Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу

Жоспар
Кіріспе

1 Дебиторлық берешек
2 Қаржылық есеп
3 Күмәнді дебиторлық берешек пен оны бағалау
4 Вексельдер есебі

Дебиторлық берешек - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің (бизнес контрагенттерінің) шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы өткізілген тауар (жұмыс көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша міндеттемелері. Ол операциялық циклді мерзімі бір жыл бойы) немесе операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді. Есепте саудалық және саудалық емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді. Саудалық дебитор берешегі - негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес дебиторлық берешек іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект кызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған депозиттер алуға арналған девиденттер мен проценттер, үкімет органдарына салықтарды кайтару) жөніндегі тіклек-талап және басқалар) пайда болады.
Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуға тиіст шоттар, алынған вексельдер және басқалар.
Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен кызметке және субъектілердің ақшалай емес активтеріие деген тілек-талаптары кіреді. Дебиторлық берешек алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте дебиторлық берешек шот-фактуралармен расталады. «Алынған вексельдер» бабы ресми борыштық міндетемелермен расталады.

Пән: Бухгалтерлік іс
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Дебиторлық берешекті мойындау мен өлшеу
Дебиторлық берешек - сатып алушылардың немесе тапсырыс берушілердің
(бизнес контрагенттерінің) шаруашылық жүргізуші субъект алдындағы
өткізілген тауар (жұмыс көрсетілген қызмет) үшін ақша төлеу бойынша
міндеттемелері. Ол операциялық циклді мерзімі бір жыл бойы) немесе
операциялық циклді және ағымдағы емес болып бөлінеді. Есепте саудалық және
саудалық емес дебиторлық берешекті бөліп көрсетеді. Саудалық дебитор
берешегі - негізгі іс-әрекет нәтижесінде өткізілген тауарлар мен
көрсетілген қызмет үшін сатып алушылардың міндеттеме сомасы. Саудалық емес
дебиторлық берешек іс-әрекеттің басқа түрлері нәтижесінде (субъект
кызметкерлеріне немесе филиалдарына аванстар, шығынды жабуға арналған
депозиттер алуға арналған девиденттер мен проценттер, үкімет органдарына
салықтарды кайтару) жөніндегі тіклек-талап және басқалар) пайда болады.
Дебиторлық берешек үш топқа бөлінеді: алынуға тиіст шоттар, алынған
вексельдер және басқалар.
Алынуға тиісті шоттарға: ақшалай қаражатқа, тауарға, көрсеткен кызметке
және субъектілердің ақшалай емес активтеріие деген тілек-талаптары кіреді.
Дебиторлық берешек алынуға тиісті шоттарды төлеу мерзіміне немесе борышты
өтеу күтілетін күніне қарай ағымдық және ұзақ мерзімді болады. Әдетте
дебиторлық берешек шот-фактуралармен расталады. Алынған вексельдер бабы
ресми борыштық міндетемелермен расталады.
Қолма-қол ақшасын есеп айырысулар жүйесіндс дебитордық берешектің пайда
болуы субъектінің шаруашылық іс-әрекетіндегі объективті процесс болып
саналады. Дебиторлық берешек пайда болу синатына карай қалыпты және
ақталмайтын делініп бөлінеді. Субьектінің өндірістік-шаруашылық іс-
әрекетінің барысында, сондай-ақ есеп айырысудың колданыста жүрген
нысандарымен пайда болғандары қалыптыға жатады. Мысалы, субъектіге шартка
сәйкес орындалған жұмыс үшін 156700 теңге сомасында. ҚҚС сомасы 25072 теңге
шот ұсынылады. Бухгалтерлік есепте бұл операция мынадай жазбалармен
көрсетіледі:
1. Орындалған жұмыстардьщ келісім-шарттық құнына:
2. ҚҚС шот сомасына:
3. Шотты төлеу келісім-шартқа сәйкес 30 күннен соң:

Қаржылық есеп
Мерзімінде төленбеген дебиторлық берешек ақталмайтын болып саналады.
Ол есеп және қаржы тэртібін бұрмалаушылықтар, ұйымдағы және бухгалтерлік
есеп жүргізудегі кемшіліктер, тауарлық-материалдық қорларды жіберуді
бақылаудағы босаңсулар салдарынан пайда болады.
Қазақстан Республикасындағы барлық шаруашылық субъектілеріндегі
табысты есептеу тәсілімен айқындайтындықтан, күдікті борыштар бойынша
резерв құру қажеттілігі туады. Олар тәуекел қоры болып табылады, сол немесе
басқа борыштың өтемей қалуынан сақтандырады. Бухгалтерлік баланста
дебиторлық берешек күмәнді борыштар бойышна резервті есептеп шығару үшін
көрсетіледі.

Күмәнді дебиторлық берешек пен оны бағалау
Салық кодексіне сәйкес күмәнді талаптар Қазақстан Республикасының
заңды және жеке кәсіпкерлері – резиденттеріне, сондай-ақ Қазақстан
Республикасында тұрақты мекеме арқылы іс-әрекет жасайтын заңды тұлғалар-
резидент еместерге тауар өткізу, жұмыс орындау, қызмет көрсету нәтижесінде
пайда болған және талап пайда болған сәттен бастағанда үш жыл ішінде
қанағаттандырылмаған талаптар: сонымен қатар өткізілген тауарлар,
орындалған жұмыс, көрсетілген қызметтер бойынша пайда болған және Қазақстан
Республикасының заңдарына сәйкес салық төлеуші-дебиторды банкрот деп тануға
байланысты қанағаттандырылмаған талаптар да күмәнді деп танылады.
Егер күмәнді дебигордық берешек болуы ықтимал және бағатануы мүмкін
болса, оны шотта көрсету кажет. Салыстыру принципі бойынша дебиторлық
берешектін есепті кезеңде күмәнді шығындары мойындалуын талап етеді.
Болжанатын дебиторлық берешек операциялық іс-әрекеттен болған шығыс
күмәнді борыштар шығыстары ретінде көрсетіледі.
Егер күмәнді дебиторлық берешек күші немесе онда кірістер мсн алынуға
тиісті шоттарға ешқандай
түзетулер талан етілмейді, ал дебиторлық берешек үмітсіз деп мойындау
кезеңіне есептен шығарылады. Мұндай амал тікелей есептен шығару тәсілі деп
аталады.
Егер күмәнді дебиторлық берешек ықтимал (мерзімі біткен) және есепке
алынуы мүмкін болса. есепті кезең соңында түзету жазбасын жасау талап
етіледі. Мысалы, егер субъект 15000 теңге сомасында күмәнді дебиторлық
берешекті күтсе, күмәнді борыш бойынша шығынды көрсететін мынандай проводка
енгізіледі:
821 Жалпы және әкімшілік шығындар шот дебеті
331 Күмәнді борышгар бойынша резерв шот кредиті 15000.
Күмәнді борыштар бойынша резерв құру тәртібі Табыс 5 бухгалтерлік
есеп стандарттарымеи және оған күмәнді борыштар бойынша резерв кұру
тәртібі атты әдістемелік ұсыныстармен реттеледі. Күмәнді борыштар бойынша
резерв есепті кезең соңында өткізілген дебиторлық берешекті түгендеу
қорытындылары негізіндс құрылады. Күмәнді борыштарды бағалау жөнінде екі
тәсіл бар: өткізу, орындалған жұмыс, көрсетілген қызмет көлемінің проценті
тәсілі, төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі.
Өткізу көлеміне байланысты процент тәсілі - үмітсіз борыштардың проценті
жалпы өткізу көлемінде анықталады. Бұл үшін бірнеше есепті кезең ішінде (ең
азы үш жыл) тауар еткізу (жұмыс, қызмет) көлемін және күмәнді борыштар
бойынша резерв пайда болуы үшін процентті белгілеуге арналған төленбеген
шоттар сомасын талдау кажет.
Мысалы. Жыл ішіндегі өткізу көлемі 1390 мың теңгені құрады. Күмәнді
берешектің орташа проценті есебін жүргіземіз:

Жылдар Өткізу Үмітсіз борыштарПроцент
көлемі сомасы
2000 630 21 3,3
2001 890 15 1,7
2002 1200 19 1,6
Жиыны 2720 55 2

2002 ж. үшін күмәнді борышы бойынша резерв сомасы (3,3 + 1,7 + 1,6) :
3 = 2,2%
1390 х 2.2% = 30,58 мың теңгені құрады.
Есепті кезең сонында мынадай жазба жазылады:
821 Жалпы және әкімшілік шығындары шот дебеті
811 Күмәнді борыштар бойынша резерв шот кредиті - 30.58 мын теңге
Төлеу мерзімі бойынша шоттарды есептеу тәсілі - берешекті өтеу мерзімі
бойынша күмәнді талаптар проценті анықтатады. Бұл үшін алынуға тиісті
барлық шоттарды мынандай категориялар бойынша жіктеу қажет:
өтеу мерзімі әлі болмаған шоттар;
1 күннен 30 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
31 күннен 60 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар:
61 күннен 90 күнге дейінгі төлеу мерзімі бар шоттар;
90 және одан көп күндерде төлеу мерзімі бар шоттар.

Мысалы:

Дебиторлық берешекті төлеу Сомасы Күмәнді деп Күмәнді
мерзімдері (мың саналатын борыштар
теңге) борыштардың сомасы
проценті
төлеу мерзімі әлі болмаған шотгар 360 18 64,8
төлеу мерзімі 1 күннен 30 күнге 270 22 59,4
деңгейі шоттар 210 14 29,4
төлеу мерзімі 31 күннен 60 күнге 180 23 41,4
дейінгі шоттар
төлеу мерзімі 61 күннен 40 күнге 100 32 32,0
дейінгі шоттар
төлеу мерзімі 90 және одан көп
күндерге дейінгі шоттар
Жиыны 1120 226,7

Күмәнді борыштар 226,7 мың теңге құрайды.

Субъект балансынан бұрын талап етілмеген, күмәнді деп танылган борыштарды
есептеген шығарғанда мынандай жазба жазылады:

Вексельдер есебі
Вексель - бір жақты шартсыз ақшалай міндеттемесі бар қатан белгіленген
нысандағы төлем кұжаты. Вексельді шығару мен айналым тәртібі Қазақстан
Республикасының 28.04.1997 ж. №97-1 Қазақстан Республикасынадағы
всксельдік айналым туралы Заңымен реттеледі.
Жай вексель (соло) - вексель берушінің алғашқы талабы бойынша
төленетін еш нәрсесіз алдын-ала шартталмаған міндеттемесі бар векселі
немесе белгілі бір уақытта вексель ұстаушыға вексельде көрсетілген ақша
сомасын болашақта төлеу. Мұндай вексель бойынша вексель беруші төлеуші
емес, үшінші тұлға (трассат) акцепт арқылы өтіне вексельді төлеуге
міндеттеме кабылдайды. Алайда сол сәтке дейін вексель бойынша вексель
беруші жауапты болады.
Ауларылатын вексель (тратта) - вексель берушінің (трассанта) еш
нәрсесін алдын-ала шартталмаған ұсынысы (бұйрық) бар вексельді үшінші
тұлғаға (трассата), төлеуге бірінші вексель ұстаушыға (ремитентке) немесе
онын бұйрығы бойынша болашақтағы белгілі бір уақытта не болмаса вексельде
көрсетілген акша сомасын талап ету бойынша вексель.
Талап өту мерзімі бойынша немесе талап етілгеннен кейін белгілі бір
уакытта, төленуге тиісті-жай және аударылатын вексельде вексель беруші
сомасына пропенгтер есептей алады.
Коммерциялық (тауарлық) вексель сатып алу-сату мәмілесі негізінде
берілген вексель.
Акцепт - вексельді төлеугс арналган жазбаша келісім.
Индоссамент - осы вексель бойынша басқа адамға құқықтарын сыйлағандай
етіп сатуды растайтын, айналымдағы беріліс жазбасы.
Иидоссант - векссль беретін адам.
Бұйрыққа емес - вексель берушінің вексельге кіргізетін, вексельді
индоссамент арқылы беруге тыйым салуды бейнелейтін формула.
Аваль - вексельдік кепілдік, соған орай оны жасаған адам вексель
бойынша міндетті басқа адамдардын міндеттемелерін орындау үшін
жауапкершілік кабылдайды.
Регресс - акцептелмеген немесе төленбеген вексель бойынша қайтадан
кері талап ету.
Есеп кеңсесі - Қазақстан Республикасы Ұлттық банкінің банктік
заңнамаларға сай вексельдік операцияларды жүргізуге құқық беретін
лицензиясы бар банк.
Форфейтингтік операциялар (форфеттеу) - тауарларды (жұмысты, қызметті)
сатып
алушынын борыштық міндетгемелерін сатушыға арналған айналымсыз вексельді
сатып алу арқылы өтеді.
Вексельдер бойынша бухгалтерлік есеп Бухгалтерлік есеп пен қаржылық
есеп беру туралы заңмен, субъектілердің қаржы-шаруашылық қызметі
шоттарынын Бас жоспарымен Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің
7.02.2001 ж. № 23-2-2 6631510. Вексельдік операциялардың бухгалтерлік
есебі туралы хатымен реттеледі.

Ағымдық активтер: алынуға тиісті шоттар...
Алынған тауарлар (жұмыс, көрсегілген қызмет) үшін берілгсн вексельдер
есебі. Жабдықтаушылармен есеп айырысуда проценттік вексель жазылады:

Мерзімі Операциялар Дебет Кредит Сомасы
мазмұны
1.01. Алынған тауар үшін671 250 000,0
вексель Төленетін
берілді шоттар
Есептслген сыйакы 343 Болашақ 4 167
сомасы кезендердің
басқа да
шығындары
31.03. Сыйакы сомасын ай 831 Сыйақы 2 083,5
сайын шығындарға түріндегі
жатқызу шыгындар
Сыйақы сомасын 684 4 167.0
өтеу Төленетін
сыйақ
ылар
1.03 Вексельлі өсу 6031 250 000,0
Берілген
пропенггік
қолма
вексель
акша

Жабдықтаутылар мен есеп айырысуда процентсіз вексель жазылды:

Мерзімі Операшиялар мазмұны Дебет Кредит Сомасы
1.03. Алынған тауар үшін 130 000.0
векселі берілді
Сыйақылар сомасы 20 000.0
31.03 Сыйақы сомасы ай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.