Дүниежүзілік қаржы нарығының жалпы түсініктері

Кіріспе

Дүниежүзілік қаржы нарығының қалыптасуы ХХ ғ. 30 жылдарына жатады. Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде күшейе түскен дүниежүзілік қаржылық-экономикалық дағдарыс сауда-экономикалық қатынастарды бұзды. 1944ж. Бреттон-Вудстық конференциямен дүниежүзілік қаржылық жүйесінің реконструкциясы басталды.
Дүниежүзілік қаржы нарығының түсінігі жайында экономистердің пікірлері бірдей емес. Біреулер оны саудалық капиталдар нарығының құрамдас бөлігі ретінде және функционалдық көзқарас жағынан өндірістің рентабельділігі мен үздіксіздігі мақсатында әлемдік қаржылық ағымдарды шоғырлау мен қайта бөлуді қамтамасыз ететін нарық қатынастардың жүйесі ретінде қарастырады. Олар дүниежүзі қаржы нарықтарын шектеуді тек капиталдың үлкен қорын иемденетін мемлекеттерден оны тапшы ететін мемлекеттерге ауыстыру функциясымен болады деп есептейді. Мұнда олар өз қорытындыларын дамыған саланың экспортталынатын капиталдың көп бөлігі сол дәрежеде дамыған салаларға немесе оффшорлық аймақтарға ауыстырылады деп негіздейді, бұдан дүниежүзі қаржылар негізгі тағдыры тәуекелді басқару, құқықтық реттеуден және салықтардан құтылуға арналған. Басқа экономисттер валюталық нарықтан спекулятивті операцияларды ажырату керек деп есептейді. Бірақ тәжірибеде спекульятивті келісімді сақтандыру келісімнен ажырату қиын, себебі екі жағдайда шаруашылық субъектісі ашық валюталық бағытты ұстануға мәжбүр. Сауда нарықтарын ажыратуда қысқа мерзімді активтер – ақша нарығы және ұзақ мерзімді активтер – капиталдар нарығының ортақ тәсілдері құрылады. Сонымен қатар, барлығы дерлік әрекет өрісі халықаралық қаржылармен шектелмейтін және халықаралық қаржы нарығын әртүрлі мемлекеттердің резиденттерінің арасында активтердің жай айырбасы сияқты ерекше белгісімен үлестіріп бермейтін евронарықты атап көрсетеді.
Капиталдардың күшейтілген ауысуы қаржы нарығына халықаралық мінездеме береді. Мемлекетке салынған шет ел капиталын бөліп көрсету және шет елдегі ұлттық капиталды толық түрде есептеу қиын. Өйткені капитал «өз

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:

Дүниежүзілік қаржы нарығының жалпы түсініктері
1. Дүниежүзілік қаржы нарығының түсінігі мен ролі.
Дүниежүзілік қаржы нарығының қалыптасуы ХХ ғ. 30 жылдарына жатады.
Екінші дүниежүзілік соғысы кезінде күшейе түскен дүниежүзілік қаржылық-
экономикалық дағдарыс сауда-экономикалық қатынастарды бұзды. 1944ж. Бреттон-
Вудстық конференциямен дүниежүзілік қаржылық жүйесінің реконструкциясы
басталды.
Дүниежүзілік қаржы нарығының түсінігі жайында экономистердің пікірлері
бірдей емес. Біреулер оны саудалық капиталдар нарығының құрамдас бөлігі
ретінде және функционалдық көзқарас жағынан өндірістің рентабельділігі мен
үздіксіздігі мақсатында әлемдік қаржылық ағымдарды шоғырлау мен қайта
бөлуді қамтамасыз ететін нарық қатынастардың жүйесі ретінде қарастырады.
Олар дүниежүзі қаржы нарықтарын шектеуді тек капиталдың үлкен қорын
иемденетін мемлекеттерден оны тапшы ететін мемлекеттерге ауыстыру
функциясымен болады деп есептейді. Мұнда олар өз қорытындыларын дамыған
саланың экспортталынатын капиталдың көп бөлігі сол дәрежеде дамыған
салаларға немесе оффшорлық аймақтарға ауыстырылады деп негіздейді, бұдан
дүниежүзі қаржылар негізгі тағдыры тәуекелді басқару, құқықтық реттеуден
және салықтардан құтылуға арналған. Басқа экономисттер валюталық нарықтан
спекулятивті операцияларды ажырату керек деп есептейді. Бірақ тәжірибеде
спекульятивті келісімді сақтандыру келісімнен ажырату қиын, себебі екі
жағдайда шаруашылық субъектісі ашық валюталық бағытты ұстануға мәжбүр.
Сауда нарықтарын ажыратуда қысқа мерзімді активтер – ақша нарығы және ұзақ
мерзімді активтер – капиталдар нарығының ортақ тәсілдері құрылады. Сонымен
қатар, барлығы дерлік әрекет өрісі халықаралық қаржылармен шектелмейтін
және халықаралық қаржы нарығын әртүрлі мемлекеттердің резиденттерінің
арасында активтердің жай айырбасы сияқты ерекше белгісімен үлестіріп
бермейтін евронарықты атап көрсетеді.
Капиталдардың күшейтілген ауысуы қаржы нарығына халықаралық мінездеме
береді. Мемлекетке салынған шет ел капиталын бөліп көрсету және шет елдегі
ұлттық капиталды толық түрде есептеу қиын. Өйткені капитал өз құнын
үздіксіз күшейткіш сияқты қозғалыссыз бола алмайды, ол әрқашан айналымда
болу керек, қайта-қайта өндіріске құйылу арқылы жаңа құнын құрайды.
Сондықтан капиал тиімді салымдарды іздеу жолында бір мемлекеттен екінші
мемлекектке үнемі қозғалыста болады.
Сонымен, дүниежүзілік қаржы нарығы – бұл әртүрлі рөлдерде – капиталды
экспортер, оның рецепиенті және капиталдық транзиті ретінде барлық елдер
қатысатын экономикалық қатынастар. Мұнда постиндустриалды елдерге ерекше
мән беріледі. Бұған қоса, бұлардың көбі үшін есеп айырысу орталықтары
болатын банктер осында орналасқан. Мысалы, Лондон, Гонконг, Токио
қалаларында басқа жерлерде орналасқан субъектілері арасында келісімшарттар
болады, сондықтан бұл қалаларды дүниежүзілік қаржы нарығының негізін
құрайтын ақша-қаржы жүйелері капиталдар клирингі деп атауға болады.
Бұл нарық әртүрлі мемлекеттердің субъектілері арасындағы
келісімшарттар негізінде құрылады. Қаржы құралдарына байланысты сату-сатып
алу объектілері валюталық, кредиттік, қорлар нарығы, алтын және басқа да
асыл металдар нарығы деп ажыратылады. Соңғы онжылдықта қаржы құралдарының
туындыларымен операциялар дамып келеді.
Дүниежүзілік қаржы нарығына валюталық нарықты жатқызу керек, оған
қатысады:
• қаржы және тауарлық нарықтардағы операциялар үшін айырбастау алдын
ала кезеңі қажетті болып табылатын заңды және жеке тұлғалар;
• бұл операцияларды жүзеге асыратын алып-сатарлар мен арбитажерлар
• валюталық тәуекелден сақтайтын хеджерлер
• барлық қатысушылар үшін валюталық айырбастау операциялары бойынша
маманданған делдалдар;
• валюта-қаржылық жүйесін тұрақтандыру мақсатында валюталық нарықты
реттейтін мемлекеттік және мемлекетаралық ұйымдар.
Дүниежүзілік қаржы нарығына тікелей ұзақ мерзімді несиелеу нарықтарын
жатқызуға болады. Бірақ қысқа мерзімді келісімшарттар спекулятивті
ақшаларды тартады және өзінің негізгі қозғалу тенденциясынан қаржы
нарығының қысқа мерзімді ауытқулары нәтижесінде жылдам пайданы алуға
негізделген деп есептеледі. Салық салуда, басқа заң шығаратын базасындағы
айырмашылықтар болған жағдайларда мемлекеттер арасында әр түрлі қаржы және
экономикалық қатынастарға шарт жасау қысқа мерзімді несие формасында, бірақ
ревальвер қайта жасау шартымен, кейде тиімді болуы мүмкін.
Бағалы қағаздар нарығында ақшалар капиталдар ретінде құрылған нарық
бөлігі қор нарығы деп аталады. Мұнда ол ауқымы мен операциялар көлемі
бойынша қаржы нарығының негізгі құрамдас бөлігі болып табылады. Айта кету
керек, қор нарығы бағалы қағаздар нарығының көп бөлігін алады, сондықтан
бұл екі ұғым ғылыми әдебиеттерде синоним деп есептеледі. Бұған қоса, қор
құралдарының негізгі және туынды анықтамалаларына кірмейтін бағалы қағаздар
нарығының қалған бөлігі нақты шаруашылық субъектісі үшін айналым
қаражаттарын уақытша толықтыру көзі болуы мүмкін.
Жоғарыда айтылғандарға негізделіп, келесідей қорытынды жасауға болады:
• дүниежүзі қаржы нарығы маңызды орын алатын қазіргі кезде
дүниежүзілік экономикада глобализация процесі байқалып тұр;
• дүниежүзі қаржы нарығы мемлекеттер арасында капиталдардың қайта
құйылуына мүмкіндік туғызады, бұл олардың экономикалық
интеграциясының үлкеюіне әкеледі;
• дүниежүзі қаржы нарығы өзінің негізгі мамандануы саласында дүние
жүзі ірі концерндерінің сату көлемі және меншікті капиталдың мөлшері
бойынша көшбасшылардың бас офистері құрылатын мемлекеттердің ақша-
несие және қаржы сфераларының тығыз өзара әрекеттерін қамтамасыз
етеді;
Қазіргі экономиканың глобализациясы жағдайында қаржылық іс-әрекет
халықаралық экономикалық қатынастардың дамушы саласы болып табылады. Оның
ауқымды секторы тауарлар саудасынан тез өсетін халықаралық капиталдар
ауысуы болып табылады. Бүгін бұл секторда бір-бірімен бәсекелесетін дүние
жүзінде бірнеше басты орталықтар бар. Ұзақ уақыт бойы дүние жүзінде
капиталдың басты экспортеры Америка болып келеді. ХХ ғасырдың соңғы
онжылдығында Батыс Европа елдері – Германия, Англия, Франция – шетелдегі
инвестициялардың көлемі бойынша АҚШ-ты басып озды. Үшінші қаржы орталығы
Япония болып табылады. Бұлармен қатар соңғы жылдары жаңа қаржы базалары
құрылды. Әсіресе, бай елдер – Сауд Аравиясы, Кувейт және ОАЭ – мұнай
ақшаларының 80%-ын өнеркәсібі дамыған елдерге аударады.
2. Қазақстанның халықаралық (аймақтық) қаржылық орталықты құру және
дамыту
2004 жылдың 24 қарашасында Алматыда өткен IV қаржыгерлердің
конгресінде барлық қаржыгерлер мен қаржы институттарының алдынсда Қазақстан
Президенті Н.Назарбаевпен белгілеген және алға қойылған жеті мақсаттың бірі
халықаралық қаржы орталығын құру болып табылады. Оңтүстік астананың
барлықталаптарға жауап беретіні туралы әртүрлі деңгейлерде ғалымдар да,
практиктер де айтқандарына көп болды. Күшті қаржы нарықтарын құрастыратын
Алматы Қазақстанның қаржы институттар мен филиалдар, басқа мемлекеттердің
өкілдіктерінің шоғырлану орталығы болып табылады. Бүгін 35 екінші деңгейлі
банктерден 29-ы Алматыда шоғырланған, олардың ішінде барлық қазақстандық
банктердің активтерінің 70% жуығы. Казкоммерцбанк, ТұранӘлемБанкі,
Қазақстанның халық банкі, АТФБанк, БанкЦентрКредит банктерінде орналасқан.
16 жинақтық зейнетақы қорларының 12-і Алматыда орналасқан, ал бұл
зейнетақы жарналарының 91% құрайды. Мұнда банктік емес ұйымдардың көп
бөлігі қызмет етеді (мысалы, республика бойынша 58 ломбардтық 22-і –
Алматыда). Сонымен қатар, Алматыда қаржы орталығын ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.