Кеңес заманындағы «Жоңғар шапқыншылығы»

Коммунистік партияның ХҮ съезі ауыл шаруашылығын ұжымдастыру бағытын жариялады. Парияның Орталық комитеті Қазақ АКСР-інде ұжымдастыруды негізінен 1932 жылдың көктеміне қарай аяқтауды белгіледі.
Күштеп ұжымдастырудан бұрын саны 4 млн. 836 мың адамға жеткен қазақтардың алапат ашаршылықта 1933 жылы 1 млн. 149 мыңнан астамы босқынға айналған болып шығады. сонымен қатар осы кезеңде Қазақстандағы басқа ұлттар ашаршылыққа қарамастан 680 мың адамға өскен. Әсіресе, бұл өсім орыстардың 645,5 мың адам әрине мұнда табиғи өсім де өз ролін атқарған. Дегенмен де тереңдеп зерттесек «бір қарағанда ашаршылықта кімнің өліп, кімнің тірі қалғанын, тіпті өсіп-өнгенін де бір сыпыра аңғартатындай бұл мәліметтердің кемшілігі бар».
Ашаршылық жылы Қазақстанға сырттан қанша келімсектер келіп, олардың қаншасы тұраұтай алмай, кейін қайтып кеткен. Сондай-ақ республикадағы ауыр ахуалға байланысты қанша орыс, украин және т.б. ұлттар көрші республикаға және Қытайға ауып кеткен. Сонымен қатар 1931 – 37 жылдар Қазақстан кәсіпорындарында жұмыс істеуге келген сан мыңдаған жұмысшылар және бар. Бұлардың бәрін қосып есептегенде осы келімсектердің жалпы саны 642 мың адам. Бірақ бұлардың бәрі бірдей Қазақстанда тұрақтамай қалған. Кем дегенде 35 пайыз, яғни 224,7 мың адам Қазақстанға тұрақталмай кейін қайтып кеткен. Бұлардың басым көпшілігі украиндер мен орыстар еді. архив деректеріне сүйенсек, тағы да біраз Қазақстандық украиндардың жетіспеушілігі 310,2 мың адам болып отыр. Мұндай көшіп кетішілік басқа халықтарда да орын алды. Нақты деректер мынаны көрсетеді: көптеген украиндар, беларустер Ресейдің Қазақстанмен көрші аймақтары мен облыстарына аштық жылдардағы Қазақстандағы зорлап ет және сатық жинау кезінде кетіп қалған. Қазақстандық этностардың кейбірінің сандарының өсуінің сол кездегі ашаршылық жылдарындағы шығындарын бейнелейтін.
Жоғарыда біз келтірген республика жоғары кеңесі Төрелқасы