Жалпыға бірдей орта білім берудің мазмұнын жетілдіру

Жоспар
Кіріспе

1 Білім беру мазмұнын жетілдіру мен оқытудың белсенді әдістерінің дамуы.
2 Білім беру мазмұны . дидактикалық категория
3 Білім беру мазмұнын құрайтын компоненттер

1958 жылы 24 қыркүйекте СССР Жоғарғы Кеңесі қабылдаған “Мектептің өмірмен байланысын нығайту және СССР-де халық ағарту жүйесін одан әрі дамыту туралы” заң жалпыға бірдей міндетті сегіз білім беруді енгізу туралы шешім қабылдады. 1962 – 1963 оқу жылы барлық жетіжылдық мектептер сегіз жылдық мектептерге айналды. Халық ағарту органдары мектеп жүйесін қайта құруды және педагогикалық кадрларды орналастыруда біршама жұмыстар атқарды.
ХХІІ съезде қабылданған партия бағдарламасында бүкіл кеңес халқының мәдени деңгейі мен ғылыми білім беруді арттыру мақсатында жалпыға бірдей орта білім берудің қажеттігін жариялады. Бұл талаптар 10 қараша 1966 жылы қабылданған “Жалпы білім беретін орта мектептің жұмысын одан әрі жақсарту шаралары туралы”қаулысында көрініс тапты. Бұл қаулыда мектептердің материалдық-техникалық бағасын нығайту үшін ынталандыратын шараларды белгіледі (мектеп құрылысы, оқу жабыдықтары, мектеп жиһаздарын және оқу құралдарын шығару, мектеп бөлмелері мен зертханаларды жабдықтау және т.б.) Бұл шешімдерді іске асыруда негізгі ұйымдастыру шараларының ішінде РСФСР Педагогикалық ғылымдар академиясын СССР Педагогикалық ғылымдар академиясына айналдыру және одақтық-республикалық министрлікті құру болды.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 16 бет
Таңдаулыға:

Жалпыға бірдей орта білім берудің мазмұнын жетілдіру.
     1958 жылы 24 қыркүйекте СССР Жоғарғы Кеңесі қабылдаған “Мектептің
өмірмен байланысын нығайту және СССР-де халық ағарту жүйесін одан әрі
дамыту туралы” заң жалпыға бірдей міндетті сегіз білім беруді енгізу туралы
шешім қабылдады. 1962 – 1963 оқу жылы барлық жетіжылдық мектептер сегіз
жылдық мектептерге айналды. Халық ағарту органдары мектеп жүйесін қайта
құруды және педагогикалық кадрларды орналастыруда біршама жұмыстар атқарды.
     ХХІІ съезде қабылданған партия бағдарламасында бүкіл кеңес халқының
мәдени деңгейі мен ғылыми білім беруді арттыру мақсатында жалпыға бірдей
орта білім берудің қажеттігін жариялады. Бұл талаптар 10 қараша 1966 жылы
қабылданған “Жалпы білім беретін орта мектептің жұмысын одан әрі жақсарту
шаралары туралы”қаулысында көрініс тапты. Бұл қаулыда мектептердің
материалдық-техникалық бағасын нығайту үшін ынталандыратын шараларды
белгіледі (мектеп құрылысы, оқу жабыдықтары, мектеп жиһаздарын және оқу
құралдарын шығару, мектеп бөлмелері мен зертханаларды жабдықтау және т.б.)
Бұл шешімдерді іске асыруда негізгі ұйымдастыру шараларының ішінде РСФСР
Педагогикалық ғылымдар академиясын СССР Педагогикалық ғылымдар академиясына
айналдыру және одақтық-республикалық министрлікті құру болды.
     Бастауыш мектепте төртжылдықтан алынатын білімнің деңгейін түсірместен
үшжылдық бастауыш оқытуға көшу іске асырылды.
     Жетіжылдық толық емес орта мектеп сегізжылдық жаппай міндетті оқытуға
айналды.
     Сегізжылдық мектеп оқушыларды ғылыми білімнің, ептіліктің және
дағдының жан-жақты көлемімен қаруландыру және олардың жан-жақты даму
мүмкіншілігін қамтамасыз ету болып табысады. Ол шәкірттерді толық орта
мектепте білімін жалғастыруға даярлайды және сонымен қатар болашақ еңбек іс-
әрекетіне дайындық береді. Оқушылар жалпы білім алумен қатар,
политехникалық даярлықты алады, техника саласында кейбір мәліметтер алады,
қарапайым жалпы техникалық дағдыларды және еңбектің элементарлық мәдениетін
меңгерді.
     Сонымен, сегізжылдық мектепті бітіргендер төмендегі оқу орындарында
орта білімді жалғастыра алады:
     1) Жалпы білім беретін толық орта мектептерде (ІХ-Х сыныптар оның
ішінде кейбір пәндерді тереңдете оқытумен).
     2) 3-4 жылдық оқу мерзімді техникумдарда олар жалпы білім беретін
даярықты және техник мамандығын алып шығады.
     3) кәсіби және жалпы білім беретін даярлықты ұштастыратын кәсіптік-
техникалық училищелерде
     4) жұмысшы және ауыл жастары мектептерінде өндірісте жұмыс істейтін
жастар оқиды.
     Ғылым мен техниканың дамуының өскелең деңгейі, әрбір оқушыға оның
қабілеттілігі мен қызығуын дамытуда жағдайды жасаудың қажеттілігі орта
мектептің ІХ-Х сыныптарында даралап оқытуды енгізу туралы мәселе қойылды.
Кейбір мектептерде жекеленген пәндерді тереңдетіп оқыту енгізілді.
     Мектеп туралы заң бойынша елімізде халыққа білім беру жүйесінің жалпы
білім беретін мектептің жаңа құрылымы қалыптасты. Елімізде толық жалпы орта
білім алу үшін онбіржылдық мерзім енгізілді орта білім беру екі кезеңге
бөлінді. Бірінші кезеңде балалар 7-ден 15-16 жасқа дейін сегізжылдық жалпы
білім беретін еңбек политехникалық мектепте толық емес орта білім алады.
Сегізжылдық мектептегі білім беру белгілі дәрежеде аяқталған сипатқа ие.
     Екінші кезеңінде 15-16 жастан бастап, жастар толық орта білім алады
және бірінші кезеңнен айырмашылығы бір ғана мектепте емес, мектептердің
бірнеше түрінде білім алады:
     а) жұмысшы және ауыл жастарының кешкі (кезекті) орта жалпы білім
беретін мектептері (3 жылдық оқу мерзімі);
     ә) өндірістік оқытумен орта жалпы білім беретін еңбек политехникалық
мектептерде. Онда сегізжылдық мектептерді бітіргендер 3 жыл ішінде толық
орта білім мен кәсіби даярлық алады.
     б) техникумдарда және орта арнаулы оқу орындарында онда жалпы орта
және арнаулы орта білім алады.
     Мектеп туралы заң мектеп-интернаттарды одан әрі жетілдіру және қалалық
және ауылдық жерлерде ұзартылған күн мектептері мен топтарын құру
қарастырылған.
     Арнаулы білім беру жүйесіне төмендегідей өзгерістер енгізілді: фабрика-
зауыт оқыту мектептері, кәсіптік-техникалық мектептер, фабрика-зауыт
оқушыларының мектептері және басқа да кәсіптік оқу орындары күндізгі және
кешкі қалалық кәсіптік-техникалық училищелерге және ауылдық кәсіптік-
техникалық училищелерге айналды. Кәсіптік-техникалық училищелер өз жұмысын
сегізжылдық мектептердің негізінде құрды.
     Жалпыға бірдей орта білімді іске асыру-кеңес үкіметінің ерекше
жетістіктерінің бірі: Қоғамның әрбір мүшесіне жалпы және кәсіптік орта
білім берумен қамтамасыз ету үшін жалпы білім беретін мектептің негізгі
буыны білім беру жүйесінде ерекше орын алатын сегізжылдық мектепті нығайту
қажет. Сегізжылдық мектептің алдына жеткіншектерді ғылым негіздері мен
берік қаруландыру, олардың жалпы еңбек ептіліктері мен дағдыларын меңгеру,
көзқарасы мен дүниетанымын, сенімдерін қалыптастыру бейімділіктері мен
қабілеттіліктерін анықтау және дамыту. Сонымен, барлық жастардың жалпы орта
және кәсіптік білім алу үшін берік негіз қаланды.
     Мектептердің оқу-материалдық базасын нығайтуда 60 жылдары және 70
жылдардың басында алынған шаралар, атап айтқанда, оқытудың сапасын арттыру,
осының негізінде екінші жылға қалушылықты болдырмау жағымды нәтижелер
берді. Жалпы орта білім беруге көшу сегізжылдық мектепке талаптарды
күшейтті, себебі оның түлектерін даярлаудың сапасына білім берудің кейінгі
сатыларында жастарды оқытудың жетістігі тәуелді болып табылады.
     60-жылдардың аяғы мен 70-жылдардың бас кезінде сегізжылдықты
бітіргендердің көбі өз білімдерін жалғастырғандығы өте қажет болды. 1970
жылы, мысалы, сегіз жылдықты бітірген түлектердің жалпы санының орта
мектептің ІХ сыныбына 2555,7 мың адам түсті (60,2 пайыз), күндізгі орта
арнаулы оқу орындарына – 495 мың (11,7 пайыз), орта кәсіптік-техникалық
училищелерге – 99,5 мың (2,3 пайыз), орта білім бермейтін кәіптік-
техникалық оқу орындарына – 552 мың (13 пайыз), сыртқы және кешкі
мектептердің, сырттай арнаулы оқу орындарының – 305,8 мың (7,2 пайыз)
     Жалпыға бірдей орта білім беру жастардың арасында білімнің мәртебесін
көтерді. Өзінің білімін жалғастыруға көптеген жастар ұмтылғандығын аңғару
қиын емес. Ленинград социологтарының 50 қала мектептерінің 5 мың түлектерін
5 жыл бойы өмір жолын зерттеудің нәтижесінде орта мектепті бітіргеннен
кейін 5-6 жылда жұмысқа орналасқандардың көпшілігі жоғары және арнаулы оқу
орындарын бітіргендігін немесе оқуларын жалғастырғандығын дәлелдеді.
     Білім беру мазмұнын жетілдіру мен оқытудың белсенді әдістерінің дамуы.
     Ұлы Отан соғысынан кейін жалпыға бірдей міндетті жетіжылдықты іске
асыру, ал одан кейінсегізжылдық білімді және орта мектептердің жүйесін
дамыту шараларымен қатар жалпы білім берудің берудің мазмұнын жетілдіру
жұмыстары жүргізілді.
     Соғыстан кейінгі жылдарда партия идеология мәселелер бойынша қаулылар
қабылдады. Идеологиялық майданда 1946 жылғы тамыздың 14-сіндегі “Звезда”
және “Ленинград” журналдары туралы қаулысы ерекше дәріптеліп, бүкіл еліміз
оқу орындары мен мектептерінде өз жұмыстарын қайта құруда “бағдарламалық
құжат” ретінде ұсынылды.
     Қоғамдық ғылымдар сталиндік дәуірде жаппай орын алған партия
комитеттерінің қатаң қадағалауы жағдайында дамыды. Еліміздің жоғары оқу
орындары мен мектептері идеология саласындағы жұмысын аталған қаулысының
бағытында ғана жүргізілетін болды. Мектептердің бүкіл оқу-тәрбие жұмысының
негізіне бұл тікелей нұсқау беріп, міндетті орындау аталып өтілді. Қаулы
мәдениет, өнер, ғылым салаларымен қатар ағарту ісіне де өрескел нұсқан
келтірді. Себебі оқу орындарының, мектептердің оқу-тәрбие ісін орынсыз осы
құжаттың міндеттерін мүлтіксіз орындауға бағындырды.
     Бүгінгі күні бұл идеология мәселелері туралы қаулыларға баға бергенде
осы кезеңе орын алған кемшіліктерді ескере отырып, тарихқа жаңа көзқарас
тұрғысынан баға беруіміз керек.
     1956 жылы Педагогика ғылымдарының акадеимясы мен РСФСР оқу министрлігі
экспериментальдық оқу жоспарын жасады және 1956-1957 оқу жылынан бастап,
Ресей Федерациясының 500 тарта мектептерінде оны тәжірибелік байқауға
кірісті. Тәжірибелік мектептерде оқу-өндірістік шеберханалар, машинатану
және электротехника кабинеттері ұйымдасты.
     1959 жылы 29 тамызда бекітілген оқу жоспарлары мен бағдарламалардың
кейінгі өзгертулерінде тәжірибе жұмысының материалдары қолданылды. Осы
жоспар бойынша сегізжылдық мектепте жалпы білім беретін және политехникалық
пәндерге жетіжылдық мектепте берілген 6256 сағаттың орнына 7296 сағат
берілді. Барлығы еңбек сабағына сегізжылдық мектепте 1315 сағат бөлінді.
Сурет сабақтары Ү-ҮІІ сыныптарда енгізілді, ал аз және ән-күй
сегізжылдықтың барлық сыныптарында. Дене тәрбиесіне 566 сағат берілді.
     Бұл оқу жоспарында әр циклдердің арасында сағаттар төмендегіше
бөлінді: гуманитарлық пәндерге барлық оқу уақытының 39,5 пайызы (оның
ішінде орыс тілінде – 25,3 пайыз); жаратылыстану-математикалық –
32,5 пайыз; еңбек сабағы және қоғамдық пайдалы жұмыс – 15,3 пайыз; сурет,
саз және ән-күй – 6,2 пайыз, дене тәрбиесі – 6,5 пайыз.
     1959 жылғы бағдарламаның негізгі ерекшелігі практикалық
бағыттылығында, мектептің өмірімен, еңбекпен, оқушылардың қоғамдық пайдалы
жұмысымен берік байланысында болып есептеледі.
     50-жылдардың аяғы мен 60-жылдардың бас кезінде жалпы білім беретін
мектептің оқу жоспары мен бағдарламасын тиімді жасаудың белсенді
ізденістері байқалды. РФСР педагогикалық ғылымдар академиясы (жетекшілер
Л.Б.Занков және Д.Б.Эльконин) ғылыми қызметкерлерінің ұжымдары жүргізген
теориялық зерттеулер мен экспериментальдық жұмыстар бастауыш оқыту
жүйесінде оқу уақытының біршама резервінің барлығын және бастауыш мектепте
білім берудің мазмұнының ғылыми деңгейін арттырудың қажеттілігін негіздеді.
1959-1960 оқу жылы енгізілген осы идеялардың негізінде құрылған бастауыш
сыныптардың бағдарламалары мектепті дамыта оқытуға бағыттайды, оқушылардың
оқу еңбегінің белсенді әдістеріне ерекше мән беріледі (бақылаулар,
практикалық сабақтар, экскурсиялар және т.б).
     Жалпы орта білім берудің мазмұнын және оның теориялық негіздері
жетілдірудің мәселелерін шешуде, жалпы, политехникалық және кәсіби білім
берудің арақатынасының мәселелерін шешуде “Мектептің өмірімен берік
байланысы және СССР-да халыққа білім беру жүйесін одан әрі дамыту туралы
заң” (1958) көптеген жаңалықтар енгізді.
     Орта мектептің барлық сыныптары үшін жаңа бағдарламалар
жасау            50-60 жж. барлық одақтас республикаларда жүргізілген
психологиялық-педагогикалы, дидактикалық және жеке әдістемелік
зерттеулермен даярланған болатын-ды.
     Жаңартылған бағдарламалар эксперимент түрінде байқап көру іске
асырылды. Нәтижесінде жаңа оқу жоспары мен бағдарламалардың жобасын
теориялық және экспериментальдық жаңарту дайындалды. Әлеуметтік және ғылыми-
техникалық прогресстің талаптарына сәйкес жалпы білім беретін мектепте
оқытудың мазмұны мен әдістерін одан әрі жетілдірумен байланысты
мәселелердің көлемі (жалпы және жеке) анықталды.
     Төмендегі мәселелер ең негізгі мәнге ие болып табылады:
     - мектепте оқыту үшін міндетті оқу материалын іріктеп алудың ғылыми-
теориялық негіздерін жасау, жалпы дидактикалық сипатта екі мәселені шешумен
байланысты: оқу пәндерінің және негізгі меңгеруге тиісті дәйектердің,
ұғымдардың, заңдардың, теориялық анық логикалық құрылымын орнату;
     - жалпы білім берудің, еңбек және политехникалық оқытудың және
оқушыларды кәсіптік даярлаудың арақатынасы мен өзара байланысының ғылыми
негізделеген шешімі;
     - оқытудың дамытушылық сипатының күшейтілген жолдарын іздестіру және
материалдық және формальдық білім берудің бірлігіне жету;
     - оқушылардың оқу жұмысы мен еңбегінің тәрбиелік мәнін арттырудың
тиімді шарттары мен тәсілдерін анықтау.
     Үшжылдық бастауыш оқытуға көшу мәселелері өте күрделі және қарама-
қайшылықты болып табылады. Бастауыш мектептің жаңа бағдарламаларға көшуді
тиімді ұйымдастыру мәселесінің шешуші мәні болды.
     Халық ағарту органдары мен ғылыми-зерттеу мекемелерінің жүргізген І-
ІІІ сыныптардың жаңа бағдарламаға көшуді талдау бастауыш мектептің курсын
оқытудың теориялық деңгейін арттыру тенденциясымен байланысты елеулі
қиындықтарды анықтаған болатын-ды. Мұғалімдер бұл бағдарламаларды іске
асыруға жеткіліксіз даярланған болды, теориялық материалды ашудың
әдістемесін меңгермеді.
     Бағдарламалардың негізгі кемшілігі, әсіресе бірінші сынып оқушыларының
оқу жүктемелерінің ауырлығы болып табылады. Сөзсіз бастауыш оқытудың
үшжылдық циклі қазіргі педагогиканың, психология және әдістеменің
мәліметтеріне негізделді, кіші мектеп оқушыларының таным белсенділігі мен
дербестігін дамытуда белгілі роль атқарды. Бастауыш және орта сыныптардың
арасындағы сабақтастық үшін қолайлы алғышарттар жасалды. 70-жылдардың
аяғында математикадан мектеп бағдарламасы қатты сынға алынды. Ондай сын тек
ғана мұғалімдердің, педагог-әдіскерлердің тарапынан көп айтылып қойған жоқ,
сонымен қатар белгілі ғалымдардың да тарапынан сынға ұшырады.
     Оқушылардың таным қызметінің тиімділігін арттырудың, оқытудың әдістері
мен ұйымдастыру түрлерін жетілдірудің теориялық негіздерінің бірі дамыта
оқытудың тұжырымдамасы болып табылады.
     Дамыта оқытуға көшу оқытудың әдістері мен ұйымдастыру түрлерін
қолданудың аясы кеңейе түседі, оқушылардың танымдық қызметінің
белсенділігін арттырады.
     60-жылдары дидактикаға психологтар негіздеген білімді кезеңмен
қалыптастыру теориясы ерекше ықпал етті (П.Я.Гальперин, Н.Ф.Талызина,
Д.Б.Эльконин және басқалар).
     60-жылдардың бас кезінен бастап, оқушылардың оқытудағы белсенділігі
мен дербестігін дамытуда проблемалық оқытудың ролі туралы мәселе ерекше
қызығушылық туғызды. Проблемалық оқыту мәселелері көптеген дидактикалық
және психологиялық зерттеулерде (И.Я.Лернер, А.М.Мартюшин, М.И.Махмутов,
М.Н.Скаткин және т.б) оқушылардың таным қызметі мен оқыту әдістерінің ішкі
мәнін түсінуде жан-жақты қарастырылды.
     60-жылдардың бас кезінде сабақты одан әрі жетілдіруде алдыңғы қатарлы
педагогтардың қозғалысы кең өріс алды. Бұл кезеңде педагог-практиктер мен
ғалымдардың оқыту мен тәрбиелеудің тиімділігін арттыру саласында
шығармашылық ізденістері біршама белсенділік танытты.
     Липецкінің мұғалімдерінің тәжірибесіне қызығушылықтың себебі
мұғалімдер мен оқушылардың шығармашылық белсенділігін тежейтін, оқыту
үрдісінің тиімділігін арттырудың міндеттерін жемісті шешуді қиындататын
сабақтың шаблондық сипатына қарсы бағытталған алдыңғы қатарлы педагогтардың
қозғалысына жауап берді. Липецк облысының мұғалімдері екінші жылға қалуды
болдырмауда ерекше табыстарға жетті.
     Липецкінің мұғалімдерінің тәжірибесі мұғалімдердің шығармашылық
ізденістеріне жаңа импульс берді. Сабақты жетілдіру мәселесіне Татарияның,
Ростовтың және Новосибирскінің мұғалімдері ерекше үлес қосты. Тиімді сабақ
үшін қозғалыс бүкілодақтық мәнге ие болды.60-жылдардың аяғына алдыңғы
қатарлы педагогикалық тәжірибенің әсерімен сабақтың құрылымында елеулі
өзгерістер байқалды.
Оқыту мен тәрбиенің мазмұнын, әдістерін, түрлерін және тәсілдерін одан әрі
жетілдірудің мәселелері педагогика ғылымында өзектілері.
     Кеңес мектебінің тарихында оның дамуының әрбір кезеңі бағдарламалық-
әдістемелік қайта құрумен органикалық ұштасады. Жалпыға бірдей орта білім
беруге көшуді аяқтау мектепте білім берудің мазмұнын модернизациялаумен
және оқу-тәрбие үрдісін одан әрі жетілдірумен бірлікте іске асты.
     Педагогика ғылымының қайраткерлері мұғалімдермен ынтымақта мектепте
оқу-тәрбие үрдісін қайта құруды негіздеді, практикалық тұрғыдан қамтамасыз
етті.
     Оқытудың мазмұны және әдістері ғылыми-зерттеу институтының алдына
ғылымның, техниканың және мәдениеттің қол жеткен даму деңгейіне сәйкес
мектептегі білім берудің мазмұнын келтіру міндеті қойылды.
     Дидактиканың жетістіктеріне негіздей отырып, ең алдымен дамыта
оқытудың теориялық негіздеріне сүйене отырып, әдіскерлер 60-70 жж. мектеп
бағдарламалары үшін оқу материалын іріктеу қағидасын талдады, оларды ғылыми-
техникалық жетістіктермен және қоғамның қоғамдық-саяси өмірінің дамуымен
сәйкестендіруге алып келді, ғылымдардың ғылыми-жаратылыстану және
гуманитарлық арақатынасын орнатты, орта оқу орындарының әртүрлі типтерінде
жалпы білімдік даярлықтың бірыңғай деңгейінің жалпы негіздерін анықтады.
     Оқытудың мазмұны мен әдістері мәселелерін іргелі және қолданбалы
зерттеулерді одан әрі дамыту үшін жан-жақты тәжірибелік-экспериментальдық
материал жинақталды. Дидактикалық-әдістемелік мәселелерді зерттеуге ерекше
үлес қосқан М.Н.Скаткинді, И.Д.Зверевті, Ю.К.Бабанскийді, М.П.Кашинді,
В.В.Краевскийді, И.Я.Лернерді, В.М.Монаховты, Б.Г.Разумовскийді,
Г.И.Беленькийді, Н.М.Шанскийді және басқа ғаымдарды ерекше атауға болады.
     60-70-жылдары негізделген әдістерін түсінуге және оқу-тәрбие үрдісіне
енгізуге көмектесетін ұйымдастыру-педагогикалық шаралар мен әрекеттер
жүйесі белсенді талданылды (И.Я.Лернер, М.И.Махмутов, А.М.Матюшкин),
оқытудың жаңа техникалық құралдарын кешенді қолданудың әдістемесі
(С.Г.Шаповаленко) және оқыту әдістерінің тиімді ұштасуын таңдау
(Ю.К.Бабанский).
     Тәрбие саласында зерттеу жұмысын қорытындылай келіп, бұл жылдары
оқытудың тәрбиелік қағидасы теориялық және практикалық жағынан дами түсті
(В.М.Коротов); тәрбие әдістерін кешенді қолдану идеясы дами түсті
(Б.Т.Лихачев, Г.Н.Филонов); тәрбие үрдісін тиімді басқару туралы қағида
талданылды (Ю.К.Бабанский); педагогикалық ынталаландыру мен түрткілер
теориясы мен әдістері (Л.Ю.Гордин, З.И.Равкин); адамгершілік тәрбиесінің
әдістері одан әрі талданылды (Н.И.Болдырев, И.С.Марьенко, О.С.Богданова).
     Еңбек тәрибесі және кәсіптік бағдар беру мәселелері өте терең
талданылды. П.А.Атутовтың, С.Я.Батышевтің, К.А.Ивановичтің, М.Н.Скаткиннің,
Д.А.Эпштейннің және басқа да ғалымдардың еңбектеріне сүйене отырып,
зерттеушілер оқушылардың еңбегінің мазмұны мен ұйымдастыру проблемаларын
шешудің ерекше тиімді жолдарын анықтады.
     Оқу-тәрбие үрдісінің тиімділігін арттыру жас және педагогикалық
психологияның проблемаларын зерттеуге тікелей тәуелді болып табылады.
     60-жылдары мектептегі оқытудың тәсілдері мен оқушының дамуының
арасындағы байланысы анықтады. Бұл зерттеулердің нәтижелері Л.В.Занковтың
басшылығымен жүргізілді ІҮ сыныптан бастап, ғылым негіздерінбір жүйелі
зерттеуге көшуді қамтамасыз ете отырып, тәжірибеге белсенді енгізілді.
     Бұл жылдары оқыту мен тәрбиелеудің оздыру сипаты туралы идеяға ерекше
мән берілді. В.В.Давыдов пен Д.Б.Элькониннің жетекшілігімен оқушылардың
білімді меңгеру мүмкіншіліктерін ашып көрсететін теориялық зерттеулер
жүргізілді. “Бастауыш оқытудың психологиясы” атты монография
(В.В.Давыдовтың, Д.Б.Элькониннің жетекшілігімен) жарық көрді,
В.В.Давыдовтың “Оқытудағы жинақтаудың түрлері” атты кітабы басылып шықты.
Педагогика ғылымдары академиясының толық мүшесі, композитор Д.Б.Кобалевский
мектепте музыкалық білім берудің жаңа мазмұны мен жаңа әдістемесін анықтау
мақсатында жан-жақты эксперимент жүргізді. Бұл жұмысқа 50 мыңға тарата
оқушылар мен мыңнан астам мұғалімдер қатыстырылды.
     Белгілі суретші Б.Н.Неменский мектептегі сурет пәнін жетілдіру
бағытында кешенді ғылыми-зерттеу жұмысын жүргізді. Зерттеу нәтижелері
төмендегі тақырыптар бойынша “Оқушыларды эстетикалық тәрбиелеу және дамыту
жүйесі”, “Көркемдік-эстетикалық тәрбие – оқушыларды жан-жақты дамытудың
факторы” нақтылы ұсыныстар жасалды.

   Білім беру мазмұны – дидактикалық категория. Табиғаты жағынан өте
күрделі және көп қырлы. Сондықтан білім беру түсінігіне оқытудың нәтижесі
ретінде білім, білік, дағдыларды ғана емес, оқушының іс-әрекет пен қарым-
қатынасының үздіксіз барысында мінез-құлықтық ұстамдарында сындарлы ойлау
жасау, бағалау біліктеріне де назар аудару керек.
     Ал бұл мәселенің өзінің ғылыми негізі бар.
• білім ретінде белгіленген танымдық іс-тәжірибесі;
• біліктер түріндегі белгілі іс-әрекет тәсілдерін жүзеге
асыру тәжірибесі үлгісімен жұмыс істеу;
• шешімі табылуға тиісті түрлі мәселелердің нәтижесіне
жету біліктері түріндегі шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі;
• тұлғаға бағдарлануы түріндегі сезімталдық – құндылық
қатынастарды жүзеге асыру тәжірибесі.
    Дидактикалық қөзқарас тұрғысынан бұлар оқытудың технологиясымен тығыз
бірліктегі оның мазмұндық жағын ашып береді. Осыған байланысты жалпы
бастауыш білім беру мазмұнын іріктеудің негізі талаптарын, бастауларын
анықтауға болады. Олар:
• жалпы бастауыш білім беру мазмұнының дамып отырған гуманистік
демократиялық қоғамның негізгі талаптарына сәйкес келу принципі;
• оқу материалын құру және жобалауда оқытудың мазмұндық және
технологиялық жақтарының бірлігін есепке алу принципі;
• жалпы бастауыш білім беру мазмұнының оқушының тұлғалық дамуы мен
қалыптасуын есепке алудың құрылымдық бірлігі принципі. Міне, осы
принциптер білім беру мазмұнына нені ендірудегі басты бағдарлар болып
табылады.
     Осы принциптерге сәйкес жалпы бастауыш білім беру мазмұнын таңдап алу
шарттары бар:
       - білім беруді дамыту бағдарламасындағы жалпы бастауыш білім беру
міндеттерінің тұтас бейнеленуі;
      - оқу бағдарламаларындағы білім беру материалдарының жоғарғы ғылыми
тәжірибелік мәнінің болуы;
- бастауыш мектеп жасындағы оқушылардың оқу мүмкіндіктеріне білім беру
материалдарының сәйкес болуы;
      -   білім беру мазмұнының оны оқуға бөлінген уақытқа сәйкестігі;
      - білім беру мазмұнын белгілеудің халықаралық тәжірибесін есепке
алу;
      - қазіргі мектептің оқу - әдістемелік және оқу материалдық базасына
сәйкестігі. Міне, бұл жалпы бастауыш білім берудің жалпы дидактикалық
шарттары.
      Қазіргі кезде жалпы бастауыш білім берудің принциптері мен шарттарын
таңдап алдың, оның бағдарын анықтаудың құралы - мемлекеттік білім беру
стандарты болып отыр. Білім беруді стандарттау - ұлттық модель негізінде
әлемдік білім беру кеңістігіне ену, жалпы бастауыш білім берудін
мемлекеттік және жеке оқу орындарына біртұтас білім деңгейін қамтамасыз
ету. Білім беру стандартын қазіргі педагогика ғылымының дамуының жаңа
деңгейі деп қарау керек
        Бастауыш білімнің мемлекеттік стандартында:
             -қазақ тілі, орыс тілі, бейнелеу өнері, музыка, сауат ашу
пәндері бойынша оқу жүктемесінің көлеміне өзгерістер енгізілді;
            - оқушылар дайындығының деңгейін анықтау өлшеуіштері
айқындалды;
            -оқушылардың дайындық деңгейін бақылайтын көрсеткіш ретінде
тест тапсырмаларының үлгісі жасалды т.б.
        Осы тұста білім беру мазмұнының қалыптасып дамуына Қазақстан
Республикасы бастауыш білімнің алғашқы мемлекеттік стандартының авторлары
сол кездегі Ы.Алтынсарин атындағы білім проблемалары институтының бастауыш
білім беру лабораториясының меңгерушісі К.Ж.Жүнісова, Абай атындағы Алматы
мемлекеттік университетінің ғалымдары С.Рахметова, Т.Оспанов, Г.Уайсова,
Ы.Алтынсарин атындағы Қазақтың білім академиясының ғылыми қызметкерлері
П.Жаманқұлова, Р.Ізғұттынова, Г.Бадамбаева, З.Айдарова, Ш.Құлманова,
Т.Оралбекова, М.Тұрыскелдиева елеулі үлесті қосты.
Олар стандарт жасау барысында мына мәселелерді басты назарда ұстады:
        1) шешуді қажет ететін келелі мәселелер;
        2) өткен тәжірибедегі жетістіктер;
        3) сол саланың әлемдік деңгейдегі даму тенденциясы.
Бастауыш білімнің алғашқы мемлекеттік стандарты біздің республика
мызда 1998 ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.