Биосфераның ластануы туралы ақпарат

І. Кіріспе
ІІ. Негізгі болім
1. Биосфераның ластануы
2. Ластану түрлерінің жіктелуі
2.1. Химиялық ластану
2.2. Радиациялық ластану
3. Ластағыштардың баска түрлері
4. Жекелеген ластағыштар
ІІІ. Қорытынды
ІV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

Адамзат баласының тіршілік етуінің алғашқы кезеңінен бастап өздерінің күнделікті тіршілік өміріне керекті заттарының бәрін биосфера компоненттерінен – жерден,судан, өсімдіктер әлемінен, жануарлар дүниесінен, жер қойнауынан алып келгені баршаға белгілі.
Биосфера барлық материалдық игіліктердің қайнар көзі. Оның байлықтары (жер, су, ауа, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі) көне дәуірден бері қарай адамзат баласының барлық мұқтаждықтарын өтеп келеді. Биосфераның бар сыйы біздің қоғамымыздың жан-жақты дамуына үлес қосады. Тіршіліктің негізгі көзі ретінде саналады.
Биосфера – тіршілік тірегі. Ол адамзат баласымен және ондағы қоғаммен тығыз байланыста болады (биосфера-адам-қоғам).
Биосфера дегеніміз – біздің айналамызды қоршаған орта. Оны адамзат баласы жасаған жоқ, ол адамзат баласының пайда болуынан әлде қайда бұрын жаралған.
Күн системасының (жүйесінің) ерекше планетасы Жердің су (гидросферасы), жер (литосфера) және ауа (атмосфера) сияқты бөлімдері бір – бірімен өзара қарым – қатынаста болатын жұқа қабатында тірі ағзалар мекендейді. Бұл қабат биосфера (грекше биос – тіршілік, сфера - шар) деп аталады.
Биосфера (В.И.Вернадский бойынша) – тіршілік бар немесе қандай да бір кезеңде тіршілік болған және үнемі тірі ағзалардың әсеер етуіне ұшырайтын немесе ұшыраған планета аймағы.

1. Ж. Ж. Жатқанбаев. «Экология негіздері» - Алматы: «Зият», 2003ж.
2. А. Ж. Ақбасова., Г. Ә. Саинова. «Экология» - Алматы: «Бастау» баспасы, 2003ж.
3. З. М. Молдахметов., А. М. Ғазалиев., С. Д. Фазылов. «Экология негіздері» - Қарағанды: «ҚРУ» баспасы – 2002ж.
4. Ж. Ж. Жатқанбаев. «Валеология» - Алматы: «Зият», 2003ж.

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І. Кіріспе

ІІ. Негізгі болім

1. Биосфераның ластануы

2. Ластану түрлерінің жіктелуі

2.1. Химиялық ластану

2.2. Радиациялық ластану

3. Ластағыштардың баска түрлері

4. Жекелеген ластағыштар

ІІІ. Қорытынды

ІV. Қолданылған әдебиеттер тізімі

І. Кіріспе
Адамзат баласының тіршілік етуінің алғашқы кезеңінен бастап
өздерінің күнделікті тіршілік өміріне керекті заттарының бәрін биосфера
компоненттерінен – жерден,судан, өсімдіктер әлемінен, жануарлар дүниесінен,
жер қойнауынан алып келгені баршаға белгілі.
Биосфера барлық материалдық игіліктердің қайнар көзі. Оның
байлықтары (жер, су, ауа, өсімдіктер әлемі мен жануарлар дүниесі) көне
дәуірден бері қарай адамзат баласының барлық мұқтаждықтарын өтеп келеді.
Биосфераның бар сыйы біздің қоғамымыздың жан-жақты дамуына үлес қосады.
Тіршіліктің негізгі көзі ретінде саналады.
Биосфера – тіршілік тірегі. Ол адамзат баласымен және ондағы
қоғаммен тығыз байланыста болады (биосфера-адам-қоғам).
Биосфера дегеніміз – біздің айналамызды қоршаған орта. Оны
адамзат баласы жасаған жоқ, ол адамзат баласының пайда болуынан әлде қайда
бұрын жаралған.
Күн системасының (жүйесінің) ерекше планетасы Жердің су
(гидросферасы), жер (литосфера) және ауа (атмосфера) сияқты бөлімдері
бір – бірімен өзара қарым – қатынаста болатын жұқа қабатында тірі ағзалар
мекендейді. Бұл қабат биосфера (грекше биос – тіршілік, сфера - шар) деп
аталады.
Биосфера (В.И.Вернадский бойынша) – тіршілік бар немесе қандай да
бір кезеңде тіршілік болған және үнемі тірі ағзалардың әсеер етуіне
ұшырайтын немесе ұшыраған планета аймағы.
В.И.Вернадский планеталық тірі заттардың планетаның бет әлпетін
өзгертуге және оның дамуына қолайлы экожүйелерді қалыптастыруға қабілетті
аса қуатты геологиялық фактор екенін дәлелдеді. В.И.Вернадский бойынша тірі
заттар күн энергиясын қабылдай алады және ыдырауы кезінде химиялық және
физикалық жұмысқа жұмсалатын энергиябөліп шығаратын химиялық қосылыстарды
жасайды.
Әдетте биосферада шартты түрде төрт ірі кешенді қарастырады –
атмосфера, литосфера (жер қабығының үстіңгі бөлігі), гидросфера және тірі
ағзалар.
Академик В.И.Вернадский өзінің 1944 жылы жазған ғылыми еңбегінде:
Болашақ планетаның ұсқыны мен тыныс тіршілігі адамзат баласының ақыл ойы
мен парасытына байланысты өсіп дамиды және тәуелді болады. Ең бастысы
адамзат баласының саналы ақыл – ойының нәтижесіне байланысты биосфера
тағдыры шешіледі - деп көрсеткен еді. Шынына келетін болсақ қазіргі
биосфераның тұрақтылығы тек адамзат баласының қолында екенін әрбір саналы
және сауатты адамзат баласы жақсы білуі тиіс. Ешбір сөздерді қажет етпейтін
ұлы қағида.

ІІ. Негізгі бөлім
1. Биосфераның ластануы.
Биосфераның ластануы ұғымының ауқымы кең. Тар мағынада ластану
деп қандай да бір ортаға жаңа, оған тән емес физикалық, химиялық және
биологиялық агенттерді әкелу немесе осы агенттердің табиғи ортадағы орташа
көп жылдық деңгейін көтеруді айтады. Экологиялық көзқарас бойынша бұл
түсінікті екі тұрғыдан қарастыруға болады:
- биосфераға түсіп жатқан немесе адам мен табиғатқа зиянды әсерлердің
нәтижесінде пайда болып жатқан заттар;
- биосфераны ластайтын заттар (мысалы:химиялық заттар).
Экологиялық тұрғыдан ластану объектісі әрдайым экожүйе
(биогеоценоз) болып табылатындығын түсіну қажет. Бұдан өзге, табиғи орта
бір заттардың тым көптігі немесе онда басқа заттардың болуы (жаңа
қоспалардың) экологиялық факторлардың режимдерінің өзгергендігін білдіреді,
себебі зиянды заттар өзінің шынайы мәнінде экологиялық факторлар болып
табылады. Демек, бұл факторлардың режимі (немесе олардың құрамы) қандайда
организмнің (немесе қоректік тізбектегі түйіннің) экологиялық қуысының
талаптарынан ауытқиды. Бұл кезде зат алмасу үрдістері бұзылады,
продуценттердің ассимиляция қарқындылығы, ендеше бүтін биогеоценоздың
өнімділігі де кемиді.
Осылайша, ауаның, су мен топырақтың құрамында бар кез-келген зат
ластаушы агент бола алады. Қоршаған ортаның құрамына кіретін заттарды
құрамдас бөліктер (ингридиенттер) деп атайды.Құрамдас бөліктер табиғи да
(мысалы, жанартаудың атқылауы, өсімдік тозаңы, жер көтерген шаң т.б.),
антропогенді де (қоғамның іс- әрекеттілігінің нәтижесінде) текті бола
алады.
Ортаның ластануы – күрделі, көп түрлі үрдіс. Өндіріс
қалдықтарындағы химиялық қосылыстар әдетте өздері бастапқыда болмаған
жерлерге тап балады. Олардың көпшілігі химиялық белсенді, әрі тірі ағзаның
ұлпасының құрамына кіретін молекулалармен өзара әрекеттесуге немесе ауада
белсенді түрде тотығуға қабілетті. Мұндай заттардың барлық тіршілік иелері
үшін у болып табылатыны түсінікті.

2. Ластану түрлерінің жіктелуі (классификациясы).
Шыққан тегі бойынша ластанудың екі түрін қарастыруға болады:
- адамдардың қатысынсыз табиғи құбылыстардың нәтижесінде болатын
ластанулар;
- адамдардың іс-әрекетінің нәтижесінде болатын антропогенді ластанулар;
бұған өнеркәсіптік өндірістің техногендік әсерлері үлкен үлес қосады.
Ластанушылардың табиғаты бойынша ластаудың мына түрлерін
айырады:
1. биологиялық ластану- экожүйеге оған жат организм түрлерін әкелу
және олардың көбеюі. Микроорганизмдермен ластануды сонда-ақ
бактерологиялық, немесе микробиологиялық ластану деп те атайды;
2. физикалық (радиациялық, жылулық, жарықтық, электромагниттік,
шулық және т.б.);
3. химиялық (биосфераның химиялық заттармен ластануы).
Түзілу әдісіне байланысты біріншілік және екіншілік ластануды
айырады. Біріншілік ластануға – биосферадағы табиғи және антропогенді
процестер арқылы қоршаған ортаға түсетін ластаушыларды жатқызады. Екіншілік
ластануға – қоршаған ортадағы физикалық – химиялық процестердің нәтижесінде
орта мен адамдарға зиянды заттардың түзілуі жатады. Мысалы, екіншілік
ластануға ауадағы әр түрлі газдардың қосылысынан түзілетін қала үстіндегі
тұманды келтіруге болады.
Кеңістіктік тұрғыдан бүкіләлемдік, аймақтық және жергілікті
ластануларды бөледі.
Қоршаған ортаның компоненттеріне байланысты біріншіден
атмосфераның, гидросфераның, литосфераның және атмосфералық ауаның, жербеті
мен жерасты суларының және топырақтың ластануын қарастырады. Адам
организміне ылғи түсіп тұратын ластаушы заттардың 70% тамақпен, 20%-
ауамен, ал 10%- сумен бірге түседі.

2.1. Химиялық ластану.
Химиялық ластануға қоршаған ортада табиғи, табиғи-антропогенді
және антропогенді процестер немесе тіршілік ортада болып жатқан физикалық-
химиялық процестер кезінде зиянды, улы заттардың пайда болуын жатқызамыз.
Айта кету керек, дамуы жоғары елдерде соңғы екі-үш онжылдықта қолданған
шараларға байланысты қоршаған ортаның химиялық ластануы екінші орынға
түсіп, бірінші орынға радиоактивті ластану шығып отыр. Біздің елімізде
биосфераның ластану қаупі әлі де жоғары болып тұр.
Қазіргі кезде химиктерге химиялық заттардың 4-5млн түрі белгілі.
Олардың саны жыл сайын 10% өсіп отырады. Адам организміне әр түрлі
жолдармен (тамақпен, ауамен, сумен) түсіп тұратынорганизмге жат химиялық
ластаушы заттарды ксенобиотиктер (грекше ксенос – жат, биос - өмір) деп
атайды.
Жердің геосферасы бойынша атмосфераның, гидросфераның және
литосфераның ластануын айырады. Қоршаған ортаның компоненттері мен ластану
орындары бойынша химиялық ластануды келксі түрлерге бөледі:
1. ауаның ластануы (мысалы, адамдар тұратын аймақтар, жұмыс істейтін
жерлер);
2. тұрмыстық және өндірістік бөлмелердің;
3. жербетілік және жерасты суларының;
4. топырақтың;
5. тамақтың және т.б.
Ортаның химиялық ластаушы көздерін мынадай үлкен топтарға бөлеміз:
1. биосфераға сұйықтық, газды және қатты түрдегі өндіріс қалдықтарын
шығаратын техникалық қондырғылар
2. ластаушы заттар шығаратын, немесе оларды жинақтап сақтайтын
шаруашылықтар;
3. ластаушы заттар келіп тұратын (трансшекаралық жылжу) аймақтар;
4. планетарлық ластануға әкелетін атмосфералық жауын – шашын, тұрмыстық,
өндірістік және ауылшаруашылық қалдықты сулар.
Атмосфералық ауаның ластануы. Атмосфералық ауаның ластануы адам
организміне тікелей әсер етеді, ал атмосфераның ластануы (бүкіләлемдік
деңгейде) – жанама түрде климаттың өзгеруі арқылы, биосферадағы озон
қабатының бұзылуыменен, қышқылдық жауынменен әсер етеді. Ауаны ластаушы
заттардың негізгі түрлеріне: атмосфералық газдар (азоттың, күкірттің,
көміртектің газдары), көмірсутектер, фенолдар, альдегидтер, ауыр
металдардың аэрозолдары мен басқа да органикалвқ және минералды заттарды
жатқызамыз. Бұлардың көбісі улылығы мен канцерогендік қасиеттері арқасында
онкологиялық ауруларға әкеледі.
Осы келтірілген ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.