Заттың күйі

1)Кіріспе ... ... ... 2
Мазмұны
2)Заттардың қатты күйі ... ... ... ... ...3
2.1)Заттардың сұйық күйі ... ... ... ... .4
2.2)Заттардың газ тәрізді күйі ... ... ... ... .6
2.3)Заттардың агрегаттық күйлерінің өзгеруі ... ..7
3)Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ...9
4)Пайдалынылған әдебиеттер

Қатты денелер деп өзiнiң көлемi мен формасын сақтайтын денелердi айтады. Бөлшектердiң өзара тартылу күшi өте үлкен, оның әсерiнен молекулалар өзiне көршi орналасқан молекулалардан едәуiр ұзап кете алмайды. Олар кеңiстiкте тығыз, периодты турде қайталанатын ретпен орналасқан.Қатты заттардың молекулалары бір-біріне жақын орналасқан, молекулалар арасындағы арақашықтық молекулалардың өлшемімен бірдей. Атомдар бір-бірімен берік байланысқан әрі тығыз орналасқан . Олар бір-бірінен алыстап кете алмайды, тек қана аздап тербеліс жасап қозғала алады. Қатты күйдегі заттардың тығыздығы жоғары болады және көлемі мен пішіні сақталады.
Әр күйдегі заттардың молекулалары да әр түрлі әрекеттеседі. Осыған байланысты олардың касиеттері де өзгеріп отырады. Мысалы, қатты күйдегі денені қысып сығу немесе тартып созу өте қиын. Ол өзінің пішінін де, көлемін де өзгертпей, сақтайды. Көптеген денелер қатты күйге ауысканда оны құрайтын молекулалар (атомдар) кристалдық тopқұрайды.

1) Кертисс Дж.Ч., Берд Р., Молекулярная теория газов и жидкостей, пер с англ., М., 1961; Межатомные силы – от Максвелла до Шредингера, “УФН”, т. 81, 1963; Радченко И. В., Молекулярная физика, М., 1965. 2) “Қазақ Энциклопедиясы”, VII-том 3)Балалар энциклопедиясы, III-том 4)Химия: Жалпы білім беретін мектептің сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. –Алматы: Атамұра, 2009. - 216 бет. ISBN9965-34-887 5)Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сөздік: Көлік / профессор Е. Арын -Павлодар : «ЭКО» ҒӨФ. 2006. 6)Фриш С.Э., Тиморева А.В., Жалпы физика курсы, 1-т., А., 1971. 7)"Қазақ Энциклопедиясы",4 том 3 бөлім

Пән: Физика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

1)Кіріспе ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .2
Мазмұны
2)Заттардың қатты күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3
2.1)Заттардың сұйық күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4
2.2)Заттардың газ тәрізді күйі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6
2.3)Заттардың агрегаттық күйлерінің өзгеруі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..7
3)Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
4)Пайдалынылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11

Заттардың қатты күйі
Қатты денелер деп өзiнiң көлемi мен формасын сақтайтын денелердi айтады. Бөлшектердiң өзара тартылу күшi өте үлкен, оның әсерiнен молекулалар өзiне көршi орналасқан молекулалардан едәуiр ұзап кете алмайды. Олар кеңiстiкте тығыз, периодты турде қайталанатын ретпен орналасқан.Қатты заттардың молекулалары бір-біріне жақын орналасқан, молекулалар арасындағы арақашықтық молекулалардың өлшемімен бірдей. Атомдар бір-бірімен берік байланысқан әрі тығыз орналасқан . Олар бір-бірінен алыстап кете алмайды, тек қана аздап тербеліс жасап қозғала алады. Қатты күйдегі заттардың тығыздығы жоғары болады және көлемі мен пішіні сақталады.
Әр күйдегі заттардың молекулалары да әр түрлі әрекеттеседі. Осыған байланысты олардың касиеттері де өзгеріп отырады. Мысалы, қатты күйдегі денені қысып сығу немесе тартып созу өте қиын. Ол өзінің пішінін де, көлемін де өзгертпей, сақтайды. Көптеген денелер қатты күйге ауысканда оны құрайтын молекулалар (атомдар) кристалдық тopқұрайды.
Дененін созылуға да, сығылуға да қарсылық жасап, пішіні мен көлемін сақтауы олардың молекулаларының арасындағы өзара әрекеттесу күштері арқылы түсіндіріледі. Молекулалардың арасында тартылыс күші де, тебіліс күші де болады. Белгілі бір rО ара қашықтықта молекулалардың арасындағы тартылыс күші тебіліс күшін теңгереді. Ал молекулалардың ара қашықтығы rO-ден кіші болса (rrO), онда олардың арасындағы тебіліс күші тартылыс күшінен үлкен болады. Сөйтіп, қатты денені сығу қиындай түседі. Кері жағдайда, яғни rrO болса, онда молекулалардың арасындағы тартылыс күші тебіліс күшінен артық болады да, қатты денені созу қиынға түседі.
Пішіні мен көлемін сақтау - қатты денеге тән қасиет.
Жеткілікті төмен температурада барлық заттар агрегаттық күйге өтеді. Бұл кезде молекула, атом, иондар арасындағы тартылыс күштері мен тебіліс күштері теңесіп, нәтижесінде зат белгілі бір пішінге ие болады. Сонымен қатар деформациялану қасиетіне ие болады. Деформациялану қабілетіне қарай барлық қатты заттар серпімді, жұмсақ және шытынауық болып үшке бөлінеді. Құрылымына қарай қатты заттар кристалды және аморфты болып 2-ге бөлінеді.
1.Кристалды заттардың белгілі бір тәртіпті ішкі құрылымы болады. Олардың тұрақты, нақты балқу температурасы болады.Кристалдық денелерге анизотропия құрылысы тән, яғни кристалдың әртүрлі бағытта бірдей емес қасиеттері болады.
2.Аморфты денелерді құрайтын бөлшектердің орналасуында белгілі бір тәртіп болмайды және олар изотропты, яғни оның қасиеттері барлық уақытта бірдей болады.
Қыздырғанда олар алдымен белгілі бір температура интервалында жұмсарады, олан соң өздерінің тұтқырлығын азайта отырып,сұйық ағынды күйге өтеді. Аморфты денелер құрылымы бойынша сұйықтарға ұқсас болады. Сондықтан оларды қатты суынған сұйықтықтар ретінде қарастырса болады.
Кейбір заттарды кристалды және аморфты күйде де алуға болады. Мысалы, кварц кристалл күйінде де тау хрусталі деп аталады және аморф күйінде де лағыл болуы мүмкін. Аморфты заттардың кристалдармен салыстырғанда энергия қоры үлкен болады.Сондықтан зат аморфты күйден біртінде кристалл күйге өтеді.
Құрылымық элементері және олардың арасындағы әсер ету күштер табиғатына қарай кристалдар 4-түрге бөлінеді:
1.Молекулалық торлы кристалдар - олардың кеңістік торларының бұрыштарында Вандер-вальс күштерімен байланысқан полярлы немесе полярсыз молекулалар болады. Мысалы, құрғақмұз, нафталин, кәдімгі мұз.
Молекулалар арасындағы күштер әлсіз болғандықтан, мұндай заттар берік болмайды, балқу және қайнау температурасы төмен болады. 2.Атмосфералық торлы кристалдар - олардың торларының бұрыштарында кеңістікте белгілі бір бағытталған және бір-бірден ковалентті байланыспен байланысқан атомдар болады. Мысалы: графит, алмаз, бор, тб. Бұл заттар өте берік, қатты болады, балқу температурасы жоғары, ерігіштігі төмен. 3.Иондық торлы кристалдар - олардың торларының бұрыштарында бір-бірімен электростатикалық тартылыс күштерімен байланысқан оң және теріс зарядталған иондар болады. Мысалы: тұздар, оксидтер, миенралдар. Бұлар суда жақсы ериді. Ерітінділері және балқымалары электр тогін жақсы өткізеді. 4.Металдық торлы кристалдар - олардың кеңістік торларының бұрыштарында, түйіндерінде негізделген оң зарядталған иондар болады. Ал осы иондардың арасындағы кеңістікте бос күйіндегі электрондар болады. Олар өзіндік электрондық газ құрайды, осы бос электрондар электр өткізгіштік сияқты қасиеттерді анықтайды.
Заттардың сұйық күйі
Сұйық деп, пiшiнi жоқ, бiрақ белгілі көлемi бар денелердi айтады. Өзiнiң құрылымы мен жылулық қозғалысының сипаттамасы бойынша олар газ бен қатты денелердiң арасында орын алады. Сұйықтың әрбiр молекуласы барлық жағынан көршi тұрған молекулалармен қысылады, яғни сұйық молекулалары бiр орында тербелiп тұрады. Кез-келген молекула қасындағы молекуланың орнын басуға мүмкiндiгi бар. Осындай орын ауыстырулар секiрiс түрiнде жиi болып отырады. Секiрiстер арасындағы уақыт молекуланың отырқшы өмiр уақыты деп аталады. Сұйықтың молекулалары белгiлi бiр центрге бекiтiлмеген, олар бүкiл көлемде қозғалыс жасай алады. Жақын тұрған молекулалар арасындағы өзара қатынасының күштiлiгi соншалықты қатты болғандықтан, бiрнеше молекулалар локалдi реттелген группа құра алады. Бұл құбылысты бөлшектердiң орналасуындағы жақын орналасу тәртiбi деп атайды. Сұйықтықтың аққыштық қасиетi бар. Молекулалары тығыз орналасқандықтан сұйықтар аз сығылады. Сұйықтықтың басқа агрегаттық күйлерден басты айырмашылығы -- көлемін түрақты түрде сақтай отырып жанама күштердің әсерінен өзінің формасын шексіз түрде өзгерте алуы. Сұйықтық үлкен қысымда тұтқыр күйде кездеседі. Сұйық бөлшектерінің орналасуы қатаң тәртіппен орналасқан қатты дене бөлшектерінің орналасуынан айтарлықтай айырмашылығы жоқ. Сұйық бөлшектерінің арасында оларды бірінің қасына бірін ұстап тұратын, белгілі бір өзара әсер күштері болады. Сондықтан да сұйықты сығу қиын, сұйық өзінің көлемін өзгерте алмайды. Бірақ сұйықтың барлық көлемі нақты қатаң тәртіп сақтамайды. Бөлшектер басқа бөлшектермен қоршалып қысылады да, ол бір орында тыпырышып тұрады.
Көрші бөлшектермен соқтығысып, тепе-теңдік қалпының маңайында тербеледі. Олар әлсін-әлсін құрылған тордан секіріп шығады, бірақ сол мезетте-ақ көрші бөлшектерден түзілген жаңа торға түседі.
Булану және конденсациялану
Сұйықтың буға айналу құбылысы булану деп аталады. Оның газтәріздес (бу) күйге айналынуының екі тәсілі бар: кебу және қайнау.
Сұйықтың бетінде болатын булану құбылысы кебу деп аталады. Сұйық ішінде кез келген температурада оның сыртына ұшып шығып кете алатын жеткілікті түрде жоғары жылдамдықпен қозғалатын белгілі бір молекулалар саны болады. Демек, булану кез келген температурада жүре береді.
Булану жылдамдығы температураға тәуелді: сұйықтың температурасы неғұрлым жоғары болса, булану соғұрлым тезірек жүреді.
Өзінің сұйығымен динамикалық тепе-теңдік тұрған бу қаныққан бу деп аталады.
Сондықтан сұйықта қалған молекулалардың орташа кинетикалық энергиясы да азаяды. Демек, буланатын сұйықтың ішкі энергиясы азаяды. Ал егер сырттан энергия келмесе, буланатын сұйық суиды.
Енді булануға кері процесті қарастырайық. Будың сұйыққа айналу құбылысы конденсация деп аталады (латын конденсаре - қойылту деген сөзінен шыққан).

Заттардың газ тәрізді күйі
Газ (фр. gas, гр. chaos - бей-берекет) -- заттың атомдары мен молекулалары бір-бірімен әлсіз байланысқандықтан, кез келген бағытта еркін қозғалатын және өзіне берілген көлемге толық жайылып орналасатын агрегаттық күйі. Газ атауын ғылыми қолданысқа 17 ғасырдың басында голланд ғалымы Ян Баптист ван Гельмонт енгізген. Газ молекулаларының соқтығысу уақыты олардың еркін жолға кететін уақытынан әлдеқайда аз болады. Химиялық элементтердің өте кіші бөлшекке бөлініп, бейтарап ұшуы. Газ молекулалары да, сұйық молекулалары сияқты ретсіз орналасады. Алайда, газ бен сұйықтық арасында елеулі айырмашылық бар. Сұйыққа қарағанда газдың көлемін оп-оңай өзгертуге болады. Мысалы, газ мейлінше оңай сығылады. Допты қолмен-ақ сығып, оның ішіндегі ауаның көлемін едәуір кішірейте аламыз. Газдардың қатты денелерден де, сұйықтықтардан да басты айырмашылығы - олар берілген көлемді түгел қамтып орналасады. Газдың тұрақты көлемі мен нақты пішіні болмайды, ол берілген көлемді түгел қамтиды. Газ тәрізді күй - заттардың (жұлдызаралық заттар, тұмандықтар, жұлдыздар, планеталардың атмосферасы, тағыда басқа) ғаламдағы ең көп таралған күйі. Химиялық қасиеттері бойынша газдар және олардың қоспалары (активтілігі аз инертті газдар мен қопарылғыш газдар қоспасына дейін) сан алуан болып келеді. Газға атомдар мен молекулалардан тұратын жүйе ғана емес, кейде басқа бөлшектерден - фотондардан, электрондардан, броундық бөлшектерден, сондай-ақ плазмадан тұратын жүйелер де жатқызылады. Жоғарыда қарастырған заттардың агрегаттық үш күйі де табиғаттағы қалыпты жағдайда кездеседі. Ал, егер қысымды өзгеріссіз қалдырып, температураны жоғарылатсақ, 2000 -- 5000° аралығында көптеген заттар әуелі үсақ бөлшектерге, сосын молекула, тіпті жекелеген атомдарға ыдырай бастайды, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.