Ежелгі түркі жұртының тарихи санасы

I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1 Қосөзен, Иран және Египет жерінде тарихи білімнің қалып.тасуы.
2.2 Қытайдағы тарихи сананың ерекшеліктері.
2.3 Үндістандағы тарихи сана
2.4 Ежелгі түркі жұртының тарихи санасы.
III. Пайдаланылған әдебиеттер

Адамзат пайда болған сәтте-ақ, оның тарихы да дүниеге келеді. Әр елдің, әр халықтың, әр мемлекеттің өткені мен бүгінгісі тарих болып қа¬лып¬тас¬ты. Бірі па¬пируста, бірі тасқа қашалып, бірі қағазға жазылса, қай¬сы бірі ауыз¬ша түрде ұрпақтан-ұрпаққа берілді. Тарих алдымен білімге айна¬лды, о¬дан бертін келе ғы¬лымға айналды міне, осыдан бас¬тап оның зерттеу объ¬ектісі пай¬да болды. Жазу өнері шыққан кезден бастап қоғам¬дағы кей¬бір зиялы адам¬дар өз замандастары, өмір сүрген ортасы, әмір¬шілер мен кей¬бір белгілі адамдар жөнінде жазбаша деректер қалдырды
Адамзаттың үздіксіз даму тарихы мен оның өзіне ғана тән өскелең өркениет өрімдерінің өркен жаю тарихындағы алып бетбұрыстардың көшбасында тұрған ұлы құбылыстардың бірінен саналатын құндылықтар қатарына жататын сәулет өнерінің биік шыңы – кент - қала құрылысы болса керек. Қауымдық қажеттіліктің баршаға ортақ ұстанымдарының үлгі-өнегелері де, ақыл-ой шарықтауының жалпыға ортақ өре-деңгейі де осы қалалар мен кенттерде тоғысып, қалалар мен кенттерде өсіп-өніп, өркен жайған.

1. Репина Л.П., Зверева В.В., Парамонова М.Ю. История историчес¬ко-го знания. М., 2004. – 266 с.
2. Қозыбаев М.Қ. Тарих зердесі. Алматы: Ғылым. 2 томдық. 1998.
3. Абиль Е., Әлібек Т., Күзембайұлы А. Некоторые вопросы методоло-гии и теории истории Казахстана. Қостанай 2009.
4. Қазақстан тарихы бойынша қытай деректемелері. Бес томдық. Алматы: «Дайк-Пресс», 2005 История Казахстана в персидских источниках. В пяти томах. Алматы: «Дайк-Пресс»,2005.
5. Аманжолов С.А. Вопросы диалектологиии истории казахского языка. Алма–Ата,1959.
6. Айдаров Ғ. Тексты орхонских памятников. Алма–Ата. 1990.
7. Ежелгі дәуір әдебиеті. Жоғарғы оқу орындары филология факультеттері студенттеріне арналған хрестоматиялық оқу құралы. (Құрастырған және өмірбаяндық деректерді жазған А. Қыраубаева) Алматы. Ана тілі 1991.
8. Кляшторный С. Г. Древнетюркские рунические памятники как источник истории по Средней Азии. А.: Наука, 1964.
9. Келімбетов Н. Қазақ әдебиетті бастаулары (Көркемдік дәстүр жалғас¬ты¬ғы). Алматы «Ана тілі», 1998.
10. Малов С.Е. Памятники древнетюркской письменности. Тексты и иссле¬до¬¬вания. М.; Л.: Изд–во АН СССР, 1951.
11. Өмірәлиев Қ. ХҮ–ХІХ ғасырлардағы қазақ поэзиясының тілі. Алматы. «Ғылым», 1976.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 18 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
I. Кіріспе
II. Негізгі бөлім
2.1 Қосөзен, Иран және Египет жерінде тарихи білімнің қалып - тасуы.
2.2 Қытайдағы тарихи сананың ерекшеліктері.
2.3 Үндістандағы тарихи сана
2.4 Ежелгі түркі жұртының тарихи санасы.
III. Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Адамзат пайда болған сәтте-ақ, оның тарихы да дүниеге келеді. Әр елдің, әр халықтың, әр мемлекеттің өткені мен бүгінгісі тарих болып қа - лып - тас - ты. Бірі па - пируста, бірі тасқа қашалып, бірі қағазға жазылса, қай - сы бірі ауыз - ша түрде ұрпақтан-ұрпаққа берілді. Тарих алдымен білімге айна - лды, о - дан бертін келе ғы - лымға айналды міне, осыдан бас - тап оның зерттеу объ - ектісі пай - да болды. Жазу өнері шыққан кезден бастап қоғам - дағы кей - бір зиялы адам - дар өз замандастары, өмір сүрген ортасы, әмір - шілер мен кей - бір белгілі адамдар жөнінде жазбаша деректер қалдырды
Адамзаттың үздіксіз даму тарихы мен оның өзіне ғана тән өскелең өркениет өрімдерінің өркен жаю тарихындағы алып бетбұрыстардың көшбасында тұрған ұлы құбылыстардың бірінен саналатын құндылықтар қатарына жататын сәулет өнерінің биік шыңы - кент - қала құрылысы болса керек. Қауымдық қажеттіліктің баршаға ортақ ұстанымдарының үлгі-өнегелері де, ақыл-ой шарықтауының жалпыға ортақ өре-деңгейі де осы қалалар мен кенттерде тоғысып, қалалар мен кенттерде өсіп-өніп, өркен жайған. Табиғат пен жаратылыс тылсымдарының жанды-жансыз бейне-болмыстарын алуан болжамдар тоғысымен түйіндеу әдісі де, рухани құндылықтардың синтездік құрылымын - салт-сана, наным-сенім, әдет-ғұрып, тіл мен діл заңдылықтарымен зерделеу құпиясы да, ортақ болжам мен оңаша ойдың құнарлы құндылықтарын түйсік елегінен өткізіп, оларды бүкіл адамзатқа тән талассыз танымға айналдырудың тылсым-сыры да осы қалалық тұрмыс, қалалық қарым - қатынастар деңгейімен тікелей сабақтасып жатқан әлем. Сондықтан да болар, адамзаттың жетілген санасымен түйдей құрдас Тарих ғылымының, баяғзы заманалардан бермен қарайғы қай дәуірді алсаңыз да, танымның таусылмас Тайқазаны үздіксіз қайнап жататын қала көшелері мен тіршіліктің тас бұлақтары бір арнада үздіксіз тоғысып жататын қала алаңдарының тыныс-тішілігіне үнемі құлақ түре беретіні..., ал, тарихшылардың қала атаулы құрылымның қабырғасы қалың уақыт-дуалдарының іші-сыртына үнемі үңіле беретіні...
Өкінішке орай, тарихтағы алғашқы қаланың аты-жөні де, оның бой көтерген мекен-жайы да, тарих ғылымы үшін күні бүгінге дейін шешуі күрделі жұмбақ күйінде қалып келеді

2.1 Қосөзен, Иран және Египет жерінде тарихи білімнің қалып - тасуы
Б.з.д. 539 жылы парсылар Месопатамияны жаулап алған соң, бір - - қатар вави - лон жазбалары пайда болды. Оларда Кир патшасының мем - лекет тұ - рғын - дарын Вавилон патшасы Нобонидтың езгісінен құт - қа - рып алғаны жөнінде ай - тыл - ды. Вавилон хроникасында Кир қала тұр - ғын - дарына бейбіт - шілікті сыйға тар - тып, храмдар мен Вавилон халқын өз қамқорлығы - на алғандығын айтады. Мазмұны жағынан осы жазбаға ұқсас, вавилон абыз - дары құрастырған Цил - ин - др Кира атты жазба бар. Бірақ, көрсетіл - ген жазбалар патшаның тап - сыры - сы бойынша үгіт - насихаттық сипатта вави - - лондық абыздардың қолымен жа - зыл - ғандықтан, сыни көзқарасты та - лап етеді.
Қазіргі кезеңде бізге белгілі 200 - ге жақын ежелгі парсы жазбалары - ның ішінен, тек біреуі ғана тарихи дерек ретінде сипатталады. Ол шама - мен б.з.д. 519 ж. ежелгі парсы, элам, аккад тілдерінде құрастырылған, І Дарий патшаның әйгілі Бехистун жазбасы. ХХ ғасырдың 30 - 40 - ыншы жылда - рын - да ағылшын ғалымы Г. К. Роулинсон дешифровкасын жа - са - ған. Биіктігі 105 метр шатқал - дағы жазудың ені 22, ал енді биіктігі 7 метр. Тасқа қашалып сынылап жазылған мәтін Даридің Ахурамазда құ - дайының алдында тұрған барельефінен басталады. Жазудың төрт баға - на - сы үш тіл - де, ал бесіншісі тек көне парсы тілінде жазылған. Соңғы ба - ға - насы шамасы кейінгі кезде қосыл - ған болуы керек.
Дерек тілдерге аударылып, Ахеменид державасының барлық өлке - леріне жіберілген болатын. Оған дәлел ретінде, ХХ ғасырдың басын - да Еги - петтің оң - түс - тігінде жатқан Элефантин аралында жүргізілген архео - логиялық қазбалар нәти - жесінде, осы жазбаның арамей тіліндегі нұсқасы бар папирустар табыл - ды. 1899 жылы Вавилон қаласындағы патша сарайының ескі орнында тасқа жазыл - ған аккадтық нұсқасы табылды.
Тарихи деректе б.з.д. 522 - 521 жылдары Парсы патшасы бірінші Дарийдың өзі жаулап алған елдердегі көтерілістер мен бүліктерді аяусыз басқандығы жө - нінде айтылады. Дерек үш бөлімнен тұрады. Кі - ріспе бөлімінде Дарийдің жеке басына бай - лан - ысты мол мәліметтер бар. Одан әрі парсылар жүргізген шайқастар, олардың дәлме дәл орыны, уа - қыты, қолға түскен тұтқынның саны көрсе - тілді. Соған қарағанда, әрбір шайқастан кейін оның есебі жазылып отыр - ған. Жазбаның тарихи бөлімі Мысырға қарсы бол - ған Камбиз жорығы жө - нін - де мәліметтерден бас - талып, 521 жылы Дарий - дың көтерілген вавилон - дық - - тар - - дың көсемі Арах - ты жеңуімен аяқталады.
Бұл деректе сол заманда қазақ даласын мекендеген тайпалар жөнінде де деректер бар. Сақ көсемін тұтқынға алумен байланысты оқиғаларға ар - налған V бағанасының 20 - 30 - жолында былай делінген: Дарий пат - ша былай дей - ді: содан кейін мен әскеріммен Сақтарға аттандым. Шошақ бөрік киетін сақтар шайқасқа шықты. Мен теңізге жет - тім де, бүкіл әскеріммен арғы бетке өттім. Сөйтіп мен сақтардың бір бөлігін ой - сы - ра - та талқандадым да, екінші бөлігін тұтқынға алдым... Скунха де - ген кө - семін қолға түсіріп, маған әкелді. Сол жерде мен өз дегеніммен екі - нші біреуін (олардың) көсемі қылып таға - йын - дадым. Бұдан кейін ел ма - ған қарады.
Бұл мәтін шошақ бөрік киетін тиграхауда - сақтар туралы ақпарат бе - ре - тін, сақталып қалған бірден - бір жазбаша құжат. Онда тиграхауда - сақ - тары - ның жері басталатын бір үлкен өзеннің бар екендігі де ай - ты - лады. Сақтар мен мас - - сагеттер еліне Ахеменид патшалары Дарий мен II Кирдің жорықтары та - рихи анықталған фактілер қатарына жа - тады.
Бехустин жазбалары сыни көзқарасты талап етеді. Мақтаншақ пат - ша - ның өзі - нің әскери өнерін мадақтап жазған құжат сол кездегі тарихи шындықты аш - пайтындығы белгілі.
Зороастризмнің киелі "Авеста" кітабы алғашқы тарихи шығармалар - дың бірі. Ахурамазда Құдайына арналған "Авеста" жырларының авторы Зара - туш - тра ("Кәрі түйеші" деген мағына береді). Ол Каспий теңізінің шығыс - солтүс - ті - гін қоныстаған арий тайпасының Спитама руынан шық - қан тарихи тұлға. Зерт - теушлердің айтуына қарағанда біздің эрамызға дейін IX ғасырда өмір сүрген. Табиғи дарынының арқасында отыз жа - сын - да жаңа дінді ойлап та - ба - ды. Қазақ - стан, Орталық Азия, Иран, Әзір - байжан, Aуғанстан жерінде тарал - ған Зара - туштра ілімінің қасиетті жаз - балар жинағы біздің заманымызға дейін III ғасыр - ын - да хатқа түскен 21 кітаптан тұрады.
Басында Айға, Күнге, отқа, суғатабынатын арийлер оның діни уағыз - да - рын қабылдай қоймады. Әсіресе турлар қатты қарсылық көрсет - кен. Заратуш - тра басқа жақтарға қонысаударып, өз ілімін көрші елдерге тара - та - ды. Осылай - ша зороастризм діні дүниеге келді.
Деректің қазақ жерін мекендеген ру - тайпалардың тарихын, мәдение - тін - та - нып білуде маңызызор. Онда көшпелі тайпалар "турлар" деген жиын - - - тық атау - мен беріледі. Сонымен қатар"Авестада" "сайримдер", "дахтар" деген тай - па - лартуралы да айтылады.
Tурлар мен арийлер арасындағы шым - шытырық оқиғалар Әмудария мен Сырдария, Каспиймен Арал, Еділмен Кама өңірлерінде өрбиді. Көшпелі тай - палар доңғалақты арбаларды пайдаланған. Олардың қару - ла - ры - садақпен жебе, найза, айбалта, кәсібі - малөсіру (өгіз, жылқы және түйе), тамағы - ет - пен сүт, Құ - дайға құрбандыққа шалуға жылқы, сиыр, қойәкелетіндігі баян - дал - ған. Авестадағы құнды деректер археологиялық материалдармен де расталып отыр.
Авестада адамзат тарихы 1200 жылға созылатындығы айтылады. Ал - ғаш - - қы 3000 жылын алтын ғасыр деп атады. Осы кезде әлем суықты да, ыс - тық - та да, өлім мен дертті, кәрілік дегендерді білмеген. Малдың көптігінен жер - дің беті көрінбеген. Бұл әлемді жаратушы - Ахурамазда билігі кезеңі еді. Со - дан алтын ғасыр белесі біткен соң, Ариман аштық, дерт пен өлімді өмір - ге әкелді. Бірақ, әлемге Зороастра пайғамбар руынан шыққан құтқарушы ке - ліп, жақсылық жа - мандықты жеңіп, әлемде шынайы патшалық жайғасады.
Ветхи - завет (Көне шарт) кітабының адамзат мәдениеті та - ри - хында ор - ны жоғары. Мұнда алғашқы рет қоғамдық мораль мен мем - ле - кет - тік инсти - ту - т - тың эволюциясы баяндалған. Шамасы, автор сол кездегі Иран басқыншы - ла - рының әрекеттерін өз көзімен көрген болуы керек. Өйткені, кітаптың мәтін - інде бізге осыған дейінгі белгілі Дарий пат - ша - ның Вавилонды жаулау саясаты көрініс тапқан. Біздің эрамыздың ал - ғашқы ғасырында өмір сүрген нәсілі еврей, кітап - тың авторы Дарийды да, оның баласы Кирды да құдайдың жіберген адамы ретінде көрсетеді.

2.2 Қытайдағы тарихи сананың ерекшеліктері
Тарихы бай ел - Қытай елі. Әсіресе, жаңа дәуірде Қытай елі дүниежүзі тарихшыларын қызықтырды. Синология деп аталатын ғылым пайда болды. Қытай өз тари - - хын тасқа басып, сү - йекке өрнектеп, қағазға жазып қалдырған ел. Біздің эрамызға дейінгі ХІІІ - ІХ ғасырларда Шаң - Ин қоғамында сүйекке жазу дәстүрі пайда болды.
Келесі қадам деп батыс Чжоу қола ыдыстарындағы инскрип - ция - лар - ды (б.з.д. ХІІХІ - VІІІ ғғ.) есептеуге болады. Оларда Чжоу билеуші үйі ие - сінің іс - те - - рі - не ерекше назар аударылған. Мұнда чжоулықтардың про - то - тарихи ой - лау деп атауға болатын, уақыт пен ұрпақ арасында байланысты ұғынуы анық көрінеді.
Қолда бар жазбаша шығармалардың ең көнесі Шан шу (Өткен туралы жазбалар) және Шицзин (Әндер мен әнұрандар кітабы), олардың ең ежел - гілері б.з.д. VІІІ ғасырға, мүмкін одан да ертерек мерзіммен белгіленеді.
Тарихты ұғынып зерттеуді Кун - Цзының есімімен байланыстыру ке - рек, ол Батыста латын тіліне бейімделген Конфуций (б.з.д. 551 - 479 жж.) деген ат - пен бел - гілі болды. Ол ұлы ойшыл, мемлекет қайраткері, ұстаз, этиканың біл - гірі, Қытайда және кейбір көрші елдерде бүгінгі күнге дейін жеткен фило - со - фия - лық ағым - ның негізін қалаушы. Ұстаздың өзі немесе оның шәкірттері жазған Чунь - цю (Көктемдер және күз - дер) хрони - касындағы және Лунь юй (Әңгі - мелесулер және тол - ғам - дар) филосо - фия - - лық трактатындағы мәлі - мет - тер Кон - фуций еңбегінің нә - ти - жесі болып табылады. Оның идеялары мен көз - қарас - тарының әсерімен жа - зылған шығар - малар Цзо чжуани (Цзо Цю - мин мырза - ның хро - ни - ка - сы), Мэн - цзы (Мэн Кэ ұстаздың трактаты; шама - мен бз.д. 372 - 289 жж.), Сюн - цзы (Сюнь Куан ұстаздың трактаты; б.з.д. 325 - 238 жж.) жә - не т.б.
Конфуцийдың концепциясын дамытқан Мэн - цзы Қоғамды адам - гер - - - шілік негізінде басқаруды жақтады, халық - мемлекеттің негізі деп есеп - теп, билеу - шіден жоғары қойды және өзінің Тарихи айналым де - ген тео - рия - сын жасады. Ол бойынша әр 500 жыл сайын елде тәртіп ор - на - татын на - ғыз билеуші пайда бо - лады. Конфуцийдің Қытайды қы - тай - лық - тардың өздерінің зерттеуіне қосқан ең зор үлесі білімді ортада өз елі - не және оның тарихына терең қыз - ы - ғу - - шылық пен құрмет сезімін туғызуы болды.
Передаю, а не создаю, доверяя древним и любя их деген сөздерді әр бі - лім - ді қытайлық жатқа білді. Кунцзының арқасында қытайлықтар әлем - - дегі ең та - рихы бай ұлтқа айналды.
Қытай тарихнамасының қалыптасуында атақты, бәрімізгі белгілі қы - тай - - дың тарихшысы Сыма Цяньнің (шамамен б.з.д. 145 - 86 жж.) орны ере - к - - ше. Ол Ши цзи (Тарихшының жазбалары) атты әйгілі тарихи шы - - - ғар - маның ав - торы. Бұл кітап тек қана Қытай қоғамы жөнінде ғана де - рек беріп қоймай, со - нымен қатар, көршілес корей, монғол, түркі тай - па - лары ту - ралы да мағлұмат бе - реді. Шығарма 5 үлкен тараудан тұрды: негізгі жазбалар, хроно - ло - гия - лы - қ кестелер, трактаттар, мұ - ра - герлік үйлер және биография - лар. Тараулардың кейбірі мысалы Трактат - тар сегіз бөлімнен, кейбірі мы - са - лы, Биографиялар алпыс то - ғыз бөлім - нен тұрды. Негізгі жазбалар атты та - рауда аңызға айналған им - пе - ра - тор Хуан - диден (б.з.д. 2697 - 2598 жж.) бас - тап ханьдық импе - ра - тор У - диге (б.з.д. 140 - 87 жж.) дейінгі жеке билеу - ші - лер - дің хроникасы бо - лып табыла - ды; Хронологиялық жазбаларды Сыма Цянь жаңадан енгізген және онда Чж - оу кезеңіндегі билеушілер мен оқиғалар су - рет - - телді; Трак - таттар - салт - дәс - түр, музыка, күнтізбе, астрономия, құр - бан - дыққа шалу, экономика және басқа тақырыптарға жазылған шағын моно - гра - фия - лар; Мұрагерлік үйлер деген тарауда У, Ци, Лу, Янь сияқ - ты жеке пат - ша - лық - тардың тари - хы зерттелген; соңғы тарау тек адам - дар - дың био - гра - фия - ла - ры - - нан ғана емес, көрші халықтар мен елдер - дің тари - хы - на арналған бөлім - дер - ден құралды.
Чжэн ши деп аталатын жанр, яғни қандай да бір әулеттің билігі кезін - де бол - - ған оқиғалар жазылған ресми тарих (әулет тарихы) жанры пай - - да болды. Мұн - дай жанрдағы шығармалар монархтың бұйрығымен жазыл - ды. Осы жанр - да жазылған алғашқы еңбекті атақты ежелгі Қытай тарих - шы - сы Бан Гу (32 - 92 жж.) жазды. Оның еңбегі Хань шу (Хань әуле - тінің тарихы) деп аталды. Чж - эн - ши жанрында жазылған соңғы шығарма Мин ши (Мин әулетінің та - ри - хы) ХVІІІ ғасырда Цин маньчжур әулеті кезінде (1644 - 1911 жж.) құрас - ты - рылды. Эрши сы ши (Жиырма төрт әулет тарихы) деген атаумен та - ны - л - ған бұл жинақ толығымен шетел тіл - деріне аударылған жоқ. Әулет та - рих - тары екі не - гізгі тараудан - Негізгі жазбалар мен Биографиялардан құ - ралды.
Ресми тарихтардан басқа, алғашқы хроника Го юй (Мемлекеттер туралы хабарламалар) атты шығарманы атауға болады. Бұл еңбекте б.з.д. Х - V ғғ. оқиғалар сол кездегі сегіз патшалық: Чжоу, Лу, Ци, Цзинь, Чжэн, Чу, У және Юэ жөнінде материал берілген. Дәстүр бойынша бұл шығар - ма - ның авторы деп Цзо Цюмин аталады.
Ежелгі Қытай философиясының гүлденуіне байланысты тарихи мә - селе - лер - ге көп көңіл бөлінген трактаттар пайда болды. Мысалы, Мо - цзы (Мо Ди ұстаздың трактаты), Шан - цзюнь шу (Шан облысы билеуші - сі - нің кітабы), Хань Фэй - цзы (Хань Фэй ұстаздың трак - та - ты), әскери еңбектер Сун - цзы бин - фа (Сунь У ұстаздың әскери тура - лы трактаты), Сунь Бинь бин - фа (Сунь Биньнің әскери өнер туралы трактаты) және басқалар.
Б.з.д. 213 жылы Қытайдың мәдени мұрасына үлкен зиян келтірілді. Б.з.д. 221 жылы елді біріктірген, император Цинь Ши - хуандидің бұй - ры - ғы бо - йын - ша көп - теген тарихи еңбектер өртелді. Өртелінген еңбектердің ара - сында жеке кі - тап - - ханаларда сақталынған Шан шу және Ши цзин шы - ғар - малары бол - ды. Сондықтан билікке Хань әулеті (б.з.д. 206 ж. - б.з. 220 ж.) келген кезде ғалым - дар жоғалған мәтіндерді қалпына келтіру үшін үл - кен жұмыс тындырды.
Жоғарыда есімі аталған Бан Гу, тарихшы, музыкатанушы және кал - ли - граф Цай Юн (132 - 192 жж.) және басқа мамандар 62 жыл мен 225 жыл ара - лы - ғын - да үзіл - іс - термен жұмыс жасай отырып, Дун - гуань Хань цзи (Дун - гуань сарайында құрастырылған Хань әулет туралы жазба - лар) атты шы - ғар - ма - ны жазды. Философ Ван Чун (27 - 97 жж.) Конфу - ций идеяларына қарсы шық - ты. Оның сақталынған жалғыз еңбегі Лунь хэн (Критические рассуж - де - - ния) деп ата - лды.
Қытай тарихшылары сондай - ақ, сөздіктер құрастырды. Шамамен б.з.д. ІІІ ғасырда алғашқы цыдянь (сөздер мен сөз тіркестерінің сөз - дігі) - Эр я (кан - ондық кітаптарға арналған синонимдер мен глос - стар сөз - дігі) жасалды. ІХ ғасырда ол Шисань цзин (Он үш канондық кітап) конфуциандық канонына кіргізілді. Кейінірек диалектизмдердің алғашқы сөздігі Фань янь (Түр - лі аймақ - тарда қолданылатын сөздер) пайда болды. Оның авторы Ян Сюн (б.з.д. 53 ж. - б.з. 18 ж.) бұл еңбекті 27 жыл жазды. Сюй Шэн (шамамен 58 - 147 жж.) 20 жыл бойы жазған Шо - вэнь цзе - цзы (Иероглифтердің түсіндірме сөздігі) сөз - дігі сол дәуірдегі маңы - зы зор шығарма. Хань дәуірі - нің соңында Лю Сидің Шин мин (Атау - лардың түсіндірме сөздігі) атты сөз - дігі құрас - ты - рыл - ды. Сол кезде фаньце деп аталған, белгілердің дыбыс - та - луы жөнінде ақ - пар - ат - ты берудің ерекше әдісі тарала бастады. Аталған еңбек - тер лин - гви - с - ти - калық жағынан құнды, сонымен қатар, қытай деректерімен жұ - мыс жасайтын тарихшылар - ға көп көмектеседі, өйткені онда тарихи ақ - парат жинақталған.

2.3 Үндістандағы тарихи сана
Өзінің тарихына мән бермеген елдің бірі - Үндістан. Мәдниетінің, әсіресе көне мәдениетінің тереңдігіне, ал - уан - дығына қа - ра - май үнді ұлыстарының, Үндістан елін мекендеген көне тайпалардың тарихы жөнінде мәлімет өте аз. Бұл жөнінде біз Инд өзе - нінің аңғарын мекен - де - ген Мохенджено - Даро және Хараппы мәдениеті деп аталатын архео - ло - гия - лық ес - керт - кіштерінен біраз мәлімет аламыз.
Б.з.д. 3 мыңжылдықтың аяғында Үнді тайпалары мәдениеттің жоғар - ғы дең - гейіне жеткен. Қола мен мыстан, тастан жасалған қару - жарақтары, екі - үш қабатты күйдірген кірпіштен салған ғимараттары осы күнге дейін адам - зат - ты таңқалдырады. Нақ осы заманда олар жазуды үйренген. Көне үнді әліп - би - інде 400 - ге жақын пиктографтар мен буын - дық белгілер бар. Мұны өздері ве - ды деп атайды.
Барлық ежелгі шығыс деректерінің ішінен Көне шарт кітабының ор - ны ерек - ше. Себебі оларда мемлекеттік институттар мен жалпы қоғамдық ой - - лар эво - люциясының толық сипаттамасы берілген. Кітап авторы Исайи, Вавилонды жаулап алынуының куәгері болған. Иосиф Флавийдың пікірі бойынша, кітап авторына Цилинд Кира және оған ұқсас вавилон жазба - ла - ры таныс болды. Автор Кирды Яхве құдайының өзіне теңгерген адам ретінде қарастырады.
Греция, Рим, Қытай елдеріне қарағанда Үндістан елінде тарихнама - лық дәстүр орнаған жоқ. Эпикалық шығармашылық, ауызша аңыздар үл - - кен рөл ат - қарды. Ланкада ғана жаңа эра басында буддийстік хро - ни - калар құ - рас - ты - рыл - ған болатын, бірақ олардың авторлары аңыз - дар - дан басқа үнді тарихы жөнін - де ештеңе айта алмады. Санскрит шығарма - ла - ры - - ның ескерт - кіш - терінде тарихи сана - ның жоқтығы көзге түседі. Үнді - стан ежелден келе жатқан ауқымды әде - би - ет пен қасиетті тілін сақтап келді. Ол санскрит деп аталады. Мәтіннің ау - да - р - ы - лымы және инте - пре - та - циясы мәселелері бірінші орында тұрды. Сақталған қолжазбалар кейінгі уақытпен белгіленіп, мәтін - нің тарихи реконструкциясы күрделі мәсе - ле - ге айналады. Санскритология - ның негізгі проблемаларының бірі - түсін - ді - ру болып табылады. Үнді - с - тан - да зерттеудің негізгі объектісі та - рих - - - - тың өзі болмай, мәдениеті болды. Мәдениет - тің өзі деректердің ерек - ше - лік - те - рі - не байланысты, хронологиясыз зерт - теліп келді.

2.4 Ежелгі түркі жұртының тарихи санасы.
1. Бітік жазулары. Біздің заманымыздың ҮІ ғасыры - ның орта шенінің жазба деректерінде алғаш рет кездесетін түркі жұртының тар - ихы ғасырлар тұңғиғына кететіндігі бәрімізге, көшпенділер (номадттар), сақ - скиф тай - па - ла - ры иран тілінің көне бір диалектісінде сөйлепті, (осетин ғалымы А. Абаев) де - ген тұжырымды көптеген ғалымдар қол - дамайды. Осы жолдың авторлары - ның бірі 1992 жылы алғаш рет сақ - тардың кейбір тайпалары көне түркі тілде - рін - де сөйлеуі мүмкін деген пікірді айтқан болатын. Сондықтан, сақ - скиф тай - паларын прототүрік тер - ге жатқызар болсақ түркі әлемінің тарихын біздің за - манымызға дейінгі дәу - ір - ден бастарымыз заңды сияқты. Ал енді олардың орнына саяси арена - ға көтерілген ғұн, қаңғар, үйсін мемлекеттерінің түркі жұртының туын кө - тер - гендігі тарихи ақиқат, көптеген ғалымдар мойындаған. Өз тарихын тас - қа жазып кеткен түркілер осы күні 250 миллионға жеткен.
2. Көне түркі мәдениетінің пайда болуы. Шартты түрде көне түркі өр - - - - - ке - - ние - - тін екі дәуірге бөлуге болады. Біріншісі - ҮІ - ІХ ал, екіншісі - ІХ - ХІІ ғасырлар арасы. Бірінші кезеңде саяси жағынан бір орталыққа бағын - ған им - перия қоластындағы түркілер, рухани жағынан - тәңіріге табынған. Екін - - ші ке - зең - көшпенді түркілер бірнеше ұсақ мемлекеттер құрады, седен - теризация процессін басынан өткізген түркі тайпалары рухани жағынан ислам дініне кіріп, түркілер ислам мәдениетінің озық үлгілерін жасады.
Қай халықтың болмасын рухани мәдениетінің негізінде тіл жатыр. Тіл халық, этнос тұтастығының негізгі белгісі. Тілдің негізінде әдебиет нұсқа - ла - ры жасалады. Тілдің әсері кезкелген этностың әдет - ғұрпының, мінез - құлқы - ның, ішкі дүниесінің, болмысының, қалыптасуына ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.