12 жылдық білім берудің мазмұны, пайдасы, ерекшелігі
І. Кіріспе
1) Білім берудің маңызды мәселелері
2) Білім беру сапасын жетілдіру
ІІ. Негізгі бөлім
1) 12 жылдық мектепке көшу
2) 12 жылдық білі беру және педагогикалық технологиялар
3) Нәтижеге бағытталған білім беру жүйесіне көшу кезеңі
ІІІ. Қорытынды
1) 12 жылдық білім берудің мазмұны, пайдасы, ерекшелігі
1) Білім берудің маңызды мәселелері
2) Білім беру сапасын жетілдіру
ІІ. Негізгі бөлім
1) 12 жылдық мектепке көшу
2) 12 жылдық білі беру және педагогикалық технологиялар
3) Нәтижеге бағытталған білім беру жүйесіне көшу кезеңі
ІІІ. Қорытынды
1) 12 жылдық білім берудің мазмұны, пайдасы, ерекшелігі
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа арналған Жолдауында "XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық" дей келе, кадрлар қорын жасақтаудың қажеттігін айтты. Сонымен қатар бұл мәселенің негізінің мектептен басталатынын, сондықтан да 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білімге көшудің керектігін айқын көрсетті.
Осыдан-ақ, мемлекетіміздің өркениетті елдер қатарына ұмтылуына байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туындап отырғанын көруге болады. Мұның өзі егемен еліміздің білім мазмұны мен құрылымының әлемдік елдер деңгейіне сай болуын меңзейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсатында көрсетілгендей, әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі - бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен астасып жатыр.
Осыдан-ақ, мемлекетіміздің өркениетті елдер қатарына ұмтылуына байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туындап отырғанын көруге болады. Мұның өзі егемен еліміздің білім мазмұны мен құрылымының әлемдік елдер деңгейіне сай болуын меңзейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсатында көрсетілгендей, әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі - бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен астасып жатыр.
1. Ж. Аймауытов «Психология» Алматы, 1995 ж.
2. М. Жұмабаев «Педагогика», Алматы, 1992 ж.
3. С.Р.Рахметова «12 жылдық мектептің бағдарламалары». Алматы 2004 ж.
4. Р.М.Қоянбаев «Білім беру және оқыту теориясы». Алматы 1990 ж.
5. Қ.Жарықбаев, С.Қалиев «Қазақ тәлім-тәрбиесі». Оқу құралы. Алматы, Санат, 1995 ж.
6. Ш.Амантурин «Мұғалім және оқу-тәрбие жұмысы». Алматы, 2001 ж.
2. М. Жұмабаев «Педагогика», Алматы, 1992 ж.
3. С.Р.Рахметова «12 жылдық мектептің бағдарламалары». Алматы 2004 ж.
4. Р.М.Қоянбаев «Білім беру және оқыту теориясы». Алматы 1990 ж.
5. Қ.Жарықбаев, С.Қалиев «Қазақ тәлім-тәрбиесі». Оқу құралы. Алматы, Санат, 1995 ж.
6. Ш.Амантурин «Мұғалім және оқу-тәрбие жұмысы». Алматы, 2001 ж.
Жоспар
І. Кіріспе
1) Білім берудің маңызды мәселелері
) Білім беру сапасын жетілдіру
ІІ. Негізгі бөлім
12 жылдық мектепке көшу
12 жылдық білі беру және педагогикалық технологиялар
Нәтижеге бағытталған білім беру жүйесіне көшу кезеңі
ІІІ. Қорытынды
1) 12 жылдық білім берудің мазмұны, пайдасы, ерекшелігі
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа арналған Жолдауында "XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық" дей келе, кадрлар қорын жасақтаудың қажеттігін айтты. Сонымен қатар бұл мәселенің негізінің мектептен басталатынын, сондықтан да 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білімге көшудің керектігін айқын көрсетті.
Осыдан-ақ, мемлекетіміздің өркениетті елдер қатарына ұмтылуына байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туындап отырғанын көруге болады. Мұның өзі егемен еліміздің білім мазмұны мен құрылымының әлемдік елдер деңгейіне сай болуын меңзейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсатында көрсетілгендей, әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі - бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен астасып жатыр.
Еліміз 12 жылдық орта білім беруге көшу мәселесін шешуде алыс-жақын шетелдердің іс-тәжірибелеріне және соңғы кездегі педагогика мен психология ғылымдарының алдыңғы қатарлы зерттеу нәтижелеріне сүйенуде. 12 жылдық орта білімге көшу аз уақыт ішінде, жеңіл түрде іске аса қоятын мәселе емес. Бұл білім беру орындарының үйлесімді дайындығын, әрбір мұғалімнің өз ісін қайта қарауды, білімінің теориялық және әдістемелік тұстарынан жетілдіруді талап ететін мәселе. Сонымен қатар, 12 жылдық орта білімге көшу осыған байланысты жарық көретін әрбір мемлекеттік құжаттар талаптарының өз кезінде орындалуын және мұғалімдер мен оқушылар қауымына ұсынылатын оқулықтардың, оқу құралдарының педагогикалық, әдістемелік, психологиялық тұрғыдан негізделуін керек етеді.
Осылардың негізінде ғана 12 жылдық орта білім бағдарламаларын, сапалы оқулықтарды, оқушылар белсенділігін тудыратын жаңа технологияларды, әдістемелерді, көмекші құралдарды яғни, оқу-әдістемелік кешендерді өз дәрежесінде дайындау мүмкіндігі тумақ.
Орта білім жүйесін жаңарту мәселесі баланы алты жастан бастап мектеп жағдайында оқытып, тәрбиелеуді жүзеге асырғалы отыр. Бұл 12 жылдық орта білімге көшудің ең басты мәселелерінің бірі және бірегейі. Себебі, бұрын балабақша жағдайында мектепалды дайындығынан өтетін не отбасы жағдайында үйде дайындалатын ойын баласы енді мектепке келіп, партаға отырып, оқушылар қатарына өтпек. Әрине алты жастағы баланың мектепте оқуға физиологиялық, психологиялық тұрғыдан дайын екенін көптеген ғалымдар зерттеулер негізінде дәлелдеп отыр.
Орыстың алдыңғы қатарлы бала тәрбиесімен және оны дамыту жолдарымен айналысқан ғалымдары Л.С.Выготский, В.В.Давыдов, Л.В.Занков, Д.Б.Элькониндармен қатар қазақстандық педагог психологтар: В.К.Павленко, Қ.Т.Шериязданова, Б.Баймуратова зерттеулері бойынша баланың ең дамуға ыңғайлы да, қолайлы да кезеңі бес пен алты жастағы шақтары екендігі айқындалған. Мәселен, психолог А.А.Люблинскаяның пікірінше алты жасар бала мектеп жағдайында оқуға дайын, себебі, ол қимыл-тірек қозғалысы жағынан саналы әрекет етеді. Ол үлкендер ұсынған тілек-талаптарды өздігінен орындай алады. Ойын барысында да ойлы әрекет ету арқылы өзінің не істегісі келетінін біліп, соны дұрыс атқаруға тырысады, өз әрекетінен белгілі дәрежеде қорытынды шығарады, ойлай, қиялдай біледі деп түйіндейді. Ал, Д.Б.Эльконин алты жастағы баланың ана тілінің дыбыстау жүйесін білетіндігін, есту, көру қабілетінің жақсы дамығандығын, сөз қорының жеткіліктілігін, олармен әңгімелесуге, сұрақтарға жауап алуға толық мүмкіндік болатынын айтады. Сонымен қатар алты жастағы бала маңайындағы адамдардың көңіл-күйіне ортақтаса алады. Белгілі дәрежеде өздерінің мінез-құлқын да басқара алады. Жақсы-жаман қылықтарды ажыратып, нені істеуге болатынын, нені істемеу керектігін де біледі. Міне, мұғалім сабақ берген кезде олардың осы сапаларына сүйенеді.
Физиологтар болса, алтыдағы баланың ми жасушаларының, құрылысының үлкен адамдарға ұқсас қалыптасқандығынан, олардың психологиялық және физиологиялық тұрғыдан мектепте оқуына мол мүмкіндігі барлығын дәлелдейді.
Сонымен қатар он екі жылдық мерзімді орта білімге көшуде алты жастан бастап оқытудың тағы да айта кетерліктей саяси да, әлеуметтік те мәні бар. Ол ең бірінші, соңғы кезде мектепке дейінгі мекемелердің жабылып, Республика бойынша санаулы ғана балабақшалардың қалуынан туындап отырған жағдай. Әсіресе, ауылдық жерлерде мектепке дейінгі мекемелердің азаюына, тіпті кей жерлерде болмауына байланысты көптеген мектеп алды балаларының ұжымдық тәрбиеден сыртта қалып отырғандығынан, бұл жағдай олардың өз кезеңінде дамуына біраз кедергі тудыратындығы мәлім. Себебі, отбасы тәрбиесінің алатын орыны ерекше болғанымен, балаға ұйымдасқан түрде, арнаулы бағытталған оқыту мен тәрбие берудің жөні мүлде басқа. Екінші жағынан, егемендік алған жылдардың алғашқы кезеңдерінде шаруашылықты нарықтық тұрғыда ұйымдастырудың әдіс-тәсілін меңгере қоймаған халықтың біраз тығырыққа тірелгені өтірік емес. Осы тұста ата-аналар күнкөрістің қамымен жүргенде бала тәрбиесімен айналысу тұстарының төмендеп кеткендігінің де кепілі болдық. Соның салдарынан мектепке көптеген балалар мүлде дайындықсыз келіп, оқу үлгірімінің төмендеп кетуіне де әкеліп соққандығы белгілі.
Сонымен қатар, қазіргі таңда баланы алты жастан бастап мектеп жағдайында оқыту ата-анаға әлеуметтік жағынан да, моральдық тұрғыдан да біраз көмек қажет екені белгілі.
Міне, осы жоғарыда айтылған жағдайлардың бәрі ескеріліп, орта білімді он екі жылдық мерзімге көтере отырып, енді оның мазмұны мен құрылысын анықтау мәселесі Республиканың алдыңғы қатарлы педагог ғалымдары мен әдіскерлерінің және тәжірибелі мұғалімдерінің үлесіне тиіп отыр.
Бұл мәселе әдіскер педагогтардың бірігіп, ақыл қосып, баланы оқыту мен дамытудағы осы кезге дейінгі іс-тәжірибенің сынақтан өткен тұстарын саралауға мәжбүр етті. Осыған орай, 2001 жылдан бастап сол кездегі 12 жылдық білім беру проблемаларының республикалық ғылыми-практикалық орталығының басшылығымен оның ішінде профессор А.Әбілқасымованың жетекшілігімен бұл жауапты мәселеге кірісу үшін бұрын-соңды оқулық жазумен айналысып келген авторлар өкілдері, жаңаша сабақ беріп, оқушыларды дамытудың тиімді тұстарына баса көңіл бөліп келген тәжірибелі мұғалімдер және белгілі әдіскерлер қауымы бірігіп іске кірісті. Осының нәтижесінде қазіргі таңда 1 -4 сыныптардың барлық пәндері бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерінің байқауға арналған нұсқалары жарық көріп, олар Республикамыздың 100-ден астам сыныптарында мектеп жағдайында эксперименттік байқаудан өтуде.
12 жылдық орта білім мазмұнының ең алғашқы бастамасы бастауыш буында жүзеге асатыны белгілі. Себебі бастауыш буында жоғары сыныптарда оқылатын бүкіл пәннің іргетасы қаланып қана қоймайды, сонымен қатар білім алуға талпынушылық, яғни балалардың оқу әрекеті, танымдық белсенділік, жеке бастың адами қасиеттерінің негізі осы кезеңде қаланады. Сонымен қатар осы кезеңде баланың белсенділігі, оның рухани және дене күші де дами бастайды. Осы жасқа лайықты мазмұн мен оны оқытудың әдісін саралау, бала жанына жақын қарым-қатынас арқылы оларды дамыту мәселесін ғылыми жолға қою оңай мәселе емес.
Осыны ескере отырып, 12 жылдық мектептің бастауыш буын бағдарламасында әр пән бойынша дайындық кезеңі жеке қарастырылып, оған арнаулы сағат бөлініп, ерекше көрсетілді. Мұндағы мақсат - психологиялық тұрғыдан мектепке жаңа келген алты жасар баланың ойын әрекетін жалғастыра отырып, біртіндеп оқу әрекетіне көшуін қамтамасыз ететін әдістерді қарастыру. Алты жасар бала үшін жаңа рөл-оқушы, жаңа әрекет - оқу болса, осы мәселелерге олардың шаршамай, жалықпай, қызығушылықпен араласып кетуіне, маңайымен қарым-қатысының күшеюіне жағдай жасау мұғалімнің шеберлігін және осы жастағы оқушының психологиялық ерекшелігін жете білуін керек етеді.
Бастауыш мектепті бітіргенде 9 (тоғыз ) жастағы бала XX ғасырдағы өзінің замандастарымен салыстырғанда оқу, ойлау, қарым-қатынас сияқты іс-әрекетінің жоғары деңгейімен, білімді өздігінен ізденуге ұмтылушылығымен, өзін-өзі дамытуға икемдігімен, адамгершілік және отанжандылық құндылықтарының жоғарылығымен, яғни тұлғаның барынша жан-жақты даму үрдісін сезіну біліктілігімен ерекшеленуге тиіс.
Сондықтан бағдарлама талаптары тек жеке пәндерден білім беріп қана қою емес, оқушылардың жалпы дамуына жол ашуға бағытталған.
Олардың қатарына:
баланың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес оны тұлға ретінде біртұтас үйлесімді (білім беру мен тәрбиелеу) түрде дамыту;
оқу іс-әрекеттерінің негізгі компоненттерін меңгерту (оқу міндетін түсіну, оқу операцияларын орындау, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі басқару, маңайымен дұрыс қарым-қатынаста болу т.б.);
адам тұлғасына тән азаматтыққа, рухани және адамгершілік құндылықтарға, танымдық іс-әрекетке, өздігінен іс-әрекет жасауға, оқуға және өзін-өзі тәрбиелеуге ұмтылу;
баланың ойын, тілін, дыбыстық есіту, көру кеңістігін, математикалық аңғарымын, интелекті мен қарым-қатынас дағдыларын, яғни пәнді оқып үйренуге тілдік дайындығын дамыту;
ақыл-ой іс -әрекеті тәсілдерін (бақылау, салыстыру, талдау, жалпылау классификациялау) жадының, зейіннің, қабылдауының, ойлауының, қиялының дамуына байланысты танымдық процестерді меңгерту;
- интеллектуалдық рухани адамгершілік, еңбек, эстетикалық, және дене тәрбиесі және шығармашылық дағдыларын дамыту енеді.
Дайындық кезеңдегі материалдар алты жасар баланың жас ерекшелігіне, өмір тәжірибесінің кәлеміне лайықты, олардың ой дүниесіне қызығушылық тудыратын мазмұнда және пәнаралық байланысты жүзеге асыра отырып, ойын әрекеттері барысында беріледі.
Мұнан әрі пәндердің негізгі бөлімі, яғни білім, білік, дағдыларын жетілдіретін, оқушылардың дамуын іс жүзінде қамтамасыз ететін мазмұнға көшеді.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің философиялық әдіснамалық негізін қажеттік пен мүмкіндік, жүйелілік пен құрылымдық, тұрақтылық пен тұтастық, ықпалдастық және саралау сияқты қарама-қайшылықтарды алдын ала анықтайтын таным теориясының обьективті заңдылықтары құрайды.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің психологиялық негізіне психолог ғалымдардың "Дамудың жақын аймағы", "Ақыл ой әрекеттерін кезең бойынша қалыптастыру", " Мектепке дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларды дамыта оқыту" сияқты ғылыми теориялық қағидалары жатады.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің дидактикалық негізіне оқытуды ұйымдастыруға тұлғалық бағдарлылық және шығармашылық іс-әрекет тұрғысынан балаға іс-әрекет субьектісі ретінде (әрекетінің себептерін, қызығушылығын, мақсаттарын т.б.) қарап, оны қалыптастыру туралы теориялық қағидалар жатады.
Осы жоғарыда көрсетілген ғылыми тұжырымдарға сүйене отырып, бастауыш сынып бағдарламаларының мазмұны бойынша бірнеше дидактикалық принциптер жүзеге асады:
Ғылымилық және жас ерекшелік принципі. Берілетін білімді мұқият іріктеу, қазіргі таңда ғылыми тұрғыдан айқындалған қағидалар, ғылымда нақты қолданылатын терминдердің енгізілуі. Сол берілген материалдың оқушылардың оқуға дайындық деңгейіне, олардың дене дамуы мен психикалық процестерінің (зейіннің, қабылдаудың, ойлауы, жадының, еркінің т.б.) даму деңгейіне сәйкес келуі.
Ықпалдастыру принципі Сауат ашу, математика, қоршаған дүние, технология, бейнелеу өнері пәндерінің сабақтары мазмұнына қарай бір-бірімен ықпалдасып келеді. Ықпалдасу бұл бірнеше жақын мазмұнды, оқу пәндерінің біреуінен берілетін білімді бірі толықтыруға ыңғайлы болып, олардың мазмұндық жүйесінің кірігуі. Ықпалдасқан мазмұнды меңгеру кезінде балалардың іс-әрекетінің алмасып отыруы (ойын, оқу), қызығушылықтың тууына және шаршамауға себеп болады. Ықпалдастыру приципі арқылы дүниенің біртұтастығы, оның құбылыстарының өзара байланыстылығы туралы түсініктер қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Пәнаралық байланыстар принципі. Бұл әр пәннен алған білімді кез келген сабақ барысында кешенді түрде пайдалануды көздейді. Бұл оқу пәндерінің мазмұнын сәйкестендіруге, пәндердің өзара байланысын іздестіруге сол арқылы оқушылардың логикалық ойын дамытуға жағдай жасайды.
Әр түрлі деңгейде оқыту мен тәрбиелеу жүйесінде бала тұлғасын дербес дамыту принципі. Бұл барлық жағынан баланың дербес ерекшеліктерін ескере отырып, әр түрлі міндеттерді шешу мүмкіндіктерін, алға қойған мақсатты шешудегі қарқындылығын дамыту.
Нәтижелі шығармашылық қызмет принципі.
Бағдарлама мазмұны тек әр пән бойынша білім мен тәрбие беруге және оны меңгертуге ғана емес, сонымен қатар оқушылардың шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Бұл әр уақытта балалардың эвристикалық қабілеттерін дамыта отырып, оқу іс-әрекетін, оқушылардың қызығушылығы мен бейімділігін дамыту, ойлан тап, ойдан шығар, орында, қиялда, құрастыр, дайында т.с.с жаңа нәтижелер жасауға бағыттайтын тапсырмалар беру арқылы жүзеге асады.
Мадениеттендіру принципі. Кез келген пәннің мазмұнында оқушылардың жеке басынан бастап оның жалпы мәдениетін көтеру, ол үшін отбасының гигиенасынан басталатын түрлі қатынастың біртіндеп, мәдени орталықтарды, адам баласының қай салада болсын Республикамыздың ғана емес, адамзат тарихынан бастап, қолы жеткен жетістіктерін қамту көзделген.
Экологиялық принцип. Әр сынып сайын оқушының өзін-өзі байқауы, өз әрекетін басқаның тиімді әрекетімен салыстыруы, қоршаған ортаға, табиғатқа адами, мәдени қатынас жасауға мүмкіндік беру жағы қарастырылады.
Өлкетану принципі. Әр пәннің әр тарауы жергілікті материалдармен байланыстыра оқытуды талап етеді. Бұл әрине мұғалімдердің әдістемелік ізденістерін, қосымша материалдардың молдығын керек етеді.
Осы сияқты білім берудің дидактикалық принциптерін сақтай отырып бағдарламаны жүзеге асыру арқылы 12 жылдық білімнің бастауыш буынындағы оқыту мен тәрбие талаптарын қамтамасыз етуге жағдай тумақ. Білім беру барысында осы дидактикалық принциптердің жүзеге арсырылуы негізінде баланың жалпы дамуын қамтамасыз ету мәселесі жүзеге аспақ. Олар: баланың жеке бастық іс-әрекетінің, әлеуметтік, зейінінің, тілі мен ойының, қимыл әрекетінің т.б. дамуы қамтамасыз етіледі. Бірақ бұл дамулардың бәрі де бала мүмкіндігінен асып кетпеуге тиісті. Ең басты көңіл аударылатын мәселе - бұл баланың денсаулығын сақтау. Баланың ақыл-ой резервтері мен мүмкіндіктерін асыра бағалап алмай, оларды дамытуға лайықты қарым-қатынас әдістерімен қарулану.
Қазіргі таңда бастауыш буында білім берудің ерекшелігін ескеріп, оны жүзеге асыру үшін мектел жағдайында елде де болса, бірнеше мәселелердің шешімін табу міндеттері туындайды:
Біріншіден, мектеп мұғалімдерін қайта дайындау. Оларды теориялық тұрғыдан да, әдістемелік тұрғыдан да қаруландыру. Бұл тұрғыдан Республикада азды -көпті жағдайлар жасалуда. Әсіресе, эксперименттік мектептер мұғалімдері соңғы 3 жыл ішінде бірнеше рет дайындықтардан өтті. Бұл жағынан Республиканың бүкіл облыс орталықтарының және эксперименттік сыныптары бар аудандары мен ауылдарындағы мұғалімдердің бәрі дерлік авторлар қауымымен тікелей кездесіп, бағдарлама мазмұны мен оқулықтар жайында өз пікірлері мен ойларын еркін ортаға салу дәрежесіне жетіп отыр. Олар алты жасар балалармен жұмыс істеудің біраз ерекшеліктерін меңгеріп қалды десек, артық емес.
Екіншіден, мұғалімдер қауымын оқулықтар мен оқу әдістемелік кешендермен қамтамасыз ету. Бұл тұрғыдан да біраз мәселе бастауыш сыныптарға байланысты жасалды. Әр пән бойынша оқу әдістемелік кешендер дайындалды. Осы тұста айта кетерлік жағдай, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының "Мектепке дейінгі және бастауыш білім" кафедрасының бір топ оқытушылары 12 жылдық білімнің бастауыш буын стандарты, бағдарламасы, оқулықтары және оқу-әдістемелік құралдарының авторлары ретінде көптеген ғылыми әдістемелік еңбектер беріп қана қоймай, Республика бойынша келешекте жаңа жүйемен жұмыс істейтін мұғалімдерді әдістемелік тұрғыдан дайындау ісіне белсенді түрде атсалысып отыp.
Үшінші, яғни 12-жылдық білімге көшудегі басты мәселелердің бірі-оқушыларды керекті оқу құралдарымен қамтамасыз ету. Бұл мәселе бойынша әр сыныптың әр пәніне арналған оқулықтар мен оқушыларға арналған дәптерлер берілді. Бірақ, мұнымен оқу әдістемелік кешендер қамтамасыз етілді деп қарау қиын. Себебі, әлде де болса оқу ісін күшейтуге, білім берудің тиімді жолдарын іздестіріп, белсенді әдістерді қолдануға жол ашатын көмекші көрнекі құралдар жеткіліксіз.
Бұрынғы кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның киностудиясының көмегімен талай оқу фильмдері, диафильмдер әр пәннен жарық көрген болатын. Қазір олар оралмасқа кетті, тозды, мазмұны ескерді т.б.
Ал осы таңда, бейнелі суреттер, таратып беретін дидактикалық материалдар, қазақ тілінде лотолар (зоологиялық, биологиялық т.б.), диафильмдер мен кинофильмдер, хрестоматиялар шығаруға көңіл
бөлінбей отыр. Оқу кешеніне оқулықпен бірге дәптер, әдістемелік нұсқау, ең жақсы деген жағдайда, кейбір пәндерден хрестоматия берілсе, соған қанағат етудеміз. Білімге аямай қаржы бөліп отырған жағдайда керекті құралдарға мұндай немқұрайлы қарауға болмайтындығы белгілі. Сондықтан
да, бұл мәселеге Білім және ғылым министрлігі тарапынан көңіл бөлінуге тиіс деп ойлаймыз.
Қазіргі таңда республикамызда 12 жылдық білім беруге көшуге дайындық жұмыстары жан-жақты талқылануда. Мұндағы біздің басты ұстанымымыз - тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан-жақты зерттеліп, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатындағы стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру.
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу -қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын камтитын жаңа білім мазмұны шынайы жарыс, адал бәсекеге қабілетті адам тәрбиелеуді қамтамасыз етуі тиіс.
12 жылдық оқытудағы басты мақсат -қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған тұлғаны қалыптастыру.
Қазір еліміздегі жалпы білім беретін 155 мектептің бастауыш сыныптары сынақ-тәжірибеден өтуде, Білім мазмұнын жаңартудағы бұл үрдіс барша педагог қауымға, сондай-ақ ата-анаға да үлкен жауапкершілік жүктейді. Мектепке баланы 6 жастан қабылдау дұрыс болып отыр, өйткені осы жастағы балалардың білуге деген құштарлығы мен қызығушылығы басым. Сонымен қатар мектепке дейінгі тәрбие жүйесін сақтау орынды. Ал, егер 5 жастағы балалар мектепке даярланар болса, онда балабақшадағыдай жағдайы болуы керек.
1 "а" сыныбыма 25 оқушы қабылданды. Оның 13-і ұл бала, 12-сі қыз бала. Жас ерекшеліктері бойынша:
5,5жас(3) - 12%,
6 жас (5) - 20%,
6,5 жас (17)- 68%-ті құрайды.
Оның ішінде даярлықтан өткені (17) -68%, балабақшадан өткені (6) - 24%, даярлықсыз келгені (2) - 8%.
Бұл балалардың мектепке дайындығы тексерілді. Ол үшін "12 жылдық мектептің бірінші сыныбына қабылданатын балалардың оқуға дайындық деңгейін анықтау" атты әдістемелік құрал басшылыққа алынды. Ол бойынша "Әлеуметтік зерттеу", "Ата-аналар туралы мәліметтер", "Ата-аналарға арналған сауалнама", "Медициналық зерттеулер", "Балалардың денсаулық, құжаты", т.б. жинақтай келе оқушының психологиялық, мінездемесі, психологиялық дайындық ерекшеліктері, таным деңгейлері, ортаға қатысы, дамуы анықталды. І-ші жарты жылдықта, жылдық қорытынды тексеру жұмыстары алынды. Эксперимент барысында сынып пен салыстырмалы сынып арасында айырмашылық, байқалды. Айырмашылықтың болуы яғни экспериментттік сыныптағы білім, білік және оқу дағдыларының сапасы жоғары болуы, біріншіден, бала санының аздығына, екіншіден, сабақтағы жұмысбастылықтың болмай, сабақ ұзақтығының 35 минут болуында және оқулық материалдарының балаға тусініктілігінде деуге болады. Білім сапасының жақсы болуына себептер көп. Отбасы, ұстаз, балалар қауымдастығы осының тетігі.
Қазір білім беру саласында оқытудың озық технологиялары қолданылып жүр. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, адамгершілік, рухани қалыптасуына, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл-амал, дмдактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланады.
Бірінші сынып оқушысын мектеп өміріне енгізу ең таңдаулы технология мен аскан шеберлікті талап етеді. Баланың мектепке келгенге дейін "Мен бәрін де мектептен үйренемін" деген үмітін ақтау бүкіл мектеп ұжымы мен ата-анасының, туған-туысының қатысуымен жузеге асырылады. Бұл жауапты кезеңдегі ең басты шаруа - баланың сауатын ашуы, тілін сындыруы. Яғни, өзінің ойын толық, айтуымен қатар оқуға, жазуға үйренуі. Сауаттылыққа үйретуде балаға әріп таньггу мен дыбыстарды ажыратуды меңгерту, тілдің жазба түрі мен ауызша түрінің арасындағы айырмашылықтар мен күрделі байланысты игерту мұғалімнен ерекше дайындықты және үлкен жауапкершілікті талап етеді. Елбасымыз Н.Э.Назарбаев Білім мен ғылым қызметкерлерінің III съезінде: "Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамытумен қамтамасыз етілуі тиіс. Жаңа формацияның педагоғы қажет. Мұғалімдердің жаңа буыны білім деңгейі жөнінен әрдайым саналып келгеніндей біршама емес, әлдеқайда жоғары болуы тиіс, бұл – уақыттың талабы" деген еді. Олай болса, мектеп оқушыларын ғылыми білімнің қоғамдық қажетті деңгейімен қамтамасыз ету, оларды отандық, ұлттық және әлемдік мәдениет арналарынан сусындату қазіргі мектеп мұғалімдеріне басты міндет болып табылады. Бұл үрдіс қазіргі қоғамдағы жалпы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуды, сабаққа деген қызығушылығын арттыруды, оқытудың озық технологияларын меңгеруді талап етеді. Осы орайда, жаңашыл педагогтардың педагогикалық технологиялары көптеп саналады. В.Занковтың "Дамыта оқыту" жүйесі, Эрдниевтің "Дидактикалық бірліктерді ірілендіру" технологиясы, Д.Эльконин, В.В.Давыдовтың "Дамыта оқыту" технологиясы, С.Ковалевтың "Ойын арқылы оқыту" технологиясы т.б. Бірінші сынып оқушыларын оқуға тек ойынмен ғана қызықтыруға болады. Ойын ойды қозғайды. "Баланың ойының тыйғаның - ойлауын тыйғаның" -деген қағида бекер айтылмаған. Оқушының әр қадамы ойынмен ғана алға жылжиды, дамиды, жетіледі. Ойын баласы ойнап жүріп өседі, жетіледі. Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді. Мұндағы ойынның мақсаты - бағдарламада анықталған білім, білік және дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, қайталау және пысықтау. Ойын кезінде баланың ортамен қарым-қатынасы кеңейіп, таным қабілеті артады, мінез-құлқы қалыптасады. Ойынды ұйымдастыру мұғалімнің кәсіби шеберлігі мен шығармашылық ізденісіне тікелей байланысты. Бала ойын устінде білімді игеріп жатқанын, ал оқу үрдісінің ойынға қалай ұласып кеткенін аңғармай қалуға тиіс. Сонда ғана ойын мен оқу табиғи үйлесімді болып, пәндік білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды.
Әр ұстаз оқу-тәрбие жұмысына шығармашылықпен қарап, жаңа заман талабына сай, озық ұлттық дәстүр рухында тәрбиелеп, сабақты түрлендіру мақсатында оқытудың түрлі әдіс-тәсілдерін пайдаланса, игі нәтижеге жетері сөзсіз.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қоғам сұранысынан туындап отырған талапқа сәйкес оқушының ой-өрісін дамытып, алған білімдерін өз тәжірибесінде жаңа жағдайларда қолдану біліктілігін, ізденімпаз, шығармашыл тұлға қалыптастырудың бірден-бір жолы 12 жылдық білім беруге көшу екенін әлемдік тәжірибе дәлелдеп отыр.
Республикамызда 12 жылдық білім беруге көшу мәселесі 2000-2001 оқу жылынан басталғаны баршаңызға белгілі. Алайда, 12 жылдық білім беру проблемалары республикалық ғылыми-практикалық орталықтың (директоры п.ғ.д., профессор А.Е.Абылқасымова) алғашқы жылдағы ұйымдастыру мәселесі мен 1 сыныпқа арналған эксперименттік материалдар кешенін әзірлеудегі өткізген семинарларының авторлар ұжымы үшін маңызы зор болғанын атап өткен жөн.
12 жылдық білім беруге көшуде баланы мектепке неше жастан қабылдау керек? деген заңды сұрақ туындады. Оған 12 жылдық орталық қызметкерлері мен авторлардың әлемдік тәжірибелерді оқып зерделеуі, пікір-сайысы, тұжырымды ой-қорытындысының нәтижесінде 1 сыныпқа 6 жастан қабылдау мәселесі шешілді. Бұған әрине Ресей ғалымдары П.И.Галперин, Д.В.Выготский, В.В.Давыдов, Л.В.Занковтың және т.б. бастауышта оқыту жөніндегі еңбектерімен бірге республикамыздағы әдіскер ғалымдардың Қ.А.Аймағамбетова, С.Рахметова, В.К.Павленко, Ұ.Ботабаева және т.б. 1980 жылдардан бастап алты жастағы балаларды мектептің 1 сыныбына қабылдауға байланысты жүргізген зерттеу жұмыстары негіз болды.
6 жастан 1 сыныпта оқытудың өзіндік ерекшеліктері бар екені белгілі. Оқыту процесі бұл жаста негізінен ойын түрінде жүргізіледі. Сондықтан балалардың психологиялық ерекшелігін ескере отырып, сабақта ойын элементтерін көбірек пайдалану қажеттігін ұсынып отырмыз. 12 жылдық білім беруде оқу жүктемесін азайтып, оқушының бос уақытын жеке қабілеті мен ізденуге жұмсауға мүмкіндік туғызу көзделеді. Сабақтың ұзақтығы 35 минут 5 күндік оқу болады. Ал мұның өзі білім беру парадигмасының пәндік білім беруден тұлғалық-бағдарлық бағытқа көшуінен туындап отыр.
Олай болса, тұлғалық-бағдарлық білім берудегі негізгі құрал оқулық десек, оның сапасы мен атқаратын қызметін жете түсінуге көңіл бөлу қажет. Оқулықтың сапалы жазылуына назар аударған авторлардың басты ұстанған принципі тұлғалық-бағдарлық, нәтижелі шығармашылық қызмет, кіріктіру, пәнаралық байланыста оқыту және т.б. нәтижеге бағдарланған білім жүйесін құру болды. Оқулық - нақты пән бойынша берілетін негізгі оқу кітабы. Оқулықта, пәннің бағдарламасы толық ашылады. Оқулық - бұл оқушы мен оқытушының бірлескен әрекеттерінің құралы. Бұдан оқулықтың білім берудің құралы екені жөнінде дәлелді қорытынды шығады.
Қай оқулық болса да ғылым негіздерін баяндап, сол ғылымның зерттеу әдістерінен, ұстанымдарынан мағлұмат береді.
12 жылдық білім беруде әдебиеттік оқу пәні бойынша бастауыш сыныптарда оқушыларға білім берудегі басты құрал оқулық екенін ескерсек, оның мазмұны балалардың ғылыми дүниетанымын дамытудағы білімін кеңейтуге, өзіндік көзқарасын қалыптастыруға ықпалын тигізері сөзсіз. Әдебиеттік оқу пәнінің жалпы мақсаты -оқушылардың дұрыс, түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқуын жетілдіру, әдеби сауатын ашу. Сауатты оқушы - кітап оқуға әдеттенген, кітапты өзін қоршаған әлемді білуге және өзін-өзі танудағы құрал ретінде пайдалана алатын, керкем шығармаларға деген қызығушылығын арттыруға, ізденімпаздыққа үйретуге, шығармашылық іс-әрекетті қалыптастырып, жоғары сыныптардағы әдебиеттің жүйелі курсын оқып білуге дайындау.
Ана тілінің қоғамдық-әлеуметтік мәні туралы Ж.Аймауытов: "Анатілі - халық болып жасағаннан бергі жан дүниесінің айнасы, өсіп-өніп, түрлене беретін мәңгі құламайтын бәйтерегі. Жүректің терең сырларын, басынан кешкен дәуірлерін, қысқасы жанның барлық толқындарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп, сақтап отыратын қазынасы мол халықтың тілі",- деген. Біз, ресейлік белгілі психологгар Л.С.Выготский, П.Я.Галперин, Д.В.Элконин, Н.Ф.Талызина, Л.В.Занковтардың тұжырымдамаларындағы ортақ қағидаларды ескере отырып, профессор С.Р.Рахметованың басшылығымен 2-4 сыныптардағы әдебиеттік оқу пәні бойынша оқулықтарда төмендегідей мәселелерге:
Оқушылардың оқу әрекетін қайта құрудағы мақсатымыз олардың үлгерім деңгейін көтеру ғана емес, интеллектуалдық күшін, мүмкіндіктерін дамытуды практикалық әрекеттен ақыл-ой әрекетіне айналуына назар аудардық.
Басты назарды оқушылардың белсенділігіне аударып, ойлау процесімен бірге таным процесінің ішіндегі ең жоғарғысы қиялды қозғауға көңіл бөліп отырмыз. Өйткені шығармашылық жұмыстардың барлығына дерлік шығармашылық немесе қайта жасау қиялы жатады. Жаңа бейне жасау
қиялдың жұмысы. Сондықтан да біздің оқулықтарымыздағы әдістемелік аппарат оқушыны салыстыру, жалпылау, нақтылау, талдау, жинақтау, дерексіздендіруге үйрету ғана емес, онан әрі балаға елес туғызу, шығармашылыққа үйрету болып табылады. Оқу әрекетінде проблемалық міндет қоя білу, оны шешуге қажетті ұғымдар мен ережелерді табу, нәтижеге жету, т.б. оқушының ойлау әрекетінің іске асуына жоғары талаптар қояды. Мұның өзі оқушы қиялын қозғап, ақыл-ой еңбегінің бір түрі
зейін-зерденің ойдағыдай дамуын қамтамасыз етеді.
Оқу мен дамудың арақатынасы жөніндегі қағида бойынша балалардың теориялық білімдерінің деңгейін көтеруді 1 сыныптан бастау қажет. Оқушының алдына қойған проблемалық жағдаяттар мен тапсырмаларды шешуде күш жұмсауға мәжбүрлеу жолдарын қарастырдық.
Бірінші сыныпта "Сауат ашу" пәні деп аталып, ол "Әліппе" және "Оқу кітабы" деген екі оқұлықтан тұрса, екінші, үшінші, төртінші сыныптарда "Өдебиеттік оқу" деп аталатын пәнмен жалғасады. Оқулықта берілген материалдар яғни білім мазмұны сыныптан сыныпқа өткен сайын біртіндеп күрделеніп, тереңдеп, сабақтастықта жалғасып отыруына назар аудардық. Енді осы оқулықтағы білім мазмұнын оқушыға меңгертетін басты тұлға мұғалім десек, оның еңбегі жөнінде Мағжан Жұмабаев: "Баланы тәрбие қылу - тұрмыс майданында ақыл-мен, әдіспен күресе білетін адам шығару деген сөз. Қалса өзін, асса барлық адам баласын әділ жолмен өрге сүйрейтін ер шығару деген сөз. Тұрмыста түйінді мәселелерді тез шеше білетін, адалдық жолға құрбан бола білетін, қысқасы адамзат дүниесінің керек бір мүшесі бола алатын төрт жағы түгел кісі қылып шығару. Баланы мұндай адам қыла алу үшін тәрбиеші бар күшін, бар білімін жұмсап, жалықпай, шаршамай үйрете білуі керек", - деген.
Бүгінде педагогикалық жоғары және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарының қабырғасындағы студенттер - ертеңгі 12 жылдық білім беруді жүзеге асыратын мұғалімдер. Демек, мұғалімдер еңбегі туралы Ж.Аймауытовтың пікіріне жүгінсек: "...Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер", - деп мұғалімдерге үнемі ізденімпаздықпен, шығармашылықпен атқаратын қызмет екенін айтып кеткен. Ғалымның өз заманында айтып кеткен құнды ой-тұжырымдары бүгінде XXI ғасырдың басында мұғалімдерге қойылып отырған талаппен үндесіп отырғанын айқын көруге болады,
Жаһандану кезеңінде халықаралық бәсекелестіктің күшеюі қазіргі таңда болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлауға жаңаша тұрғыда қарауды қажет етіп отыр. Бұл мәселе Елбасымың Еуразия ұлттық университеті студенттері мен бүкіл қазақстандық жастарға арналған "Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасы" атты дәрісінде жаһандану дәуіріндегі бәсекелестіктің басты көрсеткіштері ретінде білім беру деңгейі мен адами капиталдың дамуы жайында айтқан қағидасынан туындап отыр. Мұның өзі болашақ мұғалім мамандарын 12 жылдық орта білім беруге көшуді ескере отырып, дайындау мәселесінде кезек күттірмейтін талаптар қоюмен ұштасып отыр. Бүгінгі студенттерді 12 жылдық орта білім беруге көшудегі оқу-тәрбие процесінің қалай ұйымдастыруға болатын, оның 11 жылдық орта білімнен айырмашылығы қандай деген мәселені жете талдап түсіндіру керектігін оқу орындарының оқытушыларына жүктеледі. Жалпы орта білімде 12 жылдыққа көшуге байланысты үздіксіз білім беру жүйесінде бұл мәселе өз орнын алуда. Осы мәселені шешу жоғары оқу орнында білім беруді кредиттік жүйеге көшумен байланыстыра қарастырып отыр. Соған сәйкес соңғы жылдары жоғары кәсіптік білім стандарттары қайта қаралып, тәжірибеге енгізілуде. Кредиттік жүйе бойынша маман дайындауда төмендегі мәселелер жүзеге асырылуы тиіс.
• әр пәннен студенттердің өздігінен істейтін жұмыстарының тапсырмалар жүйесін әзірлеу;
оқытушы мен студенттің бірігіп істейтін жұмыстарының жоспарларын ұсыну;
әр пәннен әдістемелік кешендер дайындау.
Кредиттік жүйенің айырмашылығы студенттің белсенділігін арттырып, шығармашылық пен ізденімпаздыққа баулып, мамандығына деген қызығушылығын тудырып, алған білімін жаңа жағдайда біліктілікпен қолдана білуге, ой қорытындысын жасап, өз пікірін дәлелдей білуге үйретеді.
Жоғары оқу орнының оқытушылары кредиттік жүйенің тиімділігі мен қиындығына да кездесіп отыр. Ондай қиыншылықтарға кредиттік жүйемен оқытудын, ерекшеліктері ескерілген оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендердің жетіспеушілігінен туындап отыр. Бүгінде бір орталықтан бекітілген оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер жоқтың қасы. Әр оқу орнының өзінің оқу-әдістемелік бірлестігі бекіткен силлабустармен мамандар дайындалуда. Келешекте бұл мәселенің де шешімін табу мақсатында жұмыстар жүргізілуде. Жоғарыда айтып өткендей үздіксіз білім беруде жоғары оқу орны мен орта кәсіптік білім беру арасындағы сабақтастық көкейкесті мәселенің бірі болып табылады. Бұл бағытта орта кәсіптік білім беру саласында да соңғы жылдары мемлекеттік стандарттар қайта қаралып, жетілдірілуде. Атап айтсақ 0314002 "Бастауыш сыныптарды оқыту" мамандығының орнына "Бастауыш жалпы білім беру" болып өзгеруі ондағы пәндердің аты мен мазмұнының өзгеруіне әкеліп отыр. Типтік оқу жоспары да стандартқа сәйкес жетілдірілген.
Орта кәсіптік білім беруде кредиттік жүйені өндіру мәселесі де Алматы қаласындағы колледждер ассоциациясының бастамасымен желтоқсан айына жоспарланған халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда талқыланды. Бұл әрине, қуантарлық жағдай. Олай дейтініміз бүгінгі колледж түлегі, ертеңгі жоғары оқу орнының студенті. Колледждерде кредиттік жүйеге көшсе, оның қыры мен сырын осы кезде меңгеруге мүмкіндік туады. Колледж қабырғасында студент білімді өздігінен ізденіп алуға, ақпарат құралдарын пайдалануды, өзіндік қорытынды жасауды, зерттеушілік әдістерді, жаңа педагогикалық технологияларды қолдану жолдарын іздестіруге уйренеді. Осындай дайындықпен келген студенттер жоғары оқу орнындағы кредиттік жүйемен оқытуда еш қиындықсыз меңгеретіні белгілі.
Қорыта келгенде, бастауыш сыныптарда оқушыларға білім беру мен жалпы мақсатты жүзеге асыруда бірқатар педагогикалық талаптарды орындау қажет деп санаймыз:
• үлкендер мен балалардың өзара әрекеттерінің жеке тұлғаға бағдарлануы;
• әрбір оқушыға іс-әрекет түрін, қажетті құрал-жабдықтарды, жұпты немесе топты таңдау мүмкіндігін беру;
• педагогикалық бағалауда оқушы жетістігіне қатысты мәліметті ескеру;
оқушының тұлғалық жеке бастық, эмоционалды сезімдік, эстетикалық дамуында оның даралығын сақтауға ықпал ететін білім алу ортасын құру;
бала дамуының аса маңызды факторы ретінде жетекші іс-әрекетті қалыптастыру;
оқу қызметін ұйымдастыру кезінде ойынға ден қою;
көшірмелік (дайын үлгіні жаңғырту) және зерттеушілік шығармашылық іс-әрекеттің, белсенділіктің бірлескен және дербес түрін пайдалану.
Педагогикалық жоғары оқу орындары мен орта кәсіптік білім беруде яғни колледждерде педагогикалық процесті тұлғалық-бағдарлық бағытта ұйымдастырса, аталған оқу орындарын бітірген мамандар 12 жылдық мектептің бастауыш сыныптарында ұсынынған бағдарламалық материалдарды еркін игерте алатын, оқу әрекетін оқушының қызығушылығы мен бейімділігін
шығармашылық іс-әрекет тұрғысынан, баланың жеке тұлғасын іс-әрекет субъектісі ретінде қалыптастыра алады деп тұжырымдаймыз.
Қазіргі таңда ғылым мен тәжірибеде негізгі проблемаларды және оларды шешудің тәсілдерін білуіміз шарт. Оқыту, білім беру және тәрбиелеудегі мәліметтердің жиынтығы ғана емес, проблемалардың түрлі елдерде, дәуірлерде және өркениеттерде түсіндірілуі жөнінде мағлұмат алуымыз керек.
Өйткені, педагогика кез келген дамып отырған басқа ғылымдар сияқты өз категорияларын жаңа тұрғыдан қайта түсінік ерісін кеңейтеді. Ал тәрбиелеу мен оқыту тәжірибесін педагогикалық шығармашылықтың сан қырлылығына және шексіздігіне байланысты үздіксіз байытып отырады.
Педагогиканың қамтитын мазмұны кәсіпқой педагогтерге, жоғары оқу орнының студенттеріне, ата-аналарға арналған энциклопедиялық бағыт іспетті. Өйткені, қазіргі адамдарда педагогикалық бағыт-бағдарлар болуы керек. Себебі олар отбасында, өндірісте, мектеп пен жоғары оқу орындарында, қатар құрбылары арасында қарым-қатынаста болады. Тәрбиелеу, білім беру өрісі адам тұлғасын, қоғамды, мемлекетті дамыту негізгі бағыт бола отырып әр адамның қызығуын тудырып отырады. Жалпы алғанда, кез келген адам алған біліміне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
І. Кіріспе
1) Білім берудің маңызды мәселелері
) Білім беру сапасын жетілдіру
ІІ. Негізгі бөлім
12 жылдық мектепке көшу
12 жылдық білі беру және педагогикалық технологиялар
Нәтижеге бағытталған білім беру жүйесіне көшу кезеңі
ІІІ. Қорытынды
1) 12 жылдық білім берудің мазмұны, пайдасы, ерекшелігі
Президентіміз Нұрсұлтан Назарбаев өзінің халыққа арналған Жолдауында "XXI ғасырда білімін дамыта алмаған елдің тығырыққа тірелері анық" дей келе, кадрлар қорын жасақтаудың қажеттігін айтты. Сонымен қатар бұл мәселенің негізінің мектептен басталатынын, сондықтан да 2008 жылдан бастап 12 жылдық жалпы орта білімге көшудің керектігін айқын көрсетті.
Осыдан-ақ, мемлекетіміздің өркениетті елдер қатарына ұмтылуына байланысты әлемдік білім кеңістігіне кіру қажеттігі туындап отырғанын көруге болады. Мұның өзі егемен еліміздің білім мазмұны мен құрылымының әлемдік елдер деңгейіне сай болуын меңзейді.
Қазақстан Республикасының 2015 жылға дейінгі білім беруді дамыту тұжырымдамасының мақсатында көрсетілгендей, әлемдік білім беру кеңістігіне ықпалдастырылған және жеке тұлға мен қоғамның қажеттіліктерін қанағаттандыратын көп деңгейлі үздіксіз білім берудің ұлттық моделін қалыптастыру үшін білім беруді дамытудағы стратегиялық басымдықтарды белгілеу болып табылады.
Қазіргі таңда қоғам алдына қойылып отырған басты міндеттердің ең бір өзектісі - бүкіл білім жүйесін түбегейлі жаңартып, дүниежүзілік деңгейге сәйкес келетін, жастарға сапалы білім беруге жағдай жасайтын және олардың үйлесімді дамуына, жеке бастың тұлға ретінде қалыптасуына бағытталған жаңа үлгідегі мектеп құру болып отыр. Бұл мақсатты орындау орта білімнің 12 жылдық мерзімге өтуімен астасып жатыр.
Еліміз 12 жылдық орта білім беруге көшу мәселесін шешуде алыс-жақын шетелдердің іс-тәжірибелеріне және соңғы кездегі педагогика мен психология ғылымдарының алдыңғы қатарлы зерттеу нәтижелеріне сүйенуде. 12 жылдық орта білімге көшу аз уақыт ішінде, жеңіл түрде іске аса қоятын мәселе емес. Бұл білім беру орындарының үйлесімді дайындығын, әрбір мұғалімнің өз ісін қайта қарауды, білімінің теориялық және әдістемелік тұстарынан жетілдіруді талап ететін мәселе. Сонымен қатар, 12 жылдық орта білімге көшу осыған байланысты жарық көретін әрбір мемлекеттік құжаттар талаптарының өз кезінде орындалуын және мұғалімдер мен оқушылар қауымына ұсынылатын оқулықтардың, оқу құралдарының педагогикалық, әдістемелік, психологиялық тұрғыдан негізделуін керек етеді.
Осылардың негізінде ғана 12 жылдық орта білім бағдарламаларын, сапалы оқулықтарды, оқушылар белсенділігін тудыратын жаңа технологияларды, әдістемелерді, көмекші құралдарды яғни, оқу-әдістемелік кешендерді өз дәрежесінде дайындау мүмкіндігі тумақ.
Орта білім жүйесін жаңарту мәселесі баланы алты жастан бастап мектеп жағдайында оқытып, тәрбиелеуді жүзеге асырғалы отыр. Бұл 12 жылдық орта білімге көшудің ең басты мәселелерінің бірі және бірегейі. Себебі, бұрын балабақша жағдайында мектепалды дайындығынан өтетін не отбасы жағдайында үйде дайындалатын ойын баласы енді мектепке келіп, партаға отырып, оқушылар қатарына өтпек. Әрине алты жастағы баланың мектепте оқуға физиологиялық, психологиялық тұрғыдан дайын екенін көптеген ғалымдар зерттеулер негізінде дәлелдеп отыр.
Орыстың алдыңғы қатарлы бала тәрбиесімен және оны дамыту жолдарымен айналысқан ғалымдары Л.С.Выготский, В.В.Давыдов, Л.В.Занков, Д.Б.Элькониндармен қатар қазақстандық педагог психологтар: В.К.Павленко, Қ.Т.Шериязданова, Б.Баймуратова зерттеулері бойынша баланың ең дамуға ыңғайлы да, қолайлы да кезеңі бес пен алты жастағы шақтары екендігі айқындалған. Мәселен, психолог А.А.Люблинскаяның пікірінше алты жасар бала мектеп жағдайында оқуға дайын, себебі, ол қимыл-тірек қозғалысы жағынан саналы әрекет етеді. Ол үлкендер ұсынған тілек-талаптарды өздігінен орындай алады. Ойын барысында да ойлы әрекет ету арқылы өзінің не істегісі келетінін біліп, соны дұрыс атқаруға тырысады, өз әрекетінен белгілі дәрежеде қорытынды шығарады, ойлай, қиялдай біледі деп түйіндейді. Ал, Д.Б.Эльконин алты жастағы баланың ана тілінің дыбыстау жүйесін білетіндігін, есту, көру қабілетінің жақсы дамығандығын, сөз қорының жеткіліктілігін, олармен әңгімелесуге, сұрақтарға жауап алуға толық мүмкіндік болатынын айтады. Сонымен қатар алты жастағы бала маңайындағы адамдардың көңіл-күйіне ортақтаса алады. Белгілі дәрежеде өздерінің мінез-құлқын да басқара алады. Жақсы-жаман қылықтарды ажыратып, нені істеуге болатынын, нені істемеу керектігін де біледі. Міне, мұғалім сабақ берген кезде олардың осы сапаларына сүйенеді.
Физиологтар болса, алтыдағы баланың ми жасушаларының, құрылысының үлкен адамдарға ұқсас қалыптасқандығынан, олардың психологиялық және физиологиялық тұрғыдан мектепте оқуына мол мүмкіндігі барлығын дәлелдейді.
Сонымен қатар он екі жылдық мерзімді орта білімге көшуде алты жастан бастап оқытудың тағы да айта кетерліктей саяси да, әлеуметтік те мәні бар. Ол ең бірінші, соңғы кезде мектепке дейінгі мекемелердің жабылып, Республика бойынша санаулы ғана балабақшалардың қалуынан туындап отырған жағдай. Әсіресе, ауылдық жерлерде мектепке дейінгі мекемелердің азаюына, тіпті кей жерлерде болмауына байланысты көптеген мектеп алды балаларының ұжымдық тәрбиеден сыртта қалып отырғандығынан, бұл жағдай олардың өз кезеңінде дамуына біраз кедергі тудыратындығы мәлім. Себебі, отбасы тәрбиесінің алатын орыны ерекше болғанымен, балаға ұйымдасқан түрде, арнаулы бағытталған оқыту мен тәрбие берудің жөні мүлде басқа. Екінші жағынан, егемендік алған жылдардың алғашқы кезеңдерінде шаруашылықты нарықтық тұрғыда ұйымдастырудың әдіс-тәсілін меңгере қоймаған халықтың біраз тығырыққа тірелгені өтірік емес. Осы тұста ата-аналар күнкөрістің қамымен жүргенде бала тәрбиесімен айналысу тұстарының төмендеп кеткендігінің де кепілі болдық. Соның салдарынан мектепке көптеген балалар мүлде дайындықсыз келіп, оқу үлгірімінің төмендеп кетуіне де әкеліп соққандығы белгілі.
Сонымен қатар, қазіргі таңда баланы алты жастан бастап мектеп жағдайында оқыту ата-анаға әлеуметтік жағынан да, моральдық тұрғыдан да біраз көмек қажет екені белгілі.
Міне, осы жоғарыда айтылған жағдайлардың бәрі ескеріліп, орта білімді он екі жылдық мерзімге көтере отырып, енді оның мазмұны мен құрылысын анықтау мәселесі Республиканың алдыңғы қатарлы педагог ғалымдары мен әдіскерлерінің және тәжірибелі мұғалімдерінің үлесіне тиіп отыр.
Бұл мәселе әдіскер педагогтардың бірігіп, ақыл қосып, баланы оқыту мен дамытудағы осы кезге дейінгі іс-тәжірибенің сынақтан өткен тұстарын саралауға мәжбүр етті. Осыған орай, 2001 жылдан бастап сол кездегі 12 жылдық білім беру проблемаларының республикалық ғылыми-практикалық орталығының басшылығымен оның ішінде профессор А.Әбілқасымованың жетекшілігімен бұл жауапты мәселеге кірісу үшін бұрын-соңды оқулық жазумен айналысып келген авторлар өкілдері, жаңаша сабақ беріп, оқушыларды дамытудың тиімді тұстарына баса көңіл бөліп келген тәжірибелі мұғалімдер және белгілі әдіскерлер қауымы бірігіп іске кірісті. Осының нәтижесінде қазіргі таңда 1 -4 сыныптардың барлық пәндері бойынша оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендерінің байқауға арналған нұсқалары жарық көріп, олар Республикамыздың 100-ден астам сыныптарында мектеп жағдайында эксперименттік байқаудан өтуде.
12 жылдық орта білім мазмұнының ең алғашқы бастамасы бастауыш буында жүзеге асатыны белгілі. Себебі бастауыш буында жоғары сыныптарда оқылатын бүкіл пәннің іргетасы қаланып қана қоймайды, сонымен қатар білім алуға талпынушылық, яғни балалардың оқу әрекеті, танымдық белсенділік, жеке бастың адами қасиеттерінің негізі осы кезеңде қаланады. Сонымен қатар осы кезеңде баланың белсенділігі, оның рухани және дене күші де дами бастайды. Осы жасқа лайықты мазмұн мен оны оқытудың әдісін саралау, бала жанына жақын қарым-қатынас арқылы оларды дамыту мәселесін ғылыми жолға қою оңай мәселе емес.
Осыны ескере отырып, 12 жылдық мектептің бастауыш буын бағдарламасында әр пән бойынша дайындық кезеңі жеке қарастырылып, оған арнаулы сағат бөлініп, ерекше көрсетілді. Мұндағы мақсат - психологиялық тұрғыдан мектепке жаңа келген алты жасар баланың ойын әрекетін жалғастыра отырып, біртіндеп оқу әрекетіне көшуін қамтамасыз ететін әдістерді қарастыру. Алты жасар бала үшін жаңа рөл-оқушы, жаңа әрекет - оқу болса, осы мәселелерге олардың шаршамай, жалықпай, қызығушылықпен араласып кетуіне, маңайымен қарым-қатысының күшеюіне жағдай жасау мұғалімнің шеберлігін және осы жастағы оқушының психологиялық ерекшелігін жете білуін керек етеді.
Бастауыш мектепті бітіргенде 9 (тоғыз ) жастағы бала XX ғасырдағы өзінің замандастарымен салыстырғанда оқу, ойлау, қарым-қатынас сияқты іс-әрекетінің жоғары деңгейімен, білімді өздігінен ізденуге ұмтылушылығымен, өзін-өзі дамытуға икемдігімен, адамгершілік және отанжандылық құндылықтарының жоғарылығымен, яғни тұлғаның барынша жан-жақты даму үрдісін сезіну біліктілігімен ерекшеленуге тиіс.
Сондықтан бағдарлама талаптары тек жеке пәндерден білім беріп қана қою емес, оқушылардың жалпы дамуына жол ашуға бағытталған.
Олардың қатарына:
баланың жас ерекшеліктері мен жеке мүмкіндіктеріне сәйкес оны тұлға ретінде біртұтас үйлесімді (білім беру мен тәрбиелеу) түрде дамыту;
оқу іс-әрекеттерінің негізгі компоненттерін меңгерту (оқу міндетін түсіну, оқу операцияларын орындау, өзін-өзі бақылау, өзін-өзі бағалау, өзін-өзі басқару, маңайымен дұрыс қарым-қатынаста болу т.б.);
адам тұлғасына тән азаматтыққа, рухани және адамгершілік құндылықтарға, танымдық іс-әрекетке, өздігінен іс-әрекет жасауға, оқуға және өзін-өзі тәрбиелеуге ұмтылу;
баланың ойын, тілін, дыбыстық есіту, көру кеңістігін, математикалық аңғарымын, интелекті мен қарым-қатынас дағдыларын, яғни пәнді оқып үйренуге тілдік дайындығын дамыту;
ақыл-ой іс -әрекеті тәсілдерін (бақылау, салыстыру, талдау, жалпылау классификациялау) жадының, зейіннің, қабылдауының, ойлауының, қиялының дамуына байланысты танымдық процестерді меңгерту;
- интеллектуалдық рухани адамгершілік, еңбек, эстетикалық, және дене тәрбиесі және шығармашылық дағдыларын дамыту енеді.
Дайындық кезеңдегі материалдар алты жасар баланың жас ерекшелігіне, өмір тәжірибесінің кәлеміне лайықты, олардың ой дүниесіне қызығушылық тудыратын мазмұнда және пәнаралық байланысты жүзеге асыра отырып, ойын әрекеттері барысында беріледі.
Мұнан әрі пәндердің негізгі бөлімі, яғни білім, білік, дағдыларын жетілдіретін, оқушылардың дамуын іс жүзінде қамтамасыз ететін мазмұнға көшеді.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің философиялық әдіснамалық негізін қажеттік пен мүмкіндік, жүйелілік пен құрылымдық, тұрақтылық пен тұтастық, ықпалдастық және саралау сияқты қарама-қайшылықтарды алдын ала анықтайтын таным теориясының обьективті заңдылықтары құрайды.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің психологиялық негізіне психолог ғалымдардың "Дамудың жақын аймағы", "Ақыл ой әрекеттерін кезең бойынша қалыптастыру", " Мектепке дейінгі және кіші мектеп жасындағы балаларды дамыта оқыту" сияқты ғылыми теориялық қағидалары жатады.
Оқыту мазмұнын жетілдірудің дидактикалық негізіне оқытуды ұйымдастыруға тұлғалық бағдарлылық және шығармашылық іс-әрекет тұрғысынан балаға іс-әрекет субьектісі ретінде (әрекетінің себептерін, қызығушылығын, мақсаттарын т.б.) қарап, оны қалыптастыру туралы теориялық қағидалар жатады.
Осы жоғарыда көрсетілген ғылыми тұжырымдарға сүйене отырып, бастауыш сынып бағдарламаларының мазмұны бойынша бірнеше дидактикалық принциптер жүзеге асады:
Ғылымилық және жас ерекшелік принципі. Берілетін білімді мұқият іріктеу, қазіргі таңда ғылыми тұрғыдан айқындалған қағидалар, ғылымда нақты қолданылатын терминдердің енгізілуі. Сол берілген материалдың оқушылардың оқуға дайындық деңгейіне, олардың дене дамуы мен психикалық процестерінің (зейіннің, қабылдаудың, ойлауы, жадының, еркінің т.б.) даму деңгейіне сәйкес келуі.
Ықпалдастыру принципі Сауат ашу, математика, қоршаған дүние, технология, бейнелеу өнері пәндерінің сабақтары мазмұнына қарай бір-бірімен ықпалдасып келеді. Ықпалдасу бұл бірнеше жақын мазмұнды, оқу пәндерінің біреуінен берілетін білімді бірі толықтыруға ыңғайлы болып, олардың мазмұндық жүйесінің кірігуі. Ықпалдасқан мазмұнды меңгеру кезінде балалардың іс-әрекетінің алмасып отыруы (ойын, оқу), қызығушылықтың тууына және шаршамауға себеп болады. Ықпалдастыру приципі арқылы дүниенің біртұтастығы, оның құбылыстарының өзара байланыстылығы туралы түсініктер қалыптастыру мүмкіндігі туады.
Пәнаралық байланыстар принципі. Бұл әр пәннен алған білімді кез келген сабақ барысында кешенді түрде пайдалануды көздейді. Бұл оқу пәндерінің мазмұнын сәйкестендіруге, пәндердің өзара байланысын іздестіруге сол арқылы оқушылардың логикалық ойын дамытуға жағдай жасайды.
Әр түрлі деңгейде оқыту мен тәрбиелеу жүйесінде бала тұлғасын дербес дамыту принципі. Бұл барлық жағынан баланың дербес ерекшеліктерін ескере отырып, әр түрлі міндеттерді шешу мүмкіндіктерін, алға қойған мақсатты шешудегі қарқындылығын дамыту.
Нәтижелі шығармашылық қызмет принципі.
Бағдарлама мазмұны тек әр пән бойынша білім мен тәрбие беруге және оны меңгертуге ғана емес, сонымен қатар оқушылардың шығармашылық қызметін дамытуға бағытталған. Бұл әр уақытта балалардың эвристикалық қабілеттерін дамыта отырып, оқу іс-әрекетін, оқушылардың қызығушылығы мен бейімділігін дамыту, ойлан тап, ойдан шығар, орында, қиялда, құрастыр, дайында т.с.с жаңа нәтижелер жасауға бағыттайтын тапсырмалар беру арқылы жүзеге асады.
Мадениеттендіру принципі. Кез келген пәннің мазмұнында оқушылардың жеке басынан бастап оның жалпы мәдениетін көтеру, ол үшін отбасының гигиенасынан басталатын түрлі қатынастың біртіндеп, мәдени орталықтарды, адам баласының қай салада болсын Республикамыздың ғана емес, адамзат тарихынан бастап, қолы жеткен жетістіктерін қамту көзделген.
Экологиялық принцип. Әр сынып сайын оқушының өзін-өзі байқауы, өз әрекетін басқаның тиімді әрекетімен салыстыруы, қоршаған ортаға, табиғатқа адами, мәдени қатынас жасауға мүмкіндік беру жағы қарастырылады.
Өлкетану принципі. Әр пәннің әр тарауы жергілікті материалдармен байланыстыра оқытуды талап етеді. Бұл әрине мұғалімдердің әдістемелік ізденістерін, қосымша материалдардың молдығын керек етеді.
Осы сияқты білім берудің дидактикалық принциптерін сақтай отырып бағдарламаны жүзеге асыру арқылы 12 жылдық білімнің бастауыш буынындағы оқыту мен тәрбие талаптарын қамтамасыз етуге жағдай тумақ. Білім беру барысында осы дидактикалық принциптердің жүзеге арсырылуы негізінде баланың жалпы дамуын қамтамасыз ету мәселесі жүзеге аспақ. Олар: баланың жеке бастық іс-әрекетінің, әлеуметтік, зейінінің, тілі мен ойының, қимыл әрекетінің т.б. дамуы қамтамасыз етіледі. Бірақ бұл дамулардың бәрі де бала мүмкіндігінен асып кетпеуге тиісті. Ең басты көңіл аударылатын мәселе - бұл баланың денсаулығын сақтау. Баланың ақыл-ой резервтері мен мүмкіндіктерін асыра бағалап алмай, оларды дамытуға лайықты қарым-қатынас әдістерімен қарулану.
Қазіргі таңда бастауыш буында білім берудің ерекшелігін ескеріп, оны жүзеге асыру үшін мектел жағдайында елде де болса, бірнеше мәселелердің шешімін табу міндеттері туындайды:
Біріншіден, мектеп мұғалімдерін қайта дайындау. Оларды теориялық тұрғыдан да, әдістемелік тұрғыдан да қаруландыру. Бұл тұрғыдан Республикада азды -көпті жағдайлар жасалуда. Әсіресе, эксперименттік мектептер мұғалімдері соңғы 3 жыл ішінде бірнеше рет дайындықтардан өтті. Бұл жағынан Республиканың бүкіл облыс орталықтарының және эксперименттік сыныптары бар аудандары мен ауылдарындағы мұғалімдердің бәрі дерлік авторлар қауымымен тікелей кездесіп, бағдарлама мазмұны мен оқулықтар жайында өз пікірлері мен ойларын еркін ортаға салу дәрежесіне жетіп отыр. Олар алты жасар балалармен жұмыс істеудің біраз ерекшеліктерін меңгеріп қалды десек, артық емес.
Екіншіден, мұғалімдер қауымын оқулықтар мен оқу әдістемелік кешендермен қамтамасыз ету. Бұл тұрғыдан да біраз мәселе бастауыш сыныптарға байланысты жасалды. Әр пән бойынша оқу әдістемелік кешендер дайындалды. Осы тұста айта кетерлік жағдай, Қазақ мемлекеттік қыздар педагогика институтының "Мектепке дейінгі және бастауыш білім" кафедрасының бір топ оқытушылары 12 жылдық білімнің бастауыш буын стандарты, бағдарламасы, оқулықтары және оқу-әдістемелік құралдарының авторлары ретінде көптеген ғылыми әдістемелік еңбектер беріп қана қоймай, Республика бойынша келешекте жаңа жүйемен жұмыс істейтін мұғалімдерді әдістемелік тұрғыдан дайындау ісіне белсенді түрде атсалысып отыp.
Үшінші, яғни 12-жылдық білімге көшудегі басты мәселелердің бірі-оқушыларды керекті оқу құралдарымен қамтамасыз ету. Бұл мәселе бойынша әр сыныптың әр пәніне арналған оқулықтар мен оқушыларға арналған дәптерлер берілді. Бірақ, мұнымен оқу әдістемелік кешендер қамтамасыз етілді деп қарау қиын. Себебі, әлде де болса оқу ісін күшейтуге, білім берудің тиімді жолдарын іздестіріп, белсенді әдістерді қолдануға жол ашатын көмекші көрнекі құралдар жеткіліксіз.
Бұрынғы кеңес үкіметі кезінде Қазақстанның киностудиясының көмегімен талай оқу фильмдері, диафильмдер әр пәннен жарық көрген болатын. Қазір олар оралмасқа кетті, тозды, мазмұны ескерді т.б.
Ал осы таңда, бейнелі суреттер, таратып беретін дидактикалық материалдар, қазақ тілінде лотолар (зоологиялық, биологиялық т.б.), диафильмдер мен кинофильмдер, хрестоматиялар шығаруға көңіл
бөлінбей отыр. Оқу кешеніне оқулықпен бірге дәптер, әдістемелік нұсқау, ең жақсы деген жағдайда, кейбір пәндерден хрестоматия берілсе, соған қанағат етудеміз. Білімге аямай қаржы бөліп отырған жағдайда керекті құралдарға мұндай немқұрайлы қарауға болмайтындығы белгілі. Сондықтан
да, бұл мәселеге Білім және ғылым министрлігі тарапынан көңіл бөлінуге тиіс деп ойлаймыз.
Қазіргі таңда республикамызда 12 жылдық білім беруге көшуге дайындық жұмыстары жан-жақты талқылануда. Мұндағы біздің басты ұстанымымыз - тұлғаның жеке дамуына негізделген, жан-жақты зерттеліп, сараланған білім беру үлгісінің басым бағыттарын айқындау, нәтижесінде еліміздің әлемдік өркениетке негізделген білім саясатындағы стратегиялық мақсаттарын жүзеге асыру.
12 жылдық білім беру жүйесіне көшу -қоғамдағы елеулі өзгерістер мен адамдар арасындағы қарым-қатынас құралдарының қарыштап дамуына байланысты жаңа адамды қалыптастыруды көздеген заман талабы. Әлемдік білім кеңістігіндегі оқытудың озық технологияларын камтитын жаңа білім мазмұны шынайы жарыс, адал бәсекеге қабілетті адам тәрбиелеуді қамтамасыз етуі тиіс.
12 жылдық оқытудағы басты мақсат -қарқынды дамып келе жатқан ортада өмір сүруге қабілетті, өзін өзі дамытуға, өз ойын еркін айта білуге, өз қалауымен қоғам талабына сай өзін көрсете білуге бейім, жоғары білімді шығармашыл дамыған тұлғаны қалыптастыру.
Қазір еліміздегі жалпы білім беретін 155 мектептің бастауыш сыныптары сынақ-тәжірибеден өтуде, Білім мазмұнын жаңартудағы бұл үрдіс барша педагог қауымға, сондай-ақ ата-анаға да үлкен жауапкершілік жүктейді. Мектепке баланы 6 жастан қабылдау дұрыс болып отыр, өйткені осы жастағы балалардың білуге деген құштарлығы мен қызығушылығы басым. Сонымен қатар мектепке дейінгі тәрбие жүйесін сақтау орынды. Ал, егер 5 жастағы балалар мектепке даярланар болса, онда балабақшадағыдай жағдайы болуы керек.
1 "а" сыныбыма 25 оқушы қабылданды. Оның 13-і ұл бала, 12-сі қыз бала. Жас ерекшеліктері бойынша:
5,5жас(3) - 12%,
6 жас (5) - 20%,
6,5 жас (17)- 68%-ті құрайды.
Оның ішінде даярлықтан өткені (17) -68%, балабақшадан өткені (6) - 24%, даярлықсыз келгені (2) - 8%.
Бұл балалардың мектепке дайындығы тексерілді. Ол үшін "12 жылдық мектептің бірінші сыныбына қабылданатын балалардың оқуға дайындық деңгейін анықтау" атты әдістемелік құрал басшылыққа алынды. Ол бойынша "Әлеуметтік зерттеу", "Ата-аналар туралы мәліметтер", "Ата-аналарға арналған сауалнама", "Медициналық зерттеулер", "Балалардың денсаулық, құжаты", т.б. жинақтай келе оқушының психологиялық, мінездемесі, психологиялық дайындық ерекшеліктері, таным деңгейлері, ортаға қатысы, дамуы анықталды. І-ші жарты жылдықта, жылдық қорытынды тексеру жұмыстары алынды. Эксперимент барысында сынып пен салыстырмалы сынып арасында айырмашылық, байқалды. Айырмашылықтың болуы яғни экспериментттік сыныптағы білім, білік және оқу дағдыларының сапасы жоғары болуы, біріншіден, бала санының аздығына, екіншіден, сабақтағы жұмысбастылықтың болмай, сабақ ұзақтығының 35 минут болуында және оқулық материалдарының балаға тусініктілігінде деуге болады. Білім сапасының жақсы болуына себептер көп. Отбасы, ұстаз, балалар қауымдастығы осының тетігі.
Қазір білім беру саласында оқытудың озық технологиялары қолданылып жүр. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық, адамгершілік, рухани қалыптасуына, өзін-өзі дамытып, оқу-тәрбие үрдісін тиімді ұйымдастыруына көмектеседі. Оқыту технологиясы мектепте оқу үрдісіне қажетті әдіс, тәсіл-амал, дмдактикалық талап секілді психологиялық-педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланады.
Бірінші сынып оқушысын мектеп өміріне енгізу ең таңдаулы технология мен аскан шеберлікті талап етеді. Баланың мектепке келгенге дейін "Мен бәрін де мектептен үйренемін" деген үмітін ақтау бүкіл мектеп ұжымы мен ата-анасының, туған-туысының қатысуымен жузеге асырылады. Бұл жауапты кезеңдегі ең басты шаруа - баланың сауатын ашуы, тілін сындыруы. Яғни, өзінің ойын толық, айтуымен қатар оқуға, жазуға үйренуі. Сауаттылыққа үйретуде балаға әріп таньггу мен дыбыстарды ажыратуды меңгерту, тілдің жазба түрі мен ауызша түрінің арасындағы айырмашылықтар мен күрделі байланысты игерту мұғалімнен ерекше дайындықты және үлкен жауапкершілікті талап етеді. Елбасымыз Н.Э.Назарбаев Білім мен ғылым қызметкерлерінің III съезінде: "Құрылымдық өзгерістер мұғалім кадрларын әзірлеу жүйесін оздыра отырып, дамытумен қамтамасыз етілуі тиіс. Жаңа формацияның педагоғы қажет. Мұғалімдердің жаңа буыны білім деңгейі жөнінен әрдайым саналып келгеніндей біршама емес, әлдеқайда жоғары болуы тиіс, бұл – уақыттың талабы" деген еді. Олай болса, мектеп оқушыларын ғылыми білімнің қоғамдық қажетті деңгейімен қамтамасыз ету, оларды отандық, ұлттық және әлемдік мәдениет арналарынан сусындату қазіргі мектеп мұғалімдеріне басты міндет болып табылады. Бұл үрдіс қазіргі қоғамдағы жалпы білім беру қызметіне жаңаша қарауды, қол жеткен табыстарды сын көзбен бағалай отырып саралауды, оқушылардың шығармашылық қабілетін дамытуды, сабаққа деген қызығушылығын арттыруды, оқытудың озық технологияларын меңгеруді талап етеді. Осы орайда, жаңашыл педагогтардың педагогикалық технологиялары көптеп саналады. В.Занковтың "Дамыта оқыту" жүйесі, Эрдниевтің "Дидактикалық бірліктерді ірілендіру" технологиясы, Д.Эльконин, В.В.Давыдовтың "Дамыта оқыту" технологиясы, С.Ковалевтың "Ойын арқылы оқыту" технологиясы т.б. Бірінші сынып оқушыларын оқуға тек ойынмен ғана қызықтыруға болады. Ойын ойды қозғайды. "Баланың ойының тыйғаның - ойлауын тыйғаның" -деген қағида бекер айтылмаған. Оқушының әр қадамы ойынмен ғана алға жылжиды, дамиды, жетіледі. Ойын баласы ойнап жүріп өседі, жетіледі. Дидактикалық ойындар арнайы мақсатты көздейді. Мұндағы ойынның мақсаты - бағдарламада анықталған білім, білік және дағдылар жайында түсінік беру, оларды қалыптастыру, қайталау және пысықтау. Ойын кезінде баланың ортамен қарым-қатынасы кеңейіп, таным қабілеті артады, мінез-құлқы қалыптасады. Ойынды ұйымдастыру мұғалімнің кәсіби шеберлігі мен шығармашылық ізденісіне тікелей байланысты. Бала ойын устінде білімді игеріп жатқанын, ал оқу үрдісінің ойынға қалай ұласып кеткенін аңғармай қалуға тиіс. Сонда ғана ойын мен оқу табиғи үйлесімді болып, пәндік білім, білік және дағдыны игеруге толық ықпал жасайды.
Әр ұстаз оқу-тәрбие жұмысына шығармашылықпен қарап, жаңа заман талабына сай, озық ұлттық дәстүр рухында тәрбиелеп, сабақты түрлендіру мақсатында оқытудың түрлі әдіс-тәсілдерін пайдаланса, игі нәтижеге жетері сөзсіз.
Бүгінде жаһандану заманында жас ұрпаққа әлемдік стандартқа сәйкес білім беру мәселесі республикамызда ғылыми-педагогикалық тұрғыда ізденіспен әлемдік жинақталған тәжірибеге, отандық қол жеткен табыстарды саралай отырып, ұлттық ерекшеліктерді ескере, оқыту мен тәрбелеуді жаңаша ұйымдастыруымен көкейкесті мәселе болып отыр.
Қоғам сұранысынан туындап отырған талапқа сәйкес оқушының ой-өрісін дамытып, алған білімдерін өз тәжірибесінде жаңа жағдайларда қолдану біліктілігін, ізденімпаз, шығармашыл тұлға қалыптастырудың бірден-бір жолы 12 жылдық білім беруге көшу екенін әлемдік тәжірибе дәлелдеп отыр.
Республикамызда 12 жылдық білім беруге көшу мәселесі 2000-2001 оқу жылынан басталғаны баршаңызға белгілі. Алайда, 12 жылдық білім беру проблемалары республикалық ғылыми-практикалық орталықтың (директоры п.ғ.д., профессор А.Е.Абылқасымова) алғашқы жылдағы ұйымдастыру мәселесі мен 1 сыныпқа арналған эксперименттік материалдар кешенін әзірлеудегі өткізген семинарларының авторлар ұжымы үшін маңызы зор болғанын атап өткен жөн.
12 жылдық білім беруге көшуде баланы мектепке неше жастан қабылдау керек? деген заңды сұрақ туындады. Оған 12 жылдық орталық қызметкерлері мен авторлардың әлемдік тәжірибелерді оқып зерделеуі, пікір-сайысы, тұжырымды ой-қорытындысының нәтижесінде 1 сыныпқа 6 жастан қабылдау мәселесі шешілді. Бұған әрине Ресей ғалымдары П.И.Галперин, Д.В.Выготский, В.В.Давыдов, Л.В.Занковтың және т.б. бастауышта оқыту жөніндегі еңбектерімен бірге республикамыздағы әдіскер ғалымдардың Қ.А.Аймағамбетова, С.Рахметова, В.К.Павленко, Ұ.Ботабаева және т.б. 1980 жылдардан бастап алты жастағы балаларды мектептің 1 сыныбына қабылдауға байланысты жүргізген зерттеу жұмыстары негіз болды.
6 жастан 1 сыныпта оқытудың өзіндік ерекшеліктері бар екені белгілі. Оқыту процесі бұл жаста негізінен ойын түрінде жүргізіледі. Сондықтан балалардың психологиялық ерекшелігін ескере отырып, сабақта ойын элементтерін көбірек пайдалану қажеттігін ұсынып отырмыз. 12 жылдық білім беруде оқу жүктемесін азайтып, оқушының бос уақытын жеке қабілеті мен ізденуге жұмсауға мүмкіндік туғызу көзделеді. Сабақтың ұзақтығы 35 минут 5 күндік оқу болады. Ал мұның өзі білім беру парадигмасының пәндік білім беруден тұлғалық-бағдарлық бағытқа көшуінен туындап отыр.
Олай болса, тұлғалық-бағдарлық білім берудегі негізгі құрал оқулық десек, оның сапасы мен атқаратын қызметін жете түсінуге көңіл бөлу қажет. Оқулықтың сапалы жазылуына назар аударған авторлардың басты ұстанған принципі тұлғалық-бағдарлық, нәтижелі шығармашылық қызмет, кіріктіру, пәнаралық байланыста оқыту және т.б. нәтижеге бағдарланған білім жүйесін құру болды. Оқулық - нақты пән бойынша берілетін негізгі оқу кітабы. Оқулықта, пәннің бағдарламасы толық ашылады. Оқулық - бұл оқушы мен оқытушының бірлескен әрекеттерінің құралы. Бұдан оқулықтың білім берудің құралы екені жөнінде дәлелді қорытынды шығады.
Қай оқулық болса да ғылым негіздерін баяндап, сол ғылымның зерттеу әдістерінен, ұстанымдарынан мағлұмат береді.
12 жылдық білім беруде әдебиеттік оқу пәні бойынша бастауыш сыныптарда оқушыларға білім берудегі басты құрал оқулық екенін ескерсек, оның мазмұны балалардың ғылыми дүниетанымын дамытудағы білімін кеңейтуге, өзіндік көзқарасын қалыптастыруға ықпалын тигізері сөзсіз. Әдебиеттік оқу пәнінің жалпы мақсаты -оқушылардың дұрыс, түсініп, мәнерлеп, шапшаң оқуын жетілдіру, әдеби сауатын ашу. Сауатты оқушы - кітап оқуға әдеттенген, кітапты өзін қоршаған әлемді білуге және өзін-өзі танудағы құрал ретінде пайдалана алатын, керкем шығармаларға деген қызығушылығын арттыруға, ізденімпаздыққа үйретуге, шығармашылық іс-әрекетті қалыптастырып, жоғары сыныптардағы әдебиеттің жүйелі курсын оқып білуге дайындау.
Ана тілінің қоғамдық-әлеуметтік мәні туралы Ж.Аймауытов: "Анатілі - халық болып жасағаннан бергі жан дүниесінің айнасы, өсіп-өніп, түрлене беретін мәңгі құламайтын бәйтерегі. Жүректің терең сырларын, басынан кешкен дәуірлерін, қысқасы жанның барлық толқындарын ұрпақтан-ұрпаққа жеткізіп, сақтап отыратын қазынасы мол халықтың тілі",- деген. Біз, ресейлік белгілі психологгар Л.С.Выготский, П.Я.Галперин, Д.В.Элконин, Н.Ф.Талызина, Л.В.Занковтардың тұжырымдамаларындағы ортақ қағидаларды ескере отырып, профессор С.Р.Рахметованың басшылығымен 2-4 сыныптардағы әдебиеттік оқу пәні бойынша оқулықтарда төмендегідей мәселелерге:
Оқушылардың оқу әрекетін қайта құрудағы мақсатымыз олардың үлгерім деңгейін көтеру ғана емес, интеллектуалдық күшін, мүмкіндіктерін дамытуды практикалық әрекеттен ақыл-ой әрекетіне айналуына назар аудардық.
Басты назарды оқушылардың белсенділігіне аударып, ойлау процесімен бірге таным процесінің ішіндегі ең жоғарғысы қиялды қозғауға көңіл бөліп отырмыз. Өйткені шығармашылық жұмыстардың барлығына дерлік шығармашылық немесе қайта жасау қиялы жатады. Жаңа бейне жасау
қиялдың жұмысы. Сондықтан да біздің оқулықтарымыздағы әдістемелік аппарат оқушыны салыстыру, жалпылау, нақтылау, талдау, жинақтау, дерексіздендіруге үйрету ғана емес, онан әрі балаға елес туғызу, шығармашылыққа үйрету болып табылады. Оқу әрекетінде проблемалық міндет қоя білу, оны шешуге қажетті ұғымдар мен ережелерді табу, нәтижеге жету, т.б. оқушының ойлау әрекетінің іске асуына жоғары талаптар қояды. Мұның өзі оқушы қиялын қозғап, ақыл-ой еңбегінің бір түрі
зейін-зерденің ойдағыдай дамуын қамтамасыз етеді.
Оқу мен дамудың арақатынасы жөніндегі қағида бойынша балалардың теориялық білімдерінің деңгейін көтеруді 1 сыныптан бастау қажет. Оқушының алдына қойған проблемалық жағдаяттар мен тапсырмаларды шешуде күш жұмсауға мәжбүрлеу жолдарын қарастырдық.
Бірінші сыныпта "Сауат ашу" пәні деп аталып, ол "Әліппе" және "Оқу кітабы" деген екі оқұлықтан тұрса, екінші, үшінші, төртінші сыныптарда "Өдебиеттік оқу" деп аталатын пәнмен жалғасады. Оқулықта берілген материалдар яғни білім мазмұны сыныптан сыныпқа өткен сайын біртіндеп күрделеніп, тереңдеп, сабақтастықта жалғасып отыруына назар аудардық. Енді осы оқулықтағы білім мазмұнын оқушыға меңгертетін басты тұлға мұғалім десек, оның еңбегі жөнінде Мағжан Жұмабаев: "Баланы тәрбие қылу - тұрмыс майданында ақыл-мен, әдіспен күресе білетін адам шығару деген сөз. Қалса өзін, асса барлық адам баласын әділ жолмен өрге сүйрейтін ер шығару деген сөз. Тұрмыста түйінді мәселелерді тез шеше білетін, адалдық жолға құрбан бола білетін, қысқасы адамзат дүниесінің керек бір мүшесі бола алатын төрт жағы түгел кісі қылып шығару. Баланы мұндай адам қыла алу үшін тәрбиеші бар күшін, бар білімін жұмсап, жалықпай, шаршамай үйрете білуі керек", - деген.
Бүгінде педагогикалық жоғары және орта кәсіптік білім беретін оқу орындарының қабырғасындағы студенттер - ертеңгі 12 жылдық білім беруді жүзеге асыратын мұғалімдер. Демек, мұғалімдер еңбегі туралы Ж.Аймауытовтың пікіріне жүгінсек: "...Сабақ беру - үйреншікті жай шеберлік емес, ол үнемі жаңадан жаңаны табатын өнер", - деп мұғалімдерге үнемі ізденімпаздықпен, шығармашылықпен атқаратын қызмет екенін айтып кеткен. Ғалымның өз заманында айтып кеткен құнды ой-тұжырымдары бүгінде XXI ғасырдың басында мұғалімдерге қойылып отырған талаппен үндесіп отырғанын айқын көруге болады,
Жаһандану кезеңінде халықаралық бәсекелестіктің күшеюі қазіргі таңда болашақ бастауыш сынып мұғалімдерін даярлауға жаңаша тұрғыда қарауды қажет етіп отыр. Бұл мәселе Елбасымың Еуразия ұлттық университеті студенттері мен бүкіл қазақстандық жастарға арналған "Инновациялар мен оқу-білімді жетілдіру арқылы білім экономикасы" атты дәрісінде жаһандану дәуіріндегі бәсекелестіктің басты көрсеткіштері ретінде білім беру деңгейі мен адами капиталдың дамуы жайында айтқан қағидасынан туындап отыр. Мұның өзі болашақ мұғалім мамандарын 12 жылдық орта білім беруге көшуді ескере отырып, дайындау мәселесінде кезек күттірмейтін талаптар қоюмен ұштасып отыр. Бүгінгі студенттерді 12 жылдық орта білім беруге көшудегі оқу-тәрбие процесінің қалай ұйымдастыруға болатын, оның 11 жылдық орта білімнен айырмашылығы қандай деген мәселені жете талдап түсіндіру керектігін оқу орындарының оқытушыларына жүктеледі. Жалпы орта білімде 12 жылдыққа көшуге байланысты үздіксіз білім беру жүйесінде бұл мәселе өз орнын алуда. Осы мәселені шешу жоғары оқу орнында білім беруді кредиттік жүйеге көшумен байланыстыра қарастырып отыр. Соған сәйкес соңғы жылдары жоғары кәсіптік білім стандарттары қайта қаралып, тәжірибеге енгізілуде. Кредиттік жүйе бойынша маман дайындауда төмендегі мәселелер жүзеге асырылуы тиіс.
• әр пәннен студенттердің өздігінен істейтін жұмыстарының тапсырмалар жүйесін әзірлеу;
оқытушы мен студенттің бірігіп істейтін жұмыстарының жоспарларын ұсыну;
әр пәннен әдістемелік кешендер дайындау.
Кредиттік жүйенің айырмашылығы студенттің белсенділігін арттырып, шығармашылық пен ізденімпаздыққа баулып, мамандығына деген қызығушылығын тудырып, алған білімін жаңа жағдайда біліктілікпен қолдана білуге, ой қорытындысын жасап, өз пікірін дәлелдей білуге үйретеді.
Жоғары оқу орнының оқытушылары кредиттік жүйенің тиімділігі мен қиындығына да кездесіп отыр. Ондай қиыншылықтарға кредиттік жүйемен оқытудын, ерекшеліктері ескерілген оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендердің жетіспеушілігінен туындап отыр. Бүгінде бір орталықтан бекітілген оқулықтар мен оқу-әдістемелік кешендер жоқтың қасы. Әр оқу орнының өзінің оқу-әдістемелік бірлестігі бекіткен силлабустармен мамандар дайындалуда. Келешекте бұл мәселенің де шешімін табу мақсатында жұмыстар жүргізілуде. Жоғарыда айтып өткендей үздіксіз білім беруде жоғары оқу орны мен орта кәсіптік білім беру арасындағы сабақтастық көкейкесті мәселенің бірі болып табылады. Бұл бағытта орта кәсіптік білім беру саласында да соңғы жылдары мемлекеттік стандарттар қайта қаралып, жетілдірілуде. Атап айтсақ 0314002 "Бастауыш сыныптарды оқыту" мамандығының орнына "Бастауыш жалпы білім беру" болып өзгеруі ондағы пәндердің аты мен мазмұнының өзгеруіне әкеліп отыр. Типтік оқу жоспары да стандартқа сәйкес жетілдірілген.
Орта кәсіптік білім беруде кредиттік жүйені өндіру мәселесі де Алматы қаласындағы колледждер ассоциациясының бастамасымен желтоқсан айына жоспарланған халықаралық ғылыми-практикалық конференцияда талқыланды. Бұл әрине, қуантарлық жағдай. Олай дейтініміз бүгінгі колледж түлегі, ертеңгі жоғары оқу орнының студенті. Колледждерде кредиттік жүйеге көшсе, оның қыры мен сырын осы кезде меңгеруге мүмкіндік туады. Колледж қабырғасында студент білімді өздігінен ізденіп алуға, ақпарат құралдарын пайдалануды, өзіндік қорытынды жасауды, зерттеушілік әдістерді, жаңа педагогикалық технологияларды қолдану жолдарын іздестіруге уйренеді. Осындай дайындықпен келген студенттер жоғары оқу орнындағы кредиттік жүйемен оқытуда еш қиындықсыз меңгеретіні белгілі.
Қорыта келгенде, бастауыш сыныптарда оқушыларға білім беру мен жалпы мақсатты жүзеге асыруда бірқатар педагогикалық талаптарды орындау қажет деп санаймыз:
• үлкендер мен балалардың өзара әрекеттерінің жеке тұлғаға бағдарлануы;
• әрбір оқушыға іс-әрекет түрін, қажетті құрал-жабдықтарды, жұпты немесе топты таңдау мүмкіндігін беру;
• педагогикалық бағалауда оқушы жетістігіне қатысты мәліметті ескеру;
оқушының тұлғалық жеке бастық, эмоционалды сезімдік, эстетикалық дамуында оның даралығын сақтауға ықпал ететін білім алу ортасын құру;
бала дамуының аса маңызды факторы ретінде жетекші іс-әрекетті қалыптастыру;
оқу қызметін ұйымдастыру кезінде ойынға ден қою;
көшірмелік (дайын үлгіні жаңғырту) және зерттеушілік шығармашылық іс-әрекеттің, белсенділіктің бірлескен және дербес түрін пайдалану.
Педагогикалық жоғары оқу орындары мен орта кәсіптік білім беруде яғни колледждерде педагогикалық процесті тұлғалық-бағдарлық бағытта ұйымдастырса, аталған оқу орындарын бітірген мамандар 12 жылдық мектептің бастауыш сыныптарында ұсынынған бағдарламалық материалдарды еркін игерте алатын, оқу әрекетін оқушының қызығушылығы мен бейімділігін
шығармашылық іс-әрекет тұрғысынан, баланың жеке тұлғасын іс-әрекет субъектісі ретінде қалыптастыра алады деп тұжырымдаймыз.
Қазіргі таңда ғылым мен тәжірибеде негізгі проблемаларды және оларды шешудің тәсілдерін білуіміз шарт. Оқыту, білім беру және тәрбиелеудегі мәліметтердің жиынтығы ғана емес, проблемалардың түрлі елдерде, дәуірлерде және өркениеттерде түсіндірілуі жөнінде мағлұмат алуымыз керек.
Өйткені, педагогика кез келген дамып отырған басқа ғылымдар сияқты өз категорияларын жаңа тұрғыдан қайта түсінік ерісін кеңейтеді. Ал тәрбиелеу мен оқыту тәжірибесін педагогикалық шығармашылықтың сан қырлылығына және шексіздігіне байланысты үздіксіз байытып отырады.
Педагогиканың қамтитын мазмұны кәсіпқой педагогтерге, жоғары оқу орнының студенттеріне, ата-аналарға арналған энциклопедиялық бағыт іспетті. Өйткені, қазіргі адамдарда педагогикалық бағыт-бағдарлар болуы керек. Себебі олар отбасында, өндірісте, мектеп пен жоғары оқу орындарында, қатар құрбылары арасында қарым-қатынаста болады. Тәрбиелеу, білім беру өрісі адам тұлғасын, қоғамды, мемлекетті дамыту негізгі бағыт бола отырып әр адамның қызығуын тудырып отырады. Жалпы алғанда, кез келген адам алған біліміне ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz
Реферат
Курстық жұмыс
Диплом
Материал
Диссертация
Практика
Презентация
Сабақ жоспары
Мақал-мәтелдер
1‑10 бет
11‑20 бет
21‑30 бет
31‑60 бет
61+ бет
Негізгі
Бет саны
Қосымша
Іздеу
Ештеңе табылмады :(
Соңғы қаралған жұмыстар
Қаралған жұмыстар табылмады
Тапсырыс
Антиплагиат
Қаралған жұмыстар
kz