Фейербах және антропологиялык материализм

1)Абай және адам мәселесі
2)Шәкәрім философиясында жан мәселесі 3)Шокан және географиялык детерминизм 4)Ыбрай және ағарту идеясы
5)Ницше және аса кушті адам 6)Экзистенциализм және өмір философиясы
7) Фейербах және антропологиялык материализм

Философияның негізгі зерттеу нысандарының бірі адам екені көне
заманнан белгілі. Адам мәселесі – философияда толық шешімін таппаған
іргелі тақырып. Ертедегі ойшылдардың адам жөніндегі, оның дүниедегі
атқаратын қызметі мен алатын орны жайлы ой-толғауларына тоқталып
көрейікші. Грек ойшылы Протагор: “Барлық заттың өлшемі-адам” деген
қанатты сөзін тілге тиек етсе, Көне Қытай философы Лао Цзы : ”Басқаларды
білетін адам-ақылды, өзін танып білген адам – данышпан“ депті. Үнді
философиясының, буддизм ілімі өзінің алдына адамды қиналу азабынан
құтқаруды мақсат етіп қояды. Ал қазақтың ұлы данышпаны Абай : “Атаңның
баласы болма, адамның баласы бол” атты қанатты сөз қалдырған. Адам
мәселесі және оның тарихи дамуы, философиялық тұжырымдар мен
толғамдар қазақ ойшылдарын да бей-жай қалдырған емес. Адамды
философиялық тұрғыдан түсінудің іргетасы осы қалыптасқан түсініктер,
идеялар образдар мен ұғымдар негізінде, философия мен мифология
арасындағы сұхбат нәтижесінде қаланды. Абай заманынан алыс кетсек те,
даналық ойларын санамызға сіңіре отырып, оның рухани әлеміне жақындай
береміз.

1. Алтай Ж., Қасабек А., Мұхамбетали Қ. «Философия тарихы», -Алматы: «Жеті жарғы». 1999ж.
2. Д.Кішікбеков, Ұ.Сыдықов «Философия». Алматы, «Қарасай», 2010ж.
3. Сыдықов Ұ., Кішібеков Д. “Философия”. Оқулық.. Алматы “Ғылым”, 2007.
4. Тұрғынбаев Ә.Х «Философия» оқулық.- Алматы: «Білім», 2001ж.

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ.
Семей қаласының Шәкәрім атындағы мемлекеттік университеті.
Аграрлық факультеті
Ветеринариялық санитария кафедрасы

СӨЖ
Тақырыбы : 1)Абай және адам мәселесі 2)Шәкәрім философиясында жан мәселесі 3)Шокан және географиялык детерминизм 4)Ыбрай және ағарту идеясы 5)Ницше және аса кушті адам 6)Экзистенциализм және өмір философиясы 7)Фейербах және антропологиялык материализм

Орындаған : Нұғманова Балжан
ВС - 403 топ
Тексерген: Кенжебулатова А.М.

Семей 2016

Абай және адам мәселесі
Философияның негізгі зерттеу нысандарының бірі адам екені көне
заманнан белгілі. Адам мәселесі - философияда толық шешімін таппаған
іргелі тақырып. Ертедегі ойшылдардың адам жөніндегі, оның дүниедегі
атқаратын қызметі мен алатын орны жайлы ой-толғауларына тоқталып
көрейікші. Грек ойшылы Протагор: "Барлық заттың өлшемі-адам" деген
қанатты сөзін тілге тиек етсе, Көне Қытай философы Лао Цзы : "Басқаларды
білетін адам-ақылды, өзін танып білген адам - данышпан" депті. Үнді
философиясының, буддизм ілімі өзінің алдына адамды қиналу азабынан
құтқаруды мақсат етіп қояды. Ал қазақтың ұлы данышпаны Абай : "Атаңның
баласы болма, адамның баласы бол" атты қанатты сөз қалдырған. Адам
мәселесі және оның тарихи дамуы, философиялық тұжырымдар мен
толғамдар қазақ ойшылдарын да бей-жай қалдырған емес. Адамды
философиялық тұрғыдан түсінудің іргетасы осы қалыптасқан түсініктер,
идеялар образдар мен ұғымдар негізінде, философия мен мифология
арасындағы сұхбат нәтижесінде қаланды. Абай заманынан алыс кетсек те,
даналық ойларын санамызға сіңіре отырып, оның рухани әлеміне жақындай
береміз. Хәкім Абай өзінің азаматтық көзқарасын, халқының өмірін, болмыс
тіршілігін, қара сөздері арқылы паш етті. Абай философиясының бүгінгі
күнгі өзектілігін Ел басы Н.Ә.Назарбаевта атап өтеді. Абайды оқи отырып,
адам - таза, әділетті, қайырымды болып қалыптасады дейді. Олай болса,
Абайдың рухани әлемі дүниетанымы ерекше бір тылсым, таптырмайтын
құндылық. Оның ойшыл - дана ретіндегі философиялық орталық мәселесі
адам. Абай өзінің азаматтық парызын түсініп, саналы түрде жаңа ізденістер
мен ерекше әрекеттер жасап, адамтану адам болу ілімінде көп жаңалықтар
ашты. Ұлы данышпанды адам өмірінің мәні, тұрмыс тіршілігі мен болмысы, ар - намысы сияқты мәселелер ерекше толғандырды. Ол былай дейді:

Өлсе өлер табиғат, адам өлмес,
Ол бірақ қайтып келіп, ойнап күлмес,
мені мен менікінің айрылғанын,
өлді деп ат қойыпты өнкей білмес.
Абай адам баласының жаман-жақсы қасиеттеріне терең мән беріп, философиялық ой - толғауларында атап көрсетеді. Отыз сегізінші сөзінде Абай: Күллі адам баласын қор қылатын үш нәрсе бар, сонан қашпақ керек дейді. Әуелі надандық, екінші еріншектік, үшіншісі зұлымдық. Үш - ақ нәрсе адамның жақсы қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек.
Бұл өлеңде Абай адам болу қағидасын үсынады. Бекер даурығып,
өтірік айтып, жалқау болудың орнына өнер - білімнің арқасында өзіңнің
орныңды тап дейді. Адам өміріне мән беретін, негізгі нәрсе өзінің бойындағы адамшылдықты жоймау. Бүкіл өмір бойында адамға лайықты өмір сүру. Бұл дүниеге адам болып келген соң, адам болып кету керек. Қандай жағдай болмасын адамдық қасиетті жоғалтып алмау, адамның басқа адамдар алдындағы жауапкершілігі деп көрсетеді.

Шәкәрім философиясында жан мәселесі
Қазақ халқының философиялық қоғамдық ой пікірлерін зерттеу ХХ ғасырдың басынан қолға алынды.Ежелгі заманнан өмір сүріп келе жатқан түркі тайпалары негізінде қалыптасқан іргелі халықтардың бірі қазақ халқында өзіне лайықты бай рухани мұрасы бар. Соның негізін философиялық ой тұжырымдар құрады.Дүниеге шынайы көзқарас, дінді тану және басқа да еркін ойлау процестерін, моральдық мәселелер мен адам туралы ілімдерді өздері өмір сүрген қоғамдық ортаға лайықты қалыптастырды
Ақындар мен жыраулар, саясаткерлер мен батырлар, хандар мен қолбасшылар, билер мен серілер өздері өмір сүрген заманның объективті құбылыстарын әр түрлі деңгейде тұжырымдап көрсете білді. Осының барлығы қазақ халқының философиялық ойлау жүйесінің негізін қалайды.
Қазақтың рухани мәдениеті мен зор үлес қосқан ойшылдардың бірі - Шәкәрім Құдайбердіұлы. Шәкәрімнің философиялық көзқарасы - ұлттық философияның қалыптасуына зор ықпалын тигізген құбылыс. Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі, Мұсылмандық шарты, Үш анық аталатын еңбектерін, поэзиясын гуманистік және адамгершілік мұраттарды, демократиялық ағартушылық идеяларды уағыздаған мұра деп бағалау керек. Шәкәрімнің философиялық ойларында өзі өмір сүрген дәуірдің қоғамдық көріністері, ақыл - ой ізденістері, талғамды тұжырымдары із қалдырды. Ол қазақ қоғамының рухани өсуіне көмектесуді, жастарды ғылым - білім, өнерге баулуды мұрат тұтты.
Ұлы ойшыл, гуманистік қайшылыққа толы қоғамда өмір сүрді. Шәкәрімнің дүниеге, өмірге, табиғатқа, сан - сала құбылыс көріністерге, дінге көзқарастарында кейбір қайшылықтар кездескенімен, ол ешқашан дінге берілген фанатик, барлығын жоққа шығартып пессимист болған емес. Шәкәрім көбінесе рационализмге, деизмге бейім болды. Бұл философиялық бағыт бойынша дүниені жаратушы бір күш бар дегенді мойындау, оның дәлелі табиғаттың жарасымдылығы, қозғалысы, өмірде ақиқат, шындық, білім - ғылым, ақыл мен сезім дамуы арқылы іске асатынын, адамның болмысты танып білуі адам өзін - өзі жетілдіру арқылы жүзеге асатынын түсінуге болды.
Шәкәрімнің лирикалық шығармаларының басты бір ерекшелігі ойшыл, философ болуына байланысты. Оның лирикасында көңіл күйі, ішкі сезім әсерлері, махаббат тақырыбы да елеулі орын алған. Алайда, Шәкәрім лирикасында сыршылдықтан ойшылдық басым, философиялық сарын күшті. Шәкәрімнің ойшылдығының, ақындығына тән фәлсафашылдығының сыры не десек, бұл алдымен, әрине оның ойының керемет логикалық қуаттылығынан туған. Сонымен қатар ол көп ізденіп, өте көп оқыған. Қазақтың белгілі ақын, жыршы - жырауларымен қатар арғы - бергі түрік ақындарының, шайырларының, араб, парсы, орыс және Батыс ақындарының шығармаларын өте жақсы білген. Тарих, философия, дінтану, психология, шығыстану, түріктану, салаларындағы түрік тіліндегі, орыс тіліндегі, араб тіліндегі ғылыми еңбектерді ұзақ жылдар жалықпай оқып, қыруар мағлұмат жиған, жан - жақты энциклопедиялық білімі бар ғұлама оқымысты, дана адам болған.
Шәкәрім қазақ поэзиясында философиялық лириканың бұрын өріс алмаған жаңа түрлерін қалыптастырып, бұл салада үлкен жаңалық тапты. Ойшыл ақын адамның ақыл парасатына айрықша зор мән береді. Ол адамның сезу, сезіну, дүние болмысты, өмір құбылыстарын сезім арқылы қабылдау, әсерленгіштік қабілет пен не нәрсенің болсын ішкі сырын көзге көрінбейтін, қолмен ұстауға келмейтін нәрселердің қасиет - сипаттарын, оймен, ақылмен, логиканың күшімен танып - білу қабілетінің арасын ажыратып, болмыстың, дүниетану мен моральдың негізгі ақылы деп санайды. Ақыл, парасатты ақыл қандай да нәрсені, құбылысты дұрыс түсініп бағалауға, ақ - қараны айыра білуге мүмкіндік береді. Сондықтан, ақылмен сыналмаған іс болдырмау деп түйіндейді.
Дүниетанымның, ғылымның да негізгі тірегі - ақыл - ой, ойлау қабілеттілігінің қуаттылығы, ой - тұжырымдарының логикалық қисындылығы деп санайды. Бар ғылымның түп атасы - таза ақыл мен ойлану.
Шәкәрім ойлау, ойлану деген ұғымға үлкен мән береді, оны өмір - болмыстың, дүниенің ғажап сырларына терең бойлау, не нәрсені болсын ақылмен сынап, ұғып - түсіну мағынасында алып қарайды.
Шәкәрімнің дүниенің, жаратылыстың қозғаушы күші, адам өмірінің, тіршіліктің мәні мен сыры, жан мен тән секілді мәселелерді ғылыми ұғым түсініктермен ұштастыра толғайтын философиялық өлеңдері өз алдына бір тақырыптық арна болып қалыптасты.
Ақынның діншілдігі, жаратушы Аллаға сенімі, оның ойшылдығымен жалғасып, дүниеге көзқарасындағы бірлік - біртұтастықты танытады. Шәкәрім дүниедегі сансыз кереметті кім жаратса - тәуірі сол дейді. Тәңіріні іздеу, жаратқан Аллаға сену - ақиқатты іздеу, сол арқылы ең түпкі жаратушы - мінсіз ие деп түйіндеуінен айқын аңғара аламыз.
Тау бойындағы ой деген өлеңінде дөңгеленген жердің күнді айналып жүретінін көзбен көру арқылы емес, ойлау, топшылау арқылы анықталған дегенді айтады

Шоқан және географиялық детерминизм
Қазақ даласындағы ағартушылық көшін бастаған аса дарынды ұлы тұлға Шоқан Шыңғысұлы Уәлиханов(1835-1865жж.)болды. Өзінің қысқа өмірінің шеңберінде ол өте көп істер тындырып, тек қана қазақ халқының өткен тарихын, әдет-ғүрпын, жалпы руханиятын зерттеп қана қоймай, сонымен қатар сол кездегі нақтылы өміршеңді мәселелерге атсалысып, қалың бұқараның мүдделерін аса батылдықпен қорғап, соның жолында аққан жұлдыздай, өкінішке қарай, ерте жанып кетті.
Шоқанның онтологиялық(болмыстық) көзқарастарына келер болсақ, ол күнбе-күнгі адамнын тәжірибесінен шығатын, сол кездегі жаратылыстану ғылымдарына сүйенетін материалистік бағытта болды. Оның тікелей болмыс жөніндегі еңбектері болмағанмен, оны біз Шоқанның қазақтардың шамандық (бақсылық) өмірсезімін талдауынан байқаймыз. Шамандықты көшпенділердің алғашқы көне діні ретінде қарап, ойшыл Табиғаттың сиқырлы да үрейлі күштерінің осы діндс бейнеленгені жөнінде айтады. Яғни Табиғат бірінші де, адамның өзі сол табиғаттың төл туындысы болғаннан кейін, езінің сана-сезімінде айнала ортаны дұрыс, я болмаса қияли бейнелейді.
Енді ойшылдың әлеуметтік болмыс жөніндегі көзқарастарына келер болсақ, ол географиялық детерминизмбағытын ұстағанын байқаймыз. Қоғамның дамуына айнала қоршаған ортаның жазықтығы, я болмаса тау-тастығы ауа райы, жер құнарлығы т.с.с. факторлар жатады, Сондықтан шегі жоқ жазық дала мал баққан көшпендінің енжарлығын, еріншектігін т.с.с. қасиеттерін қалыптастырса, тау мен тасқа толы, сарқырап аққан қаһарлы өзен-сулары бар, неше түрлі қауіпке толы аймақтар, керісінше, адамның жинақтылығын талап ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.