Атмосфера және атмосфера ауасының ластануы

Кіріспе.
Адамзат қоғамның белгілі бір даму барысында, оның ішінде индустриясының дамуы үшін табиғаттың тепе-теңдігін сақтау ісі тұрды. Адамзаттың тіршілік ету үшін табиғат процесстеріне айтарлықтай зиян етпеді немесе азғана мөлшерде нұқсан келтірді.
Табиғат пен оның тепе-теңдігі адамдар жер бетіне пайда болмас бұрын миллиондаған жыл бұрын да болған. Осылайша ХІХ ғ. аяғына шейін сақталып келген.
Жиырмасыншы ғасыр тарихқа еш уақытта болмаған техникалық прогрессті, ғылымның өте жылдам дамуына өндірістің энергетиалық ауылшаруашылықтың қарқынды дамуына алып келді. Осымен бірге адамның қоршаған ортаға әртүрлі істермен қоршаған ортаға индустрияны әкелуі зиян келтіре бастады. Осындай жауапсыздықтың нәтижесінде өмір сүріп отырған планетамызға адам айтықсыз өзгерістер болып жатыр.
Соңғы онжылдықта көліктердің жылдам өсуіне байланысты қорщаған ортаға тигізетін кері әсері күшее түсті.
Көліктер мұнайдан жасалған майларды өте көп мөлшерде жандырады, сонымен қатар олар қршаған ортаға үлкен қасіретін тигізеді, ал ең алдымен атмосфераға. Көліктердің үлкен бөлігі үлкен қалаларда шоғырланғандықтан, ол қалалардың ауасы кедейлене ғана қоймай, қорытылып шыққан зиянды газдардың компоненттерімен ластанады.
Жыл сайын көліктердің саны көбеюде, соған байланысты атмосферада зиянды заттарда көбеюде. Көліктердің үнемі өсуіне байланысты, олар қоршаған ортаға және адамның денсаулығына белгілі бір мөлшерде кері әсерін тигізеді.
Біздің қалада қоршаған ортаны қорғау ең басты мәселе болып табылады. Сол себептен ғылыми жұмысымның мақсаты Шымкент қаласындағы Тәукехан даңғылындағы атмосфералық жерге дейінгі қабаттың қанщалықты ластанғанына мәлімет беру болып табылады.
Негізгі ауаның ластану көздері көліктердегі іштен жану двигателдері болып табылады, олар атмосфераға қорытылған газдарды, қорытылмаған жанармайды және жанармай буларын шығарады. Қорытылып шыққан газдың ішінен 280-дей толық қорытылған(жанған) және толық қорытылмаған(жанбаған) мұнай жанармайлары табылған, сондай-ақ жанармайда неорганикалық қосылыстардың бірнеше түрлері табылды.
Осы Жоғарыда ітеп жатқан жұмыстардың проблемасы өндірістің газбен ластауына жол бермеуін кедергі жасау, яғни осы өндіріс орындары өте қауіпті қоспалардың смог типтерінің пайда болуына себепші болуда өнім өндірісі барысында бөлінетін газ тәріздес өндіріс қауіпті қоспаларын екі түрге бөлуге болады:
а) әртүрлі бөлшектер (аэрозоль) қатты заттар жоқ, түтін, сұйық бүркептер-тұмандар.
б) газ тәрізді және бу тәрізді заттар.
Аэрозольды заттарға ұшып жүретін әр түрлі бөлшектер органикалық немесе органикалық емес қатты, заттар , немесе ұшып жүретін жеңіл тұман тәріздес бұрқақтар.
Шаң-дегеніміз дисперсті тұрақсыз жүйе, оның құрамы түтінмен тұманға қарағанда ірі бөлшектерден тұрады. 1 см3 жерге келетін концентрация құрамы түтінмен тұманға қарағанда аздау.
Неорганикалық шаң дегеніміз тау жыныстарын бұзу барысында пайда болатын газ бөліну құбылысы руданы қайта өңдеуде, металл өңдеуде минерал тұзымен тыңайтқыштарды өңдеуде, құрылыс матеиалын, карбид ж-т. заттарды өңдеуде бөлінетін неоргникалық зат.
Өңдірістік шаң дегеніміз – ол органикалық зат-мысалы көмір, ағаш, тарф, сланец өндірудегі бөлінетін шаңдар күйелер.
Түтіндерге тартылыс күшіне қарай жай қозғалыста отыратын аэродисперлік жүйедегі түтіндер жатады. Түтіндер жоғары отынды жандыру кезінде өнімді қайта өңдеу барысында пайда болады, және химиялық қосылыстар нәтижесінде пайда болады, мысалы: амиак пен хлор сутегінің қосылысы негізінде немесе электр доғасындағы темір буларының қышқылдануы барысында түтін пайда болады. Қалдықтар мөлшері шаң мен тұманға қарағанда түтінде аз болады субмикранмен есептегені мөлшер 5 мкм- ден 0,1 мкм дейін болуы мүмкін. Тұман – сұйық тамшылардан тұрады, ол суықтың бумен конденсациялануы әсерінен пайда болады. өндірісте пайда болатын тұмандар негізінен күкірт пен фосфор қышқылдарынан пайда болады.
Екінші бөлігі – газ (алау) будың бөлінуі өндірісте жиі ұшырасады. Оларға қышқылдар, галогендер, галогенөндірушілер, газды оксид, альдегид, кетан, спирт, көмірсутек, аминдер, нитроқосындылары, металл булары, придиндер, меркаптандар және т.б.
Қазіргі таңда қалдықсыз өнім техналогиясы әлі толық ендірілмеген, яғни қалдықсыз өнім өндірісі жоқ, газ (алау) тазалаушылардың негізгі міндеті ауаға кететін улы газдардың мөлшеріне санитарлық (тазалық) мөлшері негізінде ұстап отыру ғана төменде таблицада ПДК мөлшері бойынша ауаға кететін газ мөлшері көрсетілген.

Қолданылған әдебиеттер
1. Экология: Жоғары оқу орнына түсетін оқу құралы./Акимова Т.А.,Хаскинова В.М. М.:1993.
2. Агаджанян Н.А.,Тройкин В.И./Адамзат экологиясы. М.:1997.
3. Протасов В.Ф.,Молганов А.В. /Экология,денсаулық және Ресей аумағындағы табиғатты қорғау М.:1995.
4. Реймерс Н.Ф./Табиғатты қорғау және адамзаттың қоршаған ортасын қорғау М.:1996.
5. Бобылев С.М.,А.Ш.Ходжаев./Табиғатты қорғау экономикасы.М.:1997.
6. Біздің ғаламшар;М.:1985.
7. Пьер Агесс;Экология кілті;Л.:1982.
8. В.З.Черняк;Жеті керемет және өзгелері/ М.:1983
9. Г.Хефлинг.2000-шы жылға баяндама./М.:1990.
10. В.В.Плотников.Экология шекарасына./М.:1985.
11. Экология, охрана природы, экологическая безопасность. Учебное пособие в 2-х книгах под ред. Проф. Данилова-Данильяна в.И.М.: МНЭПУ, 2006,стр.503
12. Федорова А.И., Николськая А.Н. Практикум по экологии и охране окружающей среды. Учебное пособие. Воронеж, 2004
13. Сабинин А.А. Автомобили с дизельными двигателями. М.: Машиностроение, 2003, 431срт.
14. Малов Р.В. Автомобильный транспорт и защита окружающей среды. М.: Транспорт, 2005, стр.180
15. Корчагин В.А., Филоненко Ю.А. Экологические аспекты автомобильного транспорта. Учебное пособие, М.: МНЭПУ, 2004, стр.100
16. Защита окружающей среды от техногенных воздействии под ред. Невской Г.В. М.: МГОУ, 2003, стр.113
17. Голубев И.Р., Новиков Ю.в. окружающая среда и транспорт. М.: Транспорт, 2001, стр 96
18. Величковский Б.Т. и др. Здоровье человека и окружающая среда. М.: Новая школа, 2006, стр 235
19. Луканин В.Н., Буслаев А.П., Трофименко Ю.В. и др. Автотранспортные потоки и окружающая среда: Учебное пособие для вузов. М.: ИНФРА-М, 2003 – 408с.
20. http://www.google.kz/
21. http://www.google.ru/
22. http://www.edu-cip.kz/
23. http://www.ontustik.stat.kz/

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

І. Кіріспе.

ІІ. Негізгі бөлім.

1. Атмосфера және атмосфера ауасының ластануы ... ... ... ... ... ..4

2. Тасымалдаушы көліктердің ауа атмосферасына әсері ... ... ...10
2.1. Тасымалдаушы көліктің атмосфераны ластаушы қайнар көзі екенін
сипаттау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...10

3. Автотасымалдау көліктерінде пайдаланатын негізгі отындар.
3.1. Автомобиль
жанармайлары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...14

3.2. Газ балондарымен жүретін автокөліктердің пайдаланатын
отыны ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .15

4.Эксперименттік
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 18

4. 1.Көліктердің көміртек оксиді, көмірсутек, азот оксиді, күкірт, күйе
және қорғасынды шығарудың есеп әдістемесі ... ..18

ІІІ. Қорытынды.

Қолданылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.22
Кіріспе.
Адамзат қоғамның белгілі бір даму барысында, оның ішінде
индустриясының дамуы үшін табиғаттың тепе-теңдігін сақтау ісі тұрды.
Адамзаттың тіршілік ету үшін табиғат процесстеріне айтарлықтай зиян етпеді
немесе азғана мөлшерде нұқсан келтірді.
Табиғат пен оның тепе-теңдігі адамдар жер бетіне пайда болмас бұрын
миллиондаған жыл бұрын да болған. Осылайша ХІХ ғ. аяғына шейін сақталып
келген.
Жиырмасыншы ғасыр тарихқа еш уақытта болмаған техникалық прогрессті,
ғылымның өте жылдам дамуына өндірістің энергетиалық ауылшаруашылықтың
қарқынды дамуына алып келді. Осымен бірге адамның қоршаған ортаға әртүрлі
істермен қоршаған ортаға индустрияны әкелуі зиян келтіре бастады. Осындай
жауапсыздықтың нәтижесінде өмір сүріп отырған планетамызға адам айтықсыз
өзгерістер болып жатыр.
Соңғы онжылдықта көліктердің жылдам өсуіне байланысты қорщаған ортаға
тигізетін кері әсері күшее түсті.
Көліктер мұнайдан жасалған майларды өте көп мөлшерде жандырады, сонымен
қатар олар қршаған ортаға үлкен қасіретін тигізеді, ал ең алдымен
атмосфераға. Көліктердің үлкен бөлігі үлкен қалаларда шоғырланғандықтан, ол
қалалардың ауасы кедейлене ғана қоймай, қорытылып шыққан зиянды газдардың
компоненттерімен ластанады.
Жыл сайын көліктердің саны көбеюде, соған байланысты атмосферада зиянды
заттарда көбеюде. Көліктердің үнемі өсуіне байланысты, олар қоршаған ортаға
және адамның денсаулығына белгілі бір мөлшерде кері әсерін тигізеді.
Біздің қалада қоршаған ортаны қорғау ең басты мәселе болып табылады. Сол
себептен ғылыми жұмысымның мақсаты Шымкент қаласындағы Тәукехан
даңғылындағы атмосфералық жерге дейінгі қабаттың қанщалықты ластанғанына
мәлімет беру болып табылады.
Негізгі ауаның ластану көздері көліктердегі іштен жану двигателдері
болып табылады, олар атмосфераға қорытылған газдарды, қорытылмаған
жанармайды және жанармай буларын шығарады. Қорытылып шыққан газдың ішінен
280-дей толық қорытылған(жанған) және толық қорытылмаған(жанбаған) мұнай
жанармайлары табылған, сондай-ақ жанармайда неорганикалық қосылыстардың
бірнеше түрлері табылды.
Осы Жоғарыда ітеп жатқан жұмыстардың проблемасы өндірістің газбен
ластауына жол бермеуін кедергі жасау, яғни осы өндіріс орындары өте қауіпті
қоспалардың смог типтерінің пайда болуына себепші болуда өнім өндірісі
барысында бөлінетін газ тәріздес өндіріс қауіпті қоспаларын екі түрге
бөлуге болады:
а) әртүрлі бөлшектер (аэрозоль) қатты заттар жоқ, түтін, сұйық
бүркептер-тұмандар.
б) газ тәрізді және бу тәрізді заттар.
Аэрозольды заттарға ұшып жүретін әр түрлі бөлшектер органикалық немесе
органикалық емес қатты, заттар , немесе ұшып жүретін жеңіл тұман тәріздес
бұрқақтар.
Шаң-дегеніміз дисперсті тұрақсыз жүйе, оның құрамы түтінмен тұманға
қарағанда ірі бөлшектерден тұрады. 1 см3 жерге келетін концентрация құрамы
түтінмен тұманға қарағанда аздау.
Неорганикалық шаң дегеніміз тау жыныстарын бұзу барысында пайда болатын
газ бөліну құбылысы руданы қайта өңдеуде, металл өңдеуде минерал тұзымен
тыңайтқыштарды өңдеуде, құрылыс матеиалын, карбид ж-т. заттарды өңдеуде
бөлінетін неоргникалық зат.
Өңдірістік шаң дегеніміз – ол органикалық зат-мысалы көмір, ағаш, тарф,
сланец өндірудегі бөлінетін шаңдар күйелер.
Түтіндерге тартылыс күшіне қарай жай қозғалыста отыратын аэродисперлік
жүйедегі түтіндер жатады. Түтіндер жоғары отынды жандыру кезінде өнімді
қайта өңдеу барысында пайда болады, және химиялық қосылыстар нәтижесінде
пайда болады, мысалы: амиак пен хлор сутегінің қосылысы негізінде немесе
электр доғасындағы темір буларының қышқылдануы барысында түтін пайда
болады. Қалдықтар мөлшері шаң мен тұманға қарағанда түтінде аз болады
субмикранмен есептегені мөлшер 5 мкм- ден 0,1 мкм дейін болуы мүмкін. Тұман
– сұйық тамшылардан тұрады, ол суықтың бумен конденсациялануы әсерінен
пайда болады. өндірісте пайда болатын тұмандар негізінен күкірт пен фосфор
қышқылдарынан пайда болады.
Екінші бөлігі – газ (алау) будың бөлінуі өндірісте жиі ұшырасады.
Оларға қышқылдар, галогендер, галогенөндірушілер, газды оксид, альдегид,
кетан, спирт, көмірсутек, аминдер, нитроқосындылары, металл булары,
придиндер, меркаптандар және т.б.
Қазіргі таңда қалдықсыз өнім техналогиясы әлі толық ендірілмеген, яғни
қалдықсыз өнім өндірісі жоқ, газ (алау) тазалаушылардың негізгі міндеті
ауаға кететін улы газдардың мөлшеріне санитарлық (тазалық) мөлшері
негізінде ұстап отыру ғана төменде таблицада ПДК мөлшері бойынша ауаға
кететін газ мөлшері көрсетілген.
1. Атмосфера және атмосфера ауасының ластануы
Атмосфераның ластануы ГОСТ 17.21.04.77 келісім бойынша атмосфера
құрамында әр түрлі қоспалардың болуы. Атмосфераның ластануына табиғаттың
түрлі жағдайлары себеп болуы мүмкін (құмды дауылдар, әртүрлі шаң тозаңның
пайда болуы) немесе адамның іс-әрекеттерінен атмосфера ластанады.
Сондықтан адамның іс-әрекеттерінен кейбір аудандарда әр түрлі өнімдердің
шығындыларын ашық тастай салу салдарынан атмосфера ластана бастайды.
Атмосфераның ластануын әр түрлі бөледі жаппай бүкіл әлем бойынша
атмосфераның ластануы немесе қалалардың қоршаған ортаны әртүрлі қалдықтарын
шығарып тастап атмосфераны ластауы. Атмосфераны ластау процесінің ерекше
түрінің бірі ол бір уақытта өте үлкен аймақтың атмосфераның өзгеруі.
Шымкент қаласы үлкен өндіріс орталығы онда 200 тарта өндіріс орындары
орналасқан. Оңтүстік Қазақстан облысының айналаны қорғау аймақтық басқару
орталығының мәліметтеріне қарағанда ауаны латсаушы өндіріс болып
есептелуші ол мұнайды қайта өңдеуші зауыт ТОО Петро Қазақстан Ойл
Продактс, металл өңдеу өндірісі және жлу энергетика объектілері АО ПК
Южполиметалл, ОАО Шымкентцемент, ОАО Энерго орталық-3. Мұнайды қайта
өңдеуші зауыт ТОО Петро Қазақстан Ойл Продактс 2004 жылы атмосфераға – 9
мың.тонна, АО ПК Южполиметалл - 4,8 мың тонна, ОАО Шымкентцемент- 0,97
мың тонна, ОАО Энерго орталық-3 - 6,6 мың тонна зиянды қалдықты
атмосфераға шығарған. Өнім өндірісінің шығарған зиянды қалдықтарын
классторға бөлсек:
І кл - АО ПК Южполиметалл, ОАО Шымкенттасбоцемент, ОАО Химфарм,
ОАО Джин-Тэкс;
ІІ кл – АО Құрылыс материалы, ТОО КСМ ПТ Аликулов и К;
ІІІ кл – ТОО Спецстрой, ТОО Адал, ОАО Алтын дән;
IV кл – кіші және орта бизнес орталықтары, АЗС, СТО және т.б.
ЖЭО-1 мен ЖЭО-2 жағуға пайдаланатын отындары көмір, ал ОАО
Энергоорталық 3 - мазут.
Қалалық СЭС – тің мәліметтері бойынша АО ПК Южполиметалл, АО
Химфарм, ЖЭО – 1, ЖЭО – 2, өндірістері қаланың қоныстанушы аймақтарына
орналасқан, ал бұл өндіріс орталықтарының санитарлық қорғау істері әлі іске
асырылмаған атмосфераны қорғау іс-шараларытолық көлемде орындалмай отыр.
Соңғы 5 жылда лас шығындылар көлемі (1998-1999жж) қарағанда біршама
төмендеген еді, ол кейінгі жылдары (2002-2007 жж) керісінше көтерілді.
Шығындылардың азайуының себептері ауа бассейінін ластаушы алып өндіріс
орталығы АО Фосфор, ОАО Интеркомшина, ОАО АЦК - өндірістерінің
уақытша тоқтап тұруына байланысты.
Атмосфераны ластаушы (ЗВ) зиянды заттарының ауаға таралу қала
экономикасының қарқынды дамуы, құрылыс өндірісінің өркендеуі, автокөлік
санының көбейуіне байланысты. Қазіргі кезде қала бойынша – 60,0 мың дана әр
түрлі жеңіл, жүк көліктерінің саны тіркелген, ол 1999 жылы мұндай
пайдаланушы автокөліктер – 34,0 мыңды құраған еді.
Автокөліктер санынң қарқынды өсуі 200- ге тарта өндіріс орталықтарынын
жұмыс істеуі атмосфераны ластаушы орталықтарының жұмыс істеуі атмосфераны
ластаушы орталық болып есептеледі, және жаңа құрылыс аймақтары жақсы
аяқталмаған құрылыстар (шағын мөлтек аудандар) және де басқа. Қаланың
құрылысы аяқталған аймақтарының зиянды қалдықтары атмосфераға тарап ол
қоршаған ортаны бүлдіріп адам ден саулығына зиян келтіруде.
Атмосефраның ластануын және оның ішіндегі қоспаларды олардың
концентрациясына қарап ластану деңгейінің санын анықтайды оның таралу
аймағын уақытына қарай анықтайды. Сондықтан атмосфера фонының ластану
деңгейін зиянды қоспалар концентрациясының ұзақ уақыттағы жиынтығы (ай,
жыл) нәтижесінде анықтайды.
Қаланың атмосферасының ластануын мемлекеттік бақылау жүйесі тіркеп
отыртады. Шымкентте – 2006 ж. Казгидрометтің мәліметтері бойынша 4 бақылау
орындары арқылы бақылау жүргізіледі:
№ 1 пункт – Абай проспекті, 1 май көшесінің қиялысы;
№ 2 пункт – Ордабасы даңғылы;
№ 3 пункт Попов көшесі қиылысы (№62) және Сайрам көшесі.
№ 8 пункт – Сайрам көшесінің қиялысы және Манкент тас жолы.
Бақылау негізін төрт ауданы латсаушылар негізінен жүргізіледі: олар
азот диоксиді, күкір диоксиді, көміртегі оксиді және шаң.
Төмендегі В кестесінде ауа атмосферасындағы осы заттар
концентрациясының мәліметтері келтірілген, бұл арқылы қаланың атмосферасын
ластаушы ингредиенттердің деңгейінің жоғарылығына куә боламыз. Әсіресе шаң
, азот диоксиді, сирек көміртегі оксиді.
1. Кесте. Шымкент қаласының атмосфералық ауасындағы ластаушы заттардың
негізгі құрамының сипаттамсы.
Орташа құрамы Максималды құроамы
Пост Қоспаның аталуы
нөмірі
мгм ПДК айналу мгм ПДК айналу
қысқалығы қысқалығы
1 Шаң 0,36 2,4 1,7 3,4
Күкір дикосиді 0,008 0,2 0,036 0,1
Коміртегі 303 1,1 14 2,8
оксиді 0,032 0,8 0,16 1,9
Азот диоксиді
2 Шаң 0,33 2,2 1,9 3,8
Күкір дикосиді 0,008 0,2 0,036 0,1
Коміртегі 3,4 1,1 19 3,8
оксиді 0,064 1,6 0,42 4,9
Азот диоксиді
3 Шаң 0,38 2,5 1,5 3,0
Күкір дикосиді 0,007 0,1 0,23 0,5
Коміртегі 3,4 1,1 17 3,4
оксиді 0,036 0,9 0,19
Азот диоксиді
8 Шаң 0,3 2,0 1,4 2,8
Коміртегі 3,0 1,0 9 1,8
оксиді 0,036 0,9 0,15 1,8
Азот диоксиді
Қала Шаң 0,34 2,3 1,9 3,8
бойынша Күкір дикосиді 0,007 0,1 0,036 0,1
Коміртегі 3,3 1,1 19 3,8
оксиді 0,042 1,0 0,42 4,9
Азот диоксиді

Шаң тозаң ПДК- бойынша белгілі болғаны орташа – 2,3 есе, көміртегі
оксиді -1,1 есе, азот диоксиді бірашама деңгейге – 1,0 ПДК:
Шаң тозаң мен көміртегі оксиді концентрацяиыс ең көп деңгейі ПДК
бойынша – 3,8 есе азот диоксиді бойынша – 4,9 есе.
Атмосфераның латсану жағдайын (көлемін) оның құрамындағы гигиеналық
мөлшерге тең келетін теңестіру арқылы бағалайды. Гигиеналық мөлшер
атмосферадағы ПДК – ның концентрациясының рұқсат мөлшерін айтады. ПДК
дегеніміз ол адамның және оның келешек ұрпақтарына тікелей немесе басқа да
бір жағдайларда онша жағымсыз әсер етпейтін адамның жұмысына, көңіл күйіне
және санитарлық тұрмыстық жағдайларына әсер етпейтін концентрация мөлшері.

Атмосфераның орташа тазалығын бағалау үшін оны бір айлық мөлшерін (жыл)
осы ПДК концентрациясымен теңестіріп көроеді. Әрине осы теңестірулер арқылы
ПДК концентрация деңгейімен тура келуі оны өте жақсы деп бағалауға
болмайды, себебі кейбір кезеңдері осы деңгейден асып кетуі мүмкін. Осыған
байланысты тағы бір ластануды тексеру деңгейі көлемі бар, ол қысқаша уақыт
аралық тексеру деңгейлері. Орташа 20 минут аралығында концентрация деңгейін
барлық бір рет алынатын концентрация деңгейімен салыстыру.
Біркүндік және атмосфера ауасының бір рет барынша мөлшерін гигиеналық
мөлшерге келтіру Елді мекендер атмосфера ауасының ластануы ПДК ГИ
2.1.6.698.98 РК 3.02.036.99.
Атмосфераға өте көпмөлшерде зиянды заттар бөлініп шығады. Оларды шығару
түрлеріне қарай және оның көлеміне қарай үш топқа бөледі.
Бірінші топқа жататындар – шаң күкіртті газ, көміртегі оксиді, азот
тотығы, негізгі қоспалар, олар қатты сұйық отындарды жағы процестері арқылы
пайда болады.
Екінші топқа жататындар – қоғасын, кадмий, сынап және басқа улы заттар.
Үшінші топқа – енетіндер иісі өте өткір заттар немесе олардың қоспалары
олар өндіріс шығындыларында аздап болсада кездеседі.
ОҚО гидрометрология орталығының мәліметтері бойынша Шымкент қаласының
қоршаған ортасының атмосфераның ластану дәрежесі шаң және формальдегид
бойынша (талапқа сай 20-2,7 ПДК және 3,3-5,4 ПДК бұл барынша бір рет
концентрациясы) ал, қалған ингредиенттер (азот диоксиді, көміртегі оксиді,
күкірсутек және аммиак) бұлар көрсетілген мөлшерден аспайды (2006 ж
мәлімет).
Азот пен көміртегі оксидінің концентрациясының өсуі ТЕЦ- терде сұйық
отынды көп пайдалану нәтижесі бұған қатты отын жағатын жылыту қазандықтары
мен жеке секторларда қосылады.
Ауа бассейінің ауыр металдарымен өте көп көлемде ластану ПКЗ № 1
орналасқан ауданда байқалады (Абай көшесі) бұндағы ластауға себепші АО ПК
Южполиметалл. Мұндағы орташа жылдық қорғасын концентрациясы 0,005 мгм
құрайды, бұл көрсетілген мөлшерден төмен.
Бірақ, мыстың ең жоғары көрсеткіш мағынасы – 2,5 ПДК, никель – 1,4 ПДК.

Қаланың ауа бассейінің тазалығын комплексті көрсеткіштер бойынша да –
ИЗА 4 жүргізілді ол торт стационарлы бағытта жүргізіледі. Ол мына посттар
(№№ 1, 2 , 3, 8) ол РД 54.02.186-89 Атмосфера ластануын бақылау
басшылығына Москва 1991ж.
Шымкент қаласыбойынша жасалған ИЗА бойынша 2006 жылы қаланың
атмосферасының ластану деңгейі – 11,8 құрайды бұл Өте лас деген
Методикалық көрсетілімдерге көрсетілген атмосфера ауасының ластануы оны
қоныстанушыға тәуекелділігі аз деген қортынды берген (Санкт-Петербург,
1995). Бұл көрсетк іштер бойынша ластану жөнінен төртінші орында тұр.
[22] ИЗА – ның басқа қалаларда қандай екенін білу үшін тексеріс
жүргізілген: Лениногроск -23, Алматы -15, Өскемен – 13, Орал – 2,5.
Ал экологиялық Ал, экологиялық шиеленушілік көрсеткіштері бойынша, балл
көрсеткіштері арқылы бағалану нәтижесінде 132 табиғи антропогендік экология
пайда болу факторлары бойынша Шымкент ең лас қала ретінде эколгиялық
деңгейі өте қауіптілігі жөнінде өте лас 6 қаланың қатарына қосылады.
(Досанова, 1996ж; КазНИИМС МГиОН РК). Теңестіру үшін ең сәтсіз балл
қойылған қалалар: Қарағанды- 24,6; Екібастұз – 21,8; Шымкент – 21,6; Семей
және ядролық сынақ аудандары – 16,3; Өскемен – 15,6, Алматы – 15,3.
Ауа бассейінің ең бұзылған жері ол магистарль жол тораптары онда
тынымсыз автокөліктердің қимылының әсерінен ауа бұзылуда (атмосфера
ластануын бақылау пунктері бойынша №№ 3 және 8). 2001 ж экологиялық тексеру
материалдары Менің атвокөлігімсіз қала акциясы бойынша мынаны көруге
болады:
Көлік тынымсыз жүріп тұру к езінде немесе көлік жүрісін уақытша
тоқтатып арнайы құрылғылармен өлшеу нәтижесінің көрсетуі бойынша, көлік
тоқтаусыз жүріп тұрған кездегі көміртек оксидінің ең жоғарғы көрсеткіші –
17 мгм болған, ал көлік жүрісін тоқтатқандағы көрсеткіш – 3 мгм.
Формальдегид құрамының ең жоғарғы деңгейі – 0,21 мгм3 ал, акция кезінде ол
0,014 мгм3 дейін төмендеген. Формальдегид концентрациясының мөлшері жаз
айларында көтерілетіні байқалған, бұл көлік жүрісінің артуы және жол
жағдайының нашарлығына байланысты.
Атмосфераның ластануын төмендету мақсатында қаладағы барлық өндіріс
орталықтары санитарлық мөлшерге сәйкес жобалануы тиіс, олар санитарлық
тазалық сақтау аймағын жасау крек, оның аумағы мемлекеттік табиғатты қорғау
әдістерінің есептеріне сәйкес қабылдану тиіс. (СН № 1.01.001-97). [7].
2. Тасымалдаушы көліктердің ауа атмосферасына әсері.
2.1. Тасымалдаушы көліктің атмосфераны ластаушы қайнар көзі екенін
сипаттау.
Автомобиль кәсіпорындары өздерінің міндеттері мен жол жағдайын
ыңғайлуына қарай әртүрлі типтегі автокқліктерді жасап шығарады. Өздерінің
орындар жұмысы мен міндеттеріне қарай автокөліктер адам тасушы, жүк
тасымаолдаушы және арнай автокөліктер болып бөлінеді. Адамдарды
тасымалдаушы автокөліктер олар арнайы адам тасу үшін жасалынған, оларға
жеңіл көліктер жане автокөліктер арналған. [5].
8 –адамнан көп емес адам тасуға арналған автокөліктерді
жеңілавтокөліктер дейді, ал 8 адамнан көп адам сиятын автокөліктерді
автобус деп атайды.
Жеңіл автокөліктер қозғалғышының жұмыс көлеміне қарай және құрғақ
массасына сәйкес мына класстарға бөлінеді: ерекше аз (1,2 мд2: 850 кг); аз
(1,2-1,8 мд2: 850-1150 кг); орташа (1,8-3,5 мд2:; 1150-1500 кг ; үлкен с
3,5 дм жоғары; 1700 кг дейін).
Қаланың ішінде жүруге арналған және қала арасына қатынауға арналған
көпшілікті тасымалдау үшін арналған автобустарды қалалық автокөліктер
дейді, ол қала мен қала арасына қатынауға арналған автобустарды қаларалық
автобус дейді. Бұл автобустар адам отыратын орындар саны оның белгілі бір
міндетіне қарай 10-80.
автобустар ұзындықтарына қарай мына класстарға бөлінеді: ерекше кіші –
5 мдейін; кіші – 6 – 7,5 м; орташа – 8, 9,5 м; үлкен – 10,5 – 12м.
Жүк тасымалдаушы автокөліктерді олардың жүк көтеруші күшіне қарай
бөледі, яғни жүк қораб көтеру массасына қарай (т) жүк көтеру күшіне қарай
олар мына классқа бөлінеді жеке аз 0,3-1т; аз – 1-3т; орташа 3-5 т; үлкен 5-
8т; ерекше үлкен – 8 т жоғары.
Ал, арнайы автокөліктер олар тасымалдау жұмыстарын атқармайды. Оларға
көшені ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.