Семей ядролық полигонының экологиялық проблемалары

I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Ғаламдық экологиялық проблемалар
2. Семей ядролық полигонының экологиялық проблемалары және оның шешу жолдары
III. ҚОРЫТЫНДЫ
IV. Пайдаланған әдебиеттер

Елбасының Қазақстан халқына 2005 жылғы Жолдауында «Қазақстан – бүгін Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар легінің түйіскен же-рінде тұр, біздің міндет-осынау бірегей жағдайымызды өз еліміз бен ха-лықаралық қоғамдастықтың мүддесі үшін табиғатты ұтымды пайдалану» -деген еді. Еліміздің алдына Президент қойған осы міндеттің Қазақстанда-ғы экологияның жағдайына тікелей қатысы бар.Экология – биология ғылымының бір саласы.«Экология» терминін ғы-лымға алғаш рет 1866 жылы неміс биологі Э. Геккель енгізді.Экология–тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.Э. Геккельдің экология ғылымына бер-ген анықтамасы кейіннен толықтырылып,экологияның мақсаты мен мін-деттері айқындала түсті.Бұл ғылым ХХ ғасырда енді.Оның негізгі себепте-рі – жер шарындағы халық санының артуы, ғылым мен техниканың қар-қындап дамуы болды.Соның нәтижесінде адамның табиғатқа тікелей әсері айқын байқалып, қоршаған ортаға нұқсан келтіре бастады.Экология ғылы-мының негізгі мақсаты–биосфера шегіндегі ғаламдық мәселелерді бақылап тіршіліктің тұрақтылығын сақтау;адам – қоғам – табиғат арасындағы қаты-насты үйлестіп, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды жаңа талапқа сәйкес жүзеге асыру.

1. Н.Ә. Назарбаев «Бейбітшілік кіндігі». – Астана «Елорда», 2001
2. О. Жанайдаров «Менің елім - Қазақстан». – Алматы: «Балауса баспасы», 2003
3. Журнал «Арай» 1988 жыл № 10
4. Тлеубергенов С.Т., Полигоны Казахстана, А., 1997;
5. Бозтаев К., Семей полигоны;
6. «Қайнар қасіреті», А., 1997.
7. Бейсенова Ә., Шілдебаева Ж., Экология:Хрестоматия, 2005

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

ТЕЗИС

МАЗМҰНЫ
I. КІРІСПЕ
II. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Ғаламдық экологиялық проблемалар
2. Семей ядролық полигонының экологиялық проблемалары және оның шешу жолдары
I. ҚОРЫТЫНДЫ
II. Пайдаланған әдебиеттер

КІРІСПЕ
Елбасының Қазақстан халқына 2005 жылғы Жолдауында Қазақстан - бүгін Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар легінің түйіскен же-рінде тұр, біздің міндет-осынау бірегей жағдайымызды өз еліміз бен ха-лықаралық қоғамдастықтың мүддесі үшін табиғатты ұтымды пайдалану -деген еді. Еліміздің алдына Президент қойған осы міндеттің Қазақстанда-ғы экологияның жағдайына тікелей қатысы бар.

1. ҒАЛАМДЫҚ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАР
Экология - биология ғылымының бір саласы.Экология терминін ғы-лымға алғаш рет 1866 жылы неміс биологі Э. Геккель енгізді.Экология - тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.Э. Геккельдің экология ғылымына бер-ген анықтамасы кейіннен толықтырылып,экологияның мақсаты мен мін-деттері айқындала түсті.Бұл ғылым ХХ ғасырда енді.Оның негізгі себепте-рі - жер шарындағы халық санының артуы, ғылым мен техниканың қар-қындап дамуы болды.Соның нәтижесінде адамның табиғатқа тікелей әсері айқын байқалып, қоршаған ортаға нұқсан келтіре бастады.Экология ғылы-мының негізгі мақсаты - биосфера шегіндегі ғаламдық мәселелерді бақылап тіршіліктің тұрақтылығын сақтау;адам - қоғам - табиғат арасындағы қаты-насты үйлестіп, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды жаңа талапқа сәйкес жүзеге асыру.
Ғаламдық проблемалар - әлемді тұтас қамтитын табиғи,табиғи-ант-ропогендік немесе таза антропогендік құбылыстар. Оның дамуы жаһанда-ну деп аталады. Қазір Халықаралық деңгейде мынадай проблемалар бар:
* Ресурстар проблемасы;
* Энергетикалық проблема;
* Демографиялық проблема;
* Климаттың өзгеруі;
* Экологиялық проблемалар;
* Азық-түлік не ашаршылық проблемасы;
* Әлемдік мұхит пен космосты игеру;
* Үшінші әлем елдерінің артта қалуы;
* Наркобизнеспен күрес;
* Қауіпті ауруларды жою
Ғаламдық экологиялық проблемалар - ғаламдық, аймақтық және ұлт-тық деңгейлерде айқындалған экологиялық проблемалар кешені. Эколо-гиялық проблемалардың ғаламдығы-шешу үшін барлық елдердің жігерін жұмылдыру қажеттігін тудырып отыр. Қарудың түрлерін азайтпай эколо-гиялық дағдарыстан айырылу мүмкін еместігі;биосфераның жалпыға ор-тақ ластануына қарай ядролық соғыс ғана емес,тіпті жай соғысты жүргізу-дің мәнсіздігі;қазіргі өркениеттің технологиялық құрылымын қайта құру, өмір негізі болатын табиғатпен өзара іс-әрекеттің жаңа сапалы әдістері мен құралдарын жасау болып отыр.
Әлемдік проблемалар
Пайда болу себептері
Шешу жолдары
Халық санының артуы
Табиғат ресурстарын барынша пайдалану
Демографиялық тұрғыда реттелу, қолайлы мекенге қоныс аудару
Климаттың өзгеруі
Атмосферадағы газдардың тепе-теңдігінің бұзылуы
Қалдықсыз немесе аз қалдықты жаңа технологияны енгізу.
Су ресурстарының тапшылығы

Суды барынша пайдалану және ластау
Суды пайдалану технологиясын жақсарту, жауапкерші-лікті арттыру.
Жарамсыз жерлердің молаюы
Ландшафтардың жарамсыздануы, климаттың өзгеруі
Жерді тиімді пайдалану-дың жаңа технологиясы.
Жер ресурстарының тозуы
Топырақ эрозиялары ластану мен құнарсыздану
Жерді пайдалануды қайта түлету. Жерсіндіру.
Өндірістік және тұрмыстық қалдықтардың қордалануы

Өндірістік қалдықтармен ластану
Қайта өңдеу немесе қалдықсыз технологияға көшу. Экотехнология.
Табиғи ландшафтардың ластануы және тозуы
Улы заттардың шығары-луы, орта сапасының на-шарлануы. Түрлі қауіпті аурулардың көбеюі.
Табиғи ландшафтарды қайта түлету. Экожоспарлар.
Сонымен қатар, озон қабатының тесілуі, атмосфераның, әлемдік деңгей-дегі мұхиттардың ластануы т.б. Арал теңізі мен Байқоңыр да қазір экологиялық апатқа ұшыраған.
Байқоңырдан ғарышқа бірінші адам аттанғаннан бері қаншама жер се-ріктері, ғылыми-зерттеу станциялары, ғарыш корабльдері ұшырылды. Со-ның нəтижесінде ғылымымыз өркендеп, табиғаттың талай тылсым құпия-лары ашылды. Демек, Байқоңыр ғарыш айлағының адамзат баласы үшін де, еліміз үшін де алар орны ерекше. Бұл ғарыш айлағының басқа да поли-гондармен қатар айналадағы орта мен табиғатқа орасан зиян келтіріп отыр. Оның қауіпті аймағы 1 млн шаршы метр жерді қамтиды. Аспаннан жауған ғарыш аппараттарының сынықтары мен қалдықтары, бұлардың құрамын-дағы зиянды заттар топыраққа да, ауаға да, өсімдікке де аз залалын тигіз-бейтіндігі дәлелденген. Солардан жан-жануарлар мен адамдар да зиян ше-гіп келе жатқанын әлі күнге дейін айтылуда. Əсіресе, Протон зымыран-тастағышының тіршілік атаулыға тигізер кері əсері көп. Өйткені, ол ұшы-рылғаннан кейін аспанда отынының біраз бөлігін жандырған соң, бірінші жəне екінші сатылары бөлініп, жерге түседі. Бұл отынның құрамында улы отын-гептил бар екендігін байқауға болады.

2. СЕМЕЙ ЯДРОЛЫҚ ПОЛИГОНЫНЫҢ ЭКОЛОГИЯЛЫҚ ПРОБЛЕМАЛАРЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ШЕШУ ЖОЛДАРЫ
Ұлан-байтақ елімізді темір құрсауында ұстап, азат ой мен ұлттар бостан-дығын тұншықтырып келген кеңестік коммунистік өктемдіктің айқын бір көрінісі-Семей ядролық сынақ полигоны.Ол үшін арнайы 18 млн га жер бөлініп, Семей ядролық полигоны ашылды.Бастапқыда адамдарға, жа-нуарлар мен табиғатқа тікелей зардабын тигізген ашық сынақтар жасалды. Сосын оларды жер астына жасай бастады.Атом бомбаларының жарылыс-тары сұмдық ауыр болды.Семей маңындағы радиациялық әсер аймағында тұратын 500 мың адам сынақтан азап шекті.
Атом жарылыстары бірінен соң бірі жасалған 40 жыл ішінде полигон маңындағы 500 млн-нан астам халық радиоактивті тозаңнан тұншығып, оның 23-сі көз жұмды.Осы 40 жылға созылған атом сынақтарының жалпы қуаты 25 мың Хиросима бомбасына тең екен.Семей ядролық полигонын-дағы ең алғашқы Сталиндік-Бериялық атом бомбасы 1949 жылдың 29 та-мыз күні жарылған болатын. 1949 жылғы 29 тамызда таңғы 7-де көз ілес-пес жылдамдықпен ұлғайып бара жатқан отты доп кенеттен Жер денесіне қадалып, оны шарпып өтіп, аспанға көтерілген. Отты шардан соң, сұрапыл қуат пен бас айналдырып жіберетіндей сәуле бір сәтте жер қабығының ыс-тық күлі мен иісі көкке көтерілген. Жердің өртең иісі мен қолқа атар түтін-нің ащы иісін қолдан жасалған жел әп-сәтте жан жаққа таратты. Таяу жер-лердегі сирек ауылдарда тұратын адамдар аспанды алып кеткен от-жалын-ға таңырқап, үйлерінен қарап тұрған. Бұл КСРО-да тұңғыш атом бомбасы-ның жарылуы еді.
Тұңғыш атомдық жарылыстың радиоактивті өнімдері аймақтың барлық елді мекендерін жауып қалды. Көрші қонған әскери объектіде не болып жатқанын түсінбеген ауылдардың тұрғындары радиациялық сәуленің сұм-дық дозасын алды. Халыққа сынақ туралы ескертілмеген де еді. Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953 жылдан бастап қана ескертіле бастады. Онда адамдар мен малды осы аймақтан уақытша көшіру, оларды қорғаныш объектілеріне жасыру көзделді. Алайда жарылыстан кейін адамдар радиа-циядан былғанған жерлердегі өз үйлеріне оралып отырды. Жарылыс тол-қыны көптеген үйлер терезесінің шынысын ұшырып жіберген, кейбір үй-лердің қабырғалары қирады. Кейінірек сынақ алдында уақытша көшірілген адамдар полигон жанындағы туған жерлеріне қайтып орала бастағанда, көбісі үйінің орнын сипап қалды.
Жер үстінде жасалған 26 ядролық жарылыстың кезінде атом сəулесі по-лигон маңайындағы 800 елді мекенді отты құйынға орады.Ауада жасалған 90 атом жарылысының 11-інде радиациялық улы полигон территория ше-гінен асып ауа жайылды.1962 жылдан бастап жүргізілген 300 жер асты сы-нақтарының əрбір 3-сінде радиоктивті газдар ауаға жайылып кетіп, 30 жа-рылыстың кезінде атом сəулесі топырақ пен өсімдікті улаған.
Семей тұрғындарымен бірге жарылыстардың зардабын Қарқаралы, Егіндібұлақ жұртшылығы зəрлі уын бірдей жұтты. 1990-жылы Қазақстан денсаулық сақтау министрлігі мен Ғылым академиясы жинақтаған құжат-тар бойынша Қарағанды облысының біраз аумағы радиоактивті заттармен ластанғандығы дəлелденді. Егіндібұлақ, Қарқаралы атырабында радионук-лидтердің таралуы облыстың басқа жерлеріне қарағанда 1,5-2 есе көп.Осы-ның нəтижесінде тұрғындар əжептəуір көлемдегі сыртқы радиациялық сəу-ленің əсеріне ұшыраған. Сонымен қатар, Ақтоғай ауданының экологиялық жағдайына тигізген зардабы мол. Осы жағдайларды ескере отырып, аудан территориясы радияциялық заттармен ластанып, халқы радиациялық сəу-лелену дозаларына ұшырағаны ақиқат. Ғылыми-зерттеу жұмыстарының қорытындысы бойынша, аудан халқының полигондағы жарылыстар сал-дарынан радиациялық сəулелену дозасын алғандығы дəлелденді.
Зерттеулер мен экспедицияларды профессор Б. Атшабаров басқарды. Радиацияның адамға ықпалы қазіргі кезде едәуір зор. Адам ағзасына зи-янын тигізумен қатар, болашақ ұрпақты мүгедектікке әкеп соқтырады. 1949 жылғы жарылыстан бастап Семей және Павлодар облыстарының ра-диациялық сәулеленудің ықпалы арқасында сырқаттар санының ұдайы өсіп келе жатқаны байқалады. Бұлар-өкпе мен сүт бездерінің рагы, лимфо-гемобластоз және басқа да қатерлі ісікті патологиялары. Жалпы, рак ісігі сынақтар басталғалы бері 3 есе өсті. Семей полигонына жақын нақ сол ау-дандарда жетілуіндегі әртүрлі ауытқулар, тәндік,естік кемшіліктері әрқилы сәбилер дүниеге ерекше көп келеді. Мамандардың айтуынша, соны бәрі нақ қысқа мерзімді және қалдықты радиацияның кесірінен болатын гене-тикалық мутациямен байланысты.
Адамдар ғана емес, жер де азап шегеді. Жылма-жыл радионуклидтердің жинала беруі жердің құнарлығын азайтады. Халық тұтынатын азық-түлік-тің құрамындағы улы заттар адам ағзасын нашарлатуда.
1989 жылдың ақпанында Семейдегі полигонды табу үшін күресті бас-тауға ұйғарған Невада - Семей қозғалысының алғашқы митингісі өткізіл-ді.Оны басқарған - белгілі қоғам қайраткері, ақын Олжас Сүлейменов. Сол жылдың 6 тамызында Семей облысының Қарауыл ауылында ядролық қа-руды сынауға мораторий жариялау ұсынысын КСРО және АҚШ Прези-денттеріне үндеу қабылданды. Онда былай делінген болатын: Сайын да-ламыз ядролық жарылыстардан қалтырап бітті, сондықтан да ары қарай үнсіз қалу мүмкін емес. 40 жыл ішінде бұл арада мыңдаған Хиросималар жарылды. Біз келешекті қауіппен күтеміз. Уайымсыз отырып, су мен тамақ ішу, өмірге нәресте әкелу мүмкін емес болып барады. Қазақстандағы ядро-лық қаруды тоқтату үшін, өз үйімізде бейбітшілік пен тыныштық орнату үшін, өз құқықтарымыз үшін күресу мақсатында біз Невада - Семей қозғалысын құрдық. Осы уақытқа дейін үнсіз тығылып келген халық бір дауыстан қарсы болды. Ядролық сынақтардың қатері жөнінде барлық БАҚ-да, телевидение мен газеттерде әңгіме бола бастады. Түрлі елдердің парламенттері өз сессияларында қозғалыс ұрандарын талқылап жатты. Ра-диациялық сәулелердің зардаптары жайлы дәрігерлер мен ғалымдардың ашық әңгіме қозғауға батылдары жетті. Бұқараның қысымымен Семей по-лигонындағы сынақтар саны азая бастаған еді. Халықтың бастамасымен тұңғыш рет КСРО Үкіметі ядролық қаруды сынауға тыйым салу - морато-рий жасау туралы шешім шығарды. Қазақстан Республикасының егемен-дігі туралы Декларацияда ел аумағы Ядросыз аймақ деп жарияланды. Қазақстан Президенті Н.Ә. Назарбаев Семей полигонын жабу туралы 1991 жылдың 28 тамызында Жарлық шығарды. 1991 жылдың 29 тамызында Семей ядролық полигоны жабылып, 1992 жылдың мамырында оның база-сында Курчатов қаласындағыҰлттық ядролық орталық құрылды.
Сөйтіп, тиянақтылық пен елжандылық көрсеткен қазақ халқы өз мақса-тына жетті.Ең үлкен полигон жабылып, атом қаруынан бас тарту әрекеті жасала бастады.Полигон жабылғаннан кейін Ресейдің, АҚШ, Францияның полигондарында ядролық қаруды сынауға мораторий жарияланды.
2014 жылы 24 наурызда Гаага қаласында өткен әлемдік саммит Тәуелсіз Қазақстан мен Елбасының ғаламдық саясаттағы орнын тағы да айқындады. Бұл әлемдік басқосудың Семей-Невада антиядролық қозғалысының 25 жылдығымен қатар өтуі де атомсыз ғалам жолындағы бастаманың маңызын арттыра түсті.
Бүгінгі таңда тиісті заңнамаға сәйкес Бесқарағай ауданы бойынша Семей ядролық полигонынан зардап шеккендерге медициналық және әлеуметтік көмектер көрсетілуде.Осы орайда Семей ядролық сынақ полигоны салда-рынан зардап шеккен азаматтарға біржолғы мемлекеттік ақшалай өтемақы төлеу жөніндегі Үкімет қаулысымен мыңнан аса тұрғынға әлеуметтік кө-мек көрсетілді.Сондай-ақ, өңір басшысының бастамасымен қолға алынған Туған жерге - тағзым акциясы аясында облыстық мәслихат депутаты, ШҚО-ның құрметті азаматы-О.Байуақовтың демеушілігімен телемарафон өткізілді. Онда 2 миллион теңгеден астам қаржы жиналып,мүмкіндігі шек-теулі және тұрмысы төмен тұрғындарға таратылды.
Тәуелсіздік жылдарында Қазақстан ғаламды атом қасіретінен азат етуші елге айналды.Мемлекет басшысы осы бағытта көптеген елдерді атомсыз ғасырға қадам басуға шақырып жатқанына куә болып жүрміз. Бұл ретте Бесқарағайлықтар Елбасыны әлемдік ядролық қауіпсіздік саясатының көшбасшысы ретінде құрмет тұтады.
Біз полигон зардаптарын басымыздан өткерген халық ретінде әлемнің ядролық қарудан азат болуын қолдаймыз!
Семей полигонының жағдайын жақсарту үшін мынадай іс-шараларды атқаруды ұсынамыз:
-Семей полигонының жанындағы ауылдарды залалсыздандыру, яғни, әр елді мекен, әрбір ауыл санитариялық қорғау аймағын белгілеп, оны көгалдандыру;
- Полигон жүргізілген аймақтардың топырағын құнарландыру, азық-түлікке пайдаланатын тағам құрамын тазарту;
-Осы маңада тұратын халықты жақсы елді мекендерге жерсіндіру;
-Қайырымдылық қорларын ұйымдастыру;
-Ауруға шалдыққан адамдарға арнайы аурухана салып, емдік жолдарын табу;
-ҚР-да Қоршаған ортаны қорғау күнін енгізу (сол күні көптеген экологиялық акцияларды, іс-шараларды өткізу). Сонымен қатар, Экологиялық апатқа ұшыраған аймақтар күнін белгілеу (осы шараларды екі жылда бір рет атап өту).
ҚОРЫТЫНДЫ
Қоршаған орта мен табиғатты тиімді пайдаланып, оны сақтау үшін ке-леңсіз әрекеттерді жасамау осы кездегі ең басты бағыты болуы тиіс. Мек-теп табалдырығынан бастап жоғарғы оқу орындарында, ірі өндіріс орында-рында, ғалымдардың ғылыми жұмыстарында табиғаттың байлығын адам-ның игілігіне тиімді жаратуды қарастыру керек.Табиғаттың байлығын адам қажеттілігіне жаратудың орнынажаппай үлкен қауіп төндіретін ядролық, экологиялық, биологиялық қарулардың сыналуы, сол сияқты адамның күн-делікті өмірде ормандарды отау, аң мен құстарды есепсіз аулау, адамның ақыл-ойын аздыратын арақ пен есірткінің таралу экологиялық індет болып табылады. Адамдар Табиғат - өз үйің дегенді қайталаудан жалықпайды. Құстардың өз ұясын бұзбайтындары сияқты адамдар да өз ошағына деген қамқорлық таныту керек. Іс жүзінде бәрі керісінше болуда. Табиғатқа де-ген, оның байлығын шашып, барлық айналадағыны қиратып, басқа елдегі жаулап алушы ретінде қарайды.Табиғатқа деген тұтынушы көзқарас - тұт-қынында отырып, орнына ештеңе бермей, бәрін алуға тырысамыз.Табиғат бізсіз өмір сүре алғанымен, біз одан тыс өмір сүре алмаймыз. Осы қарапайым ғана шындықты түсінетін уақыт әлдеқашан жетті.

Пайдаланған әдебиеттер:
1. Н.Ә. Назарбаев Бейбітшілік кіндігі. - Астана Елорда, 2001
2. Журнал География, биология, экология орта мектепте. - Алматы Palitra Press баспасы, 2010
3. Красный Крест и Красный Полумесяц Руководство по вопросам климата

Мазмұны
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
1. Экология ғылымының даму тарихы
2. Ғаламдық экологиялық проблемалар
3. Семей ядролық полигонының экологиясы және шешу жолдары
III. Қорытынды
IV. Пайдаланған әдебиеттер

АННОТАЦИЯ
Алматы қаласы, Түрксіб ауданы, №107 лицейдің 8-сынып оқушылары Рахым Диана мен Қалыбек Арайлымның: Семей ядролық полигонының экологиялық проблемалары және оны шешу жолдары атты ғылыми ізденіс жұмысында көптеген ғылыми еңбектер мен зерттеулерге сүйене отырып, тақырыпты аша білген. Зерттеу жұмысының барысында ғылыми деректер мен статистикалық материалдарды талдап диаграммалар жасаған. Жұмыс нақты дәлелдермен (кесте, фото суреттер, карталар) ерекшеленеді. Қазақстанда Семей полигонының зардабын әлі де тартып келе жатқан елді мекендер бар. Семей полигонының экологиясын терең зерттеп, өздерінің тарапынан ұсыныстарын берген.

АННОТАЦИЯ
Учащиеся 8 класса лицея №107 Турксибского района города Алматы Рахым Диана и Қалыбек Арайлым в своем научно-исследовательском проекте Экологические проблемы Семипалатинского ядырного полигона и пути их решения, опираясь на научные работы и исследования, смогли хорошо раскрыть тему. Ими были анализированы научные и статистические материалы. В работе приведены доказательства (таблицы, фотоматериалы, карты). Поскольку еще имеются населенные пункты, близлежащие к Семипалатинскому ядерному полигону, где люди до сих пор страдают от последствии ядерных испытании, в работе учащихся подняты актуальные вопросы. Ими проведени глубокие исследования экологии полигона и выдвинуты свежие идеи.

І. КІРІСПЕ
Елбасының Қазақстан халқына 2005 жылғы Жолдауында Қазақстан - бүгін Еуропа мен Азия арасындағы коммуникациялар легінің түйіскен жерінде тұр, біздің міндет - осынау бірегей жағдайымызды өз еліміз бен халықаралық қоғамдастықтың мүддесі үшін табиғатты ұтымды пайдалану-деген еді. Еліміздің алдына Президент қойған осы міндеттің Қазақстандағы экологияның жағдайына тікелей қатысы бар.
XX ғасырдың екінші жартысындағы қоғам мен табиғаттың өзара қарым - қатынасы негізінде біздің елімізде күрделі табиғат жағдайы қалыптасты. Материалдық өндірістер көбейді, барған сайын шикізатқа сұраныстың өсуінің нәтижесінде жерасты мен жер үсті қазба байлықтары жеделдетіп игерілді. Ғылыми - техникалық прогрестің нәтижесінде жасалынған табиғатқа әсер, экожүйенің өзгеруі, дауылдар, су тасқындары, жер сілкіністері сияқты табиғи құбылыстармен тепе - тең жағдайға жетті, тіпті олардан асып түсті десе де болады. Олар табиғаттың келеңсіз әсерін шұғыл күшейтіп, биосферадағы табиғи жағдайдағы энергия мен зат алмасуды бұзды. Адамның табиғатты өзгертуі өте қауіпті жағдайға айналды. Бұл құбылыс дүние жүзі бойынша экологиялық сипат алды. Көптеген ғалымдар экология ғылымының мәнін, мағынасын, салдарын әр түрлі түсінеді. Көбі экология ғылымың жаңа ғылымның саласына қосады.

ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
1. Экология пәнінің анықтамасы, мақсаттары, міндеттері.
Экология - биология ғылымының бір саласы. Негізінде экологиялық зерттеулер ХІХ ғасырда Чарлз Дарвин еңбектерінде сипат алғанымен, кейіннен экология өз бетінше жеке ғылым саласына айналды. Экология терминін ғылымға алғаш рет 1866 жылы неміс биологі Э. Геккель енгізді. Экология дегеніміз - тірі организмдердің бір-бірімен қарым-қатынасын оларды қоршаған ортасымен байланыстырып зерттейтін ғылым.
Э. Геккельдің экология ғылымына берген анықтамасы кейіннен толықтырылып, экологияның мақсаты мен міндеттері айқындала түсті. Алғашқыда тек тірі организмдерге қатысты бағыт алған экология ғылымы қазір адамзат - қоғам - табиғат арасындағы қарым - қатынастарды және биосфера шегіндегі әлемдік өзгерістерді адамның іс-әрекетімен байланыстыра отырып зерттейтін жиынтық ғылымға айналды.
Экологияның қазіргі даму концепциясының негізі кезеңдерінің сипаттамасы:
Білімнің барлық салалары сияқты экология да бірқалыпты емес, бірақ үздіксіз дамиды.
Жануар мен өсімдіктердің таралу сипаты, өмір салты, қоршаған ортамен байланысы туралы мәліметтердің жиналуы адамның табиғатты терең меңгеруінен басталды. Ертедегі философтардың еңбектерінде бұл мәліметтерді қорытындылау мен жүйеге келтіруге алғашқы қадамдар жасала бастады. Аристотель жануарлардың 500-ден астам түрлерінің мінез құлқын сипаттап жазды. Аристотельдің шәкірті, ботаниканың әкесі Теофраст әр түрлі жағдайдағы өсімдіктердің ерекшеліктері, олардың пішіні мен өсуінің топырақ пен ауа - райына тәуелділігі туралы мәліметтер келтірді.
Орта ғасырларда қоғам өміріндегі діннің маңызының артуына байланысты табиғатты зерттеу әлсіреді.
Қайта өрлеу дәуірінде, географиялық жаңалықтар мен жаңа елдерді отарлауға, өзіне тән өсімдіктер мен жануарлар дүниесі бар жаңа жерлердің ашылуына байланысты сипатталған өсімдіктер мен жануарлардың саны артты. Мұның өзі олардың жүйелендіруге жаңа негіз болды.
XVIII ғасырда француз жаратылыс зерттеушісі Ж. Бюффон алғаш рет сыртқы орта жағдайларының жануарлардың құрылысына тікелей әсерін зерттей бастады. Ол бір түр басқа түрге температура, ауа - райы, тамақтың сапасына байланысты өзгере алады деді. Бірінші эволюциялық ілімнің аворы - Ж.Б. Ламарк "сыртқы жағдайлардың әсері ағзалардың бейімделуі, және өсімдіктер мен жануарлардың эволюциясының негізі себептерінің бірі" - деп есептеді.
Неміс жаратылыс зерттеушісі Э. Геккель өзінің "Ағзалардың жалпы морфологиясы" (1866) және "Әлемнің пайда болуының табиғи тарихы" (1868) еңбектерінде экологияны ағзалардың қоршаған ортамен, тіршілік ету жағдайларымен қатынасын зерттейтін жалпы ғылым ретінде түсіндіреді.
ХІХ ғасырдың ортасында орыс биологы К.Ф. Рулье жануарлардың өмірін зерттеуге, олардың қоршаған ортамен өзара әсерін зерттейтін зоологияның жаңа бағытын тұжырымдады. Рулье ағзалардың эволюциясының мекен ету ортасының өзгерісіне байланыстығын дәлелдеді.
Экологияның әдістері. Қазіргі заманғы экологияның әдістемелік негізін жүйелік тұрғыдан қарастыру, ортаның жағдайын бақылау, эксперимент және модельдеу құрайды.
Жүйелік тұрғыдан қарастыру экологияның кез келген обьектісі, тірі табиғаттың барлық табиғаттың барлық элементтері өзара байланыста болғандықтан, жүйе немесе жүйенің бөлігі болып табылатындықтан көптеген экологиялық зерттеулерде қолданылады. Экологиялық жағдайды дұрыс түсіну үшін берілген жердегі өзара әрекеттесетін факторлардың барлығын есепке алуды, ал бұл әр түрлі экологиялық әдістерді қолдануды талап етеді.Ортаның жағдайын бағалау және есепке алу әдістері. Бұларға метеорологиялық бақылау, температураны өлшеу, судың химиялық құрамын, тұздылығын, мөлдірлігін, топырақ ортасының сипатын анықтау, радиациялық фонды өлшеу, ортаның химиялық және бактериалдық ластануын анықтау және т.б. жатады.
Экология ғылымы ХХ ғасырда өміршең екенін көрсетті. Оның негізгі себептері - жер шарындағы халық санының артуы, ғылым мен техниканың қарқындап дамуы болды. Соның нәтижесінде адамның табиғатқа тікелей әсері айқын байқалып, қоршаған ортаға нұсқан келтіре бастады. Табиғат ресурстарының сарқылуы шикізат, азық-түлік проблемасын туғызды. Алып техникалар, ірі өнеркәсіптердің іске қосылуы, ғарышты игеру, соғыс иехникаларының көбейе түсуі табиғатқа бұрын-соңды болмаған өзгерістер әкелді. Осы мәселелерді шешуде, оның себептерін, ғылыми-теориялық негіздерін қалауда экология ғылымы басқа ғылымдармен тығыз байланыста шешуші рөл атқара бастады. Ең бастысы - экология табиғатта болып жатқан барлық өзгерістерді, құбылыстарды адамның іс-әрекетімен үйлестіре отырып зерттейді. Ал экология ғылымының негізгі мақсаты - биосфера шегіндегі ғаламдық мәселелерді бақылай отырып, ондағы тіршіліктің тұрақтылығын сақтау; адам - қоғам - табиғат арасындағы қарым - қатынастарды үйлестіре отырып, табиғат ресурстарын тиімді пайдалануды жаңа талапқа сәйкес жүзеге асыру.
Экология ғылымы, негізінен, биологиялық және географиялық микро және макроэкожүйелерді (түр, популяция, биоценоз, экожүйелер, т.б.) және оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағын зерттейді.
Экология биология ғылымының негізінде ХІХ ғасырдың ортасында айқындала бастағанымен, ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың басында дербес ғылым деңгейіне көтерілді. Дегенмен, алғашқы эколгиялық зерттейдің элементтері Эмпедокл, Гиппократ, Аристотель, Теофраст еңбектерінде де кездеседі. Табиғат құбылыстары, өсімдіктер мен жануарлар тіршілігіндегі морфологиялық бейімделушіліктер оны қоршаған табиғи ортаға тәуелді екені экологиялық тұрғыдан қарастырылады.

Экология ғылымының қалыптасуын негізгі 3 кезеңге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.