Бейнелеу өнерінің оқушылардың білім сапасын және танымдық белсенділігін арттыруда ықпалы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 48 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Қ. А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті

Студенттердің және магистранттардың

кезекті ғылыми-теориялық конференциясы

БАЯНДАМА

Тақырыбы: Бейнелеу өнерінің оқушылардың білім сапасын және танымдық белсенділігін арттыруда ықпалы

5B010700 - мамандығы - «Бейнелеу өнері және сызу»

Орындаған: ӨБС-011 тобының студенті

Мисирова Азиза

Ғылыми жетекшісі

п. ғ. к., доцент м. а. : Әуелбеков Е.

Түркістан 2012

Мазмұны

Кіріспе . . . 4

І Бейнелеу өнері материалдары арқылы оқушылардың білім сапасын арттырудың теориялық мәселелері .

1. 1. Бейнелеу өнерінің оқушылардың білім сапасы мен танымдық іс-әрекетін арттырудағы рөлі . . .

1. 2. Жеткіншек жастағы оқушылардың бейнелеу өнері негізінде танымдық іс-әрекетін қалыптастыру және білім сапасын арттыру ерекшеліктері . . .

ІІ Орта сыныптарда бейнелеу өнері материалдары арқылы оқушылардың білім сапасын арттыру жолдары .

2. 1. Орта сыныптарда бейнелеу өнері пәнін оқытудың білімдік, танымдық мазмұны мен міндеттері . . .

2. 2. Орта мектептің 5-8 сынып оқушыларының бейнелеу өнері сабақтарында танымын және білім сапасын арттыру әдістері . . .

Қорытынды . . .

Пайдаланған әдебиеттер тізімі . . .

КІРІСПЕ

Зерттеудің көкейкестілігі: Қазіргі таңда Қазақстан күрделі тарихи бет бұрыстармен қоғамдық жаңартулар тұсында дамып келеді. Осы кезеңде елімізде жүріп жатқан ауқымды өзгерістердің мәнін білім беру жүйесін, мектептердегі жас ұрпақты тәрбиелеп, оқыту мәселесінің жаңа қарқынмен дамуға бет алуынан байқауға болады. Елбасымыз Н. Ә. Назарбаевтың 2011 жылғы 28 қаңтардағы Қазақстан халқына кезекті Жолдауында білім беру саласын дамытуда алдағы онжылдыққа арналған бағдарламаларды қарқынды жүзеге асыру межеленді[1] .

Кемелделген тұлға тәрбиелеу ісі ең алдымен оған қажетті алғы шарттар мен жан-жақты тәрбиелеу құралдарына тікелей байланысты. Осындай парасаттылыққа, ізгілікке және әсем талғамға тәрбиелеу құралдарының бірі - өнер болып табылады. Өнердің жас ұрпақтың қалыптасуына, тәрбиесі мен білімін жетілдіруде әсері ұшан-теңіз[2] .

Атап айтсақ, оқушының өзін қоршаға ортаны танып - білуіне ұшқыр қиялы мен нәзік сезімдерінің дамуына, ғибрат пен саналылыққа, биік адамгершілік сезімдерге, яғни рухани жағынан дамып, жан-жақты жетілуіне ықпал ете алады. Өнерге жаны құштар, өз ісінің білгірі, терең ойлы бала жүрегін ұға алатын педагог өз кезегінде бала тәрбиесінде өнердің маңызын жете түсініп, өз мамандығын шығармашылы еңбекпен ұштастырары сөзсіз. Түрлі өнер саласы бойынша хабардар болып, жалпы көркемдік бағыттағы тәрбие туралы мәліметтер жинақтауы педагог беделін арттыра түседі. Әсіресе бейнелеу өнері материалдарын пайдаланудың маңыздылығы да, көлемі де үлкен болып табылады. Бұл мәселелерге қатысты зерттеулер, оларды талдау мәселелері Б. М. Неменский[3], Л. С. Выготский[4], В. А. Сухомлинский[5], Б. Юсов[6], Т. Я. Шпикалова[7], М. Н. Ростовцев[8], С. Герасимов[9], С. Қасиманов[10], Қ. Ералин[11], А. Қамақ[12], Қ. Болатбаев[13], Қ. Жеделов[14], Ж. Балкенов[15] т. б. еңбектерінде орын алған. Әсіресе бейнелеу өнерінде білім, түсінік біліктерді қалыптастыру В. С. Кузиннің «Бейнелеу өнері және оны орта мектепте оқыту әдістемесі» еңбегінде кеңінен қамтылған.

Бейнелеу өнері - бұл адам баласының заманнан заманға рухани, эстетикалық байлығы ретінде ұласып келе жатқан өнер саласы, ал сурет - бұл шежіре, ондаған ғасырлар бойы бүкіл адам тарихтарын, тіршілік тарихын шашауын шығармай, жоғалтпай жеткізген бірден-бір куәгер. Бейнелеу өнерімен айналыса отырып, адам тек суретшінің практикалық дағдыларын ғана меңгеріп, шығармашылық ойларын жүзеге асырып қана қоймайды, сонымен бірге өзін талғампаздыққа тәрбиелейді.

Мектеп кезеңіндегі оқушылардың бейнелеу әрекеті туралы Я. А. Коменский[16], И. Г. Пестолоцци[17] т. б. еңбектерінде көркемдік-шығармашылық әрекет баланы көңілсіз жағдайдан шығарып, жүйкеге түскен салмақты азайтып, эмоциональдық көңіл-күй, жағдай туғызатындығымен түсіндірілген. Сондықтан мектепте оқушының басты әрекетінің бірі ретінде педагогикалық үдеріске бейнелеу өнерін енгізген маңызды болып саналады. Белгілі ғалым Д. Лилов шығармашылықтың жалпы заңдылықтарына тоқтала келе, оны әлеуметтік мәнділігі басым, қоғамға қажетті және пайдалы құндылық туғызатын, қоғам қажеттілігін өтейтін құбылыс және объективтік шындықпен бірлескен саналы қоғамдық субъектінің жасампаздығы екендігін тап көрсеткен. В. Г. 3лотников өзінің зерттеулерінде көркемдік шығармашылықты таным мен қиялдың, практикалық әрекет пен психикалық үдерістің үздіксіз тұтастығы ретінде сипаттап, рухани-тәжірибелік әрекеттің нәтижесінде ерекше материалдық өнім, яғни өнер туындысы пайда болатындығын тұжырымдаған[18] .

Орта сыныптарда бейнелеу өнері сабағын жүргізудің негізгі мақсаты - оқушыларды өмір шындығына, өнерге, көркем мәдениет және халық дәстүрлеріне болған белсенді эстетикалық көзқарасын тәрбиелеу болып есептеледі.

Бейнелеу өнері мектеп оқушыларына көркем өнер жайлы білім береді және олардың сол өнерге деген ынта- ықыласы мен бейімділігін арттырады.

Мектеп оқушыларының бейнелеу өнері сабақтарындағы білімін, түсінік біліктерін қалыптастыру - олардың ептіліктері мен дағдаларын арттыра отырып, эстетикалық білім беруге ықпал жасаушы негізгі педогогикалық түрткі болып табылады.

Зерттеудің мақсаты : Оқушылардың білім сапасын және танымдық белсенділігін арттырудағы бейнелеу өнерінің ықпалын анықтап, оның теориялық және әдістемелік негіздерін ашу.

Осыған сәйкес туындаған зерттеудің міндеттері:

бейнелеу өнері іс-әрекеті арқылы оқушылардың танымын, білімін арттырудың теориялық мәселелерін айқындау және оқушылар танымын арттырудағы рөлін ашу;
жеткіншек жастағы оқушылардың бейнелеу өнері негізінде танымдық іс-әрекетін қалыптастыру және білім сапасын арттыру ерекшеліктерін анықтау;
орта сыныптарда бейнелеу өнері пәнін оқытудың білімдік, танымдық мазмұны мен міндеттерін айқындау;
орта мектептің 5-8 сыныптарындағы бейнелеу өнері сабақтарында оқушылардың танымын және білім сапасын арттыру әдістерін көрсету.

Зерттеу нысаны - орта сыныптардағы оқу-тәрбие үрдісі.

Зерттеу пәні - орта мектептегі оқушылардың түсініктері мен білім сапасын арттыру.

Зерттеу әдістері - ғылыми-педагогикалық еңбектерді, әдебиеттерді сараптау, талдау, сауалнама жүргізу, әңгімелесу, бақылау, проблеманы баяндау әдісі, кітаппен жұмыс жасау.

Зерттеу көздері: Елбасының жолдаулары, Білім заңы, білім беруді дамытудың тұжырымдамалары, орта мектептегі бейнелеу іс-әрекетінің теориялық және әдістемелік әдебиеттері, оқулықтар, журналдар.

Зерттеу жұмысының құрылымы кіріспеден, бірінші және екінші тараулардан, қорытындыдан және пайдаланылған әдебиеттерден тұрады.

І Бейнелеу өнері материалдары арқылы оқушылардың білім сапасын арттырудың теориялық мәселелері .

1. 1 Бейнелеу өнерінің оқушылардың білім сапасы мен танымдық іс-әрекетін арттырудағы рөлі.

Оқыту процесінің әртүрлі қырларын педагогикалық дидактика, сондай-ақ жекелеген пән методикалары қарастырады. Дидактиканың осы мәселеде зерттеуге орай ерекше сүйенетін тірек ғылымы - психология. Соңғысының басты салаларының бірі - оқыту психологиясы, ол оқу процесінің екінші жағын, яғни шәкірттердің оқу мазмұндарын ұғынып, әр түрлі тапсырмаларды қалайша орындай алу мүмкіндіктерін зерттейді. Шәкірттің оқуға талпынысы мен ынтасын қалыптастыру жолдарын, оның түрлі білім, дағды, әдеттерді қалайша меңгеріп отыратынын, әртүрлі мазмұндағы материалды ұғынып, түсіну ерекшелігін т. б осы іспеттес мәселелерді қарастыру - оқыту психологиясының зерттеу объектісі.

Оқу материалдары адам психологиясына зор талап қоятыны белгілі. Өйткені шындықтағы құбылыстардың сыр-сыйпатын, мән жайын ұғыну - өте күрделі әрекет. Мұның өзі бірнеше кезеңдерден тұратыны қазірде ғылымға белгілі болып отыр. Мәселен, сабақта матералды ұғынып, түсініудің алғашқы кезеңінде (таныстыру кезеңі) шәкірт нені қалай оқу керектігі жайлы жалпы мағлұмат алады. Бұдан соңғы кезеңде, ол мұны тәжірибеде байқап көреді. Үшінші кезеңде, түсінгенін, ұғынғанын сөзбен тұжырымдайды. Төртінші кезеңде, олар ойына ұстап тұрады да, бесінші кезеңде шәкіртте зат пен құбылыс туралы белгілі ұғым қалыптасатын болады. Ақыл-ой амалдарын меңгеру арқылы оқушы шындықтағы заттардың байланыс-қатынастарын меңгереді, бір затты екіншісімен салыстырып, дәлелдей алуға, олардың айырмашылық, ұқсастықтарын айыра білуге үйренеді. Ұғыну, түсіну дегеніміздің өзі де - нәрседе себеппен қатар нәтиже болатындығына оқушының көзінің жетуі.

Оқу материалдарының мәнісіне тереңдеп бара алмай, оларды жай жаттап алу, өз бетінше пікір айтуға шорқақтық оқушыда талдау (анализ), жинақтау (синтез) тәсілдерінің әлде де оншама дамымағанын көрсетеді.

Мұғалім шәкірт ойлауындағы талдау тәсілінің қалыптасуына жеткіліксіз көңіл бөлетін болса, ондайда оқушы материалдың бір-бірімен байланысының жеке жақтарын ғана меңгереді, әр ұғымның мәнін, өзіндік ерекшелігін жете түсінбей қалады. Сондай-ақ мұғалім сабақ беруде жинақтау тәсілін ойдағыдай пайдалана алмаса, онда берілетін мағлұмат бұрынғы материалмен дұрыс байланыспай қалады, бұл берілген мағлуматтың практикалық мәнінің төмендеуіне әкеліп соғады. Кейбір мұғалімдер оқушыда белсенді ойлау процесін дамытудың орнына олардың ес, жаттау қабілетін өсіруге ғана ерекше мән береді. Әрине, бұдан оқушының есін дамыту онша мәнді нәрсе емес деген қорытынды шықпайды. Шәкіртке ойлаттырып, әр нәрсені бір-бірімен салыстырғызып, талдатып-жинақтатып, дәлелдеткізіп үйретсе ғана олардың танымы мен білімі мазмұнды болады.

Білім - адамзаттың жинақталған тәжірибесі, заттар мен құбылыстарды, табиғат пен қоғам заңдарын тану нәтижесі. Білімді жеке адамның игілігіне айналдыру үшін оны ойлау операциясы, талдау, синтездеу, салыстыру, жіктеу және жинақтау арқылы терең ұғыну қажет. Оқушы ойлау операциясына сүйеніп өз білімін шындыққа айналдырады. Бұл дамытып оқытудың негізгі ережесі, яғни оқушылардың таным іс-әрекетін дамыту, оларды өз бетімен ізденуге, зерттей білуге және жаңа білімді еркін игеруге үйрету.

Оқушылардың білімі - оқыту процесін, ең бірінші кезекте оқу материалдарын меңгерудің нәтижесі. Сондықтан оқушылардың білімді меңгерген, меңгермегенін оқыту жобаларымен - бағдарлама, оқулықтарымен салыстырып анықтайды.

Білім - қандай да бір іс-әрекетті жасау негізі. Іс-әрекет жеке тұлғаны қалыптастырады.

Білім - қоғамдық-өндірістік тәжірибеде қолданылады, менгерілген білім көмегімен адам жаңа білімдер жасауға қатысады, еңбекке дағдыланады, қоғамдық-материалдық байланыстың артуына, рухани мәдениетінің дамуына өз үлесін қосады. Осылайша жеке тұлға сапалы білім керектігін, оның пайдасын көреді. Білім жеке тұлғалық бөлікке енеді. Бұл жағдайда оқыту балаға тек білім беретін процесс емес, ол оқушының жеке тұлғалық бағыттарын, жақсы мен жаманға көзқарастарын қалыптастырады.

Әл Фараби «Бақытты болу, кәмілетке келу, қоғамдық тіршілікті жақсарту - барлығы да білімділікке байланысты. Білім мен өнерді менгермегеннен кейін адамда іскерлік пен өз бетінше әрекеттену, одан соң парасаттылық пайда болады» - деген[19] .

Бейнелеу өнерінің жалпы білім беру пәні ретіндегі пайдасын педагог Я. А. Коменский(1592-1670) де белгілеп берді. Ол өзінің «Ұлы дидактика» еңбегінде өнерді үш талап негізінде үйренуді анықтады, яғни, өнерді дұрыс пайдалану; өнерді сапалы бағытта оқыту; жиі жаттығулар жасау[20] .

Ағылшын философы және педагогі Джон Локк (1632-1704) өзінің «Тәрбие туралы ойлар» еңбегінде балаларға сурет салуға үйрету туралы жалпы пікірлермен шектелсе де, өнерді игеруді сурет салу арқылы жетілдіруді, жаттығулармен жүзеге асыруды дәріптеп жазды [21, 178 б. ] .

Француз педагогі, философ-энциклопедисі Ж. Ж. Руссо (1712-1788) сурет салуды жалпы білім беретін пән ретінде тұжырымдап берді. Ол «Эмиль» кітабында оқушының затқа қарап сурет салуы арқылы дамитын сезім ағзалары дүниені танып білуде маңызды рөл атқаратынын ашып берді. Ж. Ж. Руссо сурет салудың табиғат аясында жүргізілуін, сөйтіп балалардың қоршаған орта заттары мен құбылыстарын бетпе-бет кездесіп, танып, қабылдауын ќажеттілікке жатќызды [21] .

Неміс ақыны, ойшылы Иоганн Вольфганг Гете (1749-1832) жалпы білім беретін пән ретінде сурет салуға өте үлкен мән беріп, оның дүниені кең әрі терең тануға көмектесетіндігін айта келе, ақын-жазушыларға да сурет салу қажеттілігін көрсетеді. Ол: «Сурет салу мен өнерді оқып білу кедергі жасаудың орнына ақындық шығармашылыққа көмектеседі. Жазуды азайтып, сурет салуды көбейту керек», -деп жазды[22; 18-19 б] .

И. В. Гете сонымен бірге, барлық педагогтардың сурет сала білуін қолдады, өйткені олардың б±л жаѓдайда өз пәндерін кеңірек ашуларына мүмкіндік алатындығын түсіндірді.

Осындай тұжырымдардың, идеялардың кµп болѓанына ќарамастан бейнелеу өнерінің, сурет салудың мектептерде пән ретінде жүргізілуіне ХІХ ғасырда ғана қол жеткізілді. Оның жүзеге асырылуына көрнекті педагог Иоганн Генрих Пестолоццидің зор ықпалы болды, сондықтан да Пестолоцциді сурет салуды мектептердіњ оќу баѓдарламаларына пєн ретінде енгізген педагог ғалым деп санайды.

И. Г. Песталоцци мектептегі сурет салуды жалпы білім беретін пән деп есептеп, барлық білімнің сандар, пішіндер мен сөздерден, ±ѓымдардан тұратынын тұжырымдады. Дүниені, қоршаған табиғатты дұрыс тану арқылы дұрыс ойлау мүмкіндігі сурет салумен туатындығын көрсетті. Ол µнерді талқылай отырып, игеру үшін арнайы жаттығулар, яғни көзді барлық заттар мен құбылыстарға салыстыра, талдай, топтастыра отырып қарауға үйрететін жаттығуларды ұсынды. Бұның шешілу жолын қарапайым геометриялық пішіндерден іздеді.

Бастауыш мектептегі сурет салуға И. Г. Пестолоцци өте үлкен мән берген. Оның µз баласын тәрбиелеу туралы күнделігінде сурет салу басты орында тұрған. Онда күнделікті сабақтар бейнелеу өнері немесе сурет салудан басталып отарѓан. Мысалы:

16-сы Сурет салу. Әріптерді жазу

17-сі Сурет салу. Әріптерді жазу

18-і Сурет салу…

И. Г. Пестолоцци жазудан бұрын сурет салуды үйренудің пайдалы екендігін, яғни сурет салу жазудың жеңіл үйретілуіне себепші болатындығын тәжірибе жүзінде дәлелдеген. Сөйтіп, сурет негіздеріне барлық баланы үйретуге болатындығын, сондықтан оның жалпы білім берушілік мәнін ескере отырып, басқа пәндермен қатар мектептегі өз орнын алуын қолдады [23; 90-б. ] .

Бейнелеу өнерінің адам өміріндегі тәрбиелік мәнін, дүниетаным қалыптастыруға қажетті пән ретінде маңыздылығын айқындауда неміс суретшісі педагог И. Д. Прейслердің теориясының орны бөлек. Ол 1735 жылы неміс және орыс тілінде жарық көрген «Основательные правила или краткое руководство к рисовальному художеству» еңбегінде суретке үйрету негізіне геометрия мен затқа қарап сурет салуды кіргізеді. И. Д. Прейслерге дейін сурет салудың неғ±рлым нақты, ауқымды көрсеткен басқа ѓылыми-технологиялыќ жұмыстар болмады және осы еңбек 1834 жылға дейін ұзақ уақыт бойы Ресейдің барлық жалпы білім беретін мектептерде пайдаланылды. Б±л еңбектің негізінде Ресейдегі бейнелеу өнерін оқытудың технологиялары мен жолдары көрсетілген А. Л. Сапожниковтың «Курс рисования» деп аталған алғашқы оқулығы басылып, ол 1834 ж. жарыќ кµрді.

А. Л. Сапожниковтың бұл тарихи еңбегінің маңыздылығы затқа қарап сурет салуға негізделгендігінде. Ол оқушыларды затты қарап сурет сала отырып, оларды ойлануға, талдауға, талқылауға үйретуді өзінің алдына мақсат етіп алды.

Сөйтіп, сурет салудың А. Л. Сапожников көрсеткен технологиялары оқу-тәрбиелеу жұмыстарында ауқымды жаңалық әкелді, яғни бұғанға дейінгі құр көшіру мен шала ойлауды тоқтатуға көмектесті. Бейнелеу өнерінің нақты міндеттері, оған үйретудің жолдары мен әдіс-тәсілдері көрсетіліп, білім нақтылана бастады.

Жалпы білім беретін мектептерде бейнелеу өнерін оқытуды терең негіздеп берген маңызды еңбектердің бірі - бұл Г. А. Гиппиустың «Суреттің жалпы пән ретіндегі теорияларының очерктері» (1844ж) атты еңбегі. Г. А. Гиппиус - И. Г. Песталоццидің шәкірттерінің ішінде бейнелеу өнерін оқытуды дамытуға зор үлес қосқан педагог. Ол әсіресе бейнелеу өнеріндегі пәнаралық байланыс мәселесін айқындауда көп еңбек сіңірді. Ғалым еңбегінде бейнелеу өнеріне оқытудағы, тәрбиелеудегі басқа оқу пәндерінің бала ойына біртұтас бірігуі керектігіне, ғылымның бір пәні басқа пәннің құралы ретінде пайдаланылуы қажеттігіне үлкен мән берді. Бейнелеу өнерінің оқытушылары бұл мәселені бұған дейін қарастырмағанын жазады. Сонымен бірге, сурет салуды үйрену үшін талдауға, ойлауға үйрену қажеттілігін, ал бұл барлық адамдарға қажет болғандықтан, талдау мен ойлай білуді балалық жастан дамыту керек екендігін тұжырымдады [24; 59-б. ] .

ХІХ ғ. соңы мен ХХ ғ. басында бастауыш сынып оқушыларын сурет салу пәніне үйрету, оқу-тәрбие үрдісінде балалардың дүниетанымын қалыптастырып, кеңейтуге бағытталған тарихи кезеңдер болды. Сурет салу пәнінің әлі де болса жалпы білім беретін пән ретіндегі өз деңгейін таппауына байланысты бейнелеу өнерінің оқытылуына және оның пән ретінде қалыптасып, басқа пәндермен байланыста жүргізілуіне ғалымдармен бірге өзіндік үлес қосқан орыс мұғалімі Н. К. Зарянко болды. Ол сурет салу пәнініњ мұғалімдеріне сын көзбен қарай отырып, сурет пәнінің дұрыс бағаланбауына қарсы пікірлер жазды. Ол: «Сурет - табиғатта заттар қандай болса, оларды сондай етіп көруге үйрететін жалғыз пән», - деп жазады [24; 62-б. ] .

Сурет пәнінің дамуына көп ықпал жасағандардың бірі - суретші педагог П. П. Чистяков (1832-1919) болды. Ол сурет пәнінің бастауыш мектепте жүргізілу сапасын арттыруға, сурет пәнінің басқа пәндермен тығыз байланыста жүргізілуіне көп мән берді. П. П. Чистяков оқушылардан тек геометриялық пішіндер туралы білімдері мен техникалық ептіліктерді талап етудің жеткіліксіз екендігін көрсетіп, сурет пәніне үйретуде табиғатты, қоршаған жағдайды зерттеуге негізделген байқағыштық, шығармашылық қиял, пішіндер мен түстерді есте сақтау қасиеттерін дамытуды көздеді. Сурет пәнінің басқа пәндермен тығыз байланыста болып, олардың әрдайым серігі болып жүруін талап етті. Осындай талаптар көптеген педагогтардың сол кездегі ресми бағдарламаларды сурет пәнінің беделінің өсуіне қарай баѓыт жасауына себепші болды[25] .

Бастауыш сынып оқушыларының бейнелеу өнері арқылы білім сапасын арттыруда олардың кеңістіктік түсінік, ұғымдарын, ойларын дамытудың ерекше ролі бар. Оқушылардың кеңістіктік қабылдауын дамыту мәселелері жөнінде Б. Г. Ананьев, Е. Ф. Рыбалко, С. А. Герасимов, П. А. Сорокун, Қ. Ералин, Қ. Жеделов т. б. сынды ғалым-педагогтар шұғылданып, балалардың кеңістікті көрсете білу деңгейі олардың жалпы даму көрсеткіші болып табылатындыѓы туралы тұжырымдамалар жасады.

Балалардың кеңістіктік елестетулерінің, қиялының дамуы олардың ойлау қабілетімен тікелей байланыста болады. Кеңістіктік ойлаудың әлсіз болуы ғылымдар негізін игеру міндетін орындауды қиындатады.

С. А. Герасимовтың зерттеулерінде оқушылардың салған суреттеріне тән кеңістіктік графикалық бейне компоненттерінің жіктемелері жасалынды. Ғалым бейнелеу өнерін оқыту бағдарламасындағы кеңістікті игерудің маңызды буындарына көп мән беру керектігін жазды. «Балалардың кеңістікті бейнелеудің жалпы тәсілдерін, атап айтқанда, тігінен және ұзынынан берілген қағаз кеңістігін игеру - ең бірінші міндет болып табылады», -деді[26; 192-б. ] .

Ол ашық кеңістіктегі кеңістік құбылыстарының мән-мағынасын түсінуді былай көрсетеді:

- қағаз бетін толтыру (тігінен және ұзынынан), алыс заттарға қарағанда жақын заттардың табандарын төмен орналастыру;

- жақын заттарды үлкен етіп кескіндеу;

- бір заттың кеңістіктегі басқа заттардың алдын жауып қалу қасиетін көрсету;

- кеңістіктің тереңдеген сайын бөліктерге бөлінуі туралы түсінік беру (кеңістік жоспары) .

С. А. Герасимов жабық кеңістікті де осындай жолмен анықтауды көрсетіп, келесі кезеңде кеңістіктің геометриялық қасиеттерін натюрморттық заттар жиынтығы арқылы зерттеуді ұсынады. Ең соңында, бір заттың айналасындағы кеңістік құбылыстарын ғылыми перспектива элементтерін ескере отырып анықтау керектігін айтады.

Оның зерттеулері бойынша, оқушылардың көпшілігі пейзаж салуда кеңістік бейнесінің графикалық компоненттерін көбірек қолданатындығы анықталған (14, 4%), ал бір ғана заттың суретін салғанда ол компоненттерді азырақ (7, 4 %) қолданғандары мәлім болды.

Қорытындысында, оқушылардың кең көлемдегі кеңістіктік дамуының әлсіз екендігін айта келе, жалпы бастауыш білім беру бағдарламасының көбінесе жеке-жеке заттардың суретін салуға бағытталатындығына қынжылыс білдіреді, сөйтіп бағдарламалардың оқушылардың күрделі кескіндермен жұмыс істеуіне қажетті мөлшерде дайындық көруге мүмкіндік бермейтіндігін анықтап көрсетеді. Сонымен бірге оқушылардың сурет салуда кеңістікті көрсетудің анағұрлым жалпы, көрнекі перспективаны түсіну алдындағы кезењдерін игеруі қажеттігін жазды [26; 192-б. ] .

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.