Ежелгідіни нанымдар: фетишизм, тотемизм, анимизм
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Дін туралы түсінік
2. Ежелгідіни нанымдар: фетишизм, тотемизм, анимизм.
3. Ислам діні
4. Будда діні
5. Христиан діні.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
ІІ. Негізгі бөлім
1. Дін туралы түсінік
2. Ежелгідіни нанымдар: фетишизм, тотемизм, анимизм.
3. Ислам діні
4. Будда діні
5. Христиан діні.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дін дегеніміз тұңғыш инсан Адам Атамыздан бері қарай мәужүт нәрсе. Бәшериет тарихында дін әрқашан да болған, бола да бермек. Атақты философ һенри Бергсон: "Өткен тарихта және заманымызда ғылымды, пәнді яки фәлсәфәні білмейтұгын инсан қоғамдарын кездестіруге болады. Бірақ, дінсіз ешбір қоғам болмайды деген. Тағы бір батыстық философ Уильямс Жеймс: "Біздің ойымызша адам баласы ең соңғы күнге дейін құлшылығын жалғастырмақ" деген. Эрнест Ренан: "Сүйген нәрселеріміздің, дүниедегі өміріміздің және нығметтердің бәрінің жоқ болып кетуі мүмкін. Діндарлығымыздың жоғалуы мүмкін емес " дейді. Бартемели Сейнт Хилаирдың діндарлықтың пайда болуы хақында айтқаны: "Ілім деген не ? Инсан деген не ? Бұлар қайдан келді? Оларды кім жаратты? Соңы қалай болмақ?Хайат деген не? Әлім деген не? Әлімнен кейін не болмақ? Әр милләт, қоғам және жамағат осы сұрақтарга өзінше жақсы-жаман, қабылданар-қабылданбас жауаптар берген. Міне, діндарлық дегеніміз осы"деген.
1. Мырзахметов М. Иасауи тағлымы. Түркістан, 1996
2. Құнанбайұлы А. Қара сөздер. Алматы, 1993.
3. Нұртазина Н. Қазақ мәдениетi және Ислам.
4. Түркiстан халықаралық энциклопедиясы. Алматы, 2000
5. Есім Г. Суфизмге кіріспе/Сана болмысы/Саясат пен мәдениет туралы ой. Алматы, 1998
2. Құнанбайұлы А. Қара сөздер. Алматы, 1993.
3. Нұртазина Н. Қазақ мәдениетi және Ислам.
4. Түркiстан халықаралық энциклопедиясы. Алматы, 2000
5. Есім Г. Суфизмге кіріспе/Сана болмысы/Саясат пен мәдениет туралы ой. Алматы, 1998
Жоспар
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Дін туралы түсінік
2. Ежелгідіни нанымдар: фетишизм, тотемизм, анимизм.
3. Ислам діні
4. Будда діні
5. Христиан діні.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дін туралы түсінік
Дін дегеніміз тұңғыш инсан Адам Атамыздан бері қарай мәужүт нәрсе.
Бәшериет тарихында дін әрқашан да болған, бола да бермек. Атақты философ
һенри Бергсон: "Өткен тарихта және заманымызда ғылымды, пәнді яки фәлсәфәні
білмейтұгын инсан қоғамдарын кездестіруге болады. Бірақ, дінсіз ешбір қоғам
болмайды деген. Тағы бір батыстық философ Уильямс Жеймс: "Біздің ойымызша
адам баласы ең соңғы күнге дейін құлшылығын жалғастырмақ" деген. Эрнест
Ренан: "Сүйген нәрселеріміздің, дүниедегі өміріміздің және нығметтердің
бәрінің жоқ болып кетуі мүмкін. Діндарлығымыздың жоғалуы мүмкін емес "
дейді. Бартемели Сейнт Хилаирдың діндарлықтың пайда болуы хақында айтқаны:
"Ілім деген не ? Инсан деген не ? Бұлар қайдан келді? Оларды кім жаратты?
Соңы қалай болмақ?Хайат деген не? Әлім деген не? Әлімнен кейін не болмақ?
Әр милләт, қоғам және жамағат осы сұрақтарга өзінше жақсы-жаман, қабылданар-
қабылданбас жауаптар берген. Міне, діндарлық дегеніміз осы"деген.
Сондықтан, дін секілді адамның адамдығьшың басты көрсеткіші боп табылатын
қасиетті ұғымды құртамын деп соғыс ашқандардың өздері құрдымға кеткен.
Діндер тарихын зерттеген мамандар діни сезімдердің адамдарды біріктіруде
қандастық, жерлестік, руластық, нәсілдестік қатарлы факторлардың бәрінен
күшті болғанын дәлелдеген. Дін адамның өзінің жаратылысындағы құпияларды
анықтап, табиғаттағы құбылыстардың, ғарыштағы қозғалыстардың астарын түсіну
үшін ізденіске түсуінен, сұрақтарға жауап іздей бастауынан алау алған
сезімнен туындайды. Құран Кәрімдегі мына аяттар осыған саяды:
"5121: Өз бойларыңда Аллаһ Тағаланың барлыгының неше дәлелдері
(нышандары) бар! Көрмейсіңдер ме?".
"8817-20: Адамдар туйенің қалай жаратылғанына, аспанның қалай
биіктетілгеніне, таулардың қалай үйілгеніне, жердің қалай жайылып
төселгеніне қарамай ма?".
Ешбір қоғамның дінге жеңіл қарамағаны белгілі. Хақ болсын, ғайри-хақ
болсын адамдардың өз діндеріне берілгені, хатта сол дін үшін жанын аямағаны
байқалады. Пайғамбарымыз кезіндегі бұтқақұл арабтар Мәулеміздің уағызына,
түсіндірген дініне немқұрайдылықпен қараған жоқ, кім не істесе соны істесін
деген жоқ. Олар Исламды тоқтату үшін қарулы қақтығыстар, қуғындау, құдалау
сықылды қаймықтырушы қатал шаралардың бөрін де қолданып бақты. Сондықтан,
діндарлық сезімнің қаншалықты күшті екенін осысынан-ақ байқауға болады.
Түркі халықтары да өздері қабылдаған діндерді сақтап қалу үшін аталмыш
шаралардың бәрін қолданған.
Діни жолдар 1) Құдайы бұлақтан 2) адами бұлақтан хасіл болған. Адами
бұлақ дегеніміз адамдардың ағаштарға, аспан денелеріне, жыртқыш андарға,
теңізге, тауға т.т. табынуы болса, Құдайы (Иләһи) бұлақ дегеніміз Адам
Атамыздан бастап, нәбилер арқалы күллі адамзатқа мәлім етілген хақ жол.
Нақтылы Бір Аллаһ ұғымына жету, әрине әркім үшін оңай болмасы анық;
үйткені, адамдар көбінесе көзге көрінетін, заттық тәңірлерге сенуге мейілді
(бейімді) болып келеді. Заттық денелерден арылған, шексіз, барлық құдірет
иесі Аллаһ ұғымына жету үшін адамның көп ұмтылып, зер салып, ойланып,
толғануы керек. Сондықтан, тарих қойнауында пайда болған наным-сенімдерге
осы тұжырымды ескере қарағанымыз жөн.
Жә, енді, түркілер қабылдаған діндер, наным-сенімдер жөнінде сөл
түсінік берейік;
ЕЖЕЛГІДІНИ НАНЫМДАР: ФЕТИШИЗМ,
ТОТЕМИЗМ, АНИМИЗМ, МАГИЯ.
Бүгінгі ғылымда діннің пайда болуы туралы екі теория бар. Олар
"прамонотеизм" және адамзат тарихындағы "дінге дейінгі кезең" теориялары.
"Прамонотеизм" концепциясы әлемдегі тайпалар мен халықтар әуелгі баста бір
құдайға иланған, көпкұдайлық кейін пайда болған деген тұжырымға
негізделеді. "Дінге дейінгі кезең" теориясы алғашқы қауымдық құрылыста
адамдарда ешқандай дін болған емес деген қағидаға сүйенеді. Көне діндердің
пайда болуы мен эволюциялануы мәселесіне бірнеше ғылыми көзқарас бар:
эволюциялық көзқарас (Чарльз Дарвиннің "Түрлердің шығуы" теориясы, 1859);
әлеуметтік көзқарас (Огюст Конттың теориясы; ол бойынша дін - адамның
рухани даму жолының алғашқы сатысы); анимистік теория (теорияның негізін
салушы Э.Б.Тайлор) және функционалдық көзқарас. Соңғысының авторы - К.Маркс
дін қоғамдық қатынастар жүйесінің бөлігі ретінде пайда болды деген
тұжырымға келеді.
О.Конт "Қоғамдағы тәртіптің негізі не және сол тәртіпті орнатудағы
діннің рөлі қандай?" деген сұрақ қойып, "тарихтың үш кезеңі" туралы ілім
жасады. Ол тарихты үш дәуірге бөлді: дін кезеңі немесе "теологиялық қалып"
(бұл кезеңде адам санасында діни түсініктер мен діни идеялар үстемдік
етеді); философиялық кезең немесе "метафизика қалпы" (адамдардың санасында
абстракция басымдық етеді); позитивтік кезең (ғылым құбылыстарды объективті
бағалауға жол ашады).
Адамзат тарихының бірінші, діни кезеңі құдайға деген сеніммен
сипатталады, осы сенім түрлі топтардың мүдделерінің үйлесімін, қоғамдағы
әлеуметтік тәртіпті қамтамасыз етеді. Дін бұл кездері қоғамда интегративті
(біріктіруші) қызмет атқарады. Бұдан соң адамзат екінші және үшінші
кезеңдерді бастан өткереді. Бірақ, Конттың пікірінше, қоғамдағы әлеуметтік-
тарихи өзгерістер адамзатты ерте ме, кеш пе, қоғамдағы қатынастардың рухани
негізі ретінде "екінші теологиялық синтезге" алып келеді, сол кезде
"позитивті діннің" үлкен маңызы болады.
Ғылымда осылармен қатар діннің көне наным нысандары да бар. Олар -
фетишизм, тотемизм және анимизм.
Фетишизм ("ерекше қасиеті бар зат" португал. сөзінен) - жансыз
заттардың табиғаттан тыс қасиетіне, олардың магиялық қуатына деген сенімге
негізделген. Фетишизм пұтқа табынудан, бойтұмар тағынудан, т.с.с-дан айқын
көрінеді. Бұл заттарда рухтардың, аруақтардың, төтемдердің қуаты бар деп
саналады. Яғни, бұл өмірдегі күнделікті заттар құдіреттің символына
айналдырылады. Осыдан о дүние туралы, табиғаттан тыс күштер туралы сенім
қалыптасады.
Тотемизм (ототеман - Солтүстік Америка үңдістерінің тілінен, "оның
тегі" деген мағына береді) құбылысын неғұрльш терең зерттеген ғалым - дін
социологиясының негізін салушы болып танылатын Э.Дюркгейм діннің көне наным
нысандары және олардың бертінгі көріністері әлеуметтік интеграция факторы
больш табылады деген тұжырымға келді.
Э. Дюркгейм бойынша, діни сенімдердің бастауы -қоғамның өзі және
көнедегі діннің ең қарапайым формасы осы тотемизм. Тотем белгілі бір
әлеуметтік топ үшін оның генеологиялық бастауы әрі желеп-жебеушісі, рәміз
(символ) әрі ең басты құндылық. Сондықтан ол (белгілі бір құс, аң немесе
өсімдік) құлшылық объектісі, осымен бірге сол топты біріктіруші, рулын,
тайпалық тұтастығын сақтаушы.
Тотемді құрметтеу - оны қасиет иесі санап құлшылық етушілердің бәрін
қастерлеу деген сөз. Яғни, тотем белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылықтьщ
рәмізі. Тотемизм бастапқыда рулар мен тайпалардың, бертін келе тұтастай
халықтардың діни наным нысаны және олардың өзгелерден даралығын сипаттайтын
белгі болып тұрақтайды. Осыған қарай бұл тайпаның, халықтың өзіндік
ғұрыптары мен салттары қалыптасады. Олар мифологияға ауысады.
Көне замаңдарда тотем көбіне зооантропоморфты (адам және хайуан
кескінді) бейнеленіп келді. Біртіндеп реинкарнация, яғни адамның өлген соң
тотем бейнесінде дүниеге қайта оралуы туралы ұғым қалыптасты. Осыдан
тотемдік жануарды, өсімдікті т.б. өздерінің бұрынғы ата-бабаларының аруағы
санап, оларды асқа пайдаланбау, ерекше қадірлеу салты орнықты. Осылайша
тотемизм рулық қауымда тұтастырушы, рулар мен тайпаларда әлеуметтік
қатынастарды реттеуші қызмет атқарды.
Анимизм (латын тіленде аnimus - жан, рух) жан мен рухты тірі және өлі
табиғаттың сезіммен қабылданатын барлық заттары мен құбылыстарында
жасырынып жататын, оларды басқарып отыратын жаратылыстан тыс күш деп
санайды. Анимистік ұғымда егер жан жеке затпен яки оның бір бөлігімен
байланысты болса, онда рух дербес тіршілік етеді, белгілі бір затқа дари
алады.
Анимизм — алғашқы қауымдық құрылыста пайда болған құбылыс. Мұнда
дуализм мен антропоморфизм негізге алынған. Әлем бү дүние және о дүние
болып бөлінеді. О дүниеде рухтар мекен етеді. Бастапқыда бұл рухтар осы
дүниедегі қәсиеттердің бәріне ие болып келген. Бертін келе рух, жан
дегендер материалдық емес денелер деген ұғым орныққан.
Ислам діні
Ислам араб тiлiнде бағыну, мойын ұсыну, жамандыќтардан аулаќ болу
т.б. деген мағыналарды береді. Жалпы бұл дiн - Хазiретi Мұхаммедке (ғ.с.)
Аллаћ тарапынан уахи арќылы түсірілген соңғы және кемелденген діннің аты.
Аталмыш дінді ұстанатын адамды мұсылман немесе мүсілім деп атайды.
Мұсылмандыќ негiзi Аллаћтың барлығына, бірлігіне, одан басќа тәңiрдiң
жоќтығына, Хазiретi Мұхаммед (ғ.с.) оның ќұлы, әрі елшісі екендігіне
сенуден тұрады.
Ќұран Кәрімде: "Аллаћтың ќасында шынайы дін ислам" (Әли Ғимран-29),
"сендерге ислам дінін ќоштап ұнаттым" (Мәидә-3) – дегені сияқты бұл діннің
атын Ұлы Жаратушымыздың өзi берген.
Мұсылмандық сенім бойынша бүкіл пайғамбарлардың адамзатќа жеткізген
діні - ислам діні. Біраќ бұл есім осылай бүкіл илаћи діндердің жалпылыќ аты
болғанымен, Хазіреті Мұхаммедтің 23 жылдыќ пайғамбарлығынан кейін оның
үмбеттері ұстанатын діннің атына айналды.
Осы дiннiң қасиеттi кiтабы - Ќұран Кәрім Аллаћ тарапынан Хазіреті
Мұхаммедке (ғ.с.) уахи етілген илаћи кітап және оның ешбір сөзі өзгеріске
ұшырамаған, бұл жайында да Аллаћ оны өзі ќоритынын ескерткен. Бұл кітап
ардақты пайғамбарға 23 жыл бойы уахи етілген, оны пайғамбар сахабаларға
жаттатќан, жаздыртќан және өзі тексеріп отырған. Осылай Құранның түпнұсќасы
саќталып, күнімізге дейін жеттi.
Ислам - монотеистiк дін. Бұл дінде Құдайды екілеу, үштеу, оған ортаќ
ќосу деген нәрселер - атымен жоќ. Ұлы Аллаћќа берілген сипаттар адамдарға,
жануарларға, жанды-жансыз жаратылыстарға берілмейді. Бұл дінде Аллаћтан
басќа ешбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
1. Дін туралы түсінік
2. Ежелгідіни нанымдар: фетишизм, тотемизм, анимизм.
3. Ислам діні
4. Будда діні
5. Христиан діні.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Дін туралы түсінік
Дін дегеніміз тұңғыш инсан Адам Атамыздан бері қарай мәужүт нәрсе.
Бәшериет тарихында дін әрқашан да болған, бола да бермек. Атақты философ
һенри Бергсон: "Өткен тарихта және заманымызда ғылымды, пәнді яки фәлсәфәні
білмейтұгын инсан қоғамдарын кездестіруге болады. Бірақ, дінсіз ешбір қоғам
болмайды деген. Тағы бір батыстық философ Уильямс Жеймс: "Біздің ойымызша
адам баласы ең соңғы күнге дейін құлшылығын жалғастырмақ" деген. Эрнест
Ренан: "Сүйген нәрселеріміздің, дүниедегі өміріміздің және нығметтердің
бәрінің жоқ болып кетуі мүмкін. Діндарлығымыздың жоғалуы мүмкін емес "
дейді. Бартемели Сейнт Хилаирдың діндарлықтың пайда болуы хақында айтқаны:
"Ілім деген не ? Инсан деген не ? Бұлар қайдан келді? Оларды кім жаратты?
Соңы қалай болмақ?Хайат деген не? Әлім деген не? Әлімнен кейін не болмақ?
Әр милләт, қоғам және жамағат осы сұрақтарга өзінше жақсы-жаман, қабылданар-
қабылданбас жауаптар берген. Міне, діндарлық дегеніміз осы"деген.
Сондықтан, дін секілді адамның адамдығьшың басты көрсеткіші боп табылатын
қасиетті ұғымды құртамын деп соғыс ашқандардың өздері құрдымға кеткен.
Діндер тарихын зерттеген мамандар діни сезімдердің адамдарды біріктіруде
қандастық, жерлестік, руластық, нәсілдестік қатарлы факторлардың бәрінен
күшті болғанын дәлелдеген. Дін адамның өзінің жаратылысындағы құпияларды
анықтап, табиғаттағы құбылыстардың, ғарыштағы қозғалыстардың астарын түсіну
үшін ізденіске түсуінен, сұрақтарға жауап іздей бастауынан алау алған
сезімнен туындайды. Құран Кәрімдегі мына аяттар осыған саяды:
"5121: Өз бойларыңда Аллаһ Тағаланың барлыгының неше дәлелдері
(нышандары) бар! Көрмейсіңдер ме?".
"8817-20: Адамдар туйенің қалай жаратылғанына, аспанның қалай
биіктетілгеніне, таулардың қалай үйілгеніне, жердің қалай жайылып
төселгеніне қарамай ма?".
Ешбір қоғамның дінге жеңіл қарамағаны белгілі. Хақ болсын, ғайри-хақ
болсын адамдардың өз діндеріне берілгені, хатта сол дін үшін жанын аямағаны
байқалады. Пайғамбарымыз кезіндегі бұтқақұл арабтар Мәулеміздің уағызына,
түсіндірген дініне немқұрайдылықпен қараған жоқ, кім не істесе соны істесін
деген жоқ. Олар Исламды тоқтату үшін қарулы қақтығыстар, қуғындау, құдалау
сықылды қаймықтырушы қатал шаралардың бөрін де қолданып бақты. Сондықтан,
діндарлық сезімнің қаншалықты күшті екенін осысынан-ақ байқауға болады.
Түркі халықтары да өздері қабылдаған діндерді сақтап қалу үшін аталмыш
шаралардың бәрін қолданған.
Діни жолдар 1) Құдайы бұлақтан 2) адами бұлақтан хасіл болған. Адами
бұлақ дегеніміз адамдардың ағаштарға, аспан денелеріне, жыртқыш андарға,
теңізге, тауға т.т. табынуы болса, Құдайы (Иләһи) бұлақ дегеніміз Адам
Атамыздан бастап, нәбилер арқалы күллі адамзатқа мәлім етілген хақ жол.
Нақтылы Бір Аллаһ ұғымына жету, әрине әркім үшін оңай болмасы анық;
үйткені, адамдар көбінесе көзге көрінетін, заттық тәңірлерге сенуге мейілді
(бейімді) болып келеді. Заттық денелерден арылған, шексіз, барлық құдірет
иесі Аллаһ ұғымына жету үшін адамның көп ұмтылып, зер салып, ойланып,
толғануы керек. Сондықтан, тарих қойнауында пайда болған наным-сенімдерге
осы тұжырымды ескере қарағанымыз жөн.
Жә, енді, түркілер қабылдаған діндер, наным-сенімдер жөнінде сөл
түсінік берейік;
ЕЖЕЛГІДІНИ НАНЫМДАР: ФЕТИШИЗМ,
ТОТЕМИЗМ, АНИМИЗМ, МАГИЯ.
Бүгінгі ғылымда діннің пайда болуы туралы екі теория бар. Олар
"прамонотеизм" және адамзат тарихындағы "дінге дейінгі кезең" теориялары.
"Прамонотеизм" концепциясы әлемдегі тайпалар мен халықтар әуелгі баста бір
құдайға иланған, көпкұдайлық кейін пайда болған деген тұжырымға
негізделеді. "Дінге дейінгі кезең" теориясы алғашқы қауымдық құрылыста
адамдарда ешқандай дін болған емес деген қағидаға сүйенеді. Көне діндердің
пайда болуы мен эволюциялануы мәселесіне бірнеше ғылыми көзқарас бар:
эволюциялық көзқарас (Чарльз Дарвиннің "Түрлердің шығуы" теориясы, 1859);
әлеуметтік көзқарас (Огюст Конттың теориясы; ол бойынша дін - адамның
рухани даму жолының алғашқы сатысы); анимистік теория (теорияның негізін
салушы Э.Б.Тайлор) және функционалдық көзқарас. Соңғысының авторы - К.Маркс
дін қоғамдық қатынастар жүйесінің бөлігі ретінде пайда болды деген
тұжырымға келеді.
О.Конт "Қоғамдағы тәртіптің негізі не және сол тәртіпті орнатудағы
діннің рөлі қандай?" деген сұрақ қойып, "тарихтың үш кезеңі" туралы ілім
жасады. Ол тарихты үш дәуірге бөлді: дін кезеңі немесе "теологиялық қалып"
(бұл кезеңде адам санасында діни түсініктер мен діни идеялар үстемдік
етеді); философиялық кезең немесе "метафизика қалпы" (адамдардың санасында
абстракция басымдық етеді); позитивтік кезең (ғылым құбылыстарды объективті
бағалауға жол ашады).
Адамзат тарихының бірінші, діни кезеңі құдайға деген сеніммен
сипатталады, осы сенім түрлі топтардың мүдделерінің үйлесімін, қоғамдағы
әлеуметтік тәртіпті қамтамасыз етеді. Дін бұл кездері қоғамда интегративті
(біріктіруші) қызмет атқарады. Бұдан соң адамзат екінші және үшінші
кезеңдерді бастан өткереді. Бірақ, Конттың пікірінше, қоғамдағы әлеуметтік-
тарихи өзгерістер адамзатты ерте ме, кеш пе, қоғамдағы қатынастардың рухани
негізі ретінде "екінші теологиялық синтезге" алып келеді, сол кезде
"позитивті діннің" үлкен маңызы болады.
Ғылымда осылармен қатар діннің көне наным нысандары да бар. Олар -
фетишизм, тотемизм және анимизм.
Фетишизм ("ерекше қасиеті бар зат" португал. сөзінен) - жансыз
заттардың табиғаттан тыс қасиетіне, олардың магиялық қуатына деген сенімге
негізделген. Фетишизм пұтқа табынудан, бойтұмар тағынудан, т.с.с-дан айқын
көрінеді. Бұл заттарда рухтардың, аруақтардың, төтемдердің қуаты бар деп
саналады. Яғни, бұл өмірдегі күнделікті заттар құдіреттің символына
айналдырылады. Осыдан о дүние туралы, табиғаттан тыс күштер туралы сенім
қалыптасады.
Тотемизм (ототеман - Солтүстік Америка үңдістерінің тілінен, "оның
тегі" деген мағына береді) құбылысын неғұрльш терең зерттеген ғалым - дін
социологиясының негізін салушы болып танылатын Э.Дюркгейм діннің көне наным
нысандары және олардың бертінгі көріністері әлеуметтік интеграция факторы
больш табылады деген тұжырымға келді.
Э. Дюркгейм бойынша, діни сенімдердің бастауы -қоғамның өзі және
көнедегі діннің ең қарапайым формасы осы тотемизм. Тотем белгілі бір
әлеуметтік топ үшін оның генеологиялық бастауы әрі желеп-жебеушісі, рәміз
(символ) әрі ең басты құндылық. Сондықтан ол (белгілі бір құс, аң немесе
өсімдік) құлшылық объектісі, осымен бірге сол топты біріктіруші, рулын,
тайпалық тұтастығын сақтаушы.
Тотемді құрметтеу - оны қасиет иесі санап құлшылық етушілердің бәрін
қастерлеу деген сөз. Яғни, тотем белгілі бір әлеуметтік топқа қатыстылықтьщ
рәмізі. Тотемизм бастапқыда рулар мен тайпалардың, бертін келе тұтастай
халықтардың діни наным нысаны және олардың өзгелерден даралығын сипаттайтын
белгі болып тұрақтайды. Осыған қарай бұл тайпаның, халықтың өзіндік
ғұрыптары мен салттары қалыптасады. Олар мифологияға ауысады.
Көне замаңдарда тотем көбіне зооантропоморфты (адам және хайуан
кескінді) бейнеленіп келді. Біртіндеп реинкарнация, яғни адамның өлген соң
тотем бейнесінде дүниеге қайта оралуы туралы ұғым қалыптасты. Осыдан
тотемдік жануарды, өсімдікті т.б. өздерінің бұрынғы ата-бабаларының аруағы
санап, оларды асқа пайдаланбау, ерекше қадірлеу салты орнықты. Осылайша
тотемизм рулық қауымда тұтастырушы, рулар мен тайпаларда әлеуметтік
қатынастарды реттеуші қызмет атқарды.
Анимизм (латын тіленде аnimus - жан, рух) жан мен рухты тірі және өлі
табиғаттың сезіммен қабылданатын барлық заттары мен құбылыстарында
жасырынып жататын, оларды басқарып отыратын жаратылыстан тыс күш деп
санайды. Анимистік ұғымда егер жан жеке затпен яки оның бір бөлігімен
байланысты болса, онда рух дербес тіршілік етеді, белгілі бір затқа дари
алады.
Анимизм — алғашқы қауымдық құрылыста пайда болған құбылыс. Мұнда
дуализм мен антропоморфизм негізге алынған. Әлем бү дүние және о дүние
болып бөлінеді. О дүниеде рухтар мекен етеді. Бастапқыда бұл рухтар осы
дүниедегі қәсиеттердің бәріне ие болып келген. Бертін келе рух, жан
дегендер материалдық емес денелер деген ұғым орныққан.
Ислам діні
Ислам араб тiлiнде бағыну, мойын ұсыну, жамандыќтардан аулаќ болу
т.б. деген мағыналарды береді. Жалпы бұл дiн - Хазiретi Мұхаммедке (ғ.с.)
Аллаћ тарапынан уахи арќылы түсірілген соңғы және кемелденген діннің аты.
Аталмыш дінді ұстанатын адамды мұсылман немесе мүсілім деп атайды.
Мұсылмандыќ негiзi Аллаћтың барлығына, бірлігіне, одан басќа тәңiрдiң
жоќтығына, Хазiретi Мұхаммед (ғ.с.) оның ќұлы, әрі елшісі екендігіне
сенуден тұрады.
Ќұран Кәрімде: "Аллаћтың ќасында шынайы дін ислам" (Әли Ғимран-29),
"сендерге ислам дінін ќоштап ұнаттым" (Мәидә-3) – дегені сияқты бұл діннің
атын Ұлы Жаратушымыздың өзi берген.
Мұсылмандық сенім бойынша бүкіл пайғамбарлардың адамзатќа жеткізген
діні - ислам діні. Біраќ бұл есім осылай бүкіл илаћи діндердің жалпылыќ аты
болғанымен, Хазіреті Мұхаммедтің 23 жылдыќ пайғамбарлығынан кейін оның
үмбеттері ұстанатын діннің атына айналды.
Осы дiннiң қасиеттi кiтабы - Ќұран Кәрім Аллаћ тарапынан Хазіреті
Мұхаммедке (ғ.с.) уахи етілген илаћи кітап және оның ешбір сөзі өзгеріске
ұшырамаған, бұл жайында да Аллаћ оны өзі ќоритынын ескерткен. Бұл кітап
ардақты пайғамбарға 23 жыл бойы уахи етілген, оны пайғамбар сахабаларға
жаттатќан, жаздыртќан және өзі тексеріп отырған. Осылай Құранның түпнұсќасы
саќталып, күнімізге дейін жеттi.
Ислам - монотеистiк дін. Бұл дінде Құдайды екілеу, үштеу, оған ортаќ
ќосу деген нәрселер - атымен жоќ. Ұлы Аллаћќа берілген сипаттар адамдарға,
жануарларға, жанды-жансыз жаратылыстарға берілмейді. Бұл дінде Аллаћтан
басќа ешбір ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz