Биологиялық жүйелердің экологиялық негіздері

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 6 бет
Таңдаулыға:

Биологиялық жүйелердің экологиялық негіздері.

Биосферадағы негізгі биологиялық қасиеттердің бірі-кеңістік тұрғысының біркелкі болмауы. Биосфераның кеңістік бойынша жетілуі өте ұзақ және күрделі биогехимиялық үндестіктердің нәтижесі. Биосферадағы неше түрлі жіктелудің көрінісі-экожүйелер, биогеценоздар және табиғи жасанды ландшафтар.

Экожүйе система ішіндегі бірлестіктің көп түрлілігі мен зат айналымын түзейтін энергия ағымы мен қамтамассыз ететін берілген биотапта

Экожүйе система ішіндегі бірлестіктің көп түрлілігі мен зат айналымын түзейтін энергия ағымы мен қамтамассыз ететін берілген биотаптағы барлық организмдерді бірлестікті белгілеу үшін пайдаланады.

Экожүйелердің биологиялық қасиеттерінің бірі-олардың әртүрлі деңгейде болуы. Ең жоғары деңгейі-биосфера, ноосфера, қарапайым экожүйелер биосфераның ғылыми тұрғысынан біркелкі болып келеді. Ондағы өсімдіктер мен жануарлар бірлестіктері, олардың физикалық, химиялық, биологиялық жағдайлары, тұрақты зат алмасуы бір тұтас жүйе ішінде қызмет етеді.

Экожүйенің эволюциялық даму кезінде биологиялық түрлері мен әр түрлі копуляциялардың айналаны қоршаған ортаға және бір-біріне бейімделу негізінде құралған. Дегенмен копуляциядағы және биосферадағы өзін-өзі басқаруы шексіз емес.

Егер айналаны қоршаған ортадан ( топырақ, ауа, климат) өзгерістер, ағзалар бейімделген тұрақты шамадан аса, онда экожүйедегі үйлесімділік бүтіндей бұзылады. Ландшафта, әсіресе табиғи жағдайдың ( орман, тоғай, өзен арасынан ауысуы) күрт өзгеруімен немесе адамның шаруашылық кезіндегі теріс әрекеті-топырақтың қолданымы негізінде бүкіл экожүйенің бұзылуынан, ауыр қиыншылыққа ұшырайды.

Айналаны қоршаған орта мен тірі ағзалардың бір-бірімен жалғасуы қалай туады. Клетка / ағза / популяция бір түрге енетін ағзалар жиынтығы ценоз, бір жерде өмір сүретін көптеген ағзалардың және экожүйелердің түрінде.

Биосфераның-кіші структураларының шамасы биоценоз, не экологиялық жүйе деп аталады. Геожүйе-материялдық жүйе ретінде бірін-бірі толықтырып немесе кеңістікпен уақытқа байланысты тығыз қарым-қатынаста өсіп-даму үстінде биосфера компоненттерінің жиынтығы. Яғни геожүйе мен экожүйе, биогеценоз бір-біріне тең ұғымдар. Бірақ геожүйелер экожүйелерге, биогеоценоздарға қарағанда өндірістік теориялар комплексінің таралу аймағын қамтиды.

Фитоценоздар-бұл өсімдіктер бірлестігі. Ол күннің энергиясын пайдаланып, көмірқышқыл газымен, судан және минералдық заттардан, органикалық жүйе алатын биологиялық құбылыс.

Зооценоздар-неше түрлі жануарлар бірлестігі. Оған бір жерде мекендейтін, жануарлардың, құстардың, балықтардың, басқадай омыртқалылардың, насекомдардың, молюскалардың түрлері жатады.

Биологиялық негіздерді классикалық экология зерттейді. Экологияда биологиялық жүйелердің төмендегідей негізгі ұйымдасу деңгейлерін бөліп көрсетуге болады.

Молюскалық (гендік)

Ұлпалық, популяциялық,

Жасушалық, биоценоздық,

Мүшелік, биогеценоздық,

Ағзалық, биосфералық.

Әрбір деңгейде қоршаған ортамен өзара әсерлесу нәтижесінде өзіне тән ерекшеліктермен алмасу есебінен өзіне тән ерекшеліктермен сипатталатын (компоненттер) жүйелер түзіледі. Жүйе дегеніміз-өзара әрекеттесетін компоненттер. Жүйелердің 3 түрі бар:

Оқшауланған( көршілес жүйемен зат алмаспайды) .
Жабық ( энергия алмасады) .
Ашық ( энергия және зат алмасады. ) .

Барлық биологиялық жүйелер ашық жүйелер. Олар сыртқы ортамен ақпарат, энергия, зат алмасып отырады. Молекулалық деңгейде биологиялық жүйелерде биологиялық белсенді ірі молекулалар-ақуыз, нуклейн қышқылдары, көмірсулардың қызметі түрінде көрінеді. Осы деңгейдің тірі материяға тән қасиеті, сәулелі энергияның, органикалық заттардың химиялық көмегімен тасымалдануы байқалады.

Жасушалық-ұйымдасуына байланысты ағзалар бір және көп жасушалы болып бөлінеді.

Ұлпалық-деңгейде құрылымы мен атқаратын қызметі ұқсас жасушалардың жиынтығы.

Мүшелік деңгейде-ұлпалардың бірнеше түрлері өзара байланыса отырып, белгілі бір мүшені құрайды.

Ағзалық деңгейде-бірқатар мүшелердің өзара әсері жеке ағзаның біртұтас жүйесінің түзілуіне әнеледі.

Биогеценоз (экожүйелік) түрлі құрамы бойынша әр түрлі ағзалардың мекен ету ортасымен өзара байланысты біріктіретін тірі материяның ұйымдасуының жоғарғы деңгейі.

Биоценоздық деңгейде-бірге тіршілік ететін және бір-бірімен байланысқан түрлердің комплексі.

Биосфералық ғаламшар шекарасындағы барлық тіршілік белгілерін қамтитын анағұрлым жоғарғы сатыдағы табиғи жүйелердің қалыптасқан деңгейі. Биологиялық жүйені зерттеу қандай деңгейде жүргізілуіне қарай классикалық экологияның төмендегі бөлімдерін көрсетеді:

Ағзалар экологиясы-ағзаның ортаға бейімделушілігін зерттейді.

Популяциялық экология-популяциялардың тіршілік ету заңдылықтарын зерттейді.

Бірлестіктер экологиясы-олардың құрылысын, зат алмасуын зерттейді.

Биосфера туралы ілім. Тірі ағзалардың және осы ағзалармен үздіксіз алмасуда болатын планетаның барлық затының және оның қызметінің жиынтығынан тұратын жердің қабықшасы.

Экологиялық факторлардың жіктелуі. Кез-келген ағзаға қоршаған ортада көптеген экологиялық факторлар әсер етеді. Олар: обиотикалық, биотикалық, онтропогендік.

Обиотикалық фактор-бұл тірі ағзаға әсер ететін қоршаған орта жағдайларының комплексі. (температура, ылғалдылық, қысым, топырақ құрамы) .

Биотикалық фактор-бұл тірі ағзаның басқаларға тигізетін әсері (паразиттік, жыртқыштық, бәсекелестік) .

Онтропогендік фактор-адам қызметінің қоршаған ортаға тигізетін әсері (зиянды заттардың ауаға таралуы, топырақ қабатының бұзылуы) .

Обиотикалық фактордың жалпы заңдылықтары. Тірі ағзаларға экологиялық фактор әсерінен қолайлы не қолайсыз болуы, ең алдымен оның әсер ету күшіне байланысты. Ағзаның тіршілігі үшін қолайлы фактордың интенсивтілігін оптимум деп атайды. Түрлердің мекен ету ортасының факторларының қандай да бір ауытқу диопозонына бейімделуге қабілетін экологиялық валенттілік дейді. Әр түрдің өкілдері оптимум шамасына және экологиялық валенттілігіне қарай ерекшеленеді. Мысалы: туындырадағы қарсақ ауа температурасының шамамен 80 С ауытқуына шыдай алса, ал жылы су шаяндары судың температурасына 6 С-тан жоғары ауытқуын көтере алмайды. Фактордың әсер ету шамасы бір түр үшін оптималды болса, екінші түр үшін зиянды, төзімділік шегінен тыс болуы мүмкін.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.