Жалпы жер тану пәні бойынша зертханалық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқау

Пән: География
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 39 бет
Таңдаулыға:

Қ. А. ЯСАУИ АТЫНДАҒЫ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ҚАЗАҚ-ТҮРІК

УНИВЕРСИТЕТІ

ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ФАКУЛЬТЕТІ

ГЕОГРАФИЯ КАФЕДРАСЫ

ЖАЛПЫ ЖЕР ТАНУ пәні бойынша

ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫСТАРҒА АРНАЛҒАН ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

География -050116 мамандығының 1-курс студентеріне арналған

Дайындаған :г. ғ. к. доцент қ. а. А. К. Курбаниязов

Түркістан 2008ж.

Кіріспе

Жалпы жертанудан оқытылатын лекция курсы және практикалық жұмыстар бір бүтін пәнді қамтуы керек. Бірақ осындай практикалық жұмыстардың ролі лекциялардан алынған білімдерді қайталау және тәуелденуден керек деген мағананы бермейді. Практикалық кезеңінде студенттер практикалық жұмыстарды жеке өзі орындауға үйрену, сауаттылығы және ұстамдылық жүйесін арттыру, сондай-ақ география мұғалімінің келешектегі жұмыстарында сол сауаттылық және ұстамдылықтан қиналмай қолдана алатын болуы керек.

Теориялық білімдер болмаса, практикалық жұмыстарды орындап болмайды. Практика кезеңінде мұқият дайындықты талап етеді. Бұл дайындық лекция курсын үйренумен шектелмей, яғни оқулықтан оқытушы көрсетіп берген бөлімдерді, сондай-ақ мәлім бір мәселеге тиісті шығармалар мен мақалаларды оқып, конспект түзу арқылы толықтырылады.

Практикалық істерді әрбір студент өз бетімен ешкімнің көмегісіз сабақта немесе үйде оқытушының берген тапсырмасына қарап орындайды.

Студент орындаған жұмысына қойылатын ең негізгі талаптардың бірі, әрбір тапсырма құнтпен және ынтамен барынша әдемі етіп орындалуы керек. Жұмысты өшіріп қайта жазу, шала-шырпы орындау оның сапасы мен бағасын төмендеттіреді. Жұмысты аз немесе миллиметрге бөлінген кейбір қағаз парақтарына орындау талап етіледі, бұл парақтарды оқытушы тексеріп шыққаннан соң арнаулы папкаға салып қойылады. Әрбір жұмыстың қатар саны орындалған уақыты жазып қойылуы және орындаған кісінің қолтаңбасы болуы керек. Студент орындаған барлық жұмыстарды сынақ кезінде көрсетуі шарт.

Оқытушы сөзге шешен және өз пікірін түсіндіріп жеткізе алуы керек. Студент орындаған әрбір жұмысын ауыз екі түсіндіріп бере алуы керек.

І-бөлім

Географиялық атауларды үйрену

Зертханалақ жұмыс№ 1.

Географияльщ атластар түрлері мен танысу және олардан пайдалана отырып пункттердің географиялық координаталарын анықтау жолдарын үйрену

1. Дүниенің иллюстрациялық атласы- дүние жүзінің материк, мұхит, дүнье бөлігі, ел немесе аймақтың мемлекеттік туын, жер ресурстарын, экономикасын, халқын, тауларымен өзен көлдерін статистикалық кесте арқылы көрсететін иллюстрациялық анықтамаларын үйрететін атлас.

Тапсырма №1. Дүниенің иллюстрациялық атласынан дүнье жүзінің табиғат белдеулері мен зоналарын ерекшеліктерін көрсетің:

Дүниенің иллюстрациялық атласынан дүнье жүзінің табиғат белдеулері мен зоналарын ерекшеліктерін көрсетің:

1. Эковаторлық белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

2. Тропиктік белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

3. Қоңыржай белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

4. Полярлық белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

5. Субэковаториалдық белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

6. Субтропикалық белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

7. Субарктикалық белдеудің қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

8. Арктикалық зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

9. Антарктикалық зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

10. Дала зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

11. Кең жапрақты орман зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

12. Қылқан жапрақты орман зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

13. Шөл зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

14. Шөлейт зонасын қамтитын аймақтары мен Жер бетінен өтетін бойлық градусын көрсетің.

15. Жер бетінде тәуліктік жауын-шашынның ең аз жауатын ауданын көрсетің(Оңтүстік Америка 0, 5мм Кильягуя Атакама шөлі Чили)

16. Жер бетінде жылдық жауын-шашынның ең көп жауатын ауданын көрсетің(Оңтүстік Азия 26 461мм Чирапунджи Гималай тауының оңтүстік муссонды ауданы Индия)

17. Жер бетінде тәуліктік жауын-шашынның ең көп жауатын ауданын көрсетің(Оңтүстік Африка 1870мм Силаос ауданы Реньинон аралы)

18. Жер бетінде ең ыстық адандаы көрсетің(Африка Сахара Эль-Азизия (Ливия) 57, 3 градус)

19. Жер бетінде жылдық қардың ең көп жауатын ауданын көрсетің(Солтүстік Америка 31 102мм Кордильер тауының Рейнер ауданы)

20. Жер бетінің ауа-райының тәуліктік ауытқуы жоғары ауданын көрсетің(Солтүстік Америка 56градус (6, 7-56градус) Браунинг Монтана АҚШ)

21. Жер бетіндегі ең күшті желдің байқалған ауданын көрсетің(Солтүстік Америка Вашингтон тауы 372км/сағ. Нью-Гэмпшир АҚШ)

22. Жер бетінде тәуліктік ең суық ауданын көрсетің (Антактида -89, 2 Восток станциясы)

23. Америка дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

24. Австралия дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

25. Африка дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

26. Антарктида дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

27. Европа дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

28. Азия дүние бөлегінің мүйістері мен шеткі материктік аралдарын көрсетің

Тапсырма№2 Атлас және карталармен жақсы танысқаннан кейін көрсеткіш көмегімен төмендегі пункттер табылсын: Бииск, Валпарайсо, Мехико, Кейптаун, Сидней, Бомбей, Багдад, Карачи, Стамбул, Катовице, Астана, Рур, Франкфурт, Анкара, Санкт-Петербург, Манила, Токио, Сеул, Москва, Дели, Бангкок, Тегеран, Алматы, Тараз. Бұл пункттердің координаталары анықталсын.

Төмендегі координаталарға қарап пункттер табылсын:

Безансон СБ бойлық 6, 00- СБ ендік 47, 03

Париж СБ бойлық 2, 25 - СБ ендік 49, 00

Понтарле СБ бойлық 4, 5 - СБ ендік 47, 00

Тапсырма№3 Атлас және кейбір карталарды пайдаланып, жеке дәптерге дүние мұхиттарының теңіздері жазылсын . Студенттердің географиялық номенклатурасын үйренудегі жеке жұмыстары алдыңғы екі тапсырманы орындаудан басталады.

География мұғалімі географиялық объектілердің атауларын жақсы білуі шарт, бұл үшін географиялық атауларды жақсы үйрену тиіс. Географиялық номенклатураны курста оқудың бастапқы күндерінен-ақ үйреніп бару тиіс.

Географиялық атауларды практикалық сабақтарда жазып алып үйрену тиісті емес. Бұл студенттің жеке-дара жұмысы болып, оқытушы оны тек қана жолға салады және күзетеді.

Студент географиялық номенклатура үшін жеке дәптер арнайды, бұл дәптер географиялық объектілердің тек қана атамаларын ғана емес, объектілердің орналасуын да жазып барады.

Мысалы: «Теңіз» - қайсы материктің жанында немесе қайсы материктер арасында? Қайсы бұғаз бен қай мұхиттарға тұтасады немесе мұхиттан қай аралдартобымен бөлініп тұрады?

«Арал» - қай теңізде, қай аралдар тобына кіреді, материктен қайсы бұғаз арқылы бөлінеді?

«Шығанақ» - қайсы материктің жағалауларынан пайда болған? Қайсы теңіздің бөлігі болып есептеледі?

«Бұғаз» - қайсы мұхиттарды тұтастырады? Қайсы материктерді бөліп тұрады?

«Өзен» - қайдан басталады, қайда құяды?

«Көл» - қайсы материкте немесе материктің қайсы бөлігінде? Осындай кең неменклатура географиялық объекттердің орналасқан орнын жақсы біліп алуға көмектеседі.

Студенттер бірінші сабақтардан бастап әрбір сабақта номенклатураның бір бөлігіне кіретін географиялық атауларды, мысалы Тынық мұхит теңіздері, аралдары, Европа өзендері және сол сияқтыларды жазып алып, есте сақтап қалу жайлы тапсырма алады.

Номенклатураны үйренуде төмендегі тәртіпте жүзеге асыру көзге тұтылады: теңіздер, шығанақтар, бұғаздар, аралдар, түбектер, мүйістер, таулар және биіктіктер, ойпаттар, өзендер, көлдер, шөлдер. Теңіздер, шығанақтар, бұғаздар, аралдарды мұхиттар бойынша үйрену тиімді, түбектер, мүйістер, таулар, өзендер, шөлдерді материктер бойынша үйренуді тиімді есептелінеді. Атауларды алфавит бойынша емес, әркім өзі қалаған объектен бастап оны орналасқан орны тәртібінде жазып алуы керек.

Студенттердің географиялық номенклатураны үйренудегі жұмыстары күнделікті тексеріліп тұрылады. Студенттер кезектегі практикалық тапсырманы орындау уақытында оқытушы номенклатура дәптерін тексереді және картадан сұрақ берсе де болады.

Географиялық номенклатура дәптерден тыс географиялық атамалар сөздігін жазып және бұл атауларды қайдан келіп шыққанын жазып бару ұсынылады.

Курс соңында географиялық атаулар молая түседі, студент картадан территорияны қысқаша суреттеп бере алады. Қазіргі таңда территорияның қайсы ендік және бойлықта орналасқанын айту, шекаралас территорияларды суреттеу, жер бедерін суреттеу, тау жоталары, қырлар, ойпаттар аттарын айту олардың бір-бірінен қай бағытта орналасқандығын көрсетіп беру керек.

Студенттерден контур картадан сұралады. Бір бөлімін үйреніп болғаннан кейін контрол жұмыс беру, мысалы дүниенің контур картасында бұғаздардың аттарын жазып шығуды тапсыру мүмкін.

Географиялық атауларды үйренумен бір уақытта дәптерге және класс тақтасына контурлар сызу саласында да сауаттылығын арттыру мүмкін. География оқушысының түбек, материк, мемлекет және сол сияқтыларды тақтаға тез және дұрыс сызып көрсете білуі өте үлкен маңызға ие. Осы дәрежеде болу үшін әрқашан құнт қылып, өз үстінде жұмыс алып беру керек. Осы мақсатта арнайы сабақтар өткізіледі.

Тапсырма №4 Үлкен географиялық атластан дүнье аудандарын көрсетің:

1. Үлкен географиялық атлас- Дүнье жүзінің түбектері мен аудандарын бөліп алынған картасын көрсететін қолданба құрал. Мұнда мемлекеттің географиялық орны мен шекаралас елдері, физикалақ географиялық жағдайы(географиялық ендікте орналаслауы, талары мен оыстары, теңіздері мен көлдері және климатымен табиғат белдеулері ) геологиясымен пайдалы қазбалары, фаунасы мен флорасына. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетіледі.

2. Европаның Скандинавия түбегінің еледерінің (Норвегия, Швеция, Финьляндия) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

3. Европаның Периней түбегінің еледерінің (Португалия, Испания, Андора) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

4. Европаның Апенин түбегінің еледерінің (Италия, Сан-Марино, Мальта, Ватикан) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

5. Европаның Балкан түбегінің еледерінің (Греция, Болгария, Хорватия, Словения, Сербия, Черногория, Албания, МакедонияКипр ) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

6. Орталық Европаның еледерінің (Германия, Голландия, Франция, Швецария, Австрия, Лихштейн) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

7. Шығыс Европа еледерінің (Польша, Чехия, Словакия, Венгрия) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

8. Европаның Балтық бойы мемлекеттері (Литва, Латвия, Эстония ) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

9. Шығыс Европаның ТМД еледері (Белорус, Ресей, Молдавия, Украйна) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

10. ТМД-ның Кавказ еледері (Грузия, Әзірбайжан, Армения) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

11. ТМД-ның Орта Азия еледері (Қазақстан, Өзбекістан, Тәжікстан, Түрікменстан, Қырғызстан) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

12 . Шығыс Европаның ТМД еледері (Белорус, Ресей, Молдавия, Украйна) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

13 . Шығыс Европаның ТМД еледері (Белорус, Ресей, Молдавия, Украйна) географиялық орны мен шекаралас елдерін, физикалақ географиялық жағдайын (географиялық ендікте орналаслауы, таулары мен ойстары, теңіздері мен көлдерін және климатымен табиғат белдеулерін ) геологиясымен пайдалы қазбаларын, фаунасы мен флорасын. Әсіресе негізгі ауыл шаруашылығында өндіретін негізгі жеміс-жидек немесе бақшашылық, дәнді дақылдарының түрлері көрсетің.

Тапсырма №5. Атлас соңындағы нұсқау көрсеткіштерін пайдалана отырып:

а) төмендегі қалаларды: Аден, Алматы, Кито, Оттава, Сидней, Хартум,
Манила табыңдар;

ә) аталған аралдар: Азор, Беннетта, Галапагос, Сейшел, Врангель, Бафин жері, Гаити қай мұхиттарда орналасқан;

б) төмендегі түбектер мен шығанақтар: Аляска, Кейп-Йорк, Флорида,
Сомали, Кола, Таймыр, Малакка, Карпентария, Коцебу, Фанди, Аден,
Ла-Плата, Сиам, Гуаякил, Хатанга, Габес қай материктерде орналасқан.

Тапсырма №6 . Оқытушы тапсырмасы бойынша берілген географиялық номенклатураларды картадан көрсете біліңдер .

Аралдар.

Гренландия Канада архипелагы Баффин жері Виктория Афогнак Александр архипелагы

Шарлртта Ванкувер Ньюфаундленд Элсмир Банкс Алкут Кадьяк Багам Алеут Куба Ямайка

Гайти

Түбектер

Лабрадор Мелвилл Бутия Аляска Кенай Калифорния Флорида Юкатан Миссисипи

Өзендер

Миссури Иеллоустон Норт-плат Саут-плат Арканзас Рио-гранде Пекос Юкон Маккензи Атапска

Оттава Ниагара Фрейзер Колумбия Снейк Колорадо Сакраменто Қасиетті Лаврентий Апалачи

Көлдер

Жоғарғы Онтарио Никарагуа Мичиган Атапаска Монагуа Гурон Винипег Иеллоустон Эри Үлкен тұзды Үлкен Аюлы

Таулар

Митчел Уамито Кордилер Чугач Алеут жоталары Ларрами Аляска Кочкар таулары Чинта Брукса

Маккензи Мексика таулы қыраты

Вулкандар

Бөлек биіктіктермен Мак-Кинли

Логан Уалито Қасиетті Иялая Катмай Врангель Ренир Шаста Ултни Рабсон Колумбия Эльберт

Лолнгс-Пик Орисаба

Мак-Кинли

Логан

Уалито

Қасиетті Иялая

Катмай

Врангель

Ренир

Шаста

Ултни

Рабсон

Колумбия

Эльберт

Лолнгс-ПикОрисаба

Үстірттер

Прерий

Озарк

Эдуардс

Колумбиялық

Үлкен Бассейн

Коларадо

Жазықтар

Миссисипи-Мексикан

Гудзон алды

Атлант маңы

Бөлек аңғар ойыстар.

Үлкен Калифорниялық.

Австралия географиялық номенклатура

Теңіздер

Арфур

Каралли

Тасман

Тимор

Эир

Шығанақтар

Үлкен Австралиялық

Кинг-Джордж

Коллиер

Мартон

Спенсер

Кинг

Бұғаздар

Бассов Торресов

Каприкон

Аралдар

Үлкен Барриер Рифі

Гроте-Эйландт

Дерк-Хартог

Кенгуру

Кинг

Тасмания

Уэсли

Флиндерс

Фрейзер

Мүйістер

Арнхем

Байрон

Солт-Батыс

Стип-Пойнт

Йорк

Натуралисит

Таулар

Австралия Альпісі

Кинг-Леопальд

Үлкен Суайырғыш

Дарлинг

Ливерпуль

Макдоннель

Масгрейв

Филиндерс

Хамерали

Үстірттермен биіктіктер.

Баркли Киберли

Шөлдер мен жазықтықтар

Арунга

Үлкен Артезиан Бассейн

Үлкен Виктория шолі

Гибсон шөлі

Налмарбар шөлі

Өзендер

Бердекин

Виктория

Дарлинг

Маккуари

Куперс-Крик

Пару

Уоррего

Флиндерс

Финк

Эйр-Крик

Көлдер

Амадиес

Барли

Бланш

Монгер

Мур

Торренс

Фрам

Эйр

ІІ-бөлім

Ұлы географиялық ашулар тарихының негізгі кезеңдері.

Зертханалақ жұмыс№2

Жер туралы көзқарастардың дамуы ең негізгі географиялық экспедициялар.

Тапсырма №1 . Түрлі дәуірлерде түзілген карталарды салыстырып анализ ету негізінде адамдарға мәлім территория шекаралары көлемінің ұлғайып барғанын, географиялық объектілердің контурлары бөлшектерге бөлінуі, өзендердің бағыты және тау жоталарының географиялық орны, оның көрсетіле басталуы айтып өтімін суреттеу әдістерінің дамуы көрсетілсін.

Жер туралы көзқарастардың дамуы, қоғамның дамуына байланыстырып түсінік берілсін. Тапсырманы орындау үшін э. б. ХІІ ғасырда Гомер түзген карта (1-сурет), э. б. ІV ғасырда Аристотель түзген карта (2-сурет), э. б. ІІІ ғасырда Эротосфен түзген карта (3-сурет), эрамыздың ІІ ғасырында Пталомей түзген карта (4-сурет), эрамыздың ІV ғасырында Носма Индикоплов түзген карта (5-сурет), 1260 жылда Герефорд картасы (6-сурет), 1492 жылда Мартин Бехайм түзген карта (7-сурет), 1700 жылда Де-Витт түзген карта (8-сурет) .

Тапсырма №2 . Ең негізгі географиялық экспедициялардан бір қысқаша доклад етілсін және картасын жасасын. Әдебиетті өз бетінше таңдап алсын. Пайдаланылған әдебиеттер тізімін доклад соңында келтірсін. Доклад тақырыптарын оқытушы береді. Үлкен бір докладты бірнеше докладқа бөліп беруі мүмкін. Мысалы:

1-тақырып, «Орыстардың дүние бойлап бірінші саяхаттары». Докладтар: «И. Ф. Крузенштерн мен Ю. М. Лисанскийлердің теңіз саяхаты», «В. М. Головиндердің теңіз саяхаты», «Ф. Ф. Белинскаузен мен М. П. Лазаревтердің теңіз саяхаты».

2-тақырып, «Орыстардың Орталық Азияға жасаған саяхаттары». Докладтар: «Н. М. Пржевальскийдің саяхаттары», «Г. Н. Потанин саяхаттары», «М. В. Певцов саяхаттары», «В. А. Обручев саяхаттары», «В. И. Роборовский саяхаттары», «П. Н. Козлов саяхаттары».

Бірақ жалпшы тақырыпқа біріктірілген докладтар да берілуі мүмкін. Бір саяхат жөніндегі докладты 4-5 студентке бең бөліп, олар өз бетінше дайындайды. Сонымен 25 студенттік топқа бес-алты доклад дайындалады. Студенттер сабақтан 2-3 апта алдын доклад темасын алады да бастапқы барлық жұмыстар өз бетінше, аудиториядан тыс орындалады.

Сабақ уақытында оқытушы бірдей тақырып алған студенттер арасынан ескертпей доклад жасау үшін шақырады. Қалғаны доклад оқыған студенттің кемшіліктерін айтады. Доклад уақытында барлық студенттер экспедицияның жүріп өткен жолын контур картаға сызып көрсетеді.

ІІІ-бөлім

Космос және Жер туралы жалпы мәліметтер

Зертханалақ жұмыс№1

Тапсырма №1 . а) Негізгі және қосымша материалдарды пайдаланып, Космос-Ғарыш-Әлем, Галактикалар, біздің Галактика, жұлдыздар және тұмандықтардың қысқаша мазмұнын жазыңдар.

б) Жерден Күнге дейін болған орташа қашықтық 15 км немесе 1 астрономиялық бірлікке тең болса, бізге ең жақын болған Галактикалар тобы бізден шамамен 10 млн ПС (парсек) қашықтықта орналасқан. Жер мен ең жақын Галактикалар тобы арасындағы қашықтықты км есебінде анықтаңдар.

в) Біздің жұлдыз системамыз Галактиканың диаметрі 1 жарықтық жылына тең, бұл қашықтық км есебінде қанша болады?

г) Бізге ең жақын тұрған спирал тәріздес жұлдыз системасына дейін Андромеда жұлдыздар тобындағы Галактикаға дейін болған қашықтық 2 жарықтық жылына тең. Бұларды километрлерге айналдырыңдар.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.