Тарих ғылымының рационалды және ағарту дәуір

Кіріспе
1. Тарих ғылымының рационалды және ағарту дәуірі
Негізгі бөлім
2. Француз ағартушылығы
3. Неміс ағартушылығы
4. Ағылшын ағартушылары

Қолданылғын дерек көздері

1789 жылы Францияда монархиялық билікке қарсы революциялық қоз¬¬¬¬ға¬лыс басталды. Келесі жылы король өлтіріліп, якобиншілердің тер¬ро-ры басталы. Осыдан кейін Франциядағы шиеленіскен саяси қақ¬тығыс¬тар нә¬тижесінде билік басына Наполеон Бонопарт келді. Франция импе¬рия бо-лып жарияланып, жаулап алушылық соғыстар басталды. Сөйтіп, Евро¬па-ның саяси картасында қаншалықты өзгерістер болғандығы бел¬гілі.
Ағылшын еліндегі өндірістік төңкеріс техниканың, сонымен бірге нақ-тылы ғылымдардың, дамуына кең жол ашты. Сонымен қатар саяси эко¬но-мия (А. Смит), фиолософия ғылымдары өз дамуының сара жолына түсті.
XVIII ғасырда та¬рих ғылымының пәні айқындала бастады. Тарихқа «ағарту ғасыры» аты¬¬мен кірген бұл заманда кешегі провиденциализм бүгінгі «раци¬она¬лизм» идеяларына жол берді.
Жаңа ғана дүниеге келген буржуазия табына жаңа идея, жаңа көз¬қа-рас, жаңа руханият қажет болды. Тарихи прогрестің жетекші күші адам. Яғ¬ни тарих ғылымының негізгі объектісі де адам, оның өткені, бүгіні және келешегі деген ұғым қалыптасты. Бостандық, теңдік – қоғамдық прогресс процесіндегі негізгі құндылықтар. Прогрестің қозғаушы күші білімге не¬гіз-делген ақыл–ой. Сонымен рационализм қоғамда кең өріс алған иде¬я¬лық–интеллектуальді және мәдени қозғалыс.

1. Болингброк Г. Письма об изучении и пользе истории. М., 1978.
2. Вольтер Ф.М. Собрание сочинений. Т. 2. М., 1998
3. Ге́рдер И. Г. Идеи к философии истории человечества.М., 1976.
4. Гиббон Э. История упадка и разрушения Римской империи. М., 1883–1886
5. Кондорсе Ж. Эскиз исторической картины прогресса человеческого разу¬ма. М., 1936.
6. Монтескье Ш.Л. Избранные произведения. М., 1955.
7. Руссо Ж.Ж.Рассуждение о происхождении и основаниях неравенства меж¬¬ду людьми. 2. Об общественном договоре, или Принципы политичес¬ко¬го права // Руссо Ж.–Ж. Трактаты. М., 1969; // Руссо Ж.–Ж. Об общес¬твен¬ном договоре: Трактаты. М., 1998.
8. Тюрго Ж. Рассуждения о всемирной истории. В кн: Избранное филосов¬ские пройзведения. М., 1937.
9. Киссель М. А. Джамбаттиста Вико. М., 1980.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар
Кіріспе
1. Тарих ғылымының рационалды және ағарту дәуірі
Негізгі бөлім
2. Француз ағартушылығы
3. Неміс ағартушылығы
4. Ағылшын ағартушылары

Қолданылғын дерек көздері

1. Тарих ғылымының рационалды және ағарту дәуірі
1789 жылы Францияда монархиялық билікке қарсы революциялық қоз - - - - ға - лыс басталды. Келесі жылы король өлтіріліп, якобиншілердің тер - ро - ры басталы. Осыдан кейін Франциядағы шиеленіскен саяси қақ - тығыс - тар нә - тижесінде билік басына Наполеон Бонопарт келді. Франция импе - рия бо - лып жарияланып, жаулап алушылық соғыстар басталды. Сөйтіп, Евро - па - ның саяси картасында қаншалықты өзгерістер болғандығы бел - гілі.
Ағылшын еліндегі өндірістік төңкеріс техниканың, сонымен бірге нақ - тылы ғылымдардың, дамуына кең жол ашты. Сонымен қатар саяси эко - но - мия (А. Смит), фиолософия ғылымдары өз дамуының сара жолына түсті.
XVIII ғасырда та - рих ғылымының пәні айқындала бастады. Тарихқа ағарту ғасыры аты - - мен кірген бұл заманда кешегі провиденциализм бүгінгі раци - она - лизм идеяларына жол берді.
Жаңа ғана дүниеге келген буржуазия табына жаңа идея, жаңа көз - қа - рас, жаңа руханият қажет болды. Тарихи прогрестің жетекші күші адам. Яғ - ни тарих ғылымының негізгі объектісі де адам, оның өткені, бүгіні және келешегі деген ұғым қалыптасты. Бостандық, теңдік - қоғамдық прогресс процесіндегі негізгі құндылықтар. Прогрестің қозғаушы күші білімге не - гіз - делген ақыл - ой. Сонымен рационализм қоғамда кең өріс алған иде - я - лық - интеллектуальді және мәдени қозғалыс. Ағартушылар концепциясы табиғи құқық және қоғамдық келісім теорияларына негізделген. Олар қоғамдық дамудың мәңгілік заңдылығын ойлап табу мүмкіншілігі бар - лы - ғы - на сенді. Ақыл - ой және адамның табиғи қажет - тілігі қоғамда тұрақты - лық - ты қамтамасыз етеді деп дәлелдеуге тырысты. Ол үшін ел басындағы адам білімге құштар болуы керек. Білімді монарх олардың концепциясын жү - зе - ге асырады деп ойлады (Вольтера и Дидро). Ағартушылық идеяның ота - ны Англия, бірақ оның рухани орта - лы - ғы Франция болды. Энциклопе - дии, или Толкового словаря наук, ис - кус - ств и ремесел Францияда жарық көрді.
Ағартушылар тарих ғылымына қатты қызықты. Өйткені тарих арқы - лы адамзаттың өмірлік тәжрибесін меңгеруге болады. Адамның ақыл - ойы бар - лық халықтарға ортақ. Сондықтан олар (Вольтера, И.Г. Гердера) әлем та - ри - хын жазуға ұмтылыс жасады.
Француз ғалымдары өз шығармаларында тарихи танымның объек - ті - сі адамзат қоғамы екендігін тағы да дәлелдеді. Тарихи заңдылық адам - зат қо - ғамының ілгерілеп дамуы, тарихи дамуға табиғи факторлардың әсе - рі сияқ - ты проблемалар XVIII ғасыр авторларының шығармаларында көрініс тап - ты. Тарих білімнен ғылымға айналды, яғни ол өзінің пәнін тапты.
Сол кездегі тарих ғылымында екі бағыт қалыптасы. Бірінші бағыт та - рих - шы - эрудиттердің еңбектерінен және екінші бағыт тарихшы - фило - со - ф - тардың шығармаларынан тұрды. Эрудиттер қолжазбалардағы мәтін - ді сы - нау әдістерін, археологиялық материалдарды зерттеу тәсіл - дерін жаса - ды.
Тарихи процесске тарихилық тұрғыдан қараған және осы ұстанымның негізін қалаған белгілі итальян тарихшысы ВИКО Джам - бат - тиста (1668 - 1744). Ол тарихи процесс объективті және провиден - циал - ды екендігін дәлел - дейді. Қоғамның даму заңдылығын құдай анық - тайды. Дегенмен де оған та - биғи және ішкі себептер де әсер етеді. Сон - дық - тан қоғамда болып жат - қан құбылы - стар объективті. Адам күнделікті тұрмысында өзінің әрекетін та - биғи және тари - хи заңдылықтар негізінде жүзге асырады. Адамзаттың бірлігі, әлемнің барлық халықтары мен мемлекеттері қоғам дамуының уни - версалды заңдылықтарына бағынады деген приинцип Вико концеп - ция - - сының жаңалығы еді.
Вико қоғамдық айналу (общественного круговорот) теориясы - ның авторы. Кез келген халық өз тарихында үш циклдан тұратын кезеңдерді ба - сынан өткізеді. Бірінші кезеңде(құдайлар ғасыры) билік абыздар қо - лын - да, әлі мемлекеттік нышандар жоқ. Екінші кезеңде (батырлар ғасыры) ақсү - йектер билеген мемлекет пайда болады, мұны ол батырлық дәуірі деп атайды. Ал енді адамзат тарихының соңғы кезеңінде (адам - дар ғасыры) мемлекет бірте бірте демократиялыық сипатқа ие болады. Бұл дәуірді ол ада - ми деп атайды. Сонымен бір цикл аяқталады да адамзат тарихы қайта бас - талады.
Қоғам төменнен жоғарыға қарай бағытымен дамиды. Әрбір цикл ішінде әлеуметтік қайшылықтар шиеленісе келе қоғамның күйзелісіне, дағдарысына әкеліп соғады. Соның нәтижесінде бірінші цикл ыдырап екінші қоғамдық құр - лыс - қа жол береді. Өзінің концепциясын дәлелдеу үшін ол Рим тарихын мысал - ға келтіреді. Оның алғашқы дәуірінде қоғамды үрей биледі. Мемлекеттік ап - парат жоқ. Билік құдайдың қолын - да, оның жер бетіндегі абыздарының ырқында. Әулет бысшылары және әу - лет мүшелері мен қызметшілері ара - сын - дағы қарама - қайшы - лық мем - лекет белгілерін дүниеге әкелді. Келесі циклда Әулет бас - шы - лары Фео - дал - дарға айналады да екінші топ қарапайым халыққа айна - ла - ды. Осы - лай - ша ертедегі Римде патрицилер мен плебейлер пайда болды. Мемлекет арис - - тократиялық сипатқа ие болды. Мемлекет басқару күшке сүйенді. Фео - далдар өзін құдайдай немесе жарты құдайдай сезінді. Екі топ ара - сын - дағы қарама - қайшылық қарулы қақтығыстарға апарып соғып отырды. Мұндай жағыдайда күрескерлер өз арасынан батырлар туғыз - ды.
Циклдың ең жоғары деңгейі - адамдар ғасыры. Феодалдармен шаруа - - лар - дың күресі нәтижесінде мемлекеттің демократиялық түрі пайда бола - ды. Патшалық билік шектеледі, азаматтық және саяси теңдік орнайды. Қоғамдық құрылыс гуманистік құндылықтарға негізделеді, рационалдық құқық кең етек алады. Қоғамның алдыңғы екі деңгейінде болмаған қол - өнер. Ғылым, философия және өнер пайда болады. Мемлекет аралық шек - ара - лар жойылады, халықтар арасындағы қарым - қатынас күшейеді, олар - дың бірлігі артады, соның ар - қасында сауда - саттық, товар алмасу алдыңғы орынға шығады. Бірақ демократиялық бостандықпен теңдік анархияға, бірте-бірте қоғамның дағдарысына әкеліп соғады. Сөйтіп қоғам бұрынғы таз қалпына қайта түседі дейді Вико. Виконың тарихшы ретінде ғылым - ға қосқан үлесі, тарихилық прициптің негізін қалауы. Тарихи деректердің объктивтілігіне үлкен көңіл бөлді. Тіл, аңыз, заң, жерлеу және үйлену әдет - ғұрыптарын ма - ңыз - ды тарихи дерек деп есептеді.
Оның еңбектері қоғамда пікірталас тудыр - ды. Оның идеяларын сы - нау - - шылар да қостаушылар да көп болды. Бірақ бұл еңбек оның атын әлемге паш етті. Осы кітаптың негізгі идеясын одан әрі дамытқан тағы да екі кітап жазды. Өмірінің соңында (1728) ғұмырнама - лық еңбегін жария - лады. 1735 жылы ол ресми түрде Неаполи - тан королдігі - нің тарих - намашы қыз - метіне тағайындалды.

2. Француз ағартушылығы
Француз ағартушылығы. Француздар өз тарихының орта ғасы - ры - мен айна - лыса бастады. Францияның әлеуметтік - саяси мекемелері мен фран - цуз хал - қы - ның шығу тегі проблемасы тарихшыларды екі ойға бөлді.
Граф А. де Буленвилье және аббатом Ж.Б. Дюбо (XVIII ғасырдың 30 - жылдары) арасындағы пікірталасқа Францияның бүкіл зиялы қауымы қа - ты - насты. Елдің аристокртия қауымының өкілі Булевилье фран - цуз қоғамы және фран - цуз халқы елді галлдардың жаулап алуы нә - тижесінде пайда болғандығы жөнін - дегі тезисті ұсынды. Оның пікірінше жаулап алушы галл - дар дворян сос - ловиесін құрады, ал жаулап алынған жергілікті халық қа - зіргі үшінші сословие - нің негізі қалады. Король алдыңғы уақытта арис - тократтар қатарынан сайланды. Ал енді Ж.Б. Дюбо болса Француз мемлекетінің тарихын романдық тео - рия тұр - ғы - сы - нан қарастырды. Француз халқы Галлияның жергілікті тұр - ғындары мен сы - рт - тан келген франк тайпаларының қосылуынан пайда болды. Кейін дворян - дар билікті узурпация жасады дейді. Бұл теориялар эко - но - ми - калық салада және қоғамдық - саяси өмірдегі дворян - дар мен үшінші сословиенің күресінің көрінісі еді. Ағартушылар франк жаулауын мо - йын - дағанмен Буленвильенің сословиелік артық - шылық пі - кір - леріне қар - сы шықты.
Француз философы және тарихшысы Шарль Луи Монтескье (толық аты - жөні Шарль - Луи́ де Секонда́, барон Ля Брэд и де Монтескьё (1689 - 1755) 1748 жылы жазған Заңдар рухы трактатында адамдардың өміріне әсер ететін ішкі заңдылықтарды түсіндіруге тырысты. Ол ауқатты про - вин - ция дворянының отбасында дүниеге келген. Саяси көзқарасы жа - ғынан конс - - ти - ту - цияға негізделген монархияны жақтаған. Бірақ биліктің тармақ - та - ры арасындағы тепе-теңдік азаматтардың жеке басының бос - тандығын қор - - - ғауға мүмкіндік береді деп ойлаған. Әлемді мекендеген әр - бір халық - тың тағдыры жөнінде салыстыру әдісін пай - дала - на отырып өзін - ше пікір айтқан. Тарихи заңдылықтарды необходимые от - ноше - ния, вытекающие из природы вещейдеп түсіндіреді. Әр ха - лық - тың даму заңдылығы өздері мекендеп жатқан географиялық орта - ның жағ - да - йы - на байланысты дейді ол. От различия в потребностях, по - рож - даемых различием климатов, про - ис - ходит различие в образе жизни, а от различия в образе жизни - раз - личие законов деп қоры - тын - ды - лай - ды. Негізгі шығармалары: Персид - ские письма, Энци - кло - педия, или Тол - - ковый словарь наук, искусств и ре - - - - - - - - - мё - сел, О духе законов.
Франсуа Мариаруэ Вольтер (1694 - 1778) - француз жазушысы, фи - ло - - со - фы, тарихшысы, француз ағартушылары арасындағы көшбас - шы - ла - ры - - ның бірі. Феодалдық қатынастарды, деспотияны, дінді қатты сынады. Жо - ға - - ры - дан реформа жасау арқылы қоғамда өзгерістерге жетпекші болды. Әлеу - меттік жамандық білімсіздіктен деп есептеген. Оның па - йым - дауынша, теңдік, еркіндік жаратылыстан берілген құқықтар. Бар - лық азаматтар заң алдында тең. Кез келген еркіндіктің бастауы - ар-ұждан мен сөз еркіндігі.
Католицизмге Вольтер қарсы болғанымен, жал - - - пы дінге қарсы болған жоқ. Көп - шілік халықты қолда ұстау үшін дін өте қажет деп есептеді. Ол үшін маңыз - ды мәселелер: табиғи құқық, еркін - дік, теңдік. Жеке тұлғаның еркіндігі қоғамда алға - шқы орында болуы шарт, ал жалпы қоғам еркіндігіне ол мән бермеді. Жеке адам еркіндігінің негізі - сөз еркіндігі, онымен бірге баспасөз еркінд - ігі. Като - лик шіркеуініңқатаң тәртібіне адамның жекебас еркіндігін қарсы қойды. Оның пікірінше, нағыз еркіндік адамдар бір - бірінен тәуелсіз болған жағдайда болады. Яғни,ав - то - - - ном - ды субъектілерге айналуы шарт болады. Сонда тәуелділік басқа си - паталады, адам тек қана заңға тәуелді болмақ.
Ол еркіндік пен теңдікті бір - біріне қарсы қоймады, қайта ер - кін - дік тең - дікті толықтырып, күшейтеді. Мүлік теңсіздігі табиғи. Мүлік адам - ның қо - ғам - дағы ор - нын анықтайды. Қоғамдық мәселелерді ше - - шу - де тек мү - лік ие - лері ғана қатына - суға құқылы. Сословиелік артық - шы - лық - тарды жә - не шіркеу сот - ын жою - ды ұсын - ды. Аристократияны бюрокра - тия - мен ауыс - тыру қажеттілігін дә - лел - дей - ді.
Ал реформаларды жүргізуді білімге негізделген мемлекеттік билікке жүк - теді. Мемлекет басында білімді, абсолюттік билігі бар монарх оты - руы тиіс. Ол тек білімді, ақылды ғана емес, сонымен қатар қайырымды болуы ке - рек дейді ол. Мем - лекет - алғашында республика түрінде пайда болған от - басылар бірлес - тігі. Оның пайда болуы табиғи дамудың нә - ти - жесі. Респу - бли - калық құрылыс ад - ам - дардың табиғи жағдайына сәй - кес ке - ле - ді. Мұндай жағдайда көпшілік өзінің мүддесін билікке жеткізе алады. Ал оны монарх немесе көпшілік сайлап қойған адамдар тобы іске асы - рады.
Автор концепциясы мына төмендегі еңбектерде көрініс тапқан. Век Людо - вика XIV, История Карла XII, История России в царс - тво - ва - - ние Петра Великого, Опыт о нравах и духе народов и о главных ис - то - ри - ческих событиях (1756), История в ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.