Буддизм ілімі

1. Буддизм ілімі жайында жалпы түсінік
2. Будда дінінің пайда болуы
3. Будда дінінің уағыздары мен кілті
4. Будда дінінің ағымдары
5. Буддизм кезеңінің өнері

БУДДИЗМ — дүние жүзіне кең тараған негізгі үш діннің бірі. Б.з.б.6—5 ғ-да ертедегі Үнді елінде пайда болды. Б-нің негізін салушы Үнді падишасының баласы Сиддхартһа Гаутама деген кісі екен деседі. Ол кейін Будда деп аталып кеткен, яғни күнәдан арылған, әулие деген мағынада. Б. құл иеленуші Үнді елінің экономикасы мен саудасы едәуір дамыған кезде, әлеуметтік-экономикалық қарым-қатыпастың ұлғаюына бөгет болған брахман діні мен касталық жүйеге наразылық ретінде туды. Үнді елі феодализмге қарай бет алып, құл иеленушілік дамуға кедергі болды да, брахман пат-шалығының тағы шайқала бастады. Мұны әскери адамдардан құралған қауым — кщатрилер пайдаланып, өкімет билігін қолына алды. Бұл кезде Үнді елінде етек алған құлдар көтерілісі аяусыз жаншыльш, көтеріліске каттеушылар мен олардың басшылары қырғынға ұшыратылды, халық бұқарасы бұрьшшдан да ауыр халге душар болды.

1. Ж.Молдабеков, А.Қасабек «Шығыс философиясы».
2. Қ.Ш. Бейсенов . «Философия тарихы ».
3. Г.Нұрышова «Философия тарихы»
4. Ж.Алтай, А. Қасабек, Қ. Мұхамбетәли. «Философия тарихы»

Пән: Дінтану
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Буддизм ілімі

БУДДИЗМ — дүние жүзіне кең тараған
негізгі үш діннің бірі. Б.з.б.6—5 ғ-да ертедегі Үнді елінде пайда болды.
Б-нің негізін салушы Үнді падишасының баласы Сиддхартһа Гаутама деген кісі
екен деседі. Ол кейін Будда деп аталып кеткен, яғни күнәдан арылған, әулие
деген мағынада. Б. құл иеленуші Үнді елінің экономикасы мен саудасы едәуір
дамыған кезде, әлеуметтік-экономикалық қарым-қатыпастың ұлғаюына бөгет
болған брахман діні мен касталық жүйеге наразылық ретінде туды. Үнді елі
феодализмге қарай бет алып, құл иеленушілік дамуға кедергі болды да,
брахман пат-шалығының тағы шайқала бастады. Мұны әскери адамдардан
құралған қауым — кщатрилер пайдаланып, өкімет билігін қолына алды. Бұл
кезде Үнді елінде етек алған құлдар көтерілісі аяусыз жаншыльш,
көтеріліске каттеушылар мен олардың басшылары қырғынға ұшыратылды, халық
бұқарасы бұрьшшдан да ауыр халге душар болды. Таптық езгіге
ұшырап еңбекші бұқара өз өмірінің жақсаруынан үміт үзді, енді діни сенімін
о дүниеден жұбаныш таппақшы болды. Брахман патшалары бірінен соң бірі
құлап, Брахман дінінің күйреуі басталды, ол будда дінімеп ығыстырылды,
Будда діні үстемдік етуге кшатрилер кастасы үшін халықты: алдаудың
және қанаудың ең тиімді құралы болды. Сондықтан кшатрилері оны өздерінің
идеологиясы деп таныты оны уағыздауды күшейте түсті. Үнді патшасы Ашока (б.
э. б. 3 ғ.) будда дінін меил. дін деп жариялады, Ашока бұл дінді көпке
тарату үшін екң байтақ елдің түкпір-түкпіріне конақтар жіберіп отырды.
Б. з. б. 2—4 ғ-ын бастап буддалық монастырлар пайда болды, храмдар (чай-
тый) салынып табыну ғұрыптары күшейе түсті. Будда-Дінінің идеялық негізі -
ертедегі Үнді елінде болған діни-филос идеалистік ілім. Бұл
философйяның біздің көріп отырған дүниеміз местикалық бөлшектердің
(танылмайтын драхмы) жиынтық көрінісі деп тусінді. Дхарм (рухани
бөлшектер) дүн. жүз. рух. Будда дінінің жанның көшіп жүругіне және
күнә ушін жаза тарту — карма туралы ілім үлкен роль атқарады. Бұл
ілілім бойынша адам өлгеннен кейіп алдымен жанын драхмандар ыдырайды,
кейіннен қайта жинақталып қосылады. Дхарманың жаңадан жинақталуы
кармамен анықталады, өйткені ол өлгенмен жаңа туғанның жаны арасындағы
себеп-салдарды үилестіреді, алдынғы жинақталған дхарманың өмірі қаншайықты
дұрыс өткен болса, жаңа дхарманның жинақталуы және адам денесіне
енуі солғұрлым жағдайлы , болады адам бұл жалған өмірдің барлық
ауыршалығын төзімділікпен басынан кешіріп, будда ілімінің ережесі бойынша
өмір сүрсе, оның жаны өлгеннен кейін, патша раджи болып қайта тууы
ықтимал. Ал ол ауыртпашылыққа, зорлық-зомбылыққа көнбей, нарозылық,
білдіріп, өз қожасына қарсы шықса, оныц жаны болашақ өмірде өсімдікке,
құрт-құмырсқаға, жылан шаянға көшуі мүмкін. Сондықтан адам өткінші,
жалған өмір сүретін масыл денесіп ойламай, мәғгі өмір сүретін
жанын және оны құтқарудың қамын: ойлауы ксрек. Бұл — қанаушыларға
келісуді ашық уағаздайтын будда дінінің рсакциялық жақтарының бірі.
Оның міндеті — езілген халық бұқарасының назарын қанаушыларға қарсы
күрестен басқа жаққа аудару, устем таптардың мүдделерін қорғап,
еңбекшілердің таптық наразылығын болдырмауға тырысу. Будда діні
уағыздарының негізгі мәні: дүниеде азап шегу және одап құтылу жолдары
туралы. Бұл уағыз бойынша адамның туғаннан бастап өлгенге дейінгі өмірі —
азап шегу тізбегі. Мұның себебі — сезім мүшелерінің алдауынан туатын
құмарлық. Азап шегуді тек құмарлықты жою, дүниеден безіп, нирванаға жету
арқылы тоқтатуға болады. Нирвана — адамның ерекше күйін білдіретін жағдай,
бүтіндей тыныштыққа бөленіп, айналаны қоршаған дүниенің бәріне енжар
Қараушылық. Б. бір тұтас діни ілім бола алмады. Ол ертедегі будда діні және
соңғы будда діні болып бөлінеді. Ертедегі будда діні елдің оңтүстігінде
пайда болды және хинаяна (азаптан құт-қарудың тар жолы) деп аталды. Хинаярй
азаптап құтқару жолына түс-кендердің монастырьлық қауымы еді. Б. з-дың 1 ғ-
нда, Үнді елінің солт.-батыс бөлігінде адамдарды азап шегуден құтқаруды
мақсат еткен будда Дінінің жаңа түрі — махаяна (қүтқарудың кең жолы) пайда
болды. Махаяна уағыздары мен табыну ғұрыптарында құтқаруға жәрдем көрсетуші
бодисатваларға (нирваиаға өтуге жәрдемдесуші құдайлар) үлкен орын берілді.
Бодиставалар мезгіл-мезгіл аспаннан түсіп, адам бойнесіне енеді де, азап
шегуден құтылуда адамдарға жәрдем көрсетеді. Махаяна нирвана ілімімен
қатар, басқа діндерде орын алған — жұмақ пен тамұқ туралы да : уағыздармен
толықтырылған. Жұмақ молшылық пен шаттық елі ретінде суреттеледі.
Махәянанық хинаянадан айырмашы лығы мынада: ол Нирванаға жеке адамдардың
ғана емес, шіркеудің басшылығымен буддистердің бәрінің қолын жеткізуге
болады, дейді. Мұнымөн махаяна халық бұқарасыныц назарын өзіне аударды.
Хинаяна ілімі бойынша, будда дүниенің (сансара) бұғауын узген және сол үшін
өзі құрбан етуге дейін барған азапкер ретінде бейнеленеді. Махаяна ілімі
бойынша будда табиғаттан тыс құдіреттің орталыьы, оның ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.