Болашақ мұғалімдерді 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге дайындау тұжырымдамасы
1. Тұжырымдаманың қажеттiгi және оның мақсаты
2. Этнопедагогикалық бiлiм беру мазмұны
4. Этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жүзеге асыру жағдайлары мен жолдары
5. Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың нобайы
2. Этнопедагогикалық бiлiм беру мазмұны
4. Этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жүзеге асыру жағдайлары мен жолдары
5. Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың нобайы
12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге болашақ мұғалiмдердi кәсіби дайындау белгiлi бағдарламаға сай “Қазақ этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу пәндерiн оқыту арқылы оларға этнопедагогикалық бiлiм мазмұнын берумен жүзеге асырылады.
“Ұлттық тәрбие” терминiн ендiру педагогика ғылымында әлi өз шешiмiн тапқан жоқ. Ол этнопедагогика ғылымында ендiрiлуi тиiс. Өйткенi этнопедагогика – ұлттық тәлiм-тәрбиенi жинақтайтын, оны қорытындылап, жүйелейтiн теориялық сипаттағы ғылым саласы.
Философия, саясаттану, мәдениеттану, психология ғылымдарында соңғы жылдары ұлттану терминдерiне жан-жақты әртүрлi анықтамалар берiле бастады.
Ұлт – адамдардың тарихи, әлеуметтiк, этникалық тұтастығы. Ал ұлттық – белгiлi бiр ұлтқа тән, оның ерекшелiктерiн көрсететiн, қамтитын дәстүр. Ұлттық ерекшелiктер оның тiлiнен, тарихынан, мәдениетiнен, салт-дәстүрiнен көрiнiс бередi. Егер осы ұлттық ерекшелiктердi ескере отырып жеке тұлғаны тәрбиелесе және оқытса, ол ұлттық тәрбие алады. Сонда ғана оның ұлттық мiнезi, санасы, намысы, дүниетанымы ұлттық сипатта дамып, бiртұтас болып қалыптасады.
Ұлттық мiнез деп ұлттың барлық психикалық ерекшелiктерiнiң жиынтығын; ұлттық сана – ұлттан ұлтты айыратын, тарихи себептердiң ықпалымен қалыптасқан субъективтi құбылыс; ұлттық намыс – өз ұлтының “мен” дегiзерлiк қасиеттерiн қызғыштай қорғайтын, ұлтты iргелi, жоғары деңгейге көтерудi аңсайтын да қолдайтын, iсiмен де күшiмен ұлттық намыс туын көтерiп, қара басын, керек болса, мәңгiлiкке жолдайтын қаракет; ұлттық дүниетаным – ұлттық болмыс көрiнiсi, саяси, адамгершiлiк, эстетикалық, дiни наным-сенiм, тәрбие, тарихи сана, басқа да дәстүрлi мәдени-рухани көзқарастар жүйесi, ал ұлттық бiлiм – бiлiм мазмұнындағы ұлттық дүниетаным.
“Ұлттық тәрбие” терминiн ендiру педагогика ғылымында әлi өз шешiмiн тапқан жоқ. Ол этнопедагогика ғылымында ендiрiлуi тиiс. Өйткенi этнопедагогика – ұлттық тәлiм-тәрбиенi жинақтайтын, оны қорытындылап, жүйелейтiн теориялық сипаттағы ғылым саласы.
Философия, саясаттану, мәдениеттану, психология ғылымдарында соңғы жылдары ұлттану терминдерiне жан-жақты әртүрлi анықтамалар берiле бастады.
Ұлт – адамдардың тарихи, әлеуметтiк, этникалық тұтастығы. Ал ұлттық – белгiлi бiр ұлтқа тән, оның ерекшелiктерiн көрсететiн, қамтитын дәстүр. Ұлттық ерекшелiктер оның тiлiнен, тарихынан, мәдениетiнен, салт-дәстүрiнен көрiнiс бередi. Егер осы ұлттық ерекшелiктердi ескере отырып жеке тұлғаны тәрбиелесе және оқытса, ол ұлттық тәрбие алады. Сонда ғана оның ұлттық мiнезi, санасы, намысы, дүниетанымы ұлттық сипатта дамып, бiртұтас болып қалыптасады.
Ұлттық мiнез деп ұлттың барлық психикалық ерекшелiктерiнiң жиынтығын; ұлттық сана – ұлттан ұлтты айыратын, тарихи себептердiң ықпалымен қалыптасқан субъективтi құбылыс; ұлттық намыс – өз ұлтының “мен” дегiзерлiк қасиеттерiн қызғыштай қорғайтын, ұлтты iргелi, жоғары деңгейге көтерудi аңсайтын да қолдайтын, iсiмен де күшiмен ұлттық намыс туын көтерiп, қара басын, керек болса, мәңгiлiкке жолдайтын қаракет; ұлттық дүниетаным – ұлттық болмыс көрiнiсi, саяси, адамгершiлiк, эстетикалық, дiни наным-сенiм, тәрбие, тарихи сана, басқа да дәстүрлi мәдени-рухани көзқарастар жүйесi, ал ұлттық бiлiм – бiлiм мазмұнындағы ұлттық дүниетаным.
1. Бөлеев Қ., Бөлеева Л.Қ. Ұлттық тәлім-тәрбие. Дайындық курсының бағдарламасы. – Жамбыл, 1993. – 15 б.
2. Бөлеев Қ. Қазақ халқының этнопедагогикасы. Оқу пәнінің бағдарламасы. – Жамбыл, 1992. – 17 б.
3. Бөлеев Қ., Бөлеев Т.Қ. Қазақ педагогикасының тарихы / Қазақстан мектебі, 1996, №2. – 44-53 б.
4. Бөлеев Қ. Қазақтың халық педагогикасы. Библиографиялық көрсеткіш. – Жамбыл, 1993. – 20 б.
5. Бөлеев Қ. Болашақ мұғалімдерді ұлттық тәрбиеге дайындау. – Алматы: Нұрлы Әлем, 1998. – 200 б.
6. Бөлеев Қ., Бөлеева Л. Мұғалім және ұлттық тәрбие. – Алматы: Нұрлы Әлем, 2000. – 116 б.
7. Бөлеев Қ., Арзымбетова Ш. Қазақ этнопедагогикасы.–Алматы: Нұрлы Әлем, 2001.– 96 б.
8. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың теориясы мен практикасы. – Алматы: Ғылым, 2001. – 152 б.
9. Бөлеев Қ. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге кәсіби дайындау: теориясы және практикасы. – Алматы: Нұрлы Әлем, 2004. – 304 б.
2. Бөлеев Қ. Қазақ халқының этнопедагогикасы. Оқу пәнінің бағдарламасы. – Жамбыл, 1992. – 17 б.
3. Бөлеев Қ., Бөлеев Т.Қ. Қазақ педагогикасының тарихы / Қазақстан мектебі, 1996, №2. – 44-53 б.
4. Бөлеев Қ. Қазақтың халық педагогикасы. Библиографиялық көрсеткіш. – Жамбыл, 1993. – 20 б.
5. Бөлеев Қ. Болашақ мұғалімдерді ұлттық тәрбиеге дайындау. – Алматы: Нұрлы Әлем, 1998. – 200 б.
6. Бөлеев Қ., Бөлеева Л. Мұғалім және ұлттық тәрбие. – Алматы: Нұрлы Әлем, 2000. – 116 б.
7. Бөлеев Қ., Арзымбетова Ш. Қазақ этнопедагогикасы.–Алматы: Нұрлы Әлем, 2001.– 96 б.
8. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың теориясы мен практикасы. – Алматы: Ғылым, 2001. – 152 б.
9. Бөлеев Қ. Болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық тәрбие беруге кәсіби дайындау: теориясы және практикасы. – Алматы: Нұрлы Әлем, 2004. – 304 б.
болашақ мұғалімдерді 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге
дайындау тұжырымдамасы
1. Тұжырымдаманың қажеттiгi және оның мақсаты
12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге болашақ мұғалiмдердi
кәсіби дайындау белгiлi бағдарламаға сай “Қазақ этнопедагогикасы” және
“Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу пәндерiн оқыту арқылы оларға
этнопедагогикалық бiлiм мазмұнын берумен жүзеге асырылады.
“Ұлттық тәрбие” терминiн ендiру педагогика ғылымында әлi өз шешiмiн
тапқан жоқ. Ол этнопедагогика ғылымында ендiрiлуi тиiс. Өйткенi
этнопедагогика – ұлттық тәлiм-тәрбиенi жинақтайтын, оны қорытындылап,
жүйелейтiн теориялық сипаттағы ғылым саласы.
Философия, саясаттану, мәдениеттану, психология ғылымдарында соңғы
жылдары ұлттану терминдерiне жан-жақты әртүрлi анықтамалар берiле бастады.
Ұлт – адамдардың тарихи, әлеуметтiк, этникалық тұтастығы. Ал ұлттық –
белгiлi бiр ұлтқа тән, оның ерекшелiктерiн көрсететiн, қамтитын дәстүр.
Ұлттық ерекшелiктер оның тiлiнен, тарихынан, мәдениетiнен, салт-дәстүрiнен
көрiнiс бередi. Егер осы ұлттық ерекшелiктердi ескере отырып жеке тұлғаны
тәрбиелесе және оқытса, ол ұлттық тәрбие алады. Сонда ғана оның ұлттық
мiнезi, санасы, намысы, дүниетанымы ұлттық сипатта дамып, бiртұтас болып
қалыптасады.
Ұлттық мiнез деп ұлттың барлық психикалық ерекшелiктерiнiң жиынтығын;
ұлттық сана – ұлттан ұлтты айыратын, тарихи себептердiң ықпалымен
қалыптасқан субъективтi құбылыс; ұлттық намыс – өз ұлтының “мен” дегiзерлiк
қасиеттерiн қызғыштай қорғайтын, ұлтты iргелi, жоғары деңгейге көтерудi
аңсайтын да қолдайтын, iсiмен де күшiмен ұлттық намыс туын көтерiп, қара
басын, керек болса, мәңгiлiкке жолдайтын қаракет; ұлттық дүниетаным –
ұлттық болмыс көрiнiсi, саяси, адамгершiлiк, эстетикалық, дiни наным-сенiм,
тәрбие, тарихи сана, басқа да дәстүрлi мәдени-рухани көзқарастар жүйесi, ал
ұлттық бiлiм – бiлiм мазмұнындағы ұлттық дүниетаным.
Мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие отбасында және мектепте берiлуге тиiс.
Өкiнiшке орай, қазiргi отбасындағы тәрбие және мектептегi тәрбие мен оқыту
кеңестiк педагогика және шетел педагогикасы арқылы жүргiзiлуде. Оқушыларға
ұлттық тәрбие беруге мектеп мұғалiмдерi даярланбаған, ол этнопедагогикалық
бiлiм алмаған, өйткенi этнопедагогика педагогтiк оқу орындарында пән болып
оқытылмады. Сондықтан ертеңге қазақ ұлты сақталсын десек, болашақ
мұғалiмдерге қазақ этнопедагогикасы мен оның тарихын жүйелi оқытып, оларға
этнопедагогикалық бiлiм берудi тезiрек жүзеге асырып, солар арқылы отбасы
мен мектепке қазақтың ұлттық педагогикасын енгiзу керек. Сол үшiн болашақ
мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жасау және оны
iске асыру қажет болды.
Тұжырымдаманың мақсаты – ұлттық құндылықтарды ескере отырып, болашақ
мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру арқылы оларды оқушыларға ұлттық
тәрбие беруге даярлау.
Қазақтың ағартушы-педагогтары мен ғалым-педагогтары көп жылғы ғылыми-
зерттеу жұмыстарының нәтижесiнде қазақ этнопедагогикасы және оның тарихы
жеке-жеке ғылым ретiнде өз статустарын алды. Олардың осылайша қалыптасуы
оларды оқу пәндердi етiп оқытуға жол ашты.
“Қазақ этнопедагогикасы” оқу пәнiнiң мақсаттары, мiндеттерi, объектiсi,
пәнi, құзыреттерi, әдiстерi, факторлары, принциптерi, заңдары,
заңдылықтары, теориялары, көздерi, ұғымдары, терминдерi мен категориялары
анықталып, оның әдiснамасы, теориясы мен практикасы жасалды.
“Қазақ этнопедагогикасы” – жалпы педагогика ғылымының құрамдас бөлігі,
оның саласы, ол қазақ этнофилософиясының, этносаясатының, этномәдениетінің,
тарихының, этнографиясының, этнос теориясының, фольклористикасының,
этнопсихологиясының, этнопедагогика тарихының тоқайласуы арқылы педагогика
ғылымының аясында қалыптасқан, біртұтас жүйелі этнопедагогикалық білім
беретін дербес оқу пәні, оның өз пәні ( қазақтың ұлттық тәрбие процесі
(С.Ұзақбаева, К.Қожахметова).
Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даярлау үшiн қазақ
этнопедагогикасы мен оның тарихының әдiснамалық, теориялық және практикалық
проблемалары бойынша арнайы курстар, арнайы семинар мен факультативтер
ұйымдастырып өткiзуге болады. Мысалы, “Қазақ этнопедагогикасының теориялық
негiздерi”, “Қазақ этнопедагогикасының даму тарихы”, “Қазақтың ағартушы-
педагогтарының этнопедагогикалық ой-пiкiрлерi”, “Қазақ
этнопедагогикасындағы отбасылық тәрбие”, “Қазақ этнодидактикасы”, “Қазақ
ғалым-педагогтарының ғылыми-зерттеу жұмыстары”, “Қазақстан халықтарының
этнопедагогикасы” т.б.
2. Этнопедагогикалық бiлiм беру мазмұны
Этнопедагогикалық бiлiм деп этнопедагогика ғылымының теориялық
негiздерiн айтамыз. Ал этнопедагогикалық бiлiм беру – болашақ мұғалiмдерге
сол бiлiмдердi жүйелi меңгерту арқылы олардың этнопедагогикалық
iскерлiктерi мен дағдыларын қалыптастыру процесi, нәтижесiнде олардың
оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даяр болуы.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм берудiң мiндетi – оларды
ұлтжанды ұстаз етiп даярлау, яғни олардың ұлттық санасы мен ұлттық
дүниетанымын өз халқының тiлiне, тарихына, мәдениетi мен салт-дәстүрлерiне
бiртұтас етiп қалыптастыру.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм мазмұны арнайы
этнопедагогикалық бағдарламалар арқылы берiлетiндiктен бiз “Қазақ халқының
этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу
бағдарламаларын жасап, оларды ғылыми талқылаулардан өткiзiп, оқу процесiне
ендiрдiк.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм мазмұны жоғары мектепте
оқытуды ұйымдастырудың әртүрлi формалары мен әдiстерi арқылы жүзеге
асырылады.
Этнопедагогикалық бiлiм берудiң аудиториялық формаларына: лекциялар,
семинарлар, зертханалық және практикалық сабақтар, арнайы курстар, арнайы
семинарлар мен факультативтер жатады. Ал аудиториядан тыс формаларына:
экскурсиялар, рефераттар, конференциялар, диспуттар, конкурстар,
олимпиадалар, курстық және дипломдық жұмыстар т.б. жатады.
Этнопедагогикалық бiлiм беру әдiстерiне: әңгiмелеу, әңгiмелесу,
түсiндiру, пiкiрлесу, көрсету, талқылау, жаттығу, сұрақ-жауап т.б. жатады.
Этнопедагогикалық бiлiм беру құралдары: ұлттық тiл, ұлттық әдет-ғұрыптар
мен салт-дәстүрлер, ауызекi халық шығармашылығы, халық тарихы, ұлттық
сәндiк-қолданбалы өнер, ұлттық ойындар, ұлттық өнер т.б.
Этнопедагогикалық бiлiм берудiң нәтижесiнде болашақ мұғалiмдердiң
оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даярлығы қалыптасады, яғни олар ұлтжанды
ұстаз болып шығады.
3. Этнопедагогикалық бiлiм беру кезеңдерi
Болашақ мұғалiмдердi 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге
дайындау оларға жүйелi этнопедагогикалық бiлiм беру арқылы жүзеге
асырылады.
Этнопедагогикалық бiлiм жалпы педагогикалық бiлiмнiң құрамдас бөлiгi
болғандықтан, оны студенттер педагогика ғылымының теориялық мәселелерiмен
танысып болған соң, екiншi курстың екiншi семестрiнен бастап берудi
ұсынамыз.
Сонда бiрiншi кезең – II курста болашақ мұғалiмдердiң этнопедагогикалық
даярлығы “Қазақ этнопедагогикасы” атты оқу пәнi бойынша жүргiзеледi.
Екiншi кезең – III курста студенттерге этнопедагогикалық бiлiм беру
“Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу пәнi бойынша, арнайы курстар
мен семинарлар арқылы берiледi, ал этнопедагогикалық iскерлiктерi мен
дағдылары ғылыми-зерттеу жұмыстар орындауда және педагогикалық практика
кезiнде қалыптастырылады.
Үшiншi кезең – (( курста болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм
арнайы курстар мен семинарлар, факультативтер арқылы берiледi, ал олардың
этнопедагогикалық iскерлiктерi мен дағдылары ғылыми-зерттеу жұмыстар
орындауда және педагогикалық практика кезiнде қалыптастырылады.
4. Этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жүзеге асыру жағдайлары
мен жолдары
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм берудi жүзеге асыру үшiн
2004 жылы Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының ректораты мен
Педагогика және этнопедагогика кафедрасы мына төмендегiдей ұйымдастыру-
педагогикалық жағдайлар жасауға мiндеттендi:
1) Кафедра жанынан “Қазақ тәлiм-тәрбиесi” атты ғылыми-зертхана және оқу-
әдiстемелiк iсбөлме ашу;
2) Кафедра жанынан этнопедагогика бойынша мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру
үшiн арнайы курс ұйымдастыру;
3) Кафедраны қазақ этнопедагогикасынан көрнектi құралдар, оқу және
әдiстемелiк құралдар, оқытудың техникалық құралдарымен қамтамасыз ету;
4) Тұжырымдаманы жүзеге асыруды ғылыми-әдiстемелiк жағынан қамтамасыз ету
үшiн:
❖ болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру жүйесiн жасау;
❖ “Қазақ халқының этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының
тарихы” атты бағдарламалар жасап шығару;
❖ “Қазақ этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” оқу
пәндерi бойынша лекциялар курсы, оқулық және оқу-әдiстемелiк құралдар
шығару;
❖ қазақ этнопедагогикасынан және оның тарихынан арнайы курстардың, арнайы
семинарлар мен факультативтердiң тақырыптарын анықтап, олардың
бағдарламаларын жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасынан және оның тарихынан студенттердiң оқу-ғылыми
зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстарының тақырыптарын жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасынан педагогикалық практика кезiнде студенттер
арнайы орындайтын тапсырмалар жүйесiн жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасы және оның тарихы бойынша курстық және дипломдық
жұмыстар орындауға студенттердi көптеп тарту.
❖ 5) Кафедра оқытушыларының бiлiктiлiгiн арттыру бойынша:
❖ кафедраның оқытушыларын этнопедагогика мәселелерi бойынша дайындық
курсынан өткiзу;
❖ кафедрада бiрнеше iзденушiлер мен аспиранттар этнопедагогика проблемасы
бойынша ғылыми жұмыстармен айланысу.
5. Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың
нобайы
“Қазақ этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” оқу
пәндерінің мектеп мұғалімдері мен болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық
тәрбие беруге кәсіби дайындаудың негізі екенін жасау үшін қажетті
“Қазақстанның педагог мамандар даярлайтын оқу орындарында болашақ
мұғалiмдердi 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге дайындаудың
кезеңдік-мазмұндық нобайын” ұсынамыз (сурет 1).
“Тұжырымдаманы” және нобайды жүзеге асыру үшiн ғылыми-зерттеу зертхана
қажет екендiгiне көзiмiз жеттi. Содан институтының Педагогика және
этнопедагогика кафедрасының жанынан 2004 жылы “Қазақ тәлiм-тәрбиесi” атты
зертханалық iсбөлме ұйымдастырдық, ал ондағы мақсат ( жас ұрпаққа және
жастарға ұлттық тәлiм-тәрбие берудiң мазмұны мен әдiстемесiн жасау, ол үшiн
мектеп мұғалiмдер мен болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру
қажет.
“Қазақ тәлiм-тәрбие” зертханасының мiндеттерi:
( балабақша, жалпы бiлiм беретiн мектеп, кәсiптiк-техникалық, ... жалғасы
дайындау тұжырымдамасы
1. Тұжырымдаманың қажеттiгi және оның мақсаты
12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге болашақ мұғалiмдердi
кәсіби дайындау белгiлi бағдарламаға сай “Қазақ этнопедагогикасы” және
“Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу пәндерiн оқыту арқылы оларға
этнопедагогикалық бiлiм мазмұнын берумен жүзеге асырылады.
“Ұлттық тәрбие” терминiн ендiру педагогика ғылымында әлi өз шешiмiн
тапқан жоқ. Ол этнопедагогика ғылымында ендiрiлуi тиiс. Өйткенi
этнопедагогика – ұлттық тәлiм-тәрбиенi жинақтайтын, оны қорытындылап,
жүйелейтiн теориялық сипаттағы ғылым саласы.
Философия, саясаттану, мәдениеттану, психология ғылымдарында соңғы
жылдары ұлттану терминдерiне жан-жақты әртүрлi анықтамалар берiле бастады.
Ұлт – адамдардың тарихи, әлеуметтiк, этникалық тұтастығы. Ал ұлттық –
белгiлi бiр ұлтқа тән, оның ерекшелiктерiн көрсететiн, қамтитын дәстүр.
Ұлттық ерекшелiктер оның тiлiнен, тарихынан, мәдениетiнен, салт-дәстүрiнен
көрiнiс бередi. Егер осы ұлттық ерекшелiктердi ескере отырып жеке тұлғаны
тәрбиелесе және оқытса, ол ұлттық тәрбие алады. Сонда ғана оның ұлттық
мiнезi, санасы, намысы, дүниетанымы ұлттық сипатта дамып, бiртұтас болып
қалыптасады.
Ұлттық мiнез деп ұлттың барлық психикалық ерекшелiктерiнiң жиынтығын;
ұлттық сана – ұлттан ұлтты айыратын, тарихи себептердiң ықпалымен
қалыптасқан субъективтi құбылыс; ұлттық намыс – өз ұлтының “мен” дегiзерлiк
қасиеттерiн қызғыштай қорғайтын, ұлтты iргелi, жоғары деңгейге көтерудi
аңсайтын да қолдайтын, iсiмен де күшiмен ұлттық намыс туын көтерiп, қара
басын, керек болса, мәңгiлiкке жолдайтын қаракет; ұлттық дүниетаным –
ұлттық болмыс көрiнiсi, саяси, адамгершiлiк, эстетикалық, дiни наным-сенiм,
тәрбие, тарихи сана, басқа да дәстүрлi мәдени-рухани көзқарастар жүйесi, ал
ұлттық бiлiм – бiлiм мазмұнындағы ұлттық дүниетаным.
Мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие отбасында және мектепте берiлуге тиiс.
Өкiнiшке орай, қазiргi отбасындағы тәрбие және мектептегi тәрбие мен оқыту
кеңестiк педагогика және шетел педагогикасы арқылы жүргiзiлуде. Оқушыларға
ұлттық тәрбие беруге мектеп мұғалiмдерi даярланбаған, ол этнопедагогикалық
бiлiм алмаған, өйткенi этнопедагогика педагогтiк оқу орындарында пән болып
оқытылмады. Сондықтан ертеңге қазақ ұлты сақталсын десек, болашақ
мұғалiмдерге қазақ этнопедагогикасы мен оның тарихын жүйелi оқытып, оларға
этнопедагогикалық бiлiм берудi тезiрек жүзеге асырып, солар арқылы отбасы
мен мектепке қазақтың ұлттық педагогикасын енгiзу керек. Сол үшiн болашақ
мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жасау және оны
iске асыру қажет болды.
Тұжырымдаманың мақсаты – ұлттық құндылықтарды ескере отырып, болашақ
мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру арқылы оларды оқушыларға ұлттық
тәрбие беруге даярлау.
Қазақтың ағартушы-педагогтары мен ғалым-педагогтары көп жылғы ғылыми-
зерттеу жұмыстарының нәтижесiнде қазақ этнопедагогикасы және оның тарихы
жеке-жеке ғылым ретiнде өз статустарын алды. Олардың осылайша қалыптасуы
оларды оқу пәндердi етiп оқытуға жол ашты.
“Қазақ этнопедагогикасы” оқу пәнiнiң мақсаттары, мiндеттерi, объектiсi,
пәнi, құзыреттерi, әдiстерi, факторлары, принциптерi, заңдары,
заңдылықтары, теориялары, көздерi, ұғымдары, терминдерi мен категориялары
анықталып, оның әдiснамасы, теориясы мен практикасы жасалды.
“Қазақ этнопедагогикасы” – жалпы педагогика ғылымының құрамдас бөлігі,
оның саласы, ол қазақ этнофилософиясының, этносаясатының, этномәдениетінің,
тарихының, этнографиясының, этнос теориясының, фольклористикасының,
этнопсихологиясының, этнопедагогика тарихының тоқайласуы арқылы педагогика
ғылымының аясында қалыптасқан, біртұтас жүйелі этнопедагогикалық білім
беретін дербес оқу пәні, оның өз пәні ( қазақтың ұлттық тәрбие процесі
(С.Ұзақбаева, К.Қожахметова).
Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даярлау үшiн қазақ
этнопедагогикасы мен оның тарихының әдiснамалық, теориялық және практикалық
проблемалары бойынша арнайы курстар, арнайы семинар мен факультативтер
ұйымдастырып өткiзуге болады. Мысалы, “Қазақ этнопедагогикасының теориялық
негiздерi”, “Қазақ этнопедагогикасының даму тарихы”, “Қазақтың ағартушы-
педагогтарының этнопедагогикалық ой-пiкiрлерi”, “Қазақ
этнопедагогикасындағы отбасылық тәрбие”, “Қазақ этнодидактикасы”, “Қазақ
ғалым-педагогтарының ғылыми-зерттеу жұмыстары”, “Қазақстан халықтарының
этнопедагогикасы” т.б.
2. Этнопедагогикалық бiлiм беру мазмұны
Этнопедагогикалық бiлiм деп этнопедагогика ғылымының теориялық
негiздерiн айтамыз. Ал этнопедагогикалық бiлiм беру – болашақ мұғалiмдерге
сол бiлiмдердi жүйелi меңгерту арқылы олардың этнопедагогикалық
iскерлiктерi мен дағдыларын қалыптастыру процесi, нәтижесiнде олардың
оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даяр болуы.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм берудiң мiндетi – оларды
ұлтжанды ұстаз етiп даярлау, яғни олардың ұлттық санасы мен ұлттық
дүниетанымын өз халқының тiлiне, тарихына, мәдениетi мен салт-дәстүрлерiне
бiртұтас етiп қалыптастыру.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм мазмұны арнайы
этнопедагогикалық бағдарламалар арқылы берiлетiндiктен бiз “Қазақ халқының
этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу
бағдарламаларын жасап, оларды ғылыми талқылаулардан өткiзiп, оқу процесiне
ендiрдiк.
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм мазмұны жоғары мектепте
оқытуды ұйымдастырудың әртүрлi формалары мен әдiстерi арқылы жүзеге
асырылады.
Этнопедагогикалық бiлiм берудiң аудиториялық формаларына: лекциялар,
семинарлар, зертханалық және практикалық сабақтар, арнайы курстар, арнайы
семинарлар мен факультативтер жатады. Ал аудиториядан тыс формаларына:
экскурсиялар, рефераттар, конференциялар, диспуттар, конкурстар,
олимпиадалар, курстық және дипломдық жұмыстар т.б. жатады.
Этнопедагогикалық бiлiм беру әдiстерiне: әңгiмелеу, әңгiмелесу,
түсiндiру, пiкiрлесу, көрсету, талқылау, жаттығу, сұрақ-жауап т.б. жатады.
Этнопедагогикалық бiлiм беру құралдары: ұлттық тiл, ұлттық әдет-ғұрыптар
мен салт-дәстүрлер, ауызекi халық шығармашылығы, халық тарихы, ұлттық
сәндiк-қолданбалы өнер, ұлттық ойындар, ұлттық өнер т.б.
Этнопедагогикалық бiлiм берудiң нәтижесiнде болашақ мұғалiмдердiң
оқушыларға ұлттық тәрбие беруге даярлығы қалыптасады, яғни олар ұлтжанды
ұстаз болып шығады.
3. Этнопедагогикалық бiлiм беру кезеңдерi
Болашақ мұғалiмдердi 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге
дайындау оларға жүйелi этнопедагогикалық бiлiм беру арқылы жүзеге
асырылады.
Этнопедагогикалық бiлiм жалпы педагогикалық бiлiмнiң құрамдас бөлiгi
болғандықтан, оны студенттер педагогика ғылымының теориялық мәселелерiмен
танысып болған соң, екiншi курстың екiншi семестрiнен бастап берудi
ұсынамыз.
Сонда бiрiншi кезең – II курста болашақ мұғалiмдердiң этнопедагогикалық
даярлығы “Қазақ этнопедагогикасы” атты оқу пәнi бойынша жүргiзеледi.
Екiншi кезең – III курста студенттерге этнопедагогикалық бiлiм беру
“Қазақ этнопедагогикасының тарихы” атты оқу пәнi бойынша, арнайы курстар
мен семинарлар арқылы берiледi, ал этнопедагогикалық iскерлiктерi мен
дағдылары ғылыми-зерттеу жұмыстар орындауда және педагогикалық практика
кезiнде қалыптастырылады.
Үшiншi кезең – (( курста болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм
арнайы курстар мен семинарлар, факультативтер арқылы берiледi, ал олардың
этнопедагогикалық iскерлiктерi мен дағдылары ғылыми-зерттеу жұмыстар
орындауда және педагогикалық практика кезiнде қалыптастырылады.
4. Этнопедагогикалық бiлiм беру тұжырымдамасын жүзеге асыру жағдайлары
мен жолдары
Болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм берудi жүзеге асыру үшiн
2004 жылы Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының ректораты мен
Педагогика және этнопедагогика кафедрасы мына төмендегiдей ұйымдастыру-
педагогикалық жағдайлар жасауға мiндеттендi:
1) Кафедра жанынан “Қазақ тәлiм-тәрбиесi” атты ғылыми-зертхана және оқу-
әдiстемелiк iсбөлме ашу;
2) Кафедра жанынан этнопедагогика бойынша мамандардың бiлiктiлiгiн арттыру
үшiн арнайы курс ұйымдастыру;
3) Кафедраны қазақ этнопедагогикасынан көрнектi құралдар, оқу және
әдiстемелiк құралдар, оқытудың техникалық құралдарымен қамтамасыз ету;
4) Тұжырымдаманы жүзеге асыруды ғылыми-әдiстемелiк жағынан қамтамасыз ету
үшiн:
❖ болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру жүйесiн жасау;
❖ “Қазақ халқының этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының
тарихы” атты бағдарламалар жасап шығару;
❖ “Қазақ этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” оқу
пәндерi бойынша лекциялар курсы, оқулық және оқу-әдiстемелiк құралдар
шығару;
❖ қазақ этнопедагогикасынан және оның тарихынан арнайы курстардың, арнайы
семинарлар мен факультативтердiң тақырыптарын анықтап, олардың
бағдарламаларын жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасынан және оның тарихынан студенттердiң оқу-ғылыми
зерттеу және ғылыми-зерттеу жұмыстарының тақырыптарын жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасынан педагогикалық практика кезiнде студенттер
арнайы орындайтын тапсырмалар жүйесiн жасау;
❖ қазақ этнопедагогикасы және оның тарихы бойынша курстық және дипломдық
жұмыстар орындауға студенттердi көптеп тарту.
❖ 5) Кафедра оқытушыларының бiлiктiлiгiн арттыру бойынша:
❖ кафедраның оқытушыларын этнопедагогика мәселелерi бойынша дайындық
курсынан өткiзу;
❖ кафедрада бiрнеше iзденушiлер мен аспиранттар этнопедагогика проблемасы
бойынша ғылыми жұмыстармен айланысу.
5. Болашақ мұғалiмдердi оқушыларға ұлттық тәрбие беруге дайындаудың
нобайы
“Қазақ этнопедагогикасы” және “Қазақ этнопедагогикасының тарихы” оқу
пәндерінің мектеп мұғалімдері мен болашақ мұғалімдерді оқушыларға ұлттық
тәрбие беруге кәсіби дайындаудың негізі екенін жасау үшін қажетті
“Қазақстанның педагог мамандар даярлайтын оқу орындарында болашақ
мұғалiмдердi 12-жылдық мектеп оқушыларына ұлттық тәрбие беруге дайындаудың
кезеңдік-мазмұндық нобайын” ұсынамыз (сурет 1).
“Тұжырымдаманы” және нобайды жүзеге асыру үшiн ғылыми-зерттеу зертхана
қажет екендiгiне көзiмiз жеттi. Содан институтының Педагогика және
этнопедагогика кафедрасының жанынан 2004 жылы “Қазақ тәлiм-тәрбиесi” атты
зертханалық iсбөлме ұйымдастырдық, ал ондағы мақсат ( жас ұрпаққа және
жастарға ұлттық тәлiм-тәрбие берудiң мазмұны мен әдiстемесiн жасау, ол үшiн
мектеп мұғалiмдер мен болашақ мұғалiмдерге этнопедагогикалық бiлiм беру
қажет.
“Қазақ тәлiм-тәрбие” зертханасының мiндеттерi:
( балабақша, жалпы бiлiм беретiн мектеп, кәсiптiк-техникалық, ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz