Білім беру кеңістігінің көптілділік жағдайында қазақ тілінің орны



1 Оқытудың дәстүрлі тәсіліндегі озық амал.тәсілдер
2 Тіл саясатын жетілдіру
Жаңа заманда Қазақстанның бағыт-бағдарын айқындайтын ішкі және сыртқы саясат ағымындағы бүкіл қоғам болып жұмылатын іс-әрекеттің бірі – мемлекеттік тілдің мәртебесі. Отанға деген сүйіспеншілік, белсенділік және өзге отандас ағайындармен сыйласымдықты бір мысқал да төмендетпей, көптілділіктің түрлі көрінісінде қазақ тілінің рухани айбарының болмыс-бітімі қандай болмақ деген сұрақ – шоқтығы биік құндылықтардың бір парасы.
Жалпы білім беретін орта мектеп, орта арнайы және жоғары білім беру жүйелеріне бағытталған қандай реформа болмасын ол мұғалім, оқытушы арқылы жүзеге асады. Бүгінде ұстаз қасиетті міндетін атқара отырып, білім беруді одан әрі ізгілендіру, жеке тұлғаны қалыптастыруда озық, жаңғыртылған әдістемелік жүйені меңгеру, әлемдік білім беру кеңістігіндегі ел дамуына оңтайлы ізгі қадамдарды игеру сияқты жаңа талаптарға сәйкес істерді жүзеге асыруға бет бұрды. Мұндай игілікті істер ел болашағын қолына алатын жастардың кәсіби бейімділігін анықтап, қалаған мамандығын таңдап, жоғары оқу орындарында оқу арқылы жалғасады. Ал болашақ мамандардың жалпы теориялық даярлығымен бірге кәсіби құзыреттілігін арттыру тек оқытушыларға ғана байланысты емес, ол тіпті жоғары оқу орындарының сапа дәрежесінің көрсеткіші. Сапаға жетелейтін, оны қадағалайтын түрлі тетіктер жеткілікті. Елдігіміздің, тәуелсіздігіміздің, ұлттық өркендеуіміздің тірегі ана тіліміз – қазақ тілін және қазақ әдебиетін мектепте оқытатын болашақ мамандардың кәсіби біліктілігінің көрінісі үштілділік, көптілділік аясында қандай дәрежеде болуы тиіс және қазіргі жағдайымыз қандай деген сұрақ барлық зиялы қауымға қатысты. Зерек, зердесі биік, ұлтжанды, сауатты, ана тілін әлемдік тілдерге тән құндылықтар тұрғысынан үйретіп, меңгертетін болашақ мектеп мұғалімін даярлауда, елімізде үлгі тұтар өмір жолы бар тұлғалардың тәжірибесін, өнегесін, дәстүр жалғастығы тұрғысынан сабақтастырған абзал.
1. Тілдерді дамытудың 2001-2009 жылдарға арналған мемлекетік бағдарламасы. – Алматы, 2002.
2. Қазақстан Республикасының білім жөніндегі заңы. – Алматы, 1999.
3. «Жаңа әлемдегі Жаңа Қазақстан» Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауы. – Алматы, 2007.

Білім беру кеңістігінің көптілділік жағдайында қазақ тілінің орны

Әбдіғалиева Т.
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті (Қазақстан)

В статье рассмотрен вопрос роли государственного языка в условиях
полилингвизма.
The article considers the subgect of role of the state language in
polingual conditions.

Жаңа заманда Қазақстанның бағыт-бағдарын айқындайтын ішкі және сыртқы
саясат ағымындағы бүкіл қоғам болып жұмылатын іс-әрекеттің бірі –
мемлекеттік тілдің мәртебесі. Отанға деген сүйіспеншілік, белсенділік және
өзге отандас ағайындармен сыйласымдықты бір мысқал да төмендетпей,
көптілділіктің түрлі көрінісінде қазақ тілінің рухани айбарының болмыс-
бітімі қандай болмақ деген сұрақ – шоқтығы биік құндылықтардың бір парасы.
Жалпы білім беретін орта мектеп, орта арнайы және жоғары білім беру
жүйелеріне бағытталған қандай реформа болмасын ол мұғалім, оқытушы арқылы
жүзеге асады. Бүгінде ұстаз қасиетті міндетін атқара отырып, білім беруді
одан әрі ізгілендіру, жеке тұлғаны қалыптастыруда озық, жаңғыртылған
әдістемелік жүйені меңгеру, әлемдік білім беру кеңістігіндегі ел дамуына
оңтайлы ізгі қадамдарды игеру сияқты жаңа талаптарға сәйкес істерді жүзеге
асыруға бет бұрды. Мұндай игілікті істер ел болашағын қолына алатын
жастардың кәсіби бейімділігін анықтап, қалаған мамандығын таңдап, жоғары
оқу орындарында оқу арқылы жалғасады. Ал болашақ мамандардың жалпы
теориялық даярлығымен бірге кәсіби құзыреттілігін арттыру тек оқытушыларға
ғана байланысты емес, ол тіпті жоғары оқу орындарының сапа дәрежесінің
көрсеткіші. Сапаға жетелейтін, оны қадағалайтын түрлі тетіктер жеткілікті.
Елдігіміздің, тәуелсіздігіміздің, ұлттық өркендеуіміздің тірегі ана тіліміз
– қазақ тілін және қазақ әдебиетін мектепте оқытатын болашақ мамандардың
кәсіби біліктілігінің көрінісі үштілділік, көптілділік аясында қандай
дәрежеде болуы тиіс және қазіргі жағдайымыз қандай деген сұрақ барлық зиялы
қауымға қатысты. Зерек, зердесі биік, ұлтжанды, сауатты, ана тілін әлемдік
тілдерге тән құндылықтар тұрғысынан үйретіп, меңгертетін болашақ мектеп
мұғалімін даярлауда, елімізде үлгі тұтар өмір жолы бар тұлғалардың
тәжірибесін, өнегесін, дәстүр жалғастығы тұрғысынан сабақтастырған абзал.
Одан кейінгі жерде мемлекеттік стандарт терең ойластырылған, өміршең,
сұранысты қанағаттандыратын сипат алып, оған сай жұмыс оқу бағдарламасының
мазмұны бакалавриаттық дайындық талабын нысана еткен бағдар болуы керек деп
ойлаймыз. Айта кетейік, соңғы жылдарда республикадағы өндіріс ошақтарының
азаюына, жабылуына орай басқа мамандықтар бойынша өндірістік тәжірибені
ұйымдастыру және өткізу мерзімі мүлде өзгертілді, қысқарды. Ал мұғалімдік
мамандықтар үшін өндіріс базасы болған мектептер жабылмаса да, практиканы
ұйымдастыру техникалық және басқа мамандықтар практикасын тараған
тарақпен таралды. Нәтижесінде мектеп табалдырығын аттауға қорқатын, бірақ
қалтасында дипломы бар мамандар қатары көбейді. Мұндай жағдайда
үштілділіктің бір тұғырын берік ұстап тұратын қазақ тілі мен әдебиетін
мектептен шыңдататын мамандар бар деп айтуға сенімсіздікпен, күмәнділікпен
қарауға мәжбүр болдық. Сондықтан білім беру кеңістігіндегі үштілділік,
көптілділік жағдайында қазақ тілін ана тілі ретінде, кейіннен кәсіби
мамандыққа баулитын бағдардың мейлінше маңыздылығын баса айтқымыз келеді.
Қазақ тілі мен әдебиеті, Қазақ филологиясы мамандықтары бойынша
кәсіби біліктілікті, кәсіби құзыреттілікті қалыптастыру, тәрбиелеу, дамыту
ісінде ұсақ-түйек нәрсе, еленбеген сәттер, жетілдірілмеген ұйымдастыру
тетіктері болмауы тиіс. Оқытудың дәстүрлі тәсіліндегі озық амал-тәсілдер,
қазіргі жаңғыртылған технологиямен ұштастырыла отырып, интерактивті оқыту
әдістемесіндегі шығармашылық бағыттағы жұмыстар: проблемалық ойталқы, өз
пікіріңді дамыта қорғай білу, жеке және топтық жобалар қорғау, ғылыми
аннотация, реферат қорғау, баяндама жасау т.б. сияқты белсенділікті
арттыратын, таза әдеби тіл нормасында жазу сөйлеуге үйрететін жұмыс түрлері
әрбір сабақта көрініс тапқаны абзал. Кредиттік оқыту жүйесінде студенттің
өз бетінше оқып-үйренуі алға шығады. Сол себепті өздік жұмысқа ұсынылған
тапсырма мейлінше анық және қай формада орындалуы, нәтижесі не болуы керек
деген сұрақтар назарда болғаны ләзім. Студенттің оқу әрекетін жан-жақты
меңгеріп, сапалы білімге қол жеткізуі кәсіби біліктілікті тұрақтандыратын
көрсеткіш болатындығы – болашақ үшін қажет алғышарттар. Білім берудің
құзыреттілік парадигмасы білім беру мазмұнын іске асыру үшін қажетті деген
негізгі, түйінді, жан-жақты блоктар жүйесін ұлттық ерекшелігімізге сай
еліміздің өзіндік білім беру жүйесін біліктілікпен іріктеу, таңдаумен, оны
тұрақты нәтижелі іске асырумен ерекшеленгені жөн болар еді. Сонда ғана
болашақ маманның түрлі реформалардың құрбаны болмайтынына кепілдік
туындайды.
Мемлекетімізде жүргізіліп келе жатқан тілдік саясат тілдерді дамытудың
2001-2010 жылдарына арналған бағдарлама қоғам өмірінің басты салаларында
сындарлы түрде қолдану аясын кеңейтіп келеді. Республика ғалымдарының
зерттеулерінің нәтижелері, тілді үйрету орталықтарының нұсқаулары
мемлекеттік тілді ана тілі, екінші тіл, шетел тілі ретінде, мемлекетішілік
ұлтаралық қатынас тілі ретінде оқыту үдерісін қалыптастырды. Бұл шарттылық
республикада үздіксіз білім беру жүйесінің бар саласына лайықталған және
білімді дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған бағдарламасына сай келеді.
Осыған сәйкес оқу-әдістемелік құрал, кешендердің деңгейлік, заманауи
үлгілері де, оларды жасаудың лингводидактикалық негіздерін анықтауға
бағытталған атқарылған шаруа да қыруар. Бұл тоқмейілсіну емес, мемлекеттік
тіл ретіндегі қазақ тілінің өріс жаюының шынайы көрінісінің беттері. Қол
жеткізілген табыстармен бірге үштілділік немесе көптілділік жағдайында
өзге ұлт өкілдері қазақ тілін тек қатысымдық сұранысты қанағаттандыратын
дәрежеде білсек болды деген деңгейде қалмағаны абзал. Олар қазақ тілінің
әлемдік құндылықтар қатарынан орын алатын тіл болуға лайықтығына сенген
парасатты ойдың иесі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Мектепке дейінгі жүйесіндегі үштілдік - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастыру құралы
Үштілділік бағдарламасы бойынша орта мектептерде тілдерді салыстырмалы оқыту жолдары
ҚАЗАҚ ЛИНГВОЭКОЛОГИЯСЫНЫҢ ДАМУЫ
Тілдік сәйкестіліктің орнығуындағы ана тілінің маңызы
Қазақстан Республикасындағы тілдік жағдаят
Көптілді білім - көпмәдениетті тұлғаны қалыптастырудың өзегі
Көптілді білім беру жағдайында болашақ педагог - психологтардың кәсіби құзіреттілігінің әдіснамалық тұғырлары
Қостілділіктің шетел тілін оқытуда мәні мен мазмұны
Ұлттық тіл -- мәдениеттің іргетасы
Қазақстандағы тіл саясатын Қазақстан халқының рухани негізгі принциптерін жүзеге асыру құралы ретінде кешенді түрде зерттеу
Пәндер