Дене шынықтыру сабағында оқушылардың қимыл-қозғалыс үйлесімділіғі мен дағдысын қалыптастыру

Пән: Спорт
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Семей қаласы, «№17 Жалпы орта білім беретін мектеп» КММ

Дене шынықтыру пәнінің мұғалімі Калиакпаров Жеңіс Арғынұлы

Дене шынықтыру сабағында оқушылардың қимыл-қозғалыс үйлесімділіғі мен дағдысын қалыптастыру

Еліміздің жалпы білім беретін меқтептерінде білім және ғылым министрліғінің 2002 жылғы 21 маусымдағы №506 бұйрығы бойынша 2002-2003 оқу жылынан бастап дене тәрбиесі сабағы аптасына үш рет өтқізіліп, жылдық оқу сағаттарына әр сыныпқа жалпы 102 сағат бөлінгеннен бері бірнеше жыл өтті. Сол қезден бері жылдық - тоқсандық оқу жоспар қестелерін құрастыру, онда берілетін оқу материалдары толық, қазіргі талапқа сай, қазіргі мектеп бағдарламасымен үндес дұрыс бағытта болуын қадағалау, дене тәрбиесі жұмыстарының жарыс құжаттарының мемлекеттік тілде сауатты жазылуы, толтырылуы тек қана дене тәрбиесі мұғалімдерінің еншісінде болды. Қазіргі кездегі оқу, оқу-әдістемелік әдебиеттердің аздығынан және мемлекеттік тілдегі терминдер мен ұғымдардың әр түрлілігінен дене тәрбиесі мұғалімдері мектептің оқу жоспарлау, есепке алу, бақылау құжаттарын құрастыруда көптеген қиыншылықтар кездесуде.

Дене тәрбиесі өркениетті қоғамда дене табиғатын қалыптастыруға бағытталған адамның мақсатты қызметі мен оның нәтижесі ретінде қарастырылады. Жалпы білім беретін мектептегі дене тәрбиесі оқушыларды пәндік және интелектуалдық тәрбиелеудегі педагогикалық процесс ретінде ұғындырылады. Қазіргі таңдағы ғалымдарымыз оқушылардың тәуліктік қозғалыс белсенділігі ең кемі екі сағат болуы керек деген тұжырымдама ұсынған кезде, тек қана дене тәрбиесі сабағына емес, таңғы гигиеналық гимнастика спорт түрінен жаттықтырулар күн тәртібіндегі сауықтыру шаралары әр түрлі жарыстар, саяхат, жорықтар өткізіліп тұрулары қажет деп ойлаймыз. Германияда 1937 жылдан бастап бес күн дене тәрбиесі сабағы өткізіле бастаса, ал қазіргі қезде барлық өркениетті елдерде күнделікті дене тәрбиесі сабақтары жүргізілуде. Демек, «Азия барысы» болғалы отырған біздің елде де сондай күндер туады деген үміттеміз.

Осы оқу-әдістемелік құралда берілген мәлімет, құжаттар сіздердің күнделікті жас ұрпаққа білім беру, денсаулықтарын нығайту, тәрбиелеу ісінде аз да болса септігін тигізер деген сенімдеміз.

Дене тәрбиесі сабағын жүргізу барысында біз мынадай ұғымдарды танып, оны оқушыларға ұғындыра білуіміз керек: «Дене мәдениеті», «Дене тәрбиесі», «Спорт», «Дене қуаты дайындығы».

Дене мәдениеті - жалпы мәдениеттің бір саласы. Адамзат баласы жаратылғаннан бастап рухани дами келе, осы мәдениет салаларын өз қолымен жасап келе жатыр. Ал адамзат баласын, табиғатты, тау, өзен, көлдерді, жан-жануарларды Ұлы күш иесі жаратты. Адамзат баласына сана берді. Санасы, жаны, рухани жетілгені себепті, адамзат баласы үйлер, сарайлар, керемет архитектуралы қалалар салды, ғылымды игерді, ғарышқа ұшты, техниканы, экономиканы дамытты. Осының бәрін Адам өз қолымен жасады, ал сол адамды мәдениеттендіріп, денесіне, санасына әсер етіп тұрған-дене мәдениеті. Адамның денесін, бүкіл ағзасын жаттықтыратын, шынықтыратын, денсаулығын нығайтатын, қимыл-әрекетін әдемілендіретін кеңістікте дұрыс, үйлесімді қозғалуға үйрететін, дене қуатын жетілдіріп, жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жеткізетін де дене мәдениеті.

Дене мәдениеті - адамдардың денсаулығын нығайтуға, дене, мүсін сұлулығын, қимыл-қозғалыс әдемілігін, үйлесімділігін, дене қуатын жетілдіруге қолданылатын мемлекеттің, қоғамның материалдық және рухани байлығын құрайтын халықтың жалпы мәдениетінің бір саласы.

Дене тәрбиесі - дене мәдениетінің әрекетті бір саласы, тәрбиенің түрі. Өмірге қажетті қимылдың ептілігі мен дағдысын қалыптастыру, дене қуаты қасиеттерін тәрбиелеу. Дене тәрбиесі мен спорт саласында теориялық білім беру.

1. Қимыл - қозғалыс қаблеті дегеніміз - бұл адамның қозғалыс мүмкіндігі деңгейін анықтайтын жекелеген ерекшеліктері. Оған мыналар жатады:

А. Анатомия - морфологиялық (жүйке қасиеттері)

Б. Анатомия- физиологиялық (тұқым қуалаушылық)

В. Физиологиялық (жүрек қан тамырлар жүйесі, тыныс алу)

Г. Биологиялық (зат алмасу, бұлшық еттердің шапшаң жиырылу ерекшеліктері)

Д. Тәндік (дененің бой көрсеткіші және салмағы)

Е. Хромосомды (тектік-ген)

Дене қуат қасиеті мен қозғалыс үйлесімділігі. Бақылау сынамалардың көмегімен біз оқушылардың қимыл - қозғалыс үйлесімділігі қабілетінің абсалютті (анық) және қатыстық (жасырын, латентті) көрсеткіштерін анықтаймыз. Абсалютті көрсеткіш дегеніміз, яғни жүгіру жылдамдығы.

Ал қатыстық көрсеткіш оның дене салмағына қатысты күш көрсеткіші, яғни жылдамдықты есепке ала отырып, қашықтыққа жүгірудегі төзімділігі. Зергтеу нәтижелсрі денені жетілдіру қабілеттілігінің төмендегі түрлерін ажыратуға мүмкіндік туғызады: Арнаулы, спецификалық және жалпы.

Арнаулы денені жетілдіру қабілеттілігі қозғалыс әрекеттерінің бүтіндей бір тобына жатады. Мысалы жүгіру, гимнастикалық снарядтарда жаттығулар, лақтыру қозғалыс әрекеттері, спорт ойындары. Қысқа, ұзақ, орта қашықтыққа жүігірудегі арнаулы төзімділікті (ажыратады) айқындап береді. Денені жетілдіру қабілеттілігіне тән көріністер туралы. олардың ішкі кұрылымын кұрайтын құрамы ретінде айтуға болады. Денені жетілдіру қабілеттілігінің (жылдамдық, үйлесімділік. күштілік. төзімділік. ептілік) әрбір негізгі құрылымы-гомогенді (біртекті) болып табылмайды. Керісінше аталған қабілеттіліктің әрбір құрылымы - гетерогенді (әртекті) сонымен, адамның қимыл қозғалыс үйлесімділік қабілеттілігінің негізгі құрамы мыналар: бағдарлау қабілеттілігі. тепе-теңдікке. сезгіштікке. қозғалыс параметрлерін дифференциялауға; ырғаққа қабілеттілігі. қозғалыс әрекеттерін алмастыруға қабілеттілігі, дәлдікке, бұлшық еттерді еркін босаңсытуға қабілеттілігі. Бұл кабілеттер қимыл қозғалыс үйлесімділік қабілетіне тән.

Қимыл үйлесімділігі қабілеттілігін бағалау критериі мен әдістерін жасау өзара байланысты бірқатар міндеттерді шешу үшін кажет: әртүрлі жастағы және әртүрлі жынысты балалардың қимыл қабілеттілігіндегі даму деңгейін анықтау; байланысты анықтау; дене жағынан дамуды жетілдіру, кондиционды қабілеттермен, психофизиологиялық қызметпен; қимыл үйлесімділігі қабілетінің өзгеру ерекшелігіне спорттың әртүрімен шұғылданудың әсерін анықтау; қимыл үйлесімділігі динамикасына үйлестіру жаттығуларын қолдану әсері және техника тактикалык әрекеттер көрсеткіштерініц нәтижелілігі; балалардың спорттың сол немесе басқа түрімен айналысуға бағдар және алдын ала іріктеуде қимыл үйлесімділігі қабілеті жетістікке жетуде жетекші фактор болып табылады.

Қимыл үйлесімділігі қабілетін сынамалау үшін үш сұраққа жауап берген жөн:

1. Қимыл үйлесімділігі қабілетһі қалай бағалау қажет ?

2. Қандай әдістер көмегімен (алдымен қозғалыс сынамалары) неғұрлым толық өлшеуге (анықтауға) болады ?

3. Қимыл үйлесімділігі қабілетін сынамалауды қалай ұйымдастыруға болады?

Қимыл үйлесімділігі қабілетін бағалау әдістері.

Қимыл үйлесімділігі қабілетін бағалаудың негізгі әдістері мыналар: бақылау әдісі. сараптамалық бағалау әдісі, құрылғылық әдістер мен сынамалау әдісі. Бақылау әдісі - бұрыннан келе жатқан ескі әдістердің бірі. Егер мұғалім тәжірибелі болса. оқушылардың қимыл үйлесімділігі қабілетінің даму сатысы туралы көп нәрсе аңғаруға болады. Мұғалім балалармен жүйелі түрде жұмыс жасай отыра, олардың әртүрлі қозғалыс әрекеттеріне (гимнастикалық, спорттық ойын) неғұрлым тез үйренетінін олар эстафеталар мен қозғалыс ойындарына қатыса отырып, өз қимыл -қозғалыстарын тез әрі нақты үйлестіретінін бірнеше мәрте бақылай алады;

Бақылау сапасын қимыл үйлесімділігі қабілетін бағалау критериіне арқа сүйей отырып арттыруға болады: дұрыстыкка, шапшаңдыкка. сапалық және сандық сипаты бар тиімділік пен тапқырлық. Оқушы үйлестіруге киын қозғалыс әрекеттерін баскару және реттеу барысында бір ғана критерий бойынша өзінің қозғалыс әрекетін үйлестіре алады. мысалы,

Доппен орындалатын қозғалыс әрекеттерін үйренудің бастапңы сатысындағы үйлестіру қабілеттерін дамытуга арналған кейбір жаттығулар:

1. Қатарда тұрып, қолды кеуде тұсында ұстап, арқадан бір қолдан (оңға, солға) екінші қолға доп беру.

2. Сапта тұрып, допты қолдан - қолға үстіден, аяқ арасынан беру.

3. Оқушылар жұптасып, бір-біріне қарама-қарсы тұрады. Екі қолмен, сосын бір қолмен допты алып жүру. Осыны еденде отырып, аяқты 3-4 м. арақашыққа жазып.

4. Допты жоғары лақтырып, оны қос қолдап тосып алу.

5. Доп оң (сол) қолда. 1-допты жоғары лақгыру; 2-лақтырған қолмен тосып алу; 3-допты еденге соғу; 4-допты ұстап алу.

6. Орнында тұрып допты жүргізу.

7. Допты өзін айналдыра жүргізу.

8. Қозғалыста допты (оң, сол) қолмен алып жүру.

9. Допты оң және сол қолдармен алма -кезек иықтан қабырғаға лақтырып оны екі қолмен тосып алу.

10. Допты 1, 5-2, 0м биікте ілініп тұрған тор немесе жіптен асыра лақтыру.

Доппен орындалатын қозғалыс әрекеттерін тереңірек үйрену сатысындағы үйлестіру қабілеттерін дамытуға арналған кейбір жаттығулар:

1. Допты жоғары лақтырып, қайта тосып алу.

2. Дәл осылай, бірақ кеуде тұсында және арқа тұсында алақан соғып тосып алу.

3. Дәл осылай, отырып, алақан соғып, отырып-тұру. оңға, солға айнала бұрылу.

4. Допты әртүрлі тәсілмен еденге соға отырып беру.

5. Шеңбер бойында тұрып. Допты сағат бағытымен және оған қарсы, бірінен соң біріне. әрбір бір адамнан кейін беру. (оңға - оң қолмен. солға - сол қолмен)

6. Шаршының төрт бұрышына тұрып. қарама-қарсы адамға, бірінен сон біріне доп беру.

7. Допты еденнен секірте, оның биіктігін өзгерте отырыпалып жүру.

8. Допты оң (сол) қолмен қозғалыс бағыт өзгерте отырып алып жүру.

9. Қозғалыс жылдамдығын өзгерте отырып допты алып жүру.

10. Тоқтау, доп беру немесе доп соғу үйлестіре допты алып жүру.

Доппен орындалатын қозғалыс әрекеттерін жетілдіру үшін доппен жасалатын қимыл - қозғалыс әрекеттерін бекіту және одан әрі жетлідіру кезеңіне арналған

кейбір жаттығулар:

1. Екеуі біреуіне карсы. Бір қорғаушының қарсы әрекетінде жұптасып доп бсру.

2. Жұптаса бір-бірінен 2м арақашықтықта. Мұғалімнің белгісі бойынша серіктестер жүктелген тәсіл бойынша бір - біріне доп бере бастайды. 10 рет допты түсірмей жасаған жұп жеңімпаз атанады.

Доппен жасалатын эстафеталар мен қозғалыс ойындары. «Доп мектебі» Командалар бір-бірден қатарға тұрады. Әрбір бастаушының қолында бір доптан. Әрбір қатардың алдында диаметрі 60-70 см. Шеңбер сызылған. Мұғалімнің белгісі бойынша бастаушы екі қолмен допты шеңбердің ішіне соғып, озі қағардың соңына кетеді. Серпілген допты екінші ойыншы тосып алып тапсырманы қайталайды. Эстафетаны бірінші болып аяқтаған. ең аз қате жіберген команда жеңімпаз атанады.

«Допты себетке» Қомандалар бір-бірден сызық бойындағы қатарда тұрады. Олардың артында 3 - 4 м аралықта себеттер (жәшіктер) орналасқан. Белгі бойынша қолдарында доптары бар бірінші нөмірлер екі қолмен допты себетке дәлдеп лақтыруға тырысады. Допты лақтырған ойыншы қатар соңына барып тұрады. Себетке неғұрлым көп доп салған команда жеңіске жетеді.

Эстафеталар мен қозғалыс ойындарын ондағы әрекеттерді оқушылар жақсы меңгерген кезде ғана қолдануға болады. Олай болмаған жағдайда эстафеталар мен қозғалыс ойындары оларды жасау дағды үйлесімділігінің дұрыс қалыптаспауына (допты лақтыру, қабылдап алу т. б. ) әкеліп, бұдан әрі қажетті орындау техникасына сай әрекеттерге теріс әсерін тигізеді.

Үлкен доптармен жасалатын жаттығуларды үйрену, бекітудің бастапқы және тереңдетілген қезеңіндегі ұзақтығы жағдайларға байланысты: осы қозғалыс әрекеттерін меңгерудегі оқушылардың тұлғалық ерекшеліктеріне, мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне, қажетті құралдардың болуына байланысты.

Оқушылардың дене тәрбиесі дайындыгын сапалы шешу міндеттері дене тәрбиесі мұғалімінен педагогикалық әсер ету әдістері мен неғұрлым тиімді жолдарын үнемі қарастырып отыруды талап етеді.

Мектептегі дене тәрбиесінің басты мақсаты оқушылардың дене дайындығы потенциалын түрлі қозғалыс дағдылары арқылы қиынырақ оқиғалы жағдайда жүзеге асыра білуінде қалыптасуы қажет.

Аталған бағытты тәжірибеде іске асыру үшін ерекше жағымды жағдай сабақтарда «Спорттық ойындар» бөлімі бойынша бағдарламалық материалдарды өту барысында және жекелей алғанда баскетбол бойынша құрылады.

Бұл баскетболға тән дене дайындығы сипаты бар (екі және одан да кеп) қабылдау техникаларын ретті орындайтын алмастыра дамыту жаттығулары болуы мүмкін.

Дене тәрбиесі тәжірибесіне интегралды жағынан келуді енгізу барысында бастысы ойындық және жарыстық әрекеттерінде кездесетін әдіс болып табылады.

Төменде ұсынылып отырған интегралды дайындық кешені мен әдістемелік-үйымдастыру нұсқауларында оқу процессін іске асыру жолдары көрсетілген.

Жаттығуларды V- VI сынып оқушылары меңгере алады.

Жекелеген дене қасиеттері арасында байланыс қалыптастыруға арналған жағтығулар кешені.

I. Күш - қуат сапасы мен жылдамдықты бірге дамыту

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.