғана емес жолдастық сезімге
тәрбиелейді. Сабақ жүйелері жалпы педагогикалық мақсатқа негізделген
материал мазмұнының сипаты мен оқушылар білімі деңгейіне
байланысты.Солай бола тұрғанымен бастауыш кластар үйін сабақты
дидактикалық мақсатқа қарай жүйелейтін.Ол қазіргі жағдайдағы сабақтың
негізгі типіне аралас сабақты жатқызады.Мұның дұрыстығы тәжірибе
жүргізген класс мұғалімдері жұмысында анықталды.Бастауыш класс аралас
сабақ түрі тиімді деп есептейтін ол алдымен кіші жастағы
балалардың зейіні әлі тұрақты еместігіне сондай-ақ сабақта жұмыстың
бір түрінен екінші түріне ауысып, отырудың қажеттілігіне байланысты.
№7-Лекция Сәнді-қолданбалы және еңбек сабағында
оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру
Қарастырылатын мәселелер:
1.Балаларды өрнектер мен әшекейлерді өздігінше жасауға оқыту методикасы.
2. Балалардың творчестволық қабілетін дамыту.
Әдебиеттер:
1. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
2. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
3. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
4. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
5. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
6. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Мазмұнының бағыты жағынан тақырыптық картиналарды өткен
заман оқиғаларын баяндайтын тарихи картиналар, шайқастар мен әскери
жорықтарды бейнелейтін батальдық картиналар және суретшілер өтіп
бара жатқан өмірдің күнделікті көріністерін кейіптейтін тұрмыстық
картиналар деп бөлу қабылданға Өмірдегі бар шындықты айнытпай көшіріп
беру яғни картина бетінде дәл көрсете немесе бояу түрлерімен нақты көрсете
білу немесе бояу түрлерімен өнерге жата бермейді. Живописъ тілінде
жазылу дегеніміз ол бояулар көмегімен шын өмірдің мәнін ашу оның сәндік
әсемдік адамның рухани байлығын көтерудегі маңызды мәселелеріне арналған
туындылар. Живописъ деген термин орыс тілінен алынған тірі жазу немесе
дәл шын жазып көрсету деген мағынаны береді. Суретші әрбір жұмысында оның
дарын болмаса болашақ туар туындының мәні болмайды нашар шығуы мүмкін.
Творчестволық дарынға мына мәселелерді жатқызуға болады. Өмірден жинаған
бай тәжірибенің арқасында суретшінің өз көзқарасы оның жазу әдістері
тақырыпты ашу барысындағы түрлі-түсті бояуларды таңдап алу қасиеттерін
бір колориттік шешімде жазуы тиіс. Айша Ғалымбаева, Г.Исмайлованың
еңбектерімен салыстыруға болады.
Живописъ сурет пәні сияқты ол да шындыққа өмірдің заңдылық
қасиеттеріне сүйенеді. Живописъті үйрену ол түрлі әдістерді
меңгеру яғни әсем сәнді бояу түстері арқылы нағыз бейне түрін
көрсете білу. Оған үйренуде ең басты міндеттердің бірі алдымен дұрыс
көре білу қасиетін түсте болады. Шөп жасыл,қар ақ помидор қызыл.Осы
түстер живописъ өнерінде дене түстер деп аталады. Жұмыс барысында
суретші осы дене түстерін таза күйінде пайдаланбайды. Бұндай қасиет
суретшілерге үлкен тәжірибенің арқасында келеді. Дене түстері жарыққа
байланысты жиі өзгеріске ұшырап отырады. Мысалы, қызыл түсті қызанды жасыл
шөптің үстіне орналастырсақ қызанның дене түсі әлде қайда өзгеріске
ұшырайды. Ашық қызыл түсті бояуының түрі төмендейді.осындай өзгерістерді
құбылмалы дене бояу түрлері деп атайды. Құбылмалы дене бояу түрлері дене
бояу түріне қарағанда әлде қайда күрделі болып келеді.Табиғи ортаның
өзгеруіне байланысты жарық, сәуле құбылмалы дене бояу түрлері де өзгеріске
ұшырап отырады. Бұндай жағдайды табиғат көрінісін бейнелеп жатқан
суретшілердің жұмыстарынан
жиі байқаймыз егерде табиғаттың белгілі бір көрінісін суретші екі
мезгілде таңертең түсте жазатын болса онда жазылған екі картинадағы
көріністер екі түрлі болады.
Алғашқы картинада суық бояулар түрі басым соңғы картинада жылы бояулар
түрі көп болады. Сол себептен де осы өзгеріске орай суретшілер табиғи
көріністі бір мезгілде бейнелеуге тырысады. О. Таңсықбаевтің
картиналарында таңертеңгі сәтттер
көп бейнеленген әсіресе күн шықпай тұрғандағы мезгілдер
суретші күніне жарты сағаттан жұмыс істеп тұрған яғни таңғы бестен нұсқа
арқылы жұмыс жүргізіп отырған суретші ең алдымен дене бояуларын не
себептен өзгеріске ұшырап жатқандығын түсінуі тиіс. Табиғи орта жарық
күші ауа райы осы мәселелерді толық меңгергеннен кейінжазылар картина
эстетикалық жағынан әсем болады. Шынында да көп нәрсе әсіресе денелер мен
денелер мен орта қайткен күнде де табиғи немесе физикалық химиялық
байланыстарда болып отырады. Себебі күннің түсуі әсерінен жарқын жатқан
бояу түстері бір-біріне әсер етсе яғни бір бояу түрі екінші бояу түрін
өзіне жатады. Бір жылдың ішінде төрт мезгіл белгілі өздеріне сай
бояу түстері бар. Қыс мезгілі үлпе ақ қардың түсіне сай табиғат
көрінісіне ақ бояуға бөленсе жаз мезгілі жасыл жапырақтарға шалғындарға
көмілген жайма шуақ жасы-көк бояу түсіне енгендігін байқаймыз немесе
күзде сары алтынға қапталған күз мезгілін еске аламыз.Міне осыған
байланысты суретшілердің қызметінде көп кездесетін бір терминнің түрі ол
колорит.колоритті меңгермеген суретші өз маманының беделді азаматы бола
алмайды.колорит-дегеніміз бірнеше бояу түсі. Колоритті ажырата білу өте
сирек кездесетін қабілет. Орыс сурешілері арасында бұл жағынан Суриков
айрықша көзге түскен. Суреткер өмір шындығының ақиқаттығына әсемдік
арқылы береді десек де адамды жан-жақты жарасымды дамытып жетілдіру
мұраты алдыменен ақылды орындалмақ.
Балалардың бойында көркемдік қабілеттерін дамытуға
қамқорлық жасай отырып педагог балалардың сурет салуға, мүсін
жасауға және тағы басқаларға назарын, ықыласын аударудың алғашқы
қозғау салушы факторлары болып табылатын сәттерді білуге тиіс затты
немесе құбылысты-ашық түсті картинкаларды, кітапшаларды,
ойыншықтарды, мерекелік көріністерді қабылданған кездегі баланың
терең эмоциялық тебіреністері көбіне осындай факторлардың бір
қызметін атқарады. Эмоциялық тебіреніс баланың бойында белгілі бір
құбылыс туралы маңындағыларға әңгімелеп беруге және мұны бейнелеу
құралдарымен көрсетугедеген қажетсінуді тудырады. Суретті сала
отырырып бала бақылау кезінде пайда болған эмоциалық көңіл-күйді
тағыда бастан кешіреді.
Ол сурет салу процесінен орасан зор лаззат алады. Балада күн сайын
айналасындакөргендердің бәрін бейнелей беруге деген тілек пайда
болады. Сурет салушыны немесе мүсін жасаумен, конструкциалаумен
айналысушыны бақылау көбіне бейнелеу өнеріне қызығушылықтық пайда
болуына түрткі болады.
Ересек адамдардың суретте, мүсінде, живописьте айқын оброздарды
жасау процесі балаларға өшпес әсер қалдырып, олардың өз күштерін
байқап көруге деген тілегін тудырды. Сондықтан Б. В. Иогансон Адам
өз бейімін айқын сезінуі үшін адам қабілеті тек қозғау салуды
күтеді деп көрсетеді.
Педагогтың жеке басының үлгісі, көмегі , көрсетуі, түсіндіруі баланың
көркемдік қабілетін дамытуға орасан зор ықпал жасайды.
Ақшақар ертегісіне салынған иллюстрациаларда суретші А. Ф.
Пакашов Ақшақардыңобразын балу түсінің көмегімен болып көрсетеді.
Ақшақар көгілдір түспен бейнеленсе, ал оның айналасындағы адамдар
мен заттардың барлығы өмірдегідей түспен боялған. Мұндай тәсіл
Ақшақардық нәзіктігін, ғажайыптығын баса көрсетуге көмектеседі.
Балалар қиал ғажайып образын ерекше бейнелеу формаларын, түстерін
талап ете алатынын түсінеді.
Сондай-ақ картинкалар арқылы балалар суреті құрудың түрлі
композитциалық тәсілдерімен бірінші және екінші қатарды берумен,
форматты таңдап алумен және тағы басқа мен танысады
Балалардың бейнелеу әрекетінде шығармашылық қабілеттері
дамуды, мұның өзі эстетикалық мұғалімнің негізгі маңызды
міндеттерінің бірі болып табылады.
Сабақтарды ұйымдастыру және жабдықтау да балаларға эстетикалық тәрбие
беруге жәрдемдесуге тиіс. Ең адымен тазалық, тәртіп болды
матерйалдар ұқыпты орналасуы тиіс, карандаштар мұқиат ұқыпталып,
қағаздар түзу кесілуі сазбалшық белгілі бір формада дөңгелек немесе
биік тәріздес иленуі және тағы басқа болуы тиіс.
Керек жарақтарды ұстол үстіне оларды пайдалануы ыңғайлы әрі оңай
болатындай етіп орналастыруға тиіс. Бояуларға немесе
қағазкесінділерінеарналған потностарды, карандаштар немесе қылқаламдар
салынатын стакандарды әдемі безендіру қажет мұндай жағдай балалардың
шұғылдануға ықыласын тудырып, олар әсемдік пен тәртіпті сақтауға
тырысады.
Көрнекі құралдар жоғарғы көркемдікдәрежеде жасалған болуы
керек.
Бейнелеу сабақтарының барлық түрлері дұрыс ұйымдастырылған жағдайда
баланың дене тәрбиесін дамытуға дұрыс ықпал жасайды.
Олар жалпы өмірлік тонустың көтерілуіне, ширақ көңіл күйдің
қалыптасуына жәрдемдеседі. Сурет салу және мүсін жасау үшін көздің
қырағылығының маңызы зор Заттың суретін салып, мүсінін жасау үшін
оны, көріп білу жеткіліксіз. Заттыңбейнесін салу оның түсінікті
сурет салушы алдын ала түсі формасы, конструкциясы туралы айқын
түсінік болуы талап етеді. Бұл түсінікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
9 . Лекция сабақтарының мазмұны
№1-лекция Бастауыш сыныпта еңбекке баулу мен бейнелеу
өнерін оқыту әдістемесінің қалыптасу және негізгі даму кезеңдері.
(1 сағат)
Қарастырылатын мәселелер:
1. Бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің қалыптасу және негізгі даму
кезеңдері.
2. Тыңдаушыларды бейнелеу өнері оқыту әдістемесі пәнімен таныстыру.
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Мектептегі бейнелеу өнері - басқа оқу пәндеріне ұқсамайтын өзіндік
атқаратын міндеті мен тәрбиелік мүмкіндігі зор пән.
Оның басты мақсаты - өмір шындығының қос қоғамдық ерекше тәлім
тәрбие беру. Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы өмір шындығын
көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды , оқушылардың табиғат
сұлулығын ,халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның
мүмкіндігінше өзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білуді
қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің
жалпы оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып
жатады. Сол себепті әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің
тығыз бірлігі осы өнерді меңгертеудегі негізі болып табылады.
Бейнелеу өнер сабақтарында оқушылардың практикалық білімі мен
көркемдікті түйсіндік үйлесімді ұштастыра білуге шындық пен
өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін, шығарманың ынтасына өнерге
деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдық дүние танымының
қалыптасуына ықпал етеді. Айналадағы өмір шындығы көріністерін
көркем бейнелеу әдістері мен тәсілдерін меңгеру белсенді
шығармашылық жұмыс.
Оқушыларды еңбекке тәрбелейді , қарапайым заттарға эстетикалық
билік талғам тұрғысынан қарауға табиғат пен адам жасаған сұлулықты
қорғаи білуге баулиды.Бастауыш кластарда бейнелеу өнерін оқыту ісі
алда мынадай міндеттер қояды.Оқушылардың көркем мәдениет құбылыстарды
олардың қоғам өміріндегі мәні.
Айналадағы шындық объектілері мен құбылыстары эстетикалық
тұрғыдан қабылдаи білуге баулу.
Балалардың көру мен есту ,баиқампаздық қабілетін бояу түстерін
ажырата білу дағдыларын қалыптастыру.
Оқушылардың шындық пен өнерге деген белсенді эстетикалық сезімталдық
қабілеттерін тәрбелеу өнердегі икемділектерін дағдыларын еңбекке оқуға
паидалана білуге үирету. Туған халқының сәндік қолданбалы өнер
түрлерімен таныстыру.
Әрбір сабақта қазақ дәстүрлерінің үлгісін пайдалана отырып
әдепті тазалыққа сұлулыққа түсіне білуге тәрбиелеу.
Бейнелеу өнері оқыту барысында қолданылатын педагогикалық әдістің бірі
болып табылады.
Бейнелеу өнері пәнінің мүмкіндіг шексіз мұндай нақты бір шешім
болуы мүмкін емес, әр оқушының белгілі затты немесе құбылысты қалай
қабылдаса солай бейнелеуге тырысады.
Сондықтан бір оқушының тапқан шешімі екінші оқушының жұмысына
ұқсамайды. Осы жағдай кластағы барлық оқушының сабаққа толық ынтамен
қатынасуын қамтамасыз етеді, өйткені талантсыз оқушы жоқ, ойын үстінде
баланың творчествалық қабілет мүмкіндігі толық ашылады.
Бейнелеу өнерінен үй тапсырмасы берілмейтінін апталық сағат саны бір сағат
қана екенін және творчествалық тапсырмалармен жаттығулардың аздығын
ескерсек, ойын-тапсырмалардың бейнелеу өнерін оқытуда қаншалықтымаңызды
екенін байқау қйын емес. Бейнелеу өнерін оқыту барысында ойын
элементтеріаралас тапсырмалар беру оқушылардың сабаққа деген қызыушылығын
арттырып , олардың сабақта творчествалықпен жұмыс стеуіне себебін тигізеді.
Бейнелеу өнері сабақтары өзінің терең мазмұндылығымен оқушылардың
сабаққа деген ынта-ықыласын қызығуын, творчествалық шабытын арттыратындай
болу тиіс, деп көрсетілген.
Мектепте бейнелеу өнері туралы білім беруде оқушылардың кеңістік
жөніндегі ұғымын дамытудың маңызы зор. Оқушылар заттың бейнесін дұрыс
алғанымен , оның кеңістігі орналасуын дұрыс көрсете алмайды.
Бейнелеу өнерін оқыту программасында композиция теориясымен оның
бейнелеу өнерінің барлық түрлері жанырларына қатысты заңдылықтарымен,
бейнелеу әдістерімен таныстыру мәселесі де қамтылған.
Бейнелеу өнерінің адам үшін берері мол. Көркем шығармалар арқылы
өткен өмір тарихына назар аударып оны көз алдымызға елестете
аламыз.Бейнелеу өнерінің ерекшілігі суретшінің өз көзімен көріп түсінген
шындығын сол сәтімен айқын көрсетуінде . Сонау ерте заманда адам айнала
қоршаған ортасын қызықтырған табиғат құбылыстарын топыраққа балшыққа тасқа
түсіріп бейнелеген сол арқылы табиғат сұлулығын ұқты.Жан-жануарлардың
әрекетін мінезін зертттейді.Атам заманда жартастарға үңгірлерге қашап
салынған суреттер өздерінің шыншылдығымен әсерлігімен көрерменді
тамсандырды. Археолог Марселено Алътамира үңгіріндегі ертеден қалған өнер
туындылары бар. Осы үңгірде бейнеленген түрлі хайуанат суреттерінің
мұнан 40 мың жыл бұрын салынған екен. Сондықтан олар қазіргі заманға жеткен
ең ескі өнер туындысы болып табылады. Осындай суреттер Сахара,
Мексика,Амазонка өзенінің айналасы\нда өзіміздің елімізде Кавказ
тауларында Сібірде Қазақстан аймағында Қапшағай маңайында Шығыс
Қазақстан таулы аймақтарында тағы басқа жерлерде кездесіп жүр. Қола,
темір дәуірлерінде осы аймақта мекендеген біздің ата-бабаларымыздың
қолынан шыққан өнер шығармалары өзінің бейнелігілімен айтар ойының
тереңдігімен ғалымдар суретшілер назарын аударып отыр. Шығыс Қазақстан
обл. Бұғытас жартасынан табылған сурет.Бұл сурет өзінің көмегімен
үлкенділігімен өте шебер әдемі салынуымен көзге түседі.
Бұғының жалпы келбетін оның дене мүшелерінің салыстырмалы
өлшемдерін дәл бере білген. Олардың шеберлігі соншалық жануардың кейбір
мінез-құлқын көрсететін дене мүшелерін дәл сала білген. Ерте
дүние адамында шыншылдық пен байқампаздық қасиеті цивилизациясы жоғары
елдердің адамдарына қарағанда әлеқандай дамыған сондықтан біз ерте дүние
өнерін жай кездейсоқтықтан туған деп қарамай оған көп көңіл бөліп
қастерлеу қажет. Өйткені өнердің бастауы бұлағы. Келе-келе сурет өнерінің
дамуы арқасында сәулет өнері мүсін живописъ өмірге келді. Енді адамдар
сәулетті сарайлар қалалар ірі қорғаныс құрылыстарын салды. Ғажайып
мүсіндер туғызды. Жартастан адам таңданарлық өнер кереметтерін туғызды.
Әлем өнерін айтқанда оған өзінің үлесін қосқан тамаша өнер
туындыларынқалдырған ата-баба өнері өнер мәдениеті жағынан сол
кездегіесік ,алтын адамы алтыннан тігілген алтын адам киімі сирек
кездесетін өнер туындысы.Сурет салу үшін үйрену өзімізге ұнаған табиғат
денелерін көріністерін түрлі-түсті бояулар арқылы бейнелеуде алдыменен
табиғат денелерінің сәнділігін әдемілігін тану денелердегі әдемілікті
көру. Сол әдемілікті көру оны халыққа көрсету суретшінің міндеті.
Сурет пен бейнелеу өнері бұған қол өнерді қоспағанда қазақ
халқында кеш дамыған кәсіптің бірі. Ерте заманда шариғатты қатты
ұстаған мұсылман елі бейнелеу өнерін әсіресе сурет салуды оның ішінде
адам бейнесін салғызбаған.Сол кезбегі өнерге ұмтылған азаматтарға кінә
тағылаиын болса егер де салынған адам бейнесін көретін болсақ ол адамды
жазаға тартқан соққыға жыққан болар еді. Шариғаттың тәртібі бойынша
адам бейнесін салуға қатал тиым салынған. Сол себептен қазақ халқының
өнері Ұлы Октябръ революциясынан кейін дамыды. Живописъ өнеріне алғаш жол
тартқан 20-30 жылдары Ә.Қастеев. болды.Бейнелеу өнерін оқыту айналадағы
өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшіліктерін танытуды оқушылардың
табиғат сұлулығын халық өмірінің көріністерін тұрмыс салтын мерекелерін
еңбек түрлерін жүйелі түрде қабылдауы және мүмкіндігінше өзінің көркем
бейнелеу жұмыстарында қолдана білу. Машықтарын қалыптастыруды көздейді.
Бейнелеу өнері сабақтары оқушылардың практикалық білім мен көркемдікті
түсінуін үйлесімді ұштастыра білген, өнердегі әсемдікті сезіне
білген,шыңдалу биіктігіне көтерілді. Әсіресе мүсін өнері көне грек
дәуірінде дамыды. Солардың бірі екі қанатты қыз баланың бейнесі апалы-
сіңлілі оларды муза деп атады. Өнер мен ғылымды мәңгі жастық шақты
паш ететін өнер туындысы болды. Жалпы бейнелеу өнері , суретші қауымы
арасында үлкен дағдарысты әңгімелер туғызды.
№2-лекция Қазіргі кезеңдегі Қазақстан Республикасы
еңбекке баулу мен бейнелеу өнерін оқыту әдістемесінің ерекшеліктері
(1 сағат)
Қарастырылатын мәселелер:
1. Бейнелеу өнеріне, бағдарламасының мазмұнын ашуда Қазақстан бейнелеу
өнерінің ерекшеліктері
2.Қазақстан Республикасының бейнелеу өнеріне қатысты жаңадан 1-
сыныптарға арнайы шыққан оқулықтарға анализдік талдау жасау
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
Лекция мәтіні:
Бейнелеу өнерін оқыту программасында композиция теориясымен оның
бейнелеу өнерінің барлық түрлері жанырларына қатысты заңдылықтарымен,
бейнелеу әдістерімен таныстыру мәселесі де қамтылған.
Бейнелеу өнері программасында бірінші класста композиция бойынша жұмыс
істегенде қағаз бетіне үйлесімді орналастыру, ал мүсіндеу және сәндік
суретте тұтас бейнені сала білуге үйрету керек, екінші класста оқушылар
композиция үшін обьектіні өздері таңдап , түрлі суреттер сала бастайды.
Үшінші класта композициямен кеңістіктегі заттардың үйлесімділігін сақтаңдар
басты көңіл бөлінеді. Сурет салу 4-6 кластарда суреттің мәніне байланысты
кеңістіктегі қалпын түс ерекшеліктерін нәрсенің үстіне түсіп тұрған жарықты
үйлестірумен тығыз байланысты делінген.
Сәндік сурет салу бейнелеу өнері сабақтарының бір түрі.
Оқушылардың бейнелеу жұмысы кезінде олардың өрнекті формат бетіне
орналастыруына, бояу кезінде қылқалам мен жұмыс істеу әдістеріне назар
аударамыз.
Сабақ соңында жақсы жасалған жұмыстарды оқушыларға көрсете отырып
бағалаймыз.
Бейнелеу өнерінде алдыңғы көрініс, ортаңғы көрініс, соңғы
көрініс деген ұғымдар кеңістік ұғымын білдіреді. Кеңістіктегі суретшіге ең
жақсы орналасқан заттардың бейнесі алдыңғы көрініс деп аталады.
Заттардың кеңістіктегі орналасу қалпын көрсету үшін, алдыңғы көріністердегі
бейнелеу анық етіп штрихталып, соңғы көріністердегі бейнелер оған қарағанда
бұрыңғырлау етіп көрсетіледі. Оқушылар сурет салу негізінде перспектива
заңдылықтарын білмегендіктен кемшіліктері осыған байланысты болып жатады.
Ұстаздық мамандықты жете меңгеру, кәсіптік даярлығын өрістетіп
отыру.Бейнелеу өнері басқа оқу пәндеріне ұқсамайтын өзіндік атқаратын
міндеті мен тәрбиелік мүмкіндігі зор.Оның басты мақсаты өмір шындығының қос
қағымдық ерекше бір мезетін көркем бейнелеу арқылы мәңгілікке тоқтаудың қыр-
сырын балаларға үйрету содан эстетикалық тәлім тәрбие беру.Бейнелеу өнерін
оқыту айналадағы өмір шындығын көркем бейнелеу ерекшеліктерін танытуды
оқушылардың
табиғат сұлулығын халық өмірінің көріністерін жүйелі қабылдауын оның
мүмкіндігіншеөзінің көркем бейнелеу жұмыстарында қолдана білу машықтарын
қалыптастыруды көздейді. Бұл пәннің мазмұны мен мақсаты мектептің жалпы
оқу тәрбие жұмыстарының негізгі талаптарымен де ұштасып жатады.Сол себепті
әрбір сабақты оқыту мен тәрбие процесінің тығыз бірлігі осы өнерді
меңгертудегі негізгі болып табылады.Бейнелеуөнері сабақтарында оқушылардың
практикалық білімі мен көркемдікті түйсінуін үйлесімді ұштастыра
білуге,шындық пен өнердегі әсемдікті дәл сезіне білуін шығарманың ынтасына
өнерге деген ықыласы мен қызығушылығына және материалдың дүние танымының
қалыптасуына ықпал етеді.
№ 3-Лекция Бейнелеу өнерінің түрлері
Қарастырылатын мәселелер:
1. Кескіндеме, гарфика, мүсін, сурет, сәулет өнері
2. Портрет, пейзаж, натюрморт.
Әдебиеттер:
1. Беда Г.В. Бейнелеу өнерінің негіздері
2. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
3. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
4. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
5. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
6. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
7. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
8. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Бейнелеу өнері алуан қырлы да алуан түрлі.Онда жұмыс істеудің
методтары мен техникасы туралы практикалық мағлұматтар берместен бұрын
оның түрлерімен және жанрларымен
танысқан жөн. Сәулет өнері ,скулъптура , живописъ өнердің басты үш түрі
болып есептелінеді. 19 ғ. аяғына қарай өнердің бір түрі графика дербес
түрге айналды. Соңғы жиырма жылдықта өнердің дизайн сияқты түрі де айқын
бейнесін тапты.Сәулет өнері әрқашан да пластикалық өнердің ішінде ең
бастысы болып келеді.
Ол дәуір идеясы мейлінше күшті өз заманының бейнелеу
өнерлерінің мүсін мен сұңғаттың стилъін анықтап отырды.
Мұның өзі әрі ұзақ жасайтын өнер. Египеттік пирамидалар немесе
Американ үндістері ежелгі храмдары сан мың жылдаған тұрып
Бізге дейін жетті.Сәулет өнері бұл адам қызметінің ерекше түрі мұнда
техника мен өнер пайда мен әсемдік бірге өрілген.
Бейнелеу өнерінің барлық түрлерінің ішінде біздің сезімізге
әсер етуге мейлінше қабілетті өнер болып табылады. Дарынды архитекторлар
жасаған әрбір құрылыста әрбір ғимаратта өзіндік бет-бейне бар оған ерекше
көңіл күй берілген.Ленинградтағы қысқы сарай ол парадтық салтанаттылық
құлпырған сәнділік пен байлық әсерін туғызады. Үйдің композициясымен оның
құрылысының логикасымен бөліктерімен пропорцияларымен оның деталъдары
мен әшекей сипатымен және суретімен анықталады. Мүсін өнері-бұл еш
толқымастан бейнелеу өнері деп атауға болатын өнер.Ол шынында адамдарды
,хайуанаттарды түрлі заттарды бейнелейді. Оның архитектурамен ортақ қатты
әрі ұзақ сақталатын материалдардан ағаштан
тастан металъдан жасалады. Бюст, статуя немесе бейнелер тобын жасау үшін
көп уақыт және көп еңбек әсіресе скулъптураны тастан шапқан кезде тіпті
жай дене күшінің өзі көп қажет.Оның есесіне ол,архитектура сияқты ұзақ
сақталады. Сондықтан көптеген скулъптуралық туындылар ғасырды емес
мыңдаған жылдарды басып өтіп мысалға ежелгі Мысырдың патша әйелі
Нефертитидің басы сияқты күні бүгінге дейін біздерді толғандырып
келеді.Скулъптураның әсерлік құралдары графикамен және живописъпен
салыстырғанда өте шектеулі. Мүсінші композицияға қоршаған ортаны кіргізе
алмайды, кеңістік тереңдігін бере алмайды фигуралардың өзімен олардың
формаларының жинақталуымен немесе өңделуімен қимылымен материалмен
фактурамен білдіруге тиіс.Скулъптурада материалды таңдау да ешқашан
кездейсоқ болмайды.Бұл образдың құрама сипаттамаларының бірі.
Суретші жұмысты ой елегінен өткізе отырып оған арналған белгілі
материалды да міндетті түрде есте ұстайды. Живописъ –бейнелеу өнерінің
неғұрлым бай әрі толысқан түрі онда бейнелеудің сан алуан мол құралдары
қолданылады. Суретшілер өнердің ұшы-қиырсыз осы саласының көбіне
өздері сүйген әуендер мен тақырыптарды таңдап алады.Біреулер
портретті,екіншілер пейзажды үшіншілер тарихи , соғыс немесе
тұрмыстық көріністерді бейнелеуге құштар.Бейнелеу өнерінің бұлай
сапталуы жанрларға бөліну деп аталады.Жанр сөзі француздың түр немесе тек
сөзінен шыққан.Живописъті мынадай
жанрларға бөлінеді. Натюрморт, пейзаж, портрет және тақырыптық картина.
Натюрморт бізге онда бейнеленген заттарды пайдаланған адамдардың өмірін
де суретшінің оларға деген көзқарасын ашып берді.
Пейзаж бұл табиғатты бейнелеу дербес жанр ретінде
Қытайда Жапонияда және басқа Шығыс елдерінде Еуропадан
ерте қалыптасты. Еуропалық живописъте ол алдымен Италияда пайда болды.
Содан кейін Голландияда ерекше жоғары дамыды.Орыс өнерінде пейзаждың
гүлденуі 19ғ. Соңына тура келді. Пейзаж-қайсібір жерлерді жәй
айнытпай бейнелей салу емес онда суретшінің сезімдері мен ойларын
берудің үлкен мүмкіндіктері жатыр. Адам өмірімен салыстырып қарағанда
табиғат өмірі мәңгілік сияқты. Бұлт торлаған аспан теңіз толқындары
ормандар мен таулар жүздеген мыңдаған жылдар бұрын қандай болса сондай
күйінде қалады. Бірақ осы бір өзгермейтін табиғатты алуан дәуір
суретшілері түрліше керіп түрліше бейнеледі. Голланд суретшілерінің
картиналарында теңіз үнемі дерлік романтикалық сарынсыз болып келеді.
Олар табиғат сұлулығын іңкарлықпен қызықтауға бейім емес. Олар үшін теңіз
сауда мен жұмыс орны тіршілік арекеті іздестіретін кеңістік.
Біздің атақты Маринисіміз Айвазовскийде теңіз-әрдайым
дерлік үрейлі дүлей күш , мөлдірлеу құпия сырлы тұңғиық . Орасан
зор толқындар қия жартастарға лап қояды. Адамдар, тіпті
кемелердің өзі де -осынау қаһарлы, өлшеуміз қуатты стихияда өте
кішкентай, дәрменсіз
де қорғансыз . Оның картиналары әсем стихияға деген тәнтілікке,
романтикалық сүйіспеншілікке бөленген.
Бейнелеу өнерінің негізгі мақсаты сурет салып үйренуге
оқушылардың сауатын ашу шығарма шығарманың қабілетін дамыту
эстетикалық талғамын арттыру.Бейнелеу өнері сабағының міндеті:
1.Бейнелеу өнерінің түрлері жайлы қысқаша мағлұмат беру.
1. Оқушылардың сурет салуға икемділік дағдыларын қалыптастыру.
2. Сурет салудың әдіс-тәсілдерін меңгерту.
Оқушыларға бейнелеу өнері пәнінен сапалы білім беру үшін әрбір ұстаз
шығармашылықө жолмен ізденіп, рзық тәжірибенің ұтымды жақтарын
пайдаланған жөн.
Бейнелеу өнері пәнін оқытуда мұғалімге мынадай талаптар қойылды.
--мұғалім бейнелеу өнері пәнінің мақсатын,мазмұнын, бағдарламаларын
толық меңгеруі тиіс.
---мұғалімнің жаңа материалды түсіндірудегі жоғары болуы қажет.
---сурет салып үйретуге арналған дидактикалық көрнекі құралдар
сабаққа қойылатын жоғары талапқа сәйкес орындалуы тиіс.
---берілетін сәйкес тапсырмалар жүйелі түрде ,оқушылардың сауатын
білім алуына тікелей әсер етуі қажет.
Оқушыларға арналған сурет салу
ережесі.
---сурет салуға арналған құрал-жабдықтар талапқа сай болуы қажет.
---сурет салуға арналған тақтайша немесе арнаулы молъберт көзден 40-
45см қашықтықта болуы тиіс.
---оқушы сурет салу барысында кеудені тік ұстауы керек.
---карандашты үш саусақпен ұстаған орынды,бас бармақ,сұқ қол,ортан
қол.
---нәрсеге қарап сурет салған кезде оқушы орнын ауыстырмағаны жөн.
---сурет салатын қағазға күннің сәулесі немесе артық көлеңке
түспеуі қажет.
----бояумен сурет салғанда табиғи жарықты пайдаланған орынды.
---сурет салуда икемді қимылдап,ұқыпты орындауға дағдыланған жөн.
Мұғалім оқушылардың сурет салуға үйрету негізінде бейнелеу өнеріне
байланысты ережені мұқият сұрап отыруы тиіс.Бейнелеу өнері сатағында әр
түрлі құрал-жабдықтар қажет.Әрбір құралмен дұрыс жұмыс істеудің маңызы
зор.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге
жүктеледі.Сурет салуға арналған құрал-жабдықтарды таныстыру мұғалімге
жүктеледі.
Сурет салуға арналған құралды дұрыс пайдалану үшін атқаратын ролін жақсы
білген орынды.
алуан түрлі болады.
№ 4-Лекция. Бейнелеу өнерін психологиялық педагогикалық
тұрғыдан оқыту тәсілдері
Қарастырылатын мәселелер:
1.Педагог ғалымдардың бейнелеу өнері жаилы айтқан ой -пікірі.
2. Олардың методикалық тәсілдері педагогикалық тұрғыдан оқыту
тәсілдері.
Әдебиеттер:
1. Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
2. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
3. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
4. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
5. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
6. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
7. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Студенттердің эстетикалық сезімі мен әсемдікті қабылдау
қабілетін дамыту, саяси-идеялық, адамгершілік тәрбиесін беру, өнерге деген
қызығушылық пен сүйіспеншілігін ояту, творчестволық ойлау қабілеттерін
арттыру бейнелеу өнері пәнінің басты міндеттері болып табылады. Сабақ
барысында ойын элементтері аралас тапсырмаларды қолдану, бейнелеу өнерін
оқыту барысында қолданылатын педагогикалық тәсілдің бірі болып табылады.
Студенттердің творчестволық қабілеттерін арттырудабейнелеуөнеріпәнінің
мүмкіндігі шексіз. Мұндай нақты бір шешім болуы мүмкінемес, әрстуденттің
белгілі затты немесе құбылысты қалай қабылдаса солай бейнелеуге тырысады.
Сондықтан да бір оқушының тапқан шешімі екіншіге ұқсамайды. Бейнелеу
өнеріне үй тапсырмасы берілмейтінін, апталық сағат саны бір сағат қана
екенін және творчестволық тапсырмалар мен жаттығулардың оздығын ескерсек
ойын тапсырмалардың бейнелеу өнерін оқытуда қаншалықты маңызды екенін
байқау қиын емес. Бейнелеу өнерін оқыту барысында ойын элементтері
аралас тапсырмалар беру оқушылардың сабаққа дейін қызығушылығын арттырып
,олардың сабақта творчествалықпен жұмыс істеуіне септігін тигізеді. Ойын
тапсырмаларды сабақтың барлық кезеңдерінде пайдалануға болады, бұл
студенттердің жалпы дайындығына, даму деңгейіне, білім тереңдігіне
байланысты болады. Бейнелеу өнерісабағында, ойын элементтері аралас
тапсырмалар жеке обьектігі ретінде сирек қолданылады. Оның сабақта
оқытылуға тиісті программалық материялдық құрамдас бөлігі ретінде қаралғаны
дұрыс. Ойын тапсырмалары оқу материалынақосымша бола отырып, сабақтың
дидоктикалық мүмкіндіктерін кеңіте түседі. Ойын тапсырмалар мен бойытылған
оқу материялы таным мен қызмет обьектісі болып қана қоймай, оқушылардың
ақыл-ойын, творчестволық мүмкіндіктерін арттырады. Бейнелеу өнері
программасында Көркем өнер ісі балалардың эмоциясында жағымды әсер етіп,
оларға қуаныш әкелетіндей болу керек . бейнелеу өнер сабақтары өзінің терең
мазмұндылығы мен оқушылардың сабаққа деген ынта-ықыласын, қызығуын,
творчестволық шабытын арттыратындай болуы тиіс. Шешімін табу оны толық
қабылдауын қамтамасыз етуден басталады. Кейбір жағдайларда әр-түрлі
кескіндермен бейнелеп көрсетуде көмек көрсетеді.Оқу материялдарын меңгнру
үшін, қолданылатын педагогикалық тәсіл болғандықтан оның мазұмнына терең
үңілуін қадағалау керек. Тексеру мақсатында кейбір мазмұнның қайта ойтып
шығуды сұрауға болады. Кейбір, оқушы қиналған жағдайларда негізгі
тапсырмаға ұқсас тапсырманы алып келеді.
Мектепте бейнелеу өнері туралы білім беруде оқушының кеңістік жөніндегі
ұғымын дамытудың маңызы зор. Мұндай кеңістік туралы берілетін білім
мазмұнынанықтап, психологиялық, педагогикалық тәсілдерді дұрыс шешуді қажет
етеді. Сондықтан қазір бейнелеу өнерін оқыту барысындакеңістік туралыұғымын
қалыптастыруғазор маңыз берілуі қажет. Алдағы уақытта бейнелеу өнерінің
әдістері мен тәсілдері дамытыла беруі қажет.Сабаққа байындық барысында
көптеген өнер шеберлері мен олардың картиналары мен таныстырылады ,
суретшілер шығармалары мен жүйелі бейнелеу өнері туралы білімдерін
жетілдіреді. Осылайша білім қоры сапалы бола түседі. Қазақ халқының өмір
тұрмысына тереңдей ұңілсек, мәдениет дәстұрінің үзілмей бүгінгі ұрпаққа
жетуіне бірден-бір себеп халықтық педагогика. өзінің тәрбиелік, тәсілін
жоғалтпай келе жатқан көркемдікпедагогиканы, қазіргі таңда мектеп өміріне
енгізу, бейнелеу өнерісабақтарында қолдану заман талабына айналып отыр.
Тұрмыста жиі қолданыоған қарапайым заттарды салып үйрету, олардың
формасымен , түр-түсімен т.б. көркемдік ерекшеліктері мен таныстырудың әділ
– тәсілдерін көрсету. Балаларға бейнелеу өнерінің түрлері, туралы түсінік
беру мақсатында жоғарыдағы көрсетілген шығармаларға талдау жасалады.
Бейнелеу өнері сабақтарында тапсырма қолдану, көркемдік білім беру мен
эстетикалық, тәрбие беру саласындағы жаңа әдістерінің бірі. Оқушылардың
таным қабілетін дамытып, өнерге деген қызығушылығын арттыратындығын,
бейнелеу дағдыларын қалыптастырып, творчестволық белсенділігін жоғары
дәрежеге көтеретіндігін көрсетеді. Алдағы уақытта бейнелеу өнері
сабақтарында қолданудың формалары, әдістері мен тәсілдері дамытыла
Психологияда ұғымдарды жалпы және арнаулы қабілет деп бөледі. Бейнелеу іс-
әрекетіне деген қабілеттілік арнаулы қабілет қатарына жатады.
Әрбір қабілет жетекші, негізгі және құрастырушы фонға бөлінетін
психиканың ерекшеліктеріне тәуелді күрделі құрлымға ие.
Бекйнелеу іс-әрекетіне қабілеттің жетекші қасиеттері қиялдау болып
табылады, қиялсыз ойдың өз көрінісін табуы мүмкін емес.
Бейнелеу қабілетінің құрылымында оның негізгі қасиеттері қабылдауды
қамтамасыз ететін жоғарғы табиғи қару сезімталдығы: дағдылалды шапшаң және
жақсы меңгеруге көмектесетін қолдың еоекше іскерлігі облып табылады.
Бейнелеу іс әрекетін қамтамасыз ететін және осы іс- әрекеттер
фонынқұрайтын қасиеттер белгілі бір эмоциялық көңіл-күй болып табылады.
Бейнелеу іс-әрекетіне қабілеттілік әр адамның бойында дамыған болуы
мүмкін. Бірақ осы іс-әрекетке туа біткен жақсы нышандары бар адам өнер
саласында шығармашылықпен жұмыс істей алатындай дәрежеге дейін қабілетін
дамыта алады, бұл кезде қолайлы нышандарды неғұрлым аз адамдар қабілетін
заттарды сауатты, графикалық жағынан дұрыс бейнелей алатындай дәрежеге
дейін ғана дамыта алады.
Бейнелеу өнерін дамыту үшін маңызды мәні бар анатомо- физиологиялық
ерекшеліктерді қарастырған жөн. Кез-келген саладағы қабілеттілікті
дамытуда үлкен ролъ жоғарғы дәрежелі
нерв қызметінің үлесіне тиеді. Павлов адам бойында оның қабіоетін
анықтайтын жоғарғы дәрежелі нерв қызыметінің екі типі- көркемдік және
ойшылдық (ақыл – ой) туралы жазған болатын. Жеке адамдарды
дамытудағы басты факторлардың бірі – тәрбие. Тәрбие балалардың жас және
дербес ерекшеліктеріне дайындығы мен даму дәрежесіне лайық іске асырылады.
Тәрбие арқылы оқушылардың іс-әрекеттері үшін, тәрбиеші тәрбиенің құралдары
мен әдістерін формаларын іздестіреді. Тәрбие алдын-ала жасалған арнаулы
жоспарынша бағыттала , ұйымдасып жүргізіледі. Оқыту процесі –бұл мұғалім
мен оқушылардың мақсатқа бағытталған өзара әрекеттерінің барысында
шәкірттерге білім беру міндеттерін шешу. Оқыту процесі - тұтас
педагогикалық процестің бір бөлігі.
Оқыту процесінде оқушылардың ақыл-ойы дамиды,танымы, практикалық
іскерлігі, дағдысы қалыптасады .Оқыту процесін басқару үшін оның жүйесін,
құрылымын, бөліктерін , заңдылықтарын, өзара байланысын жете білу керек .
Оқыту процесі жүйе ретінде қарастырылады, ал өзінің белгілі құрылымы мен
бөліктері мен сипатталады. Олар:
1) Ғылыми білімнің , іскерлік, және дағдының жүйесі (білім беру мазмұны)
2) Мұғалім, оның өмірі , ғылыми көзқарасы және оқушылармен қарым- қатынасы
(сабақ барысы.)
3) Оқушылар сынып ұтымы (оқу іс-әрекеті)
4) Оқыту әдістері.
5) Оқытудың материалдық құралдары, дидактикалық және оқытудың техникалық
құралдары.
6) Оқыту нәтижелері.
Білім – адамзаттың жинақтаған (нәтижесі) тәжірибесі, заттар мен
құбылыстарды, табиғат қоғам заңдары және нәтижесі. Білімді жеке адамның
игілігіне айналдыру үшін , оны ойлау операциясын талдау , синтездеу,
салыстыру, жіктеу, жинақтау арқылы терең ұғыну қажет. Оқушы ойлау
операциясына сүйеніп өз білімін шындыққа айналдырады. Бұны дамытып
отырудың негізгі ережесі яғни оқушылардың таным іс -әрекетін дамыту, оларды
өз бетімен ізденуге , зерттей білуге және жақсы білімді еркін игеруге
үйрету.
Іскерлік - алған білім негізінде оқушылардың практикалық
әрекетті іске асырылады. Білімсіз қандай болса да іскерлік мүмкін емес.
Мысалы: сауатты жазу үшін граматикалық ережелерді білу керек . Өлшеу
сызғышын пайдалану үшін физика біліміне сүйену қажет. Сурет жақсы салу үшін
композиция , бейнелеу өнері , сурет пәндерін жақсы теру қажет.
Дағды – қайта-қайта орындалатын практикалық әрекетке машықтандыру. Тез
оқу дағдысы – жүйелі түрде жаттығу нәтижесі. Оқу процессінде білімнің,
іскерліктің, дағдының өзара байланысы бірлігі оқушылардың таным қабілетінің
(зейін, байқағыштық, ес, қиял, ойлау) дамуына мүмкіндік туғызады. Оқыту
екі жақты процесс онда мұғалім мен оқушылардың ынтымақтастық іс-әрекеттері
жүзеге сырылады. Мұғалім оқушыларды білім алу әдістері мен тәсілдерін
үйретеді . бұл сабақ беру процессі. Оқушылар сабақта түрлі іс - әрекеттің
барысында дамиды, олардың ғылыми көзқарастары қалыптасады. Бұл оқу
процессі . Оқу – бұл оқушылар іс - әрекеттерінің мәні обьективтік әлемді
танудың ерекше формасы. Оқыту процесінің қараулы күштері оқытудың
барысында қойылатын таным және практикалық міндеттер мен іскерлік дәрежесі
және ақыл-ой дамуының арасындағы қайшылық. Егер қойылған міндеттерді
шешуге оқушылардың шамасы келмесе , онда қайшылық оқытудың және дамудың
қозғаушы күштері бола алмайды. Қайшылық қозғаушы күштері ретінде пайда болу
үшін қажетті шарт , ол оқушылрдың ықтимал мүмкіндіктеріне сәйкес келуі
қажет. Оқытудың білім беру, тәрбиелік оқытудың дамыту функциялары бар.
Оқытудың білім беру функциясы – бұл адам баласын білім байлығымен
қаруландыру, оны өз бетімен білім алуға іскерлік пен дағдыны игеруге
даярлау. Қазіргі кезеңде білімді толқ игеру үшін негізгі талаптарды еске
алған жөн .білімнің толықтығы – негізгі идеяларға түсіну үшін оқыту
процесінің негізгі звеналарын яғни танымдық іс - әрекетінің кезеңдерге іске
асыруды қамтамасыз ету.
Білімінің жүйелілігі , үйлесімділігі, қисынды бірізділігі.білімнің
ұғымдылығы - оқушының өз бетімен ізденіп, білімді меңгеру үшін олардың
атын дамыту.білімнің әрекеттілігі – жаңа білім алу үшін бұрынғы білімді
шеберлікпен пайдалану мүмкін жасау. Оқытудың білім беру функциясы қазіргі
кезде ғылым негіздерін, іскерлікті, дағдыны игерген жоғарғы білімді адамды
дайындауды әлеуметтік міндетті шешуге бағытталуы қажет.
Оқу - оқыту процесіндегі оқушылардың іс - әрекеті . сабақ үстінде
оқушылардың жаңа материалмен танысуы түйсіктен және қабылдаудан
басталады. Түйсік сананың сыртқы әлеммен байланысы. Сезім мүшелеріне әсер
етіп, онда миымызда бейнелеуін түйсік деп атайды.
№5-Лекция. Қазақ халқының дастүрлі қол өнері
Қарастырылатын мәселелер:
1.Киіз үй
2. Шым –ши тоқу өнері
Әдебиеттер:
1. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
2. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
3. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
4. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Қазақ халқының қолөнері – халық тұрмысында ғасырлар бойы жиі
қолданылған өру, тігу, тоқу, мүсіндеу, құрастыру, бейнелеу, т.б. сияқты
шығармашылық өнер жиынтығы. Қолөнер түрлерінің талай ғасырлық тарихы бар.
Қазақ өзінің күнкөріс тіршілігіне қажетті үй-жай салуды, киім-кешек тігуді,
азық-түлік өндіруді өзінің тұрмыстық кәсібі етіп, оларды орынды пайдаланып,
әсем бұйымдар жасаған. Сол себепті халық шығармасының барлық бүрі оның
қоғамдық тарихымен, күнкөрісімен, кәсібімен тығыз байланысты.
Халықтың қолөнеріне тұрмысқа қажетті жабдықтармен қатар, аң аулауға,
мал өсіруге жәнеегіншілікке қажетті құрал-жабдықтар да кіреді. Киіз үйдің
сүйегі, ағаш кереует, кебеже, сандық, кілем, сырмақ, т.б. заттарды халық
шеберлері өз қолдарымен жасап, түрлі нақыштармен әшекейлеген. Мұндағы
мәнерлер мен әдістер архитектурада кеңінен қолданылып келеді.
Б.з.д. мазарлар мен ескерткіштердегі сәнді ою-өрнектер, ағаштан ойылып,
тастан қашалып жасалған діңгектер халық қолөнеріндегі туындылар броып
табылады.
Мал шаруашылығына қажеті желі, шылбыр, ноқта, бұршақ, жүген, құрық,
бұғалық,тұсамыс, өре, шідер, кісен, қада, ер-тұрмандарды да халық даналығы
ойлап тапты. Зергерлік, кестешілік, оюшылық өнерді дамытты. Халық
өнерпаздары құмнан , тастан, саздан құмыра, ыдыс-аяқтар, мүйізден,
сүйектен, мал мен аң терілерінен әшекейленген нақышты мүліктер, домбыра ,
қобыз, сыбызғы, шаңқобыз сияқты музыка аспаптарын жасаған. Сонымен қатар
түрлі заттардан жасалатын бұйымдарды 4-ке бөлуге болады.
19 ғасырдың 20 ғасырдың бас кезінде қазақ халқының қолөнері ішінде киіз
үйдің сүйегін ағаш төсек жасау, ағаш өрнектеу ,кесте тігу, өрмек
тоқу,киіз басу кең өріс алды.
Бұл кезде ер-тұрманы мен белдік ,қыз-келіншектерге арнап
сәукеле,шашбау,білезік,сырға жасап оларды түрлі-түсті өрнектермен
әшекейлеу өнері өрістеген.
Ою-өрнек дегеніміз бұл ойға алған айқын өрнек ырғағымен
жасалынған ,қисық сызықты және геометриялық фигуралар бейнесін белгілі бір
тәсілге келтіру арқылы алынған түрлі-түсті өрнекпен бір заттың
әшекейленуі.Ол латфынның әшекей деген сөзінен шыққан.Тым ерте заманнан
бастап, дәстүрлі халық қолөнерінің барлық түрлеріне бірдей ортақ
болып келетін,әшекейлеудің негізі.Ертедегі қазақ оюлары мазмұны жағынан
үш түрлі ұғымды бейнелейді.Бірінші мал өсіру мен аңшылықты,екіншіден жер
су,көшіп-қону көріністері,үшіншіден ,күнделікті өмірде кездесетін әр түрлі
заттардың сыртқы бейнесі.Адам баласының дүниетанымы талғам түсінігі
әлемнің тұтастығын,өлшеусіз шексіздігін түсінуі қолөнер бұйымдарында
шартты бейнелерге айналып,ою-өрнекті көрініс тапты.
№6-Лекция Бейнелеу өнерін оқытудың баланың психологиялық
ерекшеліктері мен дәлелденгендігі туралы
Қарастырылатын мәселелер:
1.Төменгі класс оқушыларының ои-өрісін дамыту.
2.Психологиялық ерекшеліктер.
Әдебиеттер:
1 Б.Әлмухамбетов, Ж. Балкенов Сурет салу және істеу әдістері.
2.Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
3. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
4. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
5. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
6. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
7. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Жастар психологиясы тәрбиесіне байланысты мектеп реформасынан
туындайтын тың міндеттердің бірі әрі аса маңыздысы алты жастан
бастап оқыту.Бұл жауапты міндетті мұғалімдер мен тәрбиешілер жүзеге
асырады. Оқытудың тәрбиелік мәні ақыл-ой тәрбиесіне қатысты
болғандықтан барлық салалар оқу материалдарын ұғымына сәйкес сай
тәсілдермен жүргізіледі.Оқыту мен тәрбиелеу тұтас бір процес.Оқудың
бейімділігі сипаты жөнінен оны тәрбиеден бөліп қарауға
кемейді.Өйткені адамгершілік ғылыми -атейстік тәрбие еңбекке үйрету
эстетикалық тәрбие сияқты тәрбие алалары тек оқыту процесімен
бірлікте ғана жүзеге асады. Әрбір оқу пәнінің мазмұны қалай да
оқушы дүниені материалистік тұрғыдан баулиды.Тәрбиеші оқушылардың
ақыл-ой тәрбиесін сабақтан тыс уақыттары жетіле түседі.Ол айнала
қоршаған ортаны өмір мен табиғат құбылыстарын жүйелі түрде
бақылауға үйретеді.Бұл балалдардың білімге құштарлығ,ы арттырып, ой-
өрісін кеңейтеді.Тәрбиеші сабақтан тыс уақытта балаларға көркем
шығармалар оқып, беруге тақпақ айтып олардың сүйікті кітаптары
туралы әңгімелесуге мүмкіндік табуы керек.
Адамгершілік сезім мен тәрбие Жас жеткіншектер тәрбиесіне
байланысты мектеп реформасынан туындайтын тың міндеттердің бірі әрі
аса маңыздысы алты жастан бастап оқыту.Бұл жауапты міндетті
мұғалімдер мен тәрбиешілер жүзеге асырады. Оқытудың тәрбиелік мәні
ақыл-ой тәрбиесіне қатысты болғандықтан барлық салалар оқу
материалдарын ұғымына сәйкес сай тәсілдермен жүргізіледі.Оқыту мен
тәрбиелеу тұтас бір процес.Оқудың бейімділігі сипаты жөнінен оны
тәрбиеден бөліп қарауға кемейді.Өйткені адамгершілік ғылыми -атейстік
тәрбие еңбекке үйрету эстетикалық тәрбие сияқты тәрбие алалары
тек оқыту процесімен бірлікте ғана жүзеге асады. Әрбір оқу пәнінің
мазмұны қалай да оқушы дүниені материалистік тұрғыдан
баулиды.Тәрбиеші оқушылардың ақыл-ой тәрбиесін сабақтан тыс уақыттары
жетіле түседі.Ол айнала қоршаған ортаны өмір мен табиғат
құбылыстарын жүйелі түрде бақылауға үйретеді.Бұл балалдардың білімге
құштарлығ,ы арттырып, ой-өрісін кеңейтеді.Тәрбиеші сабақтан тыс
уақытта балаларға көркем шығармалар оқып, беруге тақпақ айтып
олардың сүйікті кітаптары туралы әңгімелесуге мүмкіндік табуы
керек.Адамгершілік сезім мен тәрбие
Бастауыш сынывп оқушыларының дамуы және олардың тәрбиесі әр
жастағы оқушылардың дамуына қысқаша мінездеме бере отырып анатомия
физиологиялық пісіп жетілуіне психикалық және таным әрекетінің
жетілуі.Бастауыш сынып жасы олардың мектептің төменгі сынып оқуына
байланысты айтылады.Олардың негізгі ерекшелігі дене мүшелерінің
дамуымен байланысты айтылады.Олардың негізгі ерекшелігі мүшелерінің
дамуымен байланысты болып келеді.Бұл негізінен баланың шеміршектері
сүйекке айналып,бас жіктері жымдаса бітіп, жалпы қаңқалары бекіп нығая
дамиды.Мидың үлкен жарты шартының функциялары дамиды.Бұл процес өз
дамуын жедел жетілдіру сатысында омыртқа мен жамбас сүйектері жетілу
үстінде мұндайда болмашы күш ғана түсіру ауытқу туғызары
мүмкін.Бастауыш сынып оқушыларының дене дамуында кейбір ерекшеліктер
жедел жетілуі байқалады.Мектепке дейінгі баланың бойы 90 см салмағы
14кг 134 см дейін салмағы 32-35 кг болады.Оқу арқылы баланың таным
қабілеті дамиды.7-12 жастағылардың әсіресе ұжымдық ойындары жоғары
есептеледі.Ойын балаларды ұйымшылдыққа ғана емес жолдастық сезімге
тәрбиелейді. Сабақ жүйелері жалпы педагогикалық мақсатқа негізделген
материал мазмұнының сипаты мен оқушылар білімі деңгейіне
байланысты.Солай бола тұрғанымен бастауыш кластар үйін сабақты
дидактикалық мақсатқа қарай жүйелейтін.Ол қазіргі жағдайдағы сабақтың
негізгі типіне аралас сабақты жатқызады.Мұның дұрыстығы тәжірибе
жүргізген класс мұғалімдері жұмысында анықталды.Бастауыш класс аралас
сабақ түрі тиімді деп есептейтін ол алдымен кіші жастағы
балалардың зейіні әлі тұрақты еместігіне сондай-ақ сабақта жұмыстың
бір түрінен екінші түріне ауысып, отырудың қажеттілігіне байланысты.
№7-Лекция Сәнді-қолданбалы және еңбек сабағында
оқушылардың дүниетанымын қалыптастыру
Қарастырылатын мәселелер:
1.Балаларды өрнектер мен әшекейлерді өздігінше жасауға оқыту методикасы.
2. Балалардың творчестволық қабілетін дамыту.
Әдебиеттер:
1. Б.Байжігітов Өнер тарихы мен теориясы. А. 1981 ж.
2. Е. Каменова Кемпірқосақтың түсі қандай. А., 1981 ж.
3. Қ. Ералин, Қ. Тастемиров Бейнелеу өнерін сабақтарында оқушылардың
кеңістік туралы түсінігін қалыптастыру. А., Мектеп 1987 ж.
4. Ө. Жәнібеков Қазақ қол өнерінің мәдениеті. А., Өнер 1982 ж.
5. Н.Н.РРостовцев Методика преподавания изоб. Искусства в школе. М.
Просв. 1980 ж.
6. Т.Мусалинов, М.Самылтыров Бейнелеу өнерінің негіздері. А.Рауан
1996 ж.
Лекция мәтіні:
Мазмұнының бағыты жағынан тақырыптық картиналарды өткен
заман оқиғаларын баяндайтын тарихи картиналар, шайқастар мен әскери
жорықтарды бейнелейтін батальдық картиналар және суретшілер өтіп
бара жатқан өмірдің күнделікті көріністерін кейіптейтін тұрмыстық
картиналар деп бөлу қабылданға Өмірдегі бар шындықты айнытпай көшіріп
беру яғни картина бетінде дәл көрсете немесе бояу түрлерімен нақты көрсете
білу немесе бояу түрлерімен өнерге жата бермейді. Живописъ тілінде
жазылу дегеніміз ол бояулар көмегімен шын өмірдің мәнін ашу оның сәндік
әсемдік адамның рухани байлығын көтерудегі маңызды мәселелеріне арналған
туындылар. Живописъ деген термин орыс тілінен алынған тірі жазу немесе
дәл шын жазып көрсету деген мағынаны береді. Суретші әрбір жұмысында оның
дарын болмаса болашақ туар туындының мәні болмайды нашар шығуы мүмкін.
Творчестволық дарынға мына мәселелерді жатқызуға болады. Өмірден жинаған
бай тәжірибенің арқасында суретшінің өз көзқарасы оның жазу әдістері
тақырыпты ашу барысындағы түрлі-түсті бояуларды таңдап алу қасиеттерін
бір колориттік шешімде жазуы тиіс. Айша Ғалымбаева, Г.Исмайлованың
еңбектерімен салыстыруға болады.
Живописъ сурет пәні сияқты ол да шындыққа өмірдің заңдылық
қасиеттеріне сүйенеді. Живописъті үйрену ол түрлі әдістерді
меңгеру яғни әсем сәнді бояу түстері арқылы нағыз бейне түрін
көрсете білу. Оған үйренуде ең басты міндеттердің бірі алдымен дұрыс
көре білу қасиетін түсте болады. Шөп жасыл,қар ақ помидор қызыл.Осы
түстер живописъ өнерінде дене түстер деп аталады. Жұмыс барысында
суретші осы дене түстерін таза күйінде пайдаланбайды. Бұндай қасиет
суретшілерге үлкен тәжірибенің арқасында келеді. Дене түстері жарыққа
байланысты жиі өзгеріске ұшырап отырады. Мысалы, қызыл түсті қызанды жасыл
шөптің үстіне орналастырсақ қызанның дене түсі әлде қайда өзгеріске
ұшырайды. Ашық қызыл түсті бояуының түрі төмендейді.осындай өзгерістерді
құбылмалы дене бояу түрлері деп атайды. Құбылмалы дене бояу түрлері дене
бояу түріне қарағанда әлде қайда күрделі болып келеді.Табиғи ортаның
өзгеруіне байланысты жарық, сәуле құбылмалы дене бояу түрлері де өзгеріске
ұшырап отырады. Бұндай жағдайды табиғат көрінісін бейнелеп жатқан
суретшілердің жұмыстарынан
жиі байқаймыз егерде табиғаттың белгілі бір көрінісін суретші екі
мезгілде таңертең түсте жазатын болса онда жазылған екі картинадағы
көріністер екі түрлі болады.
Алғашқы картинада суық бояулар түрі басым соңғы картинада жылы бояулар
түрі көп болады. Сол себептен де осы өзгеріске орай суретшілер табиғи
көріністі бір мезгілде бейнелеуге тырысады. О. Таңсықбаевтің
картиналарында таңертеңгі сәтттер
көп бейнеленген әсіресе күн шықпай тұрғандағы мезгілдер
суретші күніне жарты сағаттан жұмыс істеп тұрған яғни таңғы бестен нұсқа
арқылы жұмыс жүргізіп отырған суретші ең алдымен дене бояуларын не
себептен өзгеріске ұшырап жатқандығын түсінуі тиіс. Табиғи орта жарық
күші ауа райы осы мәселелерді толық меңгергеннен кейінжазылар картина
эстетикалық жағынан әсем болады. Шынында да көп нәрсе әсіресе денелер мен
денелер мен орта қайткен күнде де табиғи немесе физикалық химиялық
байланыстарда болып отырады. Себебі күннің түсуі әсерінен жарқын жатқан
бояу түстері бір-біріне әсер етсе яғни бір бояу түрі екінші бояу түрін
өзіне жатады. Бір жылдың ішінде төрт мезгіл белгілі өздеріне сай
бояу түстері бар. Қыс мезгілі үлпе ақ қардың түсіне сай табиғат
көрінісіне ақ бояуға бөленсе жаз мезгілі жасыл жапырақтарға шалғындарға
көмілген жайма шуақ жасы-көк бояу түсіне енгендігін байқаймыз немесе
күзде сары алтынға қапталған күз мезгілін еске аламыз.Міне осыған
байланысты суретшілердің қызметінде көп кездесетін бір терминнің түрі ол
колорит.колоритті меңгермеген суретші өз маманының беделді азаматы бола
алмайды.колорит-дегеніміз бірнеше бояу түсі. Колоритті ажырата білу өте
сирек кездесетін қабілет. Орыс сурешілері арасында бұл жағынан Суриков
айрықша көзге түскен. Суреткер өмір шындығының ақиқаттығына әсемдік
арқылы береді десек де адамды жан-жақты жарасымды дамытып жетілдіру
мұраты алдыменен ақылды орындалмақ.
Балалардың бойында көркемдік қабілеттерін дамытуға
қамқорлық жасай отырып педагог балалардың сурет салуға, мүсін
жасауға және тағы басқаларға назарын, ықыласын аударудың алғашқы
қозғау салушы факторлары болып табылатын сәттерді білуге тиіс затты
немесе құбылысты-ашық түсті картинкаларды, кітапшаларды,
ойыншықтарды, мерекелік көріністерді қабылданған кездегі баланың
терең эмоциялық тебіреністері көбіне осындай факторлардың бір
қызметін атқарады. Эмоциялық тебіреніс баланың бойында белгілі бір
құбылыс туралы маңындағыларға әңгімелеп беруге және мұны бейнелеу
құралдарымен көрсетугедеген қажетсінуді тудырады. Суретті сала
отырырып бала бақылау кезінде пайда болған эмоциалық көңіл-күйді
тағыда бастан кешіреді.
Ол сурет салу процесінен орасан зор лаззат алады. Балада күн сайын
айналасындакөргендердің бәрін бейнелей беруге деген тілек пайда
болады. Сурет салушыны немесе мүсін жасаумен, конструкциалаумен
айналысушыны бақылау көбіне бейнелеу өнеріне қызығушылықтық пайда
болуына түрткі болады.
Ересек адамдардың суретте, мүсінде, живописьте айқын оброздарды
жасау процесі балаларға өшпес әсер қалдырып, олардың өз күштерін
байқап көруге деген тілегін тудырды. Сондықтан Б. В. Иогансон Адам
өз бейімін айқын сезінуі үшін адам қабілеті тек қозғау салуды
күтеді деп көрсетеді.
Педагогтың жеке басының үлгісі, көмегі , көрсетуі, түсіндіруі баланың
көркемдік қабілетін дамытуға орасан зор ықпал жасайды.
Ақшақар ертегісіне салынған иллюстрациаларда суретші А. Ф.
Пакашов Ақшақардыңобразын балу түсінің көмегімен болып көрсетеді.
Ақшақар көгілдір түспен бейнеленсе, ал оның айналасындағы адамдар
мен заттардың барлығы өмірдегідей түспен боялған. Мұндай тәсіл
Ақшақардық нәзіктігін, ғажайыптығын баса көрсетуге көмектеседі.
Балалар қиал ғажайып образын ерекше бейнелеу формаларын, түстерін
талап ете алатынын түсінеді.
Сондай-ақ картинкалар арқылы балалар суреті құрудың түрлі
композитциалық тәсілдерімен бірінші және екінші қатарды берумен,
форматты таңдап алумен және тағы басқа мен танысады
Балалардың бейнелеу әрекетінде шығармашылық қабілеттері
дамуды, мұның өзі эстетикалық мұғалімнің негізгі маңызды
міндеттерінің бірі болып табылады.
Сабақтарды ұйымдастыру және жабдықтау да балаларға эстетикалық тәрбие
беруге жәрдемдесуге тиіс. Ең адымен тазалық, тәртіп болды
матерйалдар ұқыпты орналасуы тиіс, карандаштар мұқиат ұқыпталып,
қағаздар түзу кесілуі сазбалшық белгілі бір формада дөңгелек немесе
биік тәріздес иленуі және тағы басқа болуы тиіс.
Керек жарақтарды ұстол үстіне оларды пайдалануы ыңғайлы әрі оңай
болатындай етіп орналастыруға тиіс. Бояуларға немесе
қағазкесінділерінеарналған потностарды, карандаштар немесе қылқаламдар
салынатын стакандарды әдемі безендіру қажет мұндай жағдай балалардың
шұғылдануға ықыласын тудырып, олар әсемдік пен тәртіпті сақтауға
тырысады.
Көрнекі құралдар жоғарғы көркемдікдәрежеде жасалған болуы
керек.
Бейнелеу сабақтарының барлық түрлері дұрыс ұйымдастырылған жағдайда
баланың дене тәрбиесін дамытуға дұрыс ықпал жасайды.
Олар жалпы өмірлік тонустың көтерілуіне, ширақ көңіл күйдің
қалыптасуына жәрдемдеседі. Сурет салу және мүсін жасау үшін көздің
қырағылығының маңызы зор Заттың суретін салып, мүсінін жасау үшін
оны, көріп білу жеткіліксіз. Заттыңбейнесін салу оның түсінікті
сурет салушы алдын ала түсі формасы, конструкциясы туралы айқын
түсінік болуы талап етеді. Бұл түсінікті ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz