Ғылыми – педагогикалық зерттеу әдістері жайлы ақпарат

Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әдіснама ғылыми таным әдістері туралы философиялық ілім ретінде
2. Эксперименталды . эмпирикалық деңгей әдістері
3. Теориялық деңгей әдістері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Әдіснама әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз байланысты. Теория педагогикалық құбылыстардың кез-келген әдіснаманың негізі болып табылады және сол әдістеменің көмегімен табылған фактілер арқасында кеңейеді.
Теория – таным процесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы танымға жету мен оны құру тәсілі болып табылады. Бұл теориялық және практикалық ғылыми-танымдық іс-әркетті ұйымдастыру мен құрыстырудың негізгі мен тәсілдер жүйесі бұл осы жүйені тану жолы.
Таным теориясы тұтас таным іс-әрекеті процесін және ең алдымен оның мазмұндық негізін зерттейді. Әдіснама шынайы және практикалық түрде тиімді блімге жетудің әдістері мен жолдарына көп көңіл бөледі. Осы білімді дамытудың тәсілдерін іздестіреді.
Кез-келген әдіснамалық мәселелерді шешу белгілі бір гноселогиялық принциптер негізінде құралған бастапқы әдіснамалық тұжырымда жүзеге асады. Адамның танымдық іс-әрекетінің жалпы заңдылықтарын, оның даму заңдарын қалыптастыру философия ғылымының мәселесі. Білімді философиялық аксиологиялық түсіну философияға тән ол ғылыми білім туралы түсініктердің қалыптасуына шешуші ықпал

1. Пошаев Д.Қ. Ғылыми-педагогикалық зерттеу негіздері. Шымкент, ОҚМУ. – 2003. -111б.
2. ВВедение в науыное исследование по педагогике./ Под ред. В.И.Журавлева. М.,1988.
3. Методологические и теоретические проблемы изучения, обобщения и использования передового педагогическиого опыта. М.,1978.
4. Скаткин М.Н. Методология и методы педагогических исследований. М.,1986.

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Ғылыми – педагогикалық зерттеу әдістері.

Жоспар
Кіріспе
Негізгі бөлім
1. Әдіснама ғылыми таным әдістері туралы философиялық ілім ретінде
2. Эксперименталды – эмпирикалық деңгей әдістері
3. Теориялық деңгей әдістері
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе
Әдіснама әдіс пен теория әрқашан бір-бірімен тығыз байланысты. Теория
педагогикалық құбылыстардың кез-келген әдіснаманың негізі болып табылады
және сол әдістеменің көмегімен табылған фактілер арқасында кеңейеді.
Теория – таным процесінің нәтижесі, ал әдіснама болса осы танымға жету
мен оны құру тәсілі болып табылады. Бұл теориялық және практикалық ғылыми-
танымдық іс-әркетті ұйымдастыру мен құрыстырудың негізгі мен тәсілдер
жүйесі бұл осы жүйені тану жолы.
Таным теориясы тұтас таным іс-әрекеті процесін және ең алдымен оның
мазмұндық негізін зерттейді. Әдіснама шынайы және практикалық түрде тиімді
блімге жетудің әдістері мен жолдарына көп көңіл бөледі. Осы білімді
дамытудың тәсілдерін іздестіреді.
Кез-келген әдіснамалық мәселелерді шешу белгілі бір гноселогиялық
принциптер негізінде құралған бастапқы әдіснамалық тұжырымда жүзеге асады.
Адамның танымдық іс-әрекетінің жалпы заңдылықтарын, оның даму заңдарын
қалыптастыру философия ғылымының мәселесі. Білімді философиялық
аксиологиялық түсіну философияға тән ол ғылыми білім туралы түсініктердің
қалыптасуына шешуші ықпал
Алайда зерттеушінің әдіснамалық тұжырымына жалғыз философия мен оның
психологиялық тәсілдері ғана әсер етпейді. Зерттеушінің әдіснамалық
концепциясы көбінесе, ғылыми білімді құру мен дамыту теориясы болып
табылады, өйткені ол психологиялық – педагогикалық ғылымға және оның
тарихына бағытталады. Осыған орай, әрбір әдіснамалық концепция
психологиялық – педагогикалық теориялар негізінде құрылып, соларға
сүйенеді. Өйткені олар осы тұжырымға жақын және оның ең басты құрылымдары
болып табылады. Әдіснамалық тұжырымдар ғылымның философиялық негіздері мен
педагогикалық ғылымның зерттелетін саласының жетістіктеріне байланысты
ажыратылады.

1.Әдіснама ғылыми таным әдістері туралы философиялық ілім ретінде

Зерттеушінің әдіснамалық тұжырымының қалыптасуына бұған дейін
қалыптасқан басқа да психологиялық-педагогикалық тұжырымдар әсер етеді.
Жаңа әдіснамалық тұжырым оған дейінгі пайда болған әдістемелік концепциялар
желісінде пайда болып дамиды. Ол нені іздеу керек қалай іздеу керектігін
дәл анықтауға мүмкіндік береді. Сонымен қоса, олар зертеушіні тежеп, оның
еркін ойлауына кедергі жасауы да мүмкін.
Зерттеушіге, кейде ғылымдағы көпшілік қабылдаған, тұрақты ережелер
туралы әдістемелік көзқарастар ғылыми мектептер бағыттары туралы ұмытып,
олардан бас тартып, оларды дәлелді түрде жоққа шығарудың пайдасы көп.
Сондай-ақ, әртүрлі тұжырымдарға олардан шығатын мәселелерге оларды шешудің
ерекше тәсілдеріне сын көзбен қараудың да пайдасы зор. Іске осылайша қарау
теориялық материалға деген өзіндік қатынасты қалыптастыруға, белгілі бір
тұжырымдарға сүйеніп, бір жағынан философиялық ережелер ықпалындағы, ал
екінші жағынан ғылыми-педагогикалық танымның белгілі бір саласында
бағытталған кейбір тұжырымдарды санауға көмектеседі.
Зерттеу жұмыстарына жаңадан араласқан зерттеушіге ғылыми талдау
жүргізіп, ғылымдағы тұрақты философиялық теориялық тұжырымдар мен
қорытындыларға сүйенудің пайдасы мол. Бұл зерттеліп жатқан саладағы жаңа
жүйесін тұтастық білімдерін алуға көмектеседі. эмпирикалық деңгейдегі білім
қайта құрылып теориялық білім мен нақты шындықтың өзара қатынасты
саласындағы теориялық қорытындылар мен нақтыландырулардың негізін құрастыру
қажет. Теориялық білім, сөздің жалпы мағынасында, дегеніміз белгілі бір
педагогикалық құбылысты талқылауға қолдануға және түсіндіруге бағытталған
ғылыми арнайы мағынасында ол дегеніміз педагогикалық іс-әрекеттің
зерттелініп жатқан саласының заңдлықтары мен байланыстары туралы тұтас
түсінік беретін ғылыми білімді ұйымдастыру формасы. Бұл тұтас білім
жүйесіндегі ішкі шектеу ол бір элементтердің басқа элементтерге тәуелдігін
сипаттайды. Ол теория мазмұны пікірлер мен түсініктер жиынтығынан тұрады.
Теория көбінесе жеке тұлғаны тәрбиелеу оқыту мен қалыптастырудың
тәжірибелік шығармашылықпен қайта құрумен байланысты.
Осылайша ол педагогикалық тәжірибені қорытындылап және тұлғаның
болашақта қалыптасуы мен дамуының жоспарын. Теориялық білім зерттеушіге
оның не нәрсені біле алатынын көрсетсе, практикалық білім оның не істеу
керектігіне бағыттайды. Кез-келген теорияның ақиқаттылығының белгісі
болмыстық практикалық өзгеріс. Практика теориялық түсінікке қарағанда
әлеқайда кең және күрделі. Алайда басқа жағынан қарағанда теориялық
болжамдар мысалы Д.И.Менделеев химияны практикаға белгісіз жаңа химиялық
элементтердің ашылуын болжаған. Осылайша Нептун планетасының ашылуы да
бірінші теория жүзінде болжанып, практика жүзінде заманға сай телескоптар
пайда болған кезде ғана оны көре алған. Іс жүзінде таза теория болмайды,
өйткені ол әрқашан зерттелінетін пәннің әдістемесімен өзара тығыз
байланыста болады және зерттеу іс-тәжірибесінің бағытын анықтайтын бастыпқы
нүкте болып табылады.
Философиялық білімдердің даму сатыларының әдіснамасының орынды
негіздері уақыт өте келе қорытындыланып, шығармашылықпен қайта құрылып, бұл
күндері жалпы сипатқа ие болып отырған және ғылыми білімнің зерттелінетін
саласына қатысты нақтыланатын диалектикалық материалистік әдіснаманы
ұйымдастыратын бастауына айналып отыр.
Қазіргі замандағы ғылымның әдіснамасы білімнің және бір сатысы ретінде
дамып келе жатыр, оған нақты ғылыми деңгейде өткізілген зерттеулер
сүйенеді. Кейде әдіснаманың философиялық және нақтылы – ғылыми деңгейлері
теңдестірімді ал олардың шынайы міндеттері мен шектерін ғылыми
зерттеулердің әдіснаманың негізі болып табылатын материалистік диалектика
ғна анықтайды. К.Поппердің әдіснамалық тұжырымында Г.Кунның ғылыми
революциялыр теориясын Ст.Туниннің ғылыми білім дамуының тарихы мақсатына
И.Лакатостың ғылыми – зерттеу бағдарламаларының концепциясына көп көңіл
бөлінуде. Олар ғылыми тарихымен тығыз байланысты болып ғылымның
неопозитивтік мақсатын сынға алады. Ғылымның қазіргі заманғы әдіснамасында
ғылыми теориялар құрылысына талдау олардың қызметтері ғылыми заңдылық
ұғымы, тексеру тәртібі ғылыми теорияларды зерттеудің заңдары мен
жорамалдарын растау мен жоққа шығару ғылыми – педагогикалық зерттеу
әдістері. Ғылыми – педагогикалық білімнің қалыптасуы мен дамуы оның қайта
құрылуы, теория мен әдістер расындағы қатынас сипаты, танымдағы практиканың
ролі мен зерттеу объектісінің өзгеруі сияқты мәселелер алдыңғы қатарға
шығып отыр. Қазіргі ғылыми – пелагогикалық әдіснамалық зерттеудер ғылыми –
білімнің жалпы құрылысында ерекше орын алып диалектикалық материализмнің
дамуына белгілі бір әсер етіп отыр. Бұл ретте әдіснамалық зерттеулер
әртүрлі философиялық зерттеулер мен бағыттар негізінде жүзеге асырылады.
Алайда ғылыми нәтижелер көп ретте, зерттеушінің философиялық бағыттылығына
байланысты болмайды, олардың жалпы ғылыми құндылығы болады. Педагогика
ғылымы әдістемесінің дамуына өз үлестерін қосулары қажет. Әдіснама
дегеніміз - әдістері туралы ілім олардың зерттеушінің ойлау сипатын ашу
танымдық процесінің дамуының жалпы анықтаушы ретінде қарастыру қажет.
Оқыту, тәрбиелеу мен дамыту теориялар педагогика ғылымы әдістерінің негізгі
мазмұнын құрайды. Кез-келген мұндай теория зерттеу әдістері қызметін атқара
алады, теориялардың құрамды бөлігі болып табылады. Таным процесіндегі
әдіске антикалық философияда онда алғаш рет реттеу нәтижесі мен ғылыми
таным әдісі арасындағы өзара қатынас айқындалған. Қазіргі уақытта таным
әдістері олардың қалыптасуы мен даму процесі зерттеу объектісін тану мен
ғылыми нәтиже бере алатын әдістердің деңгейге жақындап келеді. Сондықтан
ғылыми педагогикалық зерттеу әдістерінің дамуы ымен процесі тұтас
педагогикалық ғылымның дамуының ең басты құрамды бөлігі болып табылады.
Педагогика ғылымы сияқты педагогикалық зерттеу әдістерінің қазіргі
жүйесінің. Ғылыми педагогикалық зерттеудің әртүрлі жүйесінің әдістері мен
зерттеуші ойлауының шығармашылық сипаты ғылыми зерттеудің барлық әдістері
мен олардың өзара байланысын сипаттайтын ортақ теорияны құрастыруда біршама
қиындықтарға әкеледі. Осыған орай таным әдістерінің көптеген жіктемелері
бар, оларды қолдану мақсатқа объектіге пәнге сонымен қатар зерттеу
әрекеттеріне және ғылыми іс-әрекет пен зерттеу жорамалдары жүзеге асатын
жағдайларға негізделеді. Ғылыми – зерттеудегі әртүрлі әдістердің өзра
байланысты мәселесі көкейкесті мәселеге айналып отыр. Бұл мәселе
аспектілерінің бірі – ғылыми танымдағы философиядағы әдістердің орны туралы
мәселе. Зерттеушінің теориялық ойлауының негізінде материалистік диалектика
әдісі ол ізденушіні ғылыми фактілерді жинастыру мен түсіндірушіні
субъективті көзқарастар олардың біржақтылығынан босатып, ақиқаттың әртүрлі
формаларының өзара байланысын анықтауға қоғамдық жаратылыстану ғылымдарын
дамытатын ойлаудың басқа да диалектикалық әдістерін тереңірек түсінуге
көмектеседі. Тарихи материализм әдісі барлық қоғамдық ғылымдар үшін
жарамды. Ол әлеуметтік педагогикалық және басқа да заңдылықтар мен олардың
дамуының ерекшеліктерін танудың негізі болып табылады. Ғылыми танымның осы
әдістері шешуші мәнге ие зертеудің бағыты мен оның тағдырын анықтайды. Ол
оның таным объектісін зертеудегі принциптің ыңғайлы зерттеу нәтижелері мен
олардың әдістемелік құндылықтары бағасының дүниетанымдық критерилері.
Ғылымның қазіргі әдіснамасына соның ішінде педагогикалық әдіснама да
теорияның негізін құрайтын бірнеше компоненттерден тұрады: а) фактологиялық
материалдың бастапқы эмпирикалық негізі ол теориялық түсіндірмені талап
етеді. ә) бастапқы теориялық негіз, ол зерттеу объектісін суреттейтін
алғашқы жорамдардан аксиомалардан болжамдардан теориялық ыңғайдан тұрады.
б) теорияның логикасы мен құрылысы. в) эмпирикалық дәлелдері бар теориялық
пайымдаулар жиынтығы. г) педагогикалық теорияны қалыптастырудың әдіснамалық
негізі ол дәріптелінген объект пен оның теориялық моделін суреттеумен
байланысты. Бұл ретте дәріптелген обьектіні құрастыруды кез-келген
педагогикалық теорияны оның байланыстарын, заңдылықтарын жорамалдарын,
дәріптеушілігін анық білімдерге жету принциптері мен механизмі құрастырудың
қажетті шарты ретінде қарастыру қажет.
Таным процесінде белгілі бір, нақты ғылымдарды физика, математика,
химия тіл білімі зерттеудің жекелеген арнайы әдістері бар. Нақты
ғылымдардың әдістері мен қатар жалпы ғылыми сипаттағы әдістер де кездеседі.
Олар барлық дерлік ғылымдарда қолданылады, байқап – бақылау теңдеу аламыз
және синтез дәріптеушілік өлшеу эксперимент абстрактіден нақтыға қарай
өрлеу, индукция мен дидукция бұлардың әрқайсысы жеке ғылымдарда нақтылана
түседі. Сонымен қатар ғылыми әдістер ғылыми танымның эмпирикалық теориялық
әдістері болып екіге бөлінеді.
Сонымен, зерттеу әдісі дегеніміз – күрделі таным тәртіптері ал олар
болса зерттеудің таным операцияларының іске асуының белгілі бір тәртібін
белгілейтін әртүрлі әдіс-тәсілдердің жиынтығын. Әдісті құрайтын тәсілдер
зерттеу тәртібінің феноменологиялық суреттемесін, оның құрамындағы
элементтердің эмпирикалық бөлінуін, эмпирияның зерттеу объектісі мен оның
психологиялық – педагогикалық сипаттарын жүйелі түрде түсіну мақсатында
зерттеу элементтерінің құрылымдық – қызметін анализін қамтамасыз ететін
анализ бірліктеріне әдістемелік бөлінуін қамтамасыз ету.

2.Эксперименталды – эмпирикалық деңгей әдістері

Зерттеу әдістеріне педагогикалық ғылым дамуының нақты құрылымдық
бөлігі. Педагогикалық ғылым мен тұтас педагогикалық білімнің дамуы
педагогикалық зерттеу әдістерінің даму деңгейіне байланысты. Ғылыми
нәтижелердің анықтығын алғашқы ақпараттарды алудың жолдары мен тәсілдеріне
зерттеу әдістерінің сенімділігіне байланысты. Кез-келген педагогикалық
зерттеу белгілі ғылыми білімдерді табу процесі. Ол адамның зерттеу
объектісі, заттары мен құбылыстарының мәнін ашуға бағытталған жан-жақты
танымдық іс-әрекеттерінің бір түрі. Экесперименталды – эмпирикалық деңгей
әдістері. Педагогика зерттеудің 3 – деңгейі бар: эмпирикалық теориялық
әдіснамалық эксперименталды-эмпирикалық деңгей әдістернің тұтас бір тобы
бар.
1. Бақылап – зерттеу заттар мен құбылыстарды мақсатты зерттеу,
мағлұматтарды іріктеп жинау, көзбен көргенді сезім мүшелерімен қабылдау
санада бұл ақпаратқа талдау жасау: зерттеу объектісінің сыртқы жақтары,
қасиеттері мен белгілері туралы мәлімет алу. Бақылап – зерттеуге ең алдымен
бақылаушының өзі зерттеу объектісі бақылап зерттеу шарттары сондай-ақ
бақылап – зерттеу құралдары видеоаспаптар, аспап – құралдар мен өлшеу құрал-
саймандары.
Бақылаушының бастапқы мақсаты нені бақылау қандай құбылыстарға көңіл
бөлу керектігін анықтайды. Түйсік сезім арқылы қабылдау мен түсініктерден
басқа бақылап – зерттеуде ұтымды жақтары да қатысады. Геолог – зерттеуші
мен тәжірибесі жоқ адам бір тасқа қарап тұрып, оны әртүрлі қабылдайды
біреуі оған құнды минерал деп қараса, екіншісі оған жай ғана тас деп
қарайды. Бұны мынандай әйгілі нақыл мен түйіндеуге ғылым дам көзімен
қарайды. Басымен көреді. Зерттеу барысында бақылап – зерттеу түрлерінің әр
алуан жіктемені ажыратуға болады.
- Тікелей бақылап – зерттеу мұғалім зерттеуші оқу – тәрбие жұмысының
тікелей басшысы: сонымен қатар ол тікелей куәгер бола тұра бейтарап адам
мұғалім зерттеу мүшесі ретінде зерттеушілер тобына кіргізілуі. Оның роліне
байланысты эмпирикалық фактілерді жинақтаудың техникасы мен әдісін таңдалып
алынады. Жанама бақылап – зерттеу ол тікелей бақылап зерттеуді толықтырады
ол зерттеушімен бірге және оның бағдарламасы бойынша жұмыс істейтін өкілдер
арқылы жүзеге асады. Зерттеуші біреу туралы немесе бір нәрсе туралы жанама
деректер алады. Жасырын және елеусіз бақылап – зерттеу тұйық теледидар
желісі сынып бөлмелерінде телекамералары бар мектептерде жүргізіледі.
Сабақта жасырын бақылап зерттеу оқушылардың танымдық іс-әрекетінің және
мұғаліммен ара қатынасы туралы мәлімет алуға мүмкіндік береді. Жасырын
бақылап – зерттеу зерттеушіге құнды мәліметтер береді. Егер оқушылар
өздерін бақылап отырғанын көрсе өздерін басқаша ұстайды. Оқушылар мен
мұсғалімдердің бір-бірімен оңаша кезіндегі мінез-құлқы оларды бөтен
біреулер бақылап отырған кездегі мінез-құлқынан әлдеқайда өзгеше болады.
- үздіксіз бақылап – зерттеу оқыту процесіне екі-үш оқушыны сабақтағы
ойындағы сыныптан тыс мектептен тыс оқу-тәрбие процесі физикалық қолайлы
уақыттағы мінез-құлқын зерттеу үшін қолданылады.
- дискретті үздік-үздік бақылап – зерттеу объектіні ұзақ уақыт
бақылайтын кезде қолданылады. Бақылау – зеттеу ұзақ уақытқа созылуы мүмкін
– жарты жыл немесе бір жыл. Бақылау – зеттеу белгілі бір уақытта үзіліп,
кейін қайтадан жалғасады.
- монографиялық бақылап – зерттеу бір адамды немесе бір затты бақылау
кезінде қолданады.
- бір бағытта бақылап-зерттеп жалпы тұтастықтан бақылап – зерттеп
мақсатына сай бір құбылысты немесе деректі мен құбылыстарды іздеген кезде
қолданады. Мұндай бақылап – зерттеу үшін біршама уақыт пен зерттеушінің
аналитикалық жұмыс жасауы қажет. Педагогикалық құбылыстар мен деректердің
сандық спалық суреттемесі мен өлшемінің тәртібі бақылап-зерттеу негізін
құрайды. Өлшем – зерттеу объектісін сипаттайтын белгілі бір өлшем шамасының
бірлік ретіндегі басқа біртекті шамаға қатынасын анықтау процесі. Сандық
бақылап - зерттеулер мен өлшемдер оларды математикалық өңдеуге жол ашып,
теориялық болжамдардың эксперименталды тексеруін тиімдірек жүзеге асыруға
мүмкіндік береді.
2. Педагогикалық эксперимент танымның эмпирикалық деңгейдегі зерттеудің
негізігі әдісі болып табылады. Ол құбылыстарды олардың өту барысының нақвты
тіркелген жағдайларында зерттеуге бағытталған эксперимент жағдайларында
құбылыстың күнделікті жағдайларда бақылап – зерттеуге болмайтын
қасиеттеріне ашуға болады. Эксперимент зерттеу құбылыстарын басқа ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.