Бастауыш сыныптың оқу үрдісінде оқытудың әдіс-тәсілдерін қолдану ерекшеліктері
Кіріспе
І Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясының қолданудың теориялық негіздері
1.1 Оқытудың жаңа технологиясының
философиялық, психологиялық,
педагогикалық негіздері.
1.2 Бастауыш қолданылатын оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары.
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұны мен құрылымы.
2.1 Бастауыш сыныптағы оқу процесін жетілдіру жаңа оқыту технологиясын меңгертудің қажетті шарты
3 Эксперимент нәтижелері
І Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясының қолданудың теориялық негіздері
1.1 Оқытудың жаңа технологиясының
философиялық, психологиялық,
педагогикалық негіздері.
1.2 Бастауыш қолданылатын оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары.
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұны мен құрылымы.
2.1 Бастауыш сыныптағы оқу процесін жетілдіру жаңа оқыту технологиясын меңгертудің қажетті шарты
3 Эксперимент нәтижелері
Қазақстанның экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын, әлемдік цивилизацияға көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты, денсаулығы мықты азамат тәрбиелеу-бүгінгі мектеп, ұстаздар қауымының міндеті. Адамзат ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ тәрбиесі қай кезде де халақтық мәселе болған. Тарихта айтылғандай: дарындылар, қабілеттілер аса жоғары бағаланған.
Оқу мен тәрбие сапасындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды міндет-талабы таудай дарынды-жеке тұлғаны іздеп тауып оны жетілдіріп шығару.
Ал, еш нәрсеге бейімділігі жоқ, қабілетсіз бала болмайтыны педагогикада да дәлелденген.
Жеке адамды қалыптастыру үшін оған не керек? Ол үшін оқутудың мазмұнын жаңартатын жаңашыл, шығармашыл, ізденімпаз ұстаз керек.
Міндет-ұлттық міндетті көтеру, ұлттық педагогиканы, әдеп-ғұрып, халық ауыз әдебиетін пайдалану, діни дағдыларды зерделеп оқи отырып намысты, имандылық пен ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын бере білетін, рухани байлықты қастерлейтін, Отанын, өз жанұясын қадірлейтін Азамат тәрбиелеу. Ол үшін ұлттық мектептерімізде жаңа типпен білім беруді жаңаша әдіс-тәсілмен жүргізуіміз керек.
Оқу мен тәрбие сапасындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды міндет-талабы таудай дарынды-жеке тұлғаны іздеп тауып оны жетілдіріп шығару.
Ал, еш нәрсеге бейімділігі жоқ, қабілетсіз бала болмайтыны педагогикада да дәлелденген.
Жеке адамды қалыптастыру үшін оған не керек? Ол үшін оқутудың мазмұнын жаңартатын жаңашыл, шығармашыл, ізденімпаз ұстаз керек.
Міндет-ұлттық міндетті көтеру, ұлттық педагогиканы, әдеп-ғұрып, халық ауыз әдебиетін пайдалану, діни дағдыларды зерделеп оқи отырып намысты, имандылық пен ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын бере білетін, рухани байлықты қастерлейтін, Отанын, өз жанұясын қадірлейтін Азамат тәрбиелеу. Ол үшін ұлттық мектептерімізде жаңа типпен білім беруді жаңаша әдіс-тәсілмен жүргізуіміз керек.
1. Асама М. Әдептен озбайық. Алматы, “Рауан”, 1990ж.
2. Әл-Фараби. Философтялық трактаттар. Алматы, “Ғылым”, 1973ж.
3. Бердібаева Ж. Психологиялық зерттеу нәтижесін статистикалық өңдеу. Алматы, 1999ж.
4. Бершанов К. Б., Мусин С. М. “Педагогика тарихы” Алматы, “Мектеп”, 1986ж.
5. Бастауыш мектеп. 2003ж.№6,7.
6. Дубровина И. В. Рабочая книга школьного психолога. М., 2000ж.
7. Ерназаров А., Жайлауова М., Жалғасбаева А.
Дүниетануды оқыту әдістемесінен курстық және дипломдық жұмыстар. (әдістемелік ңұсқау) Қызылорда, 2000ж.
8. Елканов С. Б. Основы профессионального самовоспитания будущего учителя. М., “Просвещение” 1989ж.
9. Жақыпов А. Өнеге өрісі. А., “Мектеп”, 1975ж.
10. Жарықбаева Қ. Ақылдың кені. Алматы. “Қазақстан”, 1991ж.
11. Жарықбаева Қ. Психологоия. Алматы, 1992ж.
12. Журавлев В.И. и др. Введение в научное исследование по педагогике. Учебное пособие для студентов педагогических институтов. “Просвещение”, 1988.
13. Журавлев В. И. Педагогикалық зерттеу әдістері. Москва, 1972ж.
14. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы. “Ана тілі”, 1992ж.
15. Зденек хелус. Понимаете ли вы ученика. М., “Просвещение” , 1987.
16. Исаева З. А. Подготовка студентов университета к научно-исследовательской работе по педагогике. Методические рекомендации,Алматы, Изд.КазГУ, 1996.
17. Краевский В. В. Место и функции экспериьента в педагогическом исследовании., -М., 1973.
18. Қоянбаев Ж. Б.., Қоянбаев Р. Педогогика. Астана 1998.
19. Лешли Дженни. Работать с маленькими детьми. М.,“Просвещение”,1991
20. Ломоносов И. Л. Будущая профессия учитель. Алматы., “Рауан”,1991.
21. Охитина Л. Т. Психологические основы урока. М., “Просвещение”, 1977.
22. Педагогика здоровья. М., “Просвещение” (Библиотека для родителей).
23. Писаренко И. И., И. Я. Писаренко. Педагогическая этика.
Минск. “Народная Асвета”, 1986.
24. Пискунов А. И., Воробьева Г.В. Педагогикалық эксперименттің теориясы мен трактикасы. Москва, 1979.
25. Рувинский Л. И. Учителю о педагогической технике. М., “Педагогика” 1987.
26. Семья және мектеп. 2002.
27. Синица М. Е. Педагогический такт и мастерство учителя. М., “Просвещение”, 1983.
28. Скалковская Н. П. Формирование активной жизненной позиции будущего учителя. Алматы, “Мектеп” , 1988.
29. Стефановская Т. А. Педагогика: Наука и искусство. Курс лекций. М., 1998.
30. Таубаева Ш. Т. Исследовательская культура учителя. Алматы., Алем,2000.
31. Таубаева Ш. Т. Исследовательская культура учителя. Алматы, Алем,2000.
32. Тәжібаева Т.Жалпы психология. Алматы. “Қазақ университеті” 1993.
33. Тұрғынбаева Б. А. Дамыта оқыту технологиялары. Алматы “Рауан” 2000.
34. Төрениязова С., Майғаранова г., Нысанбаева Г., Иманбаева С. Мектептегі тәрбие жұмысын ұйымдастыру. Алматы.”Рауан” 1999.
35. Педагогикалық ізденіс. Алматы, “Рауан”, 1990.
36. Халық тәлімі. 2002.
37. Чередов И. М. Формы учебной работы в средней школе. М., 1988.
38. Ядловская Г. Использование разнообразных форм опроса на уроках педагогике.
39. Яковлев Н. М. Методика и техника урока в школе.
М., “Просвещение” 1986.
40. Эксперимент в школе : организация и упрнавление. М., 1991.
2. Әл-Фараби. Философтялық трактаттар. Алматы, “Ғылым”, 1973ж.
3. Бердібаева Ж. Психологиялық зерттеу нәтижесін статистикалық өңдеу. Алматы, 1999ж.
4. Бершанов К. Б., Мусин С. М. “Педагогика тарихы” Алматы, “Мектеп”, 1986ж.
5. Бастауыш мектеп. 2003ж.№6,7.
6. Дубровина И. В. Рабочая книга школьного психолога. М., 2000ж.
7. Ерназаров А., Жайлауова М., Жалғасбаева А.
Дүниетануды оқыту әдістемесінен курстық және дипломдық жұмыстар. (әдістемелік ңұсқау) Қызылорда, 2000ж.
8. Елканов С. Б. Основы профессионального самовоспитания будущего учителя. М., “Просвещение” 1989ж.
9. Жақыпов А. Өнеге өрісі. А., “Мектеп”, 1975ж.
10. Жарықбаева Қ. Ақылдың кені. Алматы. “Қазақстан”, 1991ж.
11. Жарықбаева Қ. Психологоия. Алматы, 1992ж.
12. Журавлев В.И. и др. Введение в научное исследование по педагогике. Учебное пособие для студентов педагогических институтов. “Просвещение”, 1988.
13. Журавлев В. И. Педагогикалық зерттеу әдістері. Москва, 1972ж.
14. Жұмабаев М. Педагогика. Алматы. “Ана тілі”, 1992ж.
15. Зденек хелус. Понимаете ли вы ученика. М., “Просвещение” , 1987.
16. Исаева З. А. Подготовка студентов университета к научно-исследовательской работе по педагогике. Методические рекомендации,Алматы, Изд.КазГУ, 1996.
17. Краевский В. В. Место и функции экспериьента в педагогическом исследовании., -М., 1973.
18. Қоянбаев Ж. Б.., Қоянбаев Р. Педогогика. Астана 1998.
19. Лешли Дженни. Работать с маленькими детьми. М.,“Просвещение”,1991
20. Ломоносов И. Л. Будущая профессия учитель. Алматы., “Рауан”,1991.
21. Охитина Л. Т. Психологические основы урока. М., “Просвещение”, 1977.
22. Педагогика здоровья. М., “Просвещение” (Библиотека для родителей).
23. Писаренко И. И., И. Я. Писаренко. Педагогическая этика.
Минск. “Народная Асвета”, 1986.
24. Пискунов А. И., Воробьева Г.В. Педагогикалық эксперименттің теориясы мен трактикасы. Москва, 1979.
25. Рувинский Л. И. Учителю о педагогической технике. М., “Педагогика” 1987.
26. Семья және мектеп. 2002.
27. Синица М. Е. Педагогический такт и мастерство учителя. М., “Просвещение”, 1983.
28. Скалковская Н. П. Формирование активной жизненной позиции будущего учителя. Алматы, “Мектеп” , 1988.
29. Стефановская Т. А. Педагогика: Наука и искусство. Курс лекций. М., 1998.
30. Таубаева Ш. Т. Исследовательская культура учителя. Алматы., Алем,2000.
31. Таубаева Ш. Т. Исследовательская культура учителя. Алматы, Алем,2000.
32. Тәжібаева Т.Жалпы психология. Алматы. “Қазақ университеті” 1993.
33. Тұрғынбаева Б. А. Дамыта оқыту технологиялары. Алматы “Рауан” 2000.
34. Төрениязова С., Майғаранова г., Нысанбаева Г., Иманбаева С. Мектептегі тәрбие жұмысын ұйымдастыру. Алматы.”Рауан” 1999.
35. Педагогикалық ізденіс. Алматы, “Рауан”, 1990.
36. Халық тәлімі. 2002.
37. Чередов И. М. Формы учебной работы в средней школе. М., 1988.
38. Ядловская Г. Использование разнообразных форм опроса на уроках педагогике.
39. Яковлев Н. М. Методика и техника урока в школе.
М., “Просвещение” 1986.
40. Эксперимент в школе : организация и упрнавление. М., 1991.
Êiðiñïå.
“Àäàìíû æàºñû ¼ìið ñ¾ðóiíå ¾ø ñàïà íåãiç áîëà àëàäû, îëàð áàðëû¹ûíàí
áàñûì áîëàòûí àäàë åáåê, ìiíñiç àºûë, òàçà æ¾ðåê. Á½ë ñàïàëàð àäàìäû
ä¾íèåãå êåëãåí ê¾ííåí áàñòàï ò¸ðáèåëåéäi”.
ظê¸ðiì.
²½íäû ºàñèåòòåðãå àäàìäû áàóëóòó¹àí êåçäåí áàñòàëñà êåðåê. Àäàìíû
àäàì áîëûï ºàëûïòàñóûíäà àòà-àíàëàðìåí қатар тәрбиеші мен мұғалімнің орны
зор. Ÿғни, білім жүйесіне жүктелер жүк те жеңіл емес. Қандай істі болсын
бастау, оны өмірге ендіру оңай шаруа емес. Ұрпақ тәрбиесі-бұл болашақ
тірегі, мемлекеттік маңызды іс.
Қазақстанның экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік цивилизацияға көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелеу-бүгінгі мектеп, ұстаздар қауымының
міндеті. Адамзат ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ тәрбиесі қай кезде
де халақтық мәселе болған. Тарихта айтылғандай: дарындылар, қабілеттілер
аса жоғары бағаланған.
Оқу мен тәрбие сапасындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды
міндет-талабы таудай дарынды-жеке тұлғаны іздеп тауып оны жетілдіріп
шығару.
Ал, еш нәрсеге бейімділігі жоқ, қабілетсіз бала болмайтыны
педагогикада да дәлелденген.
Жеке адамды қалыптастыру үшін оған не керек? Ол үшін оқутудың
мазмұнын жаңартатын жаңашыл, шығармашыл, ізденімпаз ұстаз керек.
Міндет-ұлттық міндетті көтеру, ұлттық педагогиканы, әдеп-ғұрып, халық
ауыз әдебиетін пайдалану, діни дағдыларды зерделеп оқи отырып намысты,
имандылық пен ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын
бере білетін, рухани байлықты қастерлейтін, Отанын, өз жанұясын қадірлейтін
Азамат тәрбиелеу. Ол үшін ұлттық мектептерімізде жаңа типпен білім беруді
жаңаша әдіс-тәсілмен жүргізуіміз керек.
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру
мазмұны жаңарып жаңа көзқарас, пайда болумен жаңа технологиялар өмірге
келді. Оқытудың жаңа технологиясымен жете меңгерген, оны оқушылардың жас
және психологиялық ерекшілігіне қарай таңдап пайдаланудың маңызды зор.
Қазіргі педагогикалық технология ұғымы іс-әрекетімізге кеңінен еніп, жиірек
қолданылып, практикаға енуде.
Ал технология түсініктемесіне сөздікте қандай да болсын істегі
шеберлікті, оқыту-үйретудегі амалдардың жиынтығы деп, ал педагогикалық
технология-педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық
қисынды ілім амалдары мен әдіскамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және
жұмыс істеу реті деп түсінік береді В.Кларин.
Педагогикалық жаңа технологиялар-іс әрекетке, оқыту жүзеге асатын
педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал, педагогикалық жүйе-жеке, дара тұлғаны жетілдіруге, қалыптастыруға
жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өзара
байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге
осы педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.
Педагогикалық технологияның негізі-әдіс-тәсіл, амалдардың ең
тиімдісін әр тұлғаның немесе ең тілімдесің әр тұлғаның немесе сыныбылдағы
оқушысы қажетіне қарай аударып толғап – таңдап қолдануында.
Педагогикалық технология – оқу – тәрбие үрдісінің шығармашылықпен
оқыту мен тәрнбиенің тілімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамды бөлігі.
Елімізде болып жатқан әлеуметтік, экономиялық һзгерістерге байланыста жас
ұрпаққа білім беру мен тәриелеу мазмұнын түбегецлі жаңарту
көзделген.Тәрбиенің, білім беретін мәдиниеттің борлық кешенін жеке тұлға
қалыптастыруға бағыттау - қазіргі жалпы білім беретін мектептердің басты
міндеті.
Бүгінгі оқыту жүйесйнде әртүрлі жаңа технологияларды пайдалану
тәжірибеге еніп нәтижелер беруде. Жалпы білім беретін орта мектеп
мұғалімдері жаңалықтарды жылдам қабылдап, оларды практикада қолдануда үлкен
белсенділік танытып отыр.
Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін
дамыту, бүгінгі күннің объективті заңдылығы.
Қазақстандағы білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын
мейлінше сауатты меңгермейінше, жан-жақты білімді, жетілмеген ұрпақ оқытып
тәрбиелеу мүмкін емес. Жаңа техналогияны меңгеру мұғалім үшін де, оқушы
үшін де интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухан, азаматтық және
басқа да көптеген адами қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін
тигізеді , өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Қоғамдағы өзгерістер-бұл адамнның қоршаған ортасы,
табиғатты бағындыру тарихындағы әлеуметтік техналогиялық төңкерістердің
нәтижесі. Оқыту техналогиясы мектепте оқыту үрдісіне қажетті әдіс,
тәсіл, амал, дидактикалық талап секілді психологиялық -
педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады.
Ол оқушының тәртібіне , оқуға ынтасына, оқу іс-әрекетіне игі әсер
етумен қатар, педагогикалық нақты ғылымға жақындату, оқушының
интеллектуалдық шығармашылық қызметі болып табылатын педагогикалық іс-
тәжірибесінің нәтижелілігіне, жинақтылығына ұтымды әсер ететіндігі
оқу-тәрбие үрдісінің басты күре тамырының рөлін атқарады .
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын дамытудың негізгі
факторы олардың білімі мен дағдыларының дәрежесі ғана емес, сынымен
бірге, баланың маңызды психикалық қызметтерін, ақыл-ой жұмысының
тәсілдерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқу процесін жолға
қою керектілігі саналады. Оқушының шығармашылық қабілеті де оның,
мен практикалық әрекеттері арқылы ғана дамиды. Ойлауға үйрететін
сабақтарды дамыта оқыту сабақтары деп білеміз .
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге
жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал,
мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда
дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-
әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту
ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.
Дамыта оқыту идеясының ұзақ тарихы бар. Ерте кезден бастап-ақ,
ойшылдар білім мен ақыл-ой тәрбиесінің ара қатынасын, олардың бала
дамуына әсерін зеттей бастаған. Бізге белгілі алғашқы дидактирдердің
бірі Квинтилиан мектеп алдына баланың қабілеттеріне, ақылының
қасиеттеріне, мінез-құлық ерекшеліктеріне сүйене отырып, оның ойының және
тілінің дамуын қамтамасыз етуді мақсат қойған.
XVІІ ғасырдағы Я.А.Коменскийдің дидактикалық жүйесінің
негізгі қағидаларынның бірінде де баланың ақыл-ой күшін, қабілеттерін
дамыту олардың білімге деген күштарлығын оятып, лаулата түседі делінген.
И.Т. Песталоцци баланың ақыл-ойын, барлық қабілет-қасиеттерін
дамыту идеясымен арқауланған бастауышыта оқыту әдістемесін жасауға әрекет
етеді.
Дамыта оқыту ұлы неміс педагогы А.Дистервегтің әйгілі "Неміс
мұғалімдерінің білім беру ісіне басшылық" атты еңбегінің де негізгі
болып табылады. "Дамыта оқыту" деп ол баланың білім алуға әрекет етуін
ұйымдастыратын оқытуды атаған.
"Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы мұғлім оқушының
өзін ізденуге жетелейді," -деген.
Орыстың ұлы ағартушысы К.Д. Ушинский де өз дидактикалық
еңбектерінде бастауыш мектеп жасындағы балаларды оқытта отырып
дамыту мәселелерін ерекше тоқталып, арнайы әдістеме жасаған.
"Дамыта оқыту" деген термин психология ғылымының қойнауында туып,
баланың дамуын қарастырған (Ж. Пиаже), ойлаудың әртүрлі деңгейін,
типтерін және басқа да психиканың функциясын зерттеген және т.б.
іс-әрект теориясының психологиясын жасаған ғалымдардың еңбектерінде жан-
жақты талданды. Нәтижеде дамыта оқыту проблемасына арналған екі іргелі
эксперимент жасалып, оның бірін Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, ал екіншісін
Л. В. Занков басқарады.
Зерттеулердің мақсаты: Л.С. Выготскийдің 1930 жылдардың басында
жасаған оқыту мен дамытудың ара қатынасы жайлы болжамының дұрыстығын
тексеру, нақтылау. Өткізілген зерттеу жұмыстары бастауышта математикалық
білім беру ісіне үлкен өзгерістер енгізді. Мысалы, 1969 жылы арифметика
курсы математикаға ауыстырылды.
Одан кейін 20 жыл көлемінде дамыта оқыту психология мен
педагогика ғылымдарының келелі мәселесіне айналады. Жүйенің авторлары
“дамыта оқыту депоқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму
заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды” атайды. Жүйенің басты
мақсаттарының бірі-баланы оқыта отырып жалпы дамыту, еркіндігін
қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру,
жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай ұшқырлау,
тұлғалыққа бағыттау, жаңа сапаға ие, шығармашыл, қабілетті адамдар
тәрбиелеу.
Дамыта оқыту бағытындағы педагогикалық технология В.С.
Библердің, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдовтың, А.В.Занковтың, Г.И.Шухинаның
зерттеулерінде жеке бағдарлы оқыту технологиясының жобасы Ш.А. Амонашвили
еңбектерінде жекелеп, даралап, саралап оқыту технологиясы жан-жақты
зерттелінген.
Педагогикалық технология-оқу тәрбие үрдісінің негізгі өзегі болып
табылады. Сондықтан оны ғалымдар жоғарыда аталып өтілетіндей әр түрлі
қырынан жан-жақты зерттеуге тырысуда.
Жаңа технологияны оқытуда мұғалімнің теориялық және жалпы
әдістемелік көрсеткіші бола алмады. Мұғалімдердің жаңа білімдері қалай
алып, меңгеруге болатынын және оларды қай жерде қалай тиімді пайдалану
жолдарын білуінің қандай дәрежеде өзінше ойлап дұрыс қорытынды шығара
алатындығының маңызы зор.
Педагогикалық жаңалықтарды, әсіресе педагогикалық техологияны
енгізудің тиімділігін жетілдірудің қажеттілігі және оны меңгеру бастауыш
сыныптардан бастап жүзеге асыруға мұғалімдердің теориялық және әдістемелік
білімдері жеткіліксіздігі арасында қарама-қайшылық бар екенін көрсетуде.
Бұл қайшылықтар зерттеу проблемасының мынандай тақырыбын анықтап беріп
отыр:
“Бастауыш сыныптың оқу үрдісінде оқытудың әдіс-тәсілдерін
қолдану ерекшеліктері”.
Зерттеудің мақсаты:
Бастауышта оқытудың әдіс-тәсілдерін қолданудың мазмұнын, жүйесін
ғылыми негіздеу және тәжірибелік әдістемесін ұсыну.
Зерттеу нысаны:
Тараз қаласы, Абай атындағы №26 орта мектебі
Зерттеу пәні:
Қазақ тілі пәндерінде оқыту жаңа технологиясын қолдану жүйесі.
Зерттеудің міндеттері:
1. Бастауыш сыныпта оқытылатын оқу пәндері негізінде оқытудың жаңа
технологиясын қолданудың теориялық негіздерін анықтау және әдістемесін
жасау.
2. Оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұнын ашып, дайындық үлгісін
(моделін) жасау.
3. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиялық ғылыми-әдістемелік жұмыс
жүйесін жасау және оны тәжірибеге енгізу.
Зерттеудің әдістері:
- философиялық, педагогикалық әдебиеттерді талдау
- интервью, анкета
- тәжірибелік эксперименттер
- жаңашыл мұғалімдердің әдіс – тәсілдері
- мұғалімдер баяндамасы
- диагностикалық бақылау
- тәжірибелік эксперименттер жүргізу
- арнаулы курстар ұйымдастыру
Зерттеудің болжамы:
Егер бастауыш сыныпта оқытылатын негізгі пәндерді оқытудың жаңа
технологиясымен толықтыру:
- бүкіл оқу процессіндегі ғылыми негізге байланысты оқу пәндерін жаңа
технологияларды меңгеруге бағыттау және аларды терең де жұйелі меңгерту
мақсатында жүргізу;
- студенттер мен мұғалімдерге арнап оқытудың жаңа технологияларын қолдануға
байланысты әдістемелік нұсқаулар жасау;
- оқу пәндірінде оқы тудың жаңа технологиялық әдістемелік жүйесі түзілсе,
онда өзгерген әлеуметтік – экономикалық жағдайда бастауыш сынып
оқушыларына оқытудың жаңа технологиясы арқылы білім беруді жетілдіруге
болады.
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, колданылған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
І Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясының қолданудың теориялық
негіздері
1. Оқытудың жаңа технологиясының
философиялық, психологиялық,
педагогикалық негіздері.
Еліміздің ата заңы – ҚР-ның Конституциясында атып көрсетілгендей,
құрылып жатқан зайырлы қүқықтық және әлеуметтік мемлекеттің ең қымбаст
қазынасы – адам және адам өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Сондықтан
адамды әдеттегі үйреншікті санасезім шеңберінен алып шығып, мәдениеттің
биік әлеміне көтеру, өз дүниетанымын қалыптастыруға мүмкіндік жасап,
адамзат табыстарына негізделген өзіндік сенім көзкарастарын тудыру – білім
берудің маңызды мақсаты.
ҚР – ның Білім туралың заңында педагогика қызметкерлері оқушылар
алған білімнің мемлекеттік стандарттан төмен болмауына күш салуға,
оқушылардың өзіндік және шығармашылық қабілеттернің көрінуі мен дамуы үшін
жағдай жасауға міндетті деп атап көрсетілген. Бұл міндеттерді шешу қазіргі
педагогикалық зерттеулер нәтижелері көрсетік отырғандай жаңартылған
әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асуы үшін оны тезнологияндырудың
қажет екеніне кетіп тіреледі. Ойткені, дәстүрлі оқу үрдісінің нәтижесінде
білім заңы талап етіп отырғандай, әр оқушының мемлекеттік стандарттан төмен
болмайтын білім алуын, алардың міндеттері мен құқықтарын қантамасыз ету
мүлдем мүмнін емес.
Оқытудың мақсаты - өз бетімен дами алатын, әр түрлі өзгермелі
жағдайларда бағдар ұстай білетін, белсенді жеке тұлғаны, яғни қызмет
субъектісін тәрбиелеп шығару. Мұндай мақсат білім мазмұнының құрылымына,
оны іріктеп алудың дәстүрлі талаптарына сәйкес өзгерістер енгізуді талап
етеді.
Республика мектерінде білім мазмұны, мәдениеті өркендеген
демократиялық қоғамға үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиелеуге бағытталуға
тиіс.
Болашақ қоғамның азаматы:
- дүниеге диалектикалық қөзқарастың негізі болып саналатын белгілі
мөлшердегі ғылыми білім жүйемрін;
- жаңа хабарларды өздегінен дұрыс қабылдан, бағалай білуге, дереу шешім
- табуға қабілеттілікті , кез келген нақты жағдайларды өз бетінше талдай
- білуді т.б меңгеруге міндетті
ҚР - білім беру жүйесінің стратегикалық мақсаты мемлекеттік
әлеуметтік және кәсіптік проблемаларын өз бетінше тұжырымдай отырып , іс
жүзінде шеше алатын жоғары білімді , әрі бәсекеге түсуге қабілетті
шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға неғұрлым қолайлы жағдай жасау болып
табылады.
Қазіргі қолданып жүрген білім үлгісінде этикаға, моральға және
дүниенің жаратылыстану – ғылыми көрінестеріндегі адамгершілікке мүлде орын
берілмеген. Мән – мағыналық міндеттерді қазіргі бар дүниені танып білудегі
оны мақсатты түрде түлетуге бұрғанда білім берудің мүлде өзгеше мақсаттары
қажет болады.
Жаңа (инновациялық) білім жүйесі адамға дүние (және оның заңдары)
туралы білім, бұл дүниені түлету методологияда беруге міндетті.
Инновациялық білім жүесі білімді гуманизациялық және гуманитарландыру
проблемаларын шешуді талап етеді.
Жоғары білімнің жаңа үлгісінің басты мақсаттары мыналар:
1. Адамның шығармашылық қуатын сақтау және дамыту;
2. Құрылғыны жобалаудан іс - әрекетті жобалауға өту.
3. Оқушының бойында шешімдерін көп өлшемділігіне, басқаша ойлауға,
төзімділікке және өзінің іс - әрекеттері үшін адамгершілік жауаптылыққа
негізделген көзқарасты қалыптастыру;
4. Пәнаралық байланысты дамыту;
5. Оқытудың интеллектуалдық іс - әрекеттерін ұйымдастыру;
Оқыту, білім беру тәжерибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі
арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде
педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжерибесі жинақталған.
Салардық бірі – педагогикалық үрдісті технологияландыру.
Қазіргі заманғы ғылыми – техникалық даму адам өмірінің, қызметінің
барлық саласын қамтиды, ал ғылым саласындағы теориялық және технологиялық
өзгерістердің жалпы стратегиясы ғылымның тұрақты өзегі ретінде дүниенің
ғылыми бейнесін білдіреді.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтіқ негізін
қалыптастырады, білімді еңбекпен ұмтастырып іс - әрекеттің саналылығын
дамытады, мақсатты өмір сүруге ұмтылуға әсер етеді.
Оқыту технологиясы – оқу бағдарламасында қарастырылған алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдісі, құралы және
түрлерінің жүйсі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы.
Барлық берілген анықтамалардан біз технологияң- techі - өнер,
шеберлік және logos-ғылым, заң деген мағына беретінін білеміз. Технология –
шеберлік, өнер туралы ғылым.
Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдірі негізінде жасалган дамытушы тұлғалық, бағдарлы, мақсатты
технология болып табылады.
Оқу үрдісін технологияландыру басқа ақыл – ой талабына ғана
негізделген рационалистік немесе технократтық деп аталатын дидактикалық
парадигмамен әдіснамалық байланысты. Педагог – рационалистердің негізі
міндеті-оқу материалын меңгерудің негұрлым тісімді тәсілін іздестіту.
Қазіргі заманғы қоғамдық білім саласында білім беру үрдісінде
көптеген философиялық бағаттар, ағымдар, мектептер бар. Педагогикалық
технологияға олардың берінің негізінде сипаттама беру мүмкін емес. Біз тек
қана педагогикалық технологиялардың тұжырымдамасынан айқып көрінетін
бірнеше философиялық негіздердің кейбіріне ғана тоқталамыз. Олар
материализм мен идеализм, диалектика мен метафизика, гуманизм және
антигуманизм және т.б.
Диалектикалық - материалистік бағыт кеңістік дәуірде білім берудің
өзегі болып табылғандықтан, одан басқа бағыт туралы айту мүмкін боллағанын
біз сол кезде жарық көркен оқу әдістемелік әдебиеттердің кез – келгенінен
табамыз.
Ізгілік – адамды жеке тұлға есебінде танып, оның құндылықтарын
бағалап, оған еркіндік беріп, өз қабілетін-көрсете білуге жағдай жасайтын
жүйе.
Теософия – діни бағыттағы мекткптердің маңызды іргетасы болып
табылады.Психологиялық ізгілік парадогмасының тамыры халықтық педагогикада
жатыр.
Педоцентризм – философияның баланың қызығушылығы мен талабының,
қажеттілігінің басымдылығын бағалай жағдай туғызуды негізгі міндет деп
есептейтін бағыты.
Прогматизм – тұжырымдамасы бойынша жеке бастық интеллектуалдық және
адамгершілік қасиеттері оның сирек кездесетін табиғатына және тәжірибесіне
байланысты. Мұның негізі адамға табиғат берген қабілеттілікке, өзін-өзі
икемдеуге байланысты шешіледі ден есептейді.
Қоғам өмірінің кенеттен өзгерісі мен білім беру жүйесінің , білім
беру мақсатымен формаларының, оқыту мазмұны мен технологиясының,
арасындағы, әйкессіздік білім беру жүйырауына сақтырды:
- педагогикалық білімге деген сұраныс;
- педагогикалық білім берудің кәсіптік деңгейін көтеру;
- жалпы білім берудің ерекшелігі мен икемділігі;
- жалпы білім берудің қоғамның талабына сәйкес келуі;
- дәстурлі технологияның тиімділігінің төмендігі;
- қоғамның жеке тұлғаның дамуына қойып отырған талабының өсуі;
- оқытудың жаңа технологиясын ендіруге кері жер етіп отырған
психологиялық, әмуметтік кедерілер.
Технологиясы оқыту теориясын бейнелейді және оқытудың технологиялық
деңгейін стратегиясы мен тактикасы болып табылады.
Мектептердегі білім мазмұны мәдениеті ортендеген демократиялық қоғамға
үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиеге бағытталуы тиіс.
Осы заманға ұлттық мектеп білім мазмұны тұжырымдамасының методологиясы
таным процесінің философиялық теориясынан жеке тұлға болмысын түсінуге
бағытталған іс - әрекет туралы ілімнен, түрлі оқу пәндерін оқытуға
диалектикалық тұрғыдан қарау мен тұтас педагогикалық процесс теориясының
негізгі қағидаларынан келіп шығады.
Қазіргі уақытта жалпы білім қоғамдық қажеттілік қана емек, сонымен
қатар, жеке адамның өзіне де қажет, оның қоғамдық мәдени өмірге кәсіптік
еңбекке қатысып, білімін одан ары жетілдірудің мөмиері болып табылады.
Соңдықтан да жалпы білім беру мекткптің білім мазмұнын жаңарту үшін
нақты әлеуметтік жағдайларда дамитын әрбір оқушының талғам-тілегінің, оның
табиғи-биологиялық - генетикалық негіздерін, қабілетін, денсаулығы мен
психалогиялық ерекшеліктерін барынша ескере отырып, жеке тұлғаны
шығармашылықпен іс-әрекет ете білу мақсаты асшылыққа алынады. Жаңартылған
білім мазмұнының ғылыми - әдістемелік негізіне дамыта оқыту идеясы алынған.
Дамыта оқытудың ерекшелігі оқушыда пәндік білім, білік, дағды
қалыптастырудың қажеттілігін жоққа шығармайды, бірақ оқыту мен оқытушыны
дамыту міндеттерін бөліп қарастыруды, яғни білімдік міндеттерін,
басымдылығын қолдамайды, оқыту оқытушының дамуын қамтамасыз ететін жағдай
болуы керек дегенді приоритет етіп қою.
Дамыта оқыту жүйесінде оның мазмұны оқушының жеке бас болмысын,
тұлғасын дамытудың құралы деп қарастырады. Ол мазмұнды оқушы меңгеруі тиіс
теориялық ұғымдар мен түсініктер жүйесі, оны саналы меңгеретін жалпыланған
амал-әрекеттер және ұстанымдары беріліп бейнеленуі қажет және бұл мазмұн
оқулықта көрініс табуы шарт.
Оқытудың жаңа технологиясының психологиялық негіздері.
Кез келген технология адамның психикалық дамуын анықтайтын деректер,
алғашқы себептер туралы түсініктерден пайда болады. Дамудың негізгі жетекші
факторына байланысты технологияларды төмендегіше бөлуге болады:
- психиканың дамуы биологиялық тұқым қуалау арқылы анықталады деп
қарастыратынбиогендік технологиялар;
- жеке тұлғаның қалыптасуы адамның әлеуметтік тәжіриебесіне, оқып үйрену
нәтижесіне байланысты деп қарастыратын социогендік технологиялар;
- даму нәтижесіне адамның өзіне, тәжірибесіне, өзін-өзі психологиялық
жағынан жетілдіруіне байланысты анықталады дегенді жақтайтын
психогендік, технологиялар;
- жеке тұлға және оның қасиеттері материя емес деп ұғындыратын идеалистік
технология;
Жаңа технологияны оқып үйренудегі әрекет түрлерінің психологиялық
аспектілері.
Әрекет
- Заттық (материалданған әрекет)
- Дауысты сөйлеу
- Іштей сөйлеу
- Үйреншікті әрекет кезеңі
Оқытудың жаңа технологиясының педагогикалық негізі.
Инноватика теориясының негізін қалаушылар неміс ғалымдары В. Земберг,
В. Метчерлих, австралиялық И. Шушпетер.
Иновация педагокиканың барлық саласына толық еніп дамуда. Ұстаздарымыз
бен белгілі ғалымдарымыздың ендігі негізгі міндеті-жаңалықты тек педагогика
саласынан іздестіріп қоймай, басқа ғылым салаларындағы жаңалықтармен
салыстырып, байланысын нығайту, тарату, практикалық инновацияны жүйеге
келтіру.
Жаңалықтарды ашу процесінде ғылым мен практикалық білімнің және
зерттеу мен практикалық тәжірибелер нәтижелерін практик қызметкерлердің
меңгеруі арасындағы байланыстың үзілуінің себебі – педагогикалық білім мен
енгізу қызметтерінің бір-біріне қатыссыз жекелей дамуында.
Жаңалық-педагогикалық зертеулерді бағалау негізгі критерийлерінің
бірі, шығармашылық үрдістің түпті нәтижесі, кез-келген жаңалықтың өзіндік
құндылығы, дербес қасиеті.
Педагогикалық неология (гректің neos-аңа, logos-сөз) педагогика
теориясы мен нәтижесіндегі жаңалықтар туралы ілім.
Педагогикалық практеология
(гректің praktnos-қызметші, іскер) теориядағы жаңалықтарды практикада
пайдалана білу жөніндегі ілім.
Педагогикалық жаңалықтарды теория мен практикаға енгізудің даму
тенденцияларына байланысты неологияны тереңдете түсе зерттеу жұмыстарының
негізі бағытына айналып отыр.
Инновациялық үрдестің төмендегі құрылымдары:
Қызметтік құрылым-ынта, мақсат, міндет, мазмұн, түр, әдіс, нәтиже сияқты
компоненттерді біріктіреді.
Субъективтік құрылым-мектеп дамуының субъектісі болып табылатын
мектепдиректорының, оның орынбасарларының, мұғалімдердің, ғалымдардың,
оқушылардың, ата-аналардың, демеушілердің жаңаша көзқарастарының қаншалықты
байланысты.
Дәрежелік ұрылым-барлық субъектілердің халықаралық, аймақтық, аудандық
(қалалық) жәнемектептік дәрежедегі өзара байланысын паш етеді.
Мазмұндық құрылым-оқыту, тәрбиелеу, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру,
мектеп басқару сияқты салаларды жаңалық енгізіп меңгеруге байланысты пайда
болады.
Қазіргі білім беруді ізгілендіру мәселесі туралы педагогикалық
технология ұғымына көптеген ғалымдар өз анықтамларын берді.
В.П. Беспалько.
"Педагогикалық технология –оқыту үрдесін жүзеге асыратын техника".
В. М. Монахов:
"Педагогикалық технология-бұлоқушы мен мұғалімнің оқу үрдісін жобалап
жәнне ұйымдастыруда бірігіп қызмет етуіне қолайлы жағдай туғызатын әбден
ұйымдастырылған педагогикалық іс-әрекеттің үлгісі".
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша:
"Педагогикалық технология - бұл бүкіл оқу үрдісі мен білімді техникалық
және адам ресустарын олардың бір-біріне өзара әсерін,білім берудегі
формуласын оңтайландыру міндеттерін ескере отырып, меңгеруді жүзеге
асырудың жүйелі әдісі".
В.М. Шепель.
Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік әдістердің
жиынтығы, жағдайлардың өзгеруі.ң
Педагогигалық технология – педагогика ғылымының оқытудың мақсатын,
мазмұнын және әдістерін зерттеп, айқындаушы және педагогикалық үрдісті
жобалаушы бір бөлшегі. Ол – білім стандартында көзделген оқыту нәтижелеріне
қол жеткізу жолындағы мақсат, мазмұн, әдістер мен құралдардың біртұтас
қызметін бейнелейтін үрдіс.
2 Бастауыш қолданылатын оқытудың жаңа технологияларының
негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары.
Оқытудың жаңа жүйесінде мұғалім назары дұрыс жауап алудың, оның
қандай жолмен алынғандығын түсіндіруге көшуге ауысадың.
Балаларға ізгілік тұрғысынан қарау дегеніміз:
- балаларға деген ұстаздық сүйіспеншілік, олардың тағдырына алаңдау,
- балалардың болашағына, қабілетіне сену,
- ынтымақтастық, қарым – қатынас шеберлігі,
- тікелей қысым көрсетпеу,
- баланы ынталандыру,
- баланың кемшіліктеріне шыдамдылық көрсету.
Қарым қатынасты демократияландыру дегеніміз:
- мұғалім мен оқушының тең құқықта болуы,
- оқушының еркін таңдауына мүмкіндік құқығы болуы,
- қателесу құқығы,
- өзіндік көзқарас құқығы,
- балалар құқықтарының конвенциясын сақтау,
- қарым – қатынас стилі, тиым салмау – бағыт беру, басқармау – бірігіп
тең басқару, зорламау – ұйымдастыру, шектемеу – еркін таңдау
мүмкіндігін беру.
Оқыту технологиясы дегеніміз – мұғалімнің оқытушылық қызметінің жүйесі,
дәйекті дайындығын талап ететін құрамды бөлігі.
Мұғалімнің оқыту технологиясын қолдануға дайындығы оның қызметінің сан
қырлы жақтарына байланысты. Оның оқыту технологиясына қолдану дәрежесін,
көзқарасын біз оның білімі мен тәжірибесінің, мұғалім ретіндегі іс -
әрекетінің нәтижесімен бағаладық.
Қоғам бүкіл білім жүйесін жаңартуға, оның ішінде білімді ұрпақ
даярлауды жаңартуға өте ықпалы, себебі қазіргі мектептерге жаңаны тез
меңгеретін, өзгерістерге бейімділігін, қоғам өзгерісін дұрыс қабылдай
алатын жас ұрпақ қажет. Сондықтан адамды жан – жақты жетілдіруде қоғамның
талап тілегін, мүддесін қажетті де міндетті болып табылады.
Жалпы орта мектеп оқушылары іс - әрекетінің негізгі түрі – оқу үрдісі
болып табылады. Сондықтан оның болашақ қоғам жасаушы жастарды дамытуда,
оқытып тәрбиелеу де оқытудың жаңа технологиясын қолдануға дайындаудағы
потенцяиалдық мүмкіндіктерін айқындау жауапты міндет.
Педагогикалық – психологиялық зерттеулерге сүйене отырып, оқытудың
жаңа технологиясын қолдануда әр құрамдас бөлік бойында қызмет түрлеріне
тоқталайық.
Ыпталық – қызығушылық компонент оқушылар жаңа технология туралы
ақпаратын оған бейімделу, үйренуге ыңғайлану дәрежесін қарастырады.
Мазмұндық компонент оқушылардың оқытудың жаңа технологиясы туралы
білімі, оның мән – мазмұны, ерекшеліктері, қолданудың әдіс – тәсәлдері,
амалдары туралы бірлігімен сипатталады.
Процессуалдық компонентке оқушылардың өзі білетін жаңа
технологияларын жүзеге асыру білігі мен дағдысы кіреді.
Қорытынды.
Қоғамдағы түбірлі өзгерістер, әсіресе, оқу – ағарту, білім беру
саласындағы ізгілендіру мен демократияландыру процестері мектептерде білім
мазмұнын жаңартуды, мұғалімдерге қойылатын талап денгейін өзгертуді қажет
етіп отыр. 21 ғасыр шебінде жаңа технологиялардың пайда болуы ғылымның жас
ұрпақты – болашақ азаматтарды өмірге даярлау сапасына ықпалын бұрынғыдан да
күшейтеді, өйткені 21 ғасыр табалдырығында білім өзінің маңыздылығы жөнінен
елдің стратегиялық ресурстарымен бәсекелесе алатын капиталға айналады.
Ғылыми техникалық прогрестің жетістіктерін игерудің және жаңа
технологияларды жасаудың жоғары білікті мамандарды қажет ететіні айқын
болып отыр.
Болашақтың және қазіргі заман азаматтары қоғамдық дамудың деңгейінен
көрінетін, оның әлеуметтік парызына жауап беруді көздейтін, жаңалыққа
сергек, өз ісіне гуманистік сезіммен қарайтын педагогикалықкүрделі
құбылыстардың барысын идеялық адамгершілік тұрғыдан шеше алатын, жаңадан
ойлау дамуын ұйымдастыра алатын және ата – аналармен, ұжыммен педагогикалық
ынтымақтастық орнатуға бейімділігі бар, шығармашылықпен еңбек ететін азамат
даярлау міндеті басты назарда болуы керек.
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұны
мен құрылымы.
2.1 Бастауыш сыныптағы оқу процесін жетілдіру – жаңа оқыту технологиясын
меңгертудің қажетті шарты.
Қазіргі кезде отандық педагогикада оқытуды ұйымдастырудың жолдары мен
тәсілдерін тек жалаң теорияға сүйеніп, өмірден алшақ бір жақты идеология
негізінде түсіндіретін ағымнан өзгерек жаңа бір бағыт өріс алып келеді.
Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын жетілдіру қізметі мен
соған деген әзірлікті біз жүйелілік пен іс - әрекет ұстанымдарына
негізделген құрылымдық модельретінде қарастырамыз.
1 – модель .Оқу – тәрбие үрдісін көп деңгейлі әрекетті жүйе ретінде қарау.
2 – модель . Қызметтік жүйе ретінде қарау.
Оқытудың жаңа технологиясын жетілдірудің төрт түрлі қызметі
айқындалған:
- жалпы мәдениеттілік тұрғысынан білім көтеру;
- педагогикалық перспективті және өзектілік тұрғысынан білім көтеру;
- мұғалім өмірінің, оқушы өмірінің табиғи қажеттілігі болып табылатын
тұрақты танымдық қызмет тұрғысынан жалпы мәдениеттілік білімін
қалыптастыру;
- әдеби кітаптар оқу;
- күнделікті баспасөзді бақылап отыру;
- әр түрлі танымдық және ақпараттық телехабарларды көру;
- радио тыңдау;
- кинотеатрларға, көрмелерге, мұражайларға барып тұру, экскурсияға тағы
басқа саяхаттарға апару.
Бастуыш сыныпта оқытудың жаңа тхнологиясын қолдануда дайындықтың
төмендегі және осы мәселеге даярлаудың, оқытудың бұрын – сонды қалыптасқан
жүйесінің болмауы бұл бағытта арнайы жұмыстарды жүргізуді қажетсінеді.
Ол үшін Бастауыш сыныпта оытудың жаңа технологиясың арнаулы курсын
енгізу керек.
Арнаулы курстың мақсаты – мұғалімдердің, оқушылардың жаңа
технологияны қолдануға дайындығын қалыптастыру, білімге деген
қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру.
Бұл жөнінде эксперимент жұмысын 3 “А” сыныбында жүргіздім.
Бастауыш сыныпта жаңа технология бойынша оқыту деңгейін анықтау
төмендегідей.
Экспериментке қатысушылар.
№ Аты-жөні Оқу қызығу Қабілеті Жалпы
деңгейі
1 Балтерек Ғалия
2 Байдабек Сырым Һ Һ Һ
3 Ермекбай Диас Һ
4 Жантай Күлзағира Һ
5 Жұмабай Таңшолпан О О
6 Ибрагим Альфия Һ Һ Һ
7 Кемелбек Мағжан Һ О
8 Көшкембаева Арайлым
9 Қалиева Қарлығаш
10 Құсаинова Құралай Һ Һ Һ
11 Құлбаев Бекболат О
12 Манатбек Арайлым
13 Мадазимов Нұрлыбек Һ Һ Һ Һ
14 Нұболұлы Асхат
15 Отыншиева Айгүл О
16 Сағынтай Ерлан Һ Һ Һ
17 Сейсенбайтегі Ф. О
18 Сейдилда Әбілқайыр Һ
19 Таджикүл Мейірбек О О
20 Шаден Темір Сұлтан Һ Һ Һ Һ
Шартты белгілер:
- жоғары деңгей
Һ - жақсы
- орта
О - төмен
Эксперимент нәтижесі бойынша:
5 бала – жоғары деңгей
6 бала – жақсы
7 бала – орта
2 бала – төмен
Анықтау экспериментінің нәтижесі бойынша қалыптастырушы экспериментін
жүргіздім. Қалыптастырушы эксперименті бойынша кіріспеде көрсетілген
зерттеу міндеттерінің зерттеу әдістерін жүзеге асырдым.
Анықтау экспериментінің нәтижесі.
1-Сабақ.
АНА ТІЛІ.
Сабақ тақырыбы : А. Байтұрсынов “Ағаш”.
Сабақтың мақсаты :
1.Балаларды мейірімді, адал болуға, адамгершілікке тәрбиелеу, арам
пиғылдан, зұлым, мейірімсіз, қатыгез, іштарлықтан бойларын алыс ұстауға
тәрбиелеу.
2.Балаларды бағыт-бағдар бере отырып өздіктерінен жұмыс істету,ой-
өрістерін дамыта отырып, өздіктерінен қорытынды шығаруға машықтандыру.
3.Тақырып мазмұнын меңгерту.
Сабақтың көрнекілігі: А.Байтұрсынов суреті, қанатты сөздері,
кітабы,плакаттары, үлесті-рмелі карточкалар, газеттер, т.б. суреттер.
Сабақ барысы: Тақтаның бір шетіне жалпы сабақ барысына жоспарланған
кішкене ғана жоспарымды жазып қойдым.
1.Психологиялық дойындық.
2.Үй топсырмасын тексеру.
3. Ой ашар.
- Жаңа сабақ.
4. Ой қозғау.
- Мәеінді оқу.
- Өздік жұмыс.
- Сөздікпен жұмыс. Түртіп алу жүйесі +,-,v,?
- Топпен жұмыс.
5.Ой толганыс.
- Sіnkucіn (5 жолды өлен)
- Венн диаграммасы.
- Жаңа тақырыпқа бір шумақ өлен.
- Сабақты қорыту.
- Бағалау.
Сабақты бастамас бұрын, оқушыларды ұйымдастырып, психологиялық
дайындық жүрғізіп,көңілдендіріп аладым.
Яғни,олар:
Оң қолымда бес саусақ,
Сол қолымда бес саусақ.
Қосып едім екеуін,
Болып шықты он саусақ, - деген өлен шумаған ,алғашқыда өте баяу,
екіншісінде оған қарағанда шапшанырақ, үшіншісінде өте жылдам айтып, яғни
үш қайтара айтып, көңілденіп алды.
Үй тапсырмасына не берілді ? Ол тапсырмада не істеп келу керек еді ?- деген
сұраққа , оқушылар: “Жиырма тиын” тақырыбы , авторы Жәнібек Бекғожин
екендігін айтады. Әңгімедегі кеіпкерге мінездеме жазып , қайырымдылыққа
байланысты сурет салып және тексті мәнерлеп оқып келу тапсырылғандығын
хабарлаймын .Оқушылардың оқу техникасын байқау мақсатында мәтінді оқытамын
.Бірнеше балалардың кейіпкерге жазған мінездемелерін тыңдаймыз.
Қайырымдылықты бейнелеген суреттерін балалар өздері әңгімелеп , тақтаға
іледі.
Үнтаспаны қосып, балаларға құстардың дауыстарын естіртемін.
- Балалар,бұл нелердің дауыстары?
- Құстардың.
- Дұрыс, қазір жылдың қай мезгілі?
- Қыс мезгілі.
- Сендер суыққа төзбейтін Құстардың жылы жаққа ұшып кетып,шыдамды
құстардың осында қалатынын білесіңдер. Біз ол кішкентай достарымызға
қандай қамқорлық жасймыз ?-деген сұраққа жауап аламын.
- Ағаштап ұя және желиауып жасаймыз.Оларға жем шашыпқоямыз.
- Жарайсыңдар,ұя мен жемсауытты қайда ілемыз?
- Теректердің тағы басқа ағаштардың басына ілеміз.
- Құстар теректердің,тағы басқа ағаштардың басына жиналады екен. Ағаштар
көп жерде, құстар да көп боладыдей кем, балаларға құстар үшін
ағаштардың жайлы екенін айтамын.Олай болатын баса, оқулықтарыңның 100-
ші бетін ашсаңдар, жаңа сабақта А.Байтұрсыновтың ”Ағаш” атты мысалын
өткелі отырғандығымызды хабарлаймын.
Кіріспе әңгімеде мысал-халық ауыз әдебиетіне жататындығын, яғни көптеген
мысалдардың авторлары жоқ екендігін, олар ұрпақтан ұрпаққа халық арқылы
жетітіндігін айтып өтемін. Ал ”Ағаш” мысалының авторы - И.Крылов. Ол
кісінің бірнеше мысалдары бар екендігін және оны қазақтың ұлы жазушысы Абай
атамыздың қазақ тіліне аударғандығы жөнінде, мысалдардың суреттерін
пайдалана отырып айтамын. Ал бұл жолғы “Ағаш” мысалын, қазақтың дарынды
ақыны, көрнекті қайраткері-А.Байтұрсынов аударған, -дей отырып, ақынның
суретін, газеттерді, кітаптарды пайдалана отырып, оның туған жылы мен
өмірбаянын қысқаша таныстырамын. Мәтінді оқымас бұрын, оқушылардың жалпы
ағаш туралы ойларын біліп алу қажет.
Ол үшін:
- Ағаш туралы не білесіңдер? – деген сұрақ қойдым.
- Ол тірі табиғат, жасыл өсімдік.
Ағаштан үй мүліктері, үйлер жасалады. Және оны отын ретінде де
пайдаланамыз. Өзінен өттегі бөледі. Жалпы қоршаған ортаға пайдасының
көптігін оқушылар анықтап берді.
Соңынан мәтінді жаймен оқып түсіндірдім. Балалар қолдарына қалам алып,
сөздікпен жұмыс істеді.
Яғни, түртіп алу жүйесі:
+ - мен үшін жаңалык;
- - мен үшін түсініксіз;
v - мен білемін;
? - мені жұмбақтандырады.
Мен оқығанда, олар өздері үшін түсініксіз, жаңа сөздің астын –
белгісімен (мен үшін түсініксіз) белгілеп отырады. Артынан сол жаңа
сөздердің мәнін ашып, түсіну мақсатында бір-бірінен сұрастырып ортаға салып
жатты. Мен оларды топ-топқа бөліп, яғни парталарды дөңгелек пішінде қойып
отырғызған болатынмын. Сыныпта барлығы 30 бала. Олар 4-5-тен 7топ болып
отырады. Ал ортада шешімін таба алмай, түсініксіз қалған сұрақтар,
сөздерді өзім түсіндіремін (балаларды қатыстыра отырып).
Топпен жұмыс жасау мақсатында, әр топқа жеке-жеке сұрақтар
үлестірдім. Олардың бірі тақырыпқа байланысты сұрақтарға жауап берсе,
екіншілеріне қойылған талап, сол мәтіннен сахналық көрініс шығару,
келесі топ мәтінді диалогпен оқуға дайындалуы, тағы бір топ сол
мәтінге байланысты сурет салып отыруы керек. Оқушылардың ешқайсысы да
тыс қалмай топ-топ болып тапсырманы орындап отырады.
Бұдан кейін (Sіnkueіn) 5 жолды өлең жазу тапсырылды. Оқушылар
бұл әдіспен таныс. Сондықтан қиыншылық келтірген жоқ.
1.Не?-Ағаш .
2.Қандай? –Жас қызғаншақ .
3.Не істеді?-шағымданды , іш тарлық жасады.
4. Не үшін?-өз қамын ойлап .
5. Жалпы ойды түйіндеу –жалғыздық түріндегі өлең шықты .
Сабақтағы ой-толғаныс кезеңінде балаларға Венн диаграммасы, яғни
шеңбер ойынын ойнаттым.
Балалар алдымен өздері білетін жабайы ағаштарды, кейін бақта
өсетін күтімі бар ағаштарды шеңберлерге жазды.Екі шеңбер ортасында
екеуіне де тән қасиеттерін жазып шықты.
Жабайы ағаштар Бақта өсетін ағаштар
Сабақтың тәрбиелік мақсатын ашу үшін жаңа тақырыпқа бір шумақ өлең
шығаруға тырыстық. Яғни, алғашқы қатарын өзім бастап бердім.
Ағашты бақа кеспе.
Оқушылар әдет бойынша соңғы сөзіне ұқсас сөздер ойластыра бастады.
Леспе, теспе, кешке, шешпе, кесте, есте т.б. ұқсас сөздер айтылды.
Ойластырып құрастырғандарынан,
Ағашты бақа кеспе,
Бұзық балаларға ілеспе.
Қайта оны қадірлеп,
Су құй күнде кешке, - шумағы пайда болды.
Үй тапсырмасына: “Ағаш” мысалын ары қарай, балалардың өздерінің өз
ойларымен жалғастырып жазып келу және мәнерлеп мәтінді оқып келу жүктелді.
Сабақ соңында үлгілі қатысып, жаппай әрекеттенгендері үшін балалар
бағаланып, марапатталды.
2 -сабақ.
Дүниетану.
Сабақтың тақырыбы: Адам – табиғат перзенті.
Сабақтың мақсаты:
1. оқушылардың табиғат, адам жайлы білімдерін толықтыру, жүйелеу.
2. табиғатты қорғау, экологиялық тәрбие негіздерін қалыптастыру.
3. оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, ойлау әрекетін дамыту.
Сабақты өткізу әдісі: сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы.
Пайдаланылатын құралдар: топқа бөлуге қажетті геометриялық фигуралар,
көрнекіліктер (суреттер), плакат.
I. Қызығушылықты ояту: оқушылар өздері таңдап алған геометриялық
фигуралардың түстеріне қарай топтарға бөлінеді.
II. Ой шақыру: табиғат деген не? Сұрағы бойынша топтау әдісін
пайдаланып, білгендерін қағазға түсіру қушылардың жауап қатуын,
есте сақтау қабілетін тексеремін.
Ауа Өсімдік жер
Тіршілік иелері Табиғат Тау тастар
Адам жануар су
Топтардағы жұмыс:
Әр топқа суреттер таратылып беріледі. Оқушылар олардағы табиғатқа
қатысы бар заттарды, құбылыстарды анықтайды. Әр топтан бір оқушы шығып
сыныпқа өз шешімдерін айтып береді.
ІІІ. Мағынаны тану.
А) Оқулуқтан “Адам –табиғат перзенті тақырыбын оқу”.
Б) Алдын-ала таратылып берілген қағаздағы -,+, V, ? белгілерін
салып, не білетіндіктерін, ненің олар үшін жаңа екенін анықтайды.
В) Топтарда толтырған таблица бойынша пікір алысу.
Г) Ұжым үшін түсініксіз ұғымдарды, ақпараттарды бірлесе
анықтау, талдау.
ІV. Ой толғаныс.
“Өлі және тірі табиғатты” Венн диаграммасы арқылы салыстыру.
тірі табиғат өлі табиғат
3 сабақ
Математика
Сабақтың тақырыбы. Қайталау.
Сабақтың мақсаты. Өткен сабақтарды қайталай, пысықтай отырып,
балалардың өз беттерінше жұмыс істеп шығармашылық ойларын өсіру, өз
беттерінше қорытынды жасай білуге дағдыландыру.
Сабақтың көрнекілігі. Касса, сандар, ойыншықтар, плакаттар,
үлестірмелі карточкалар, суреттер.
Сабақтың барысы: сабақты бастамас бұрын, оқушыларды ұйымдастырып,
психологиялық дайындық жүргізіп, көңілдендіріп алдым. Яғни:не қанат
жазайық,
Қарлығаш боп ұшайық.
Ұшып-ұшып алайық,
Орнымызға қонайық, - шумағын баяу, шапшаңырақ, өте
жылдам үш қайта айттық.
Арифметикалық диктант.
І. қосылғыш-30 І. қосылғыш -?
ІІ. қосылғыш-? ІІ. қосылғыш – 20
қосындының мәні –60 қосындының мәні –40
т.б. осы сияқты мысалдарды оқыдым, балалар өз беттерінше дәптерлеріне жазып
отырды.
30+30=60 40-30=10 30+20=50
20+20=40 60-50=10 20-10=10
Соңынан бірігіп дұрыстығын тексердік. Ауызша өткен сабақтарға тану
жүргізілді. Шамалар: ұзындық, масса, уақыт, өлшем бірліктеріне не жатады. 1
кг-да неше грамм? 1 сағатта неше минут? 1 км-де неше метр? Т.б. және де:
7+6=13 9+2=11 8+4=Һ
7+7=14 2+9=11 Һ+Һ=Һ
түріндегі өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
“Àäàìíû æàºñû ¼ìið ñ¾ðóiíå ¾ø ñàïà íåãiç áîëà àëàäû, îëàð áàðëû¹ûíàí
áàñûì áîëàòûí àäàë åáåê, ìiíñiç àºûë, òàçà æ¾ðåê. Á½ë ñàïàëàð àäàìäû
ä¾íèåãå êåëãåí ê¾ííåí áàñòàï ò¸ðáèåëåéäi”.
ظê¸ðiì.
²½íäû ºàñèåòòåðãå àäàìäû áàóëóòó¹àí êåçäåí áàñòàëñà êåðåê. Àäàìíû
àäàì áîëûï ºàëûïòàñóûíäà àòà-àíàëàðìåí қатар тәрбиеші мен мұғалімнің орны
зор. Ÿғни, білім жүйесіне жүктелер жүк те жеңіл емес. Қандай істі болсын
бастау, оны өмірге ендіру оңай шаруа емес. Ұрпақ тәрбиесі-бұл болашақ
тірегі, мемлекеттік маңызды іс.
Қазақстанның экономикалық, саяси, мәдени дамуына үлес қосатын,
әлемдік цивилизацияға көтерілетін білімді де мәдениетті, парасатты,
денсаулығы мықты азамат тәрбиелеу-бүгінгі мектеп, ұстаздар қауымының
міндеті. Адамзат ұрпағымен мың жасайды дегендей, ұрпақ тәрбиесі қай кезде
де халақтық мәселе болған. Тарихта айтылғандай: дарындылар, қабілеттілер
аса жоғары бағаланған.
Оқу мен тәрбие сапасындағы мұғалімдердің алдында тұрған аса маңызды
міндет-талабы таудай дарынды-жеке тұлғаны іздеп тауып оны жетілдіріп
шығару.
Ал, еш нәрсеге бейімділігі жоқ, қабілетсіз бала болмайтыны
педагогикада да дәлелденген.
Жеке адамды қалыптастыру үшін оған не керек? Ол үшін оқутудың
мазмұнын жаңартатын жаңашыл, шығармашыл, ізденімпаз ұстаз керек.
Міндет-ұлттық міндетті көтеру, ұлттық педагогиканы, әдеп-ғұрып, халық
ауыз әдебиетін пайдалану, діни дағдыларды зерделеп оқи отырып намысты,
имандылық пен ізгілікті, жат іс-әрекеттерге сын көзбен қарап, өз бағасын
бере білетін, рухани байлықты қастерлейтін, Отанын, өз жанұясын қадірлейтін
Азамат тәрбиелеу. Ол үшін ұлттық мектептерімізде жаңа типпен білім беруді
жаңаша әдіс-тәсілмен жүргізуіміз керек.
Қазіргі педагогика теориясы жаңашылдыққа бет бұрып, білім беру
мазмұны жаңарып жаңа көзқарас, пайда болумен жаңа технологиялар өмірге
келді. Оқытудың жаңа технологиясымен жете меңгерген, оны оқушылардың жас
және психологиялық ерекшілігіне қарай таңдап пайдаланудың маңызды зор.
Қазіргі педагогикалық технология ұғымы іс-әрекетімізге кеңінен еніп, жиірек
қолданылып, практикаға енуде.
Ал технология түсініктемесіне сөздікте қандай да болсын істегі
шеберлікті, оқыту-үйретудегі амалдардың жиынтығы деп, ал педагогикалық
технология-педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық
қисынды ілім амалдары мен әдіскамалық құралдардың жүйелі жиынтығы және
жұмыс істеу реті деп түсінік береді В.Кларин.
Педагогикалық жаңа технологиялар-іс әрекетке, оқыту жүзеге асатын
педагогикалық жүйенің жобасы.
Ал, педагогикалық жүйе-жеке, дара тұлғаны жетілдіруге, қалыптастыруға
жолындағы арнайы педагогикалық ықпалды ұйымдастыруға қажетті өзара
байланысқан әдістердің, құралдардың жиынтығы. Олай болса, дәл қазір бізге
осы педагогикалық жүйені дамыту, оны практикада пайдалану шарт.
Педагогикалық технологияның негізі-әдіс-тәсіл, амалдардың ең
тиімдісін әр тұлғаның немесе ең тілімдесің әр тұлғаның немесе сыныбылдағы
оқушысы қажетіне қарай аударып толғап – таңдап қолдануында.
Педагогикалық технология – оқу – тәрбие үрдісінің шығармашылықпен
оқыту мен тәрнбиенің тілімділігін қамтамасыз ететін жанды құрамды бөлігі.
Елімізде болып жатқан әлеуметтік, экономиялық һзгерістерге байланыста жас
ұрпаққа білім беру мен тәриелеу мазмұнын түбегецлі жаңарту
көзделген.Тәрбиенің, білім беретін мәдиниеттің борлық кешенін жеке тұлға
қалыптастыруға бағыттау - қазіргі жалпы білім беретін мектептердің басты
міндеті.
Бүгінгі оқыту жүйесйнде әртүрлі жаңа технологияларды пайдалану
тәжірибеге еніп нәтижелер беруде. Жалпы білім беретін орта мектеп
мұғалімдері жаңалықтарды жылдам қабылдап, оларды практикада қолдануда үлкен
белсенділік танытып отыр.
Демек, білім беру мазмұнын жаңарту, үздіксіз білім беру жүйесін
дамыту, бүгінгі күннің объективті заңдылығы.
Қазақстандағы білім беру саласындағы оқытудың озық технологияларын
мейлінше сауатты меңгермейінше, жан-жақты білімді, жетілмеген ұрпақ оқытып
тәрбиелеу мүмкін емес. Жаңа техналогияны меңгеру мұғалім үшін де, оқушы
үшін де интеллектуалдық, кәсіптік, адамгершілік, рухан, азаматтық және
басқа да көптеген адами қабілеттерінің қалыптасуына игі әсерін
тигізеді , өзін-өзі дамытып, оқу тәрбие үрдісін тиімді
ұйымдастыруына көмектеседі.
Қоғамдағы өзгерістер-бұл адамнның қоршаған ортасы,
табиғатты бағындыру тарихындағы әлеуметтік техналогиялық төңкерістердің
нәтижесі. Оқыту техналогиясы мектепте оқыту үрдісіне қажетті әдіс,
тәсіл, амал, дидактикалық талап секілді психологиялық -
педагогикалық іс-әрекеттердің жүйелі кешені ретінде пайдаланылады.
Ол оқушының тәртібіне , оқуға ынтасына, оқу іс-әрекетіне игі әсер
етумен қатар, педагогикалық нақты ғылымға жақындату, оқушының
интеллектуалдық шығармашылық қызметі болып табылатын педагогикалық іс-
тәжірибесінің нәтижелілігіне, жинақтылығына ұтымды әсер ететіндігі
оқу-тәрбие үрдісінің басты күре тамырының рөлін атқарады .
Бастауыш сынып оқушыларының танымдық қызығушылығын дамытудың негізгі
факторы олардың білімі мен дағдыларының дәрежесі ғана емес, сынымен
бірге, баланың маңызды психикалық қызметтерін, ақыл-ой жұмысының
тәсілдерін қалыптастыруға мүмкіндік беретін оқу процесін жолға
қою керектілігі саналады. Оқушының шығармашылық қабілеті де оның,
мен практикалық әрекеттері арқылы ғана дамиды. Ойлауға үйрететін
сабақтарды дамыта оқыту сабақтары деп білеміз .
Дамыта оқытуды ұйымдастыру, балаға ақыл-ой әрекетін меңгеруге
жағдай жасау деп қарастыру керек. Дамыта оқыту сабақтағы ерекше ахуал,
мұғалім мен оқушы арасындағы ерекше қарым-қатынас. Мұғалім бұл жағдайда
дайын білімді түсіндіріп қоюшы, бақылаушы, бағалаушы емес, танымдық іс-
әрекетті ұйымдастыратын ұжымдық істердің ұйытқысы. Тек осындай оқыту
ғана баланың интеллектісінің көзін ашып, шығармашылығын дамытады.
Дамыта оқыту идеясының ұзақ тарихы бар. Ерте кезден бастап-ақ,
ойшылдар білім мен ақыл-ой тәрбиесінің ара қатынасын, олардың бала
дамуына әсерін зеттей бастаған. Бізге белгілі алғашқы дидактирдердің
бірі Квинтилиан мектеп алдына баланың қабілеттеріне, ақылының
қасиеттеріне, мінез-құлық ерекшеліктеріне сүйене отырып, оның ойының және
тілінің дамуын қамтамасыз етуді мақсат қойған.
XVІІ ғасырдағы Я.А.Коменскийдің дидактикалық жүйесінің
негізгі қағидаларынның бірінде де баланың ақыл-ой күшін, қабілеттерін
дамыту олардың білімге деген күштарлығын оятып, лаулата түседі делінген.
И.Т. Песталоцци баланың ақыл-ойын, барлық қабілет-қасиеттерін
дамыту идеясымен арқауланған бастауышыта оқыту әдістемесін жасауға әрекет
етеді.
Дамыта оқыту ұлы неміс педагогы А.Дистервегтің әйгілі "Неміс
мұғалімдерінің білім беру ісіне басшылық" атты еңбегінің де негізгі
болып табылады. "Дамыта оқыту" деп ол баланың білім алуға әрекет етуін
ұйымдастыратын оқытуды атаған.
"Жаман мұғалім ақиқатты өзі айтып береді, ал жақсы мұғлім оқушының
өзін ізденуге жетелейді," -деген.
Орыстың ұлы ағартушысы К.Д. Ушинский де өз дидактикалық
еңбектерінде бастауыш мектеп жасындағы балаларды оқытта отырып
дамыту мәселелерін ерекше тоқталып, арнайы әдістеме жасаған.
"Дамыта оқыту" деген термин психология ғылымының қойнауында туып,
баланың дамуын қарастырған (Ж. Пиаже), ойлаудың әртүрлі деңгейін,
типтерін және басқа да психиканың функциясын зерттеген және т.б.
іс-әрект теориясының психологиясын жасаған ғалымдардың еңбектерінде жан-
жақты талданды. Нәтижеде дамыта оқыту проблемасына арналған екі іргелі
эксперимент жасалып, оның бірін Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов, ал екіншісін
Л. В. Занков басқарады.
Зерттеулердің мақсаты: Л.С. Выготскийдің 1930 жылдардың басында
жасаған оқыту мен дамытудың ара қатынасы жайлы болжамының дұрыстығын
тексеру, нақтылау. Өткізілген зерттеу жұмыстары бастауышта математикалық
білім беру ісіне үлкен өзгерістер енгізді. Мысалы, 1969 жылы арифметика
курсы математикаға ауыстырылды.
Одан кейін 20 жыл көлемінде дамыта оқыту психология мен
педагогика ғылымдарының келелі мәселесіне айналады. Жүйенің авторлары
“дамыта оқыту депоқыту мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері баланың даму
заңдылықтарына сәйкестендірілген оқытуды” атайды. Жүйенің басты
мақсаттарының бірі-баланы оқыта отырып жалпы дамыту, еркіндігін
қалыптастыру, өз бетінше ізденуге, шешім қабылдауға дағдыландыру,
жекелік қасиеттерін ескеру, басшылыққа алу, әрі қарай ұшқырлау,
тұлғалыққа бағыттау, жаңа сапаға ие, шығармашыл, қабілетті адамдар
тәрбиелеу.
Дамыта оқыту бағытындағы педагогикалық технология В.С.
Библердің, Д.Б. Эльконин, В.В.Давыдовтың, А.В.Занковтың, Г.И.Шухинаның
зерттеулерінде жеке бағдарлы оқыту технологиясының жобасы Ш.А. Амонашвили
еңбектерінде жекелеп, даралап, саралап оқыту технологиясы жан-жақты
зерттелінген.
Педагогикалық технология-оқу тәрбие үрдісінің негізгі өзегі болып
табылады. Сондықтан оны ғалымдар жоғарыда аталып өтілетіндей әр түрлі
қырынан жан-жақты зерттеуге тырысуда.
Жаңа технологияны оқытуда мұғалімнің теориялық және жалпы
әдістемелік көрсеткіші бола алмады. Мұғалімдердің жаңа білімдері қалай
алып, меңгеруге болатынын және оларды қай жерде қалай тиімді пайдалану
жолдарын білуінің қандай дәрежеде өзінше ойлап дұрыс қорытынды шығара
алатындығының маңызы зор.
Педагогикалық жаңалықтарды, әсіресе педагогикалық техологияны
енгізудің тиімділігін жетілдірудің қажеттілігі және оны меңгеру бастауыш
сыныптардан бастап жүзеге асыруға мұғалімдердің теориялық және әдістемелік
білімдері жеткіліксіздігі арасында қарама-қайшылық бар екенін көрсетуде.
Бұл қайшылықтар зерттеу проблемасының мынандай тақырыбын анықтап беріп
отыр:
“Бастауыш сыныптың оқу үрдісінде оқытудың әдіс-тәсілдерін
қолдану ерекшеліктері”.
Зерттеудің мақсаты:
Бастауышта оқытудың әдіс-тәсілдерін қолданудың мазмұнын, жүйесін
ғылыми негіздеу және тәжірибелік әдістемесін ұсыну.
Зерттеу нысаны:
Тараз қаласы, Абай атындағы №26 орта мектебі
Зерттеу пәні:
Қазақ тілі пәндерінде оқыту жаңа технологиясын қолдану жүйесі.
Зерттеудің міндеттері:
1. Бастауыш сыныпта оқытылатын оқу пәндері негізінде оқытудың жаңа
технологиясын қолданудың теориялық негіздерін анықтау және әдістемесін
жасау.
2. Оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұнын ашып, дайындық үлгісін
(моделін) жасау.
3. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиялық ғылыми-әдістемелік жұмыс
жүйесін жасау және оны тәжірибеге енгізу.
Зерттеудің әдістері:
- философиялық, педагогикалық әдебиеттерді талдау
- интервью, анкета
- тәжірибелік эксперименттер
- жаңашыл мұғалімдердің әдіс – тәсілдері
- мұғалімдер баяндамасы
- диагностикалық бақылау
- тәжірибелік эксперименттер жүргізу
- арнаулы курстар ұйымдастыру
Зерттеудің болжамы:
Егер бастауыш сыныпта оқытылатын негізгі пәндерді оқытудың жаңа
технологиясымен толықтыру:
- бүкіл оқу процессіндегі ғылыми негізге байланысты оқу пәндерін жаңа
технологияларды меңгеруге бағыттау және аларды терең де жұйелі меңгерту
мақсатында жүргізу;
- студенттер мен мұғалімдерге арнап оқытудың жаңа технологияларын қолдануға
байланысты әдістемелік нұсқаулар жасау;
- оқу пәндірінде оқы тудың жаңа технологиялық әдістемелік жүйесі түзілсе,
онда өзгерген әлеуметтік – экономикалық жағдайда бастауыш сынып
оқушыларына оқытудың жаңа технологиясы арқылы білім беруді жетілдіруге
болады.
Диплом жұмысы кіріспеден, екі тараудан, колданылған әдебиеттер
тізімінен тұрады.
І Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясының қолданудың теориялық
негіздері
1. Оқытудың жаңа технологиясының
философиялық, психологиялық,
педагогикалық негіздері.
Еліміздің ата заңы – ҚР-ның Конституциясында атып көрсетілгендей,
құрылып жатқан зайырлы қүқықтық және әлеуметтік мемлекеттің ең қымбаст
қазынасы – адам және адам өмірі, құқықтары мен бостандықтары. Сондықтан
адамды әдеттегі үйреншікті санасезім шеңберінен алып шығып, мәдениеттің
биік әлеміне көтеру, өз дүниетанымын қалыптастыруға мүмкіндік жасап,
адамзат табыстарына негізделген өзіндік сенім көзкарастарын тудыру – білім
берудің маңызды мақсаты.
ҚР – ның Білім туралың заңында педагогика қызметкерлері оқушылар
алған білімнің мемлекеттік стандарттан төмен болмауына күш салуға,
оқушылардың өзіндік және шығармашылық қабілеттернің көрінуі мен дамуы үшін
жағдай жасауға міндетті деп атап көрсетілген. Бұл міндеттерді шешу қазіргі
педагогикалық зерттеулер нәтижелері көрсетік отырғандай жаңартылған
әдістемелік жүйенің оқыту процесінде іске асуы үшін оны тезнологияндырудың
қажет екеніне кетіп тіреледі. Ойткені, дәстүрлі оқу үрдісінің нәтижесінде
білім заңы талап етіп отырғандай, әр оқушының мемлекеттік стандарттан төмен
болмайтын білім алуын, алардың міндеттері мен құқықтарын қантамасыз ету
мүлдем мүмнін емес.
Оқытудың мақсаты - өз бетімен дами алатын, әр түрлі өзгермелі
жағдайларда бағдар ұстай білетін, белсенді жеке тұлғаны, яғни қызмет
субъектісін тәрбиелеп шығару. Мұндай мақсат білім мазмұнының құрылымына,
оны іріктеп алудың дәстүрлі талаптарына сәйкес өзгерістер енгізуді талап
етеді.
Республика мектерінде білім мазмұны, мәдениеті өркендеген
демократиялық қоғамға үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиелеуге бағытталуға
тиіс.
Болашақ қоғамның азаматы:
- дүниеге диалектикалық қөзқарастың негізі болып саналатын белгілі
мөлшердегі ғылыми білім жүйемрін;
- жаңа хабарларды өздегінен дұрыс қабылдан, бағалай білуге, дереу шешім
- табуға қабілеттілікті , кез келген нақты жағдайларды өз бетінше талдай
- білуді т.б меңгеруге міндетті
ҚР - білім беру жүйесінің стратегикалық мақсаты мемлекеттік
әлеуметтік және кәсіптік проблемаларын өз бетінше тұжырымдай отырып , іс
жүзінде шеше алатын жоғары білімді , әрі бәсекеге түсуге қабілетті
шығармашылық тұлғаны қалыптастыруға неғұрлым қолайлы жағдай жасау болып
табылады.
Қазіргі қолданып жүрген білім үлгісінде этикаға, моральға және
дүниенің жаратылыстану – ғылыми көрінестеріндегі адамгершілікке мүлде орын
берілмеген. Мән – мағыналық міндеттерді қазіргі бар дүниені танып білудегі
оны мақсатты түрде түлетуге бұрғанда білім берудің мүлде өзгеше мақсаттары
қажет болады.
Жаңа (инновациялық) білім жүйесі адамға дүние (және оның заңдары)
туралы білім, бұл дүниені түлету методологияда беруге міндетті.
Инновациялық білім жүесі білімді гуманизациялық және гуманитарландыру
проблемаларын шешуді талап етеді.
Жоғары білімнің жаңа үлгісінің басты мақсаттары мыналар:
1. Адамның шығармашылық қуатын сақтау және дамыту;
2. Құрылғыны жобалаудан іс - әрекетті жобалауға өту.
3. Оқушының бойында шешімдерін көп өлшемділігіне, басқаша ойлауға,
төзімділікке және өзінің іс - әрекеттері үшін адамгершілік жауаптылыққа
негізделген көзқарасты қалыптастыру;
4. Пәнаралық байланысты дамыту;
5. Оқытудың интеллектуалдық іс - әрекеттерін ұйымдастыру;
Оқыту, білім беру тәжерибесі педагогикалық үрдістің сапасын үнемі
арттырып отыруды талап етеді. Осыған байланысты ғылым мен тәжірибеде
педагогикалық үрдістің сапасын көтерудің бай тәжерибесі жинақталған.
Салардық бірі – педагогикалық үрдісті технологияландыру.
Қазіргі заманғы ғылыми – техникалық даму адам өмірінің, қызметінің
барлық саласын қамтиды, ал ғылым саласындағы теориялық және технологиялық
өзгерістердің жалпы стратегиясы ғылымның тұрақты өзегі ретінде дүниенің
ғылыми бейнесін білдіреді.
Оқытудың технологиясы білім берудің теориялық және қызметтіқ негізін
қалыптастырады, білімді еңбекпен ұмтастырып іс - әрекеттің саналылығын
дамытады, мақсатты өмір сүруге ұмтылуға әсер етеді.
Оқыту технологиясы – оқу бағдарламасында қарастырылған алға қойған
мақсатқа жетудің тиімділігін қамтамасыз ететін оқытудың әдісі, құралы және
түрлерінің жүйсі арқылы оқыту мазмұнын жүзеге асыру жолы.
Барлық берілген анықтамалардан біз технологияң- techі - өнер,
шеберлік және logos-ғылым, заң деген мағына беретінін білеміз. Технология –
шеберлік, өнер туралы ғылым.
Қазіргі заманғы оқыту технологиялары педагогикалық және психологиялық
ілімдірі негізінде жасалган дамытушы тұлғалық, бағдарлы, мақсатты
технология болып табылады.
Оқу үрдісін технологияландыру басқа ақыл – ой талабына ғана
негізделген рационалистік немесе технократтық деп аталатын дидактикалық
парадигмамен әдіснамалық байланысты. Педагог – рационалистердің негізі
міндеті-оқу материалын меңгерудің негұрлым тісімді тәсілін іздестіту.
Қазіргі заманғы қоғамдық білім саласында білім беру үрдісінде
көптеген философиялық бағаттар, ағымдар, мектептер бар. Педагогикалық
технологияға олардың берінің негізінде сипаттама беру мүмкін емес. Біз тек
қана педагогикалық технологиялардың тұжырымдамасынан айқып көрінетін
бірнеше философиялық негіздердің кейбіріне ғана тоқталамыз. Олар
материализм мен идеализм, диалектика мен метафизика, гуманизм және
антигуманизм және т.б.
Диалектикалық - материалистік бағыт кеңістік дәуірде білім берудің
өзегі болып табылғандықтан, одан басқа бағыт туралы айту мүмкін боллағанын
біз сол кезде жарық көркен оқу әдістемелік әдебиеттердің кез – келгенінен
табамыз.
Ізгілік – адамды жеке тұлға есебінде танып, оның құндылықтарын
бағалап, оған еркіндік беріп, өз қабілетін-көрсете білуге жағдай жасайтын
жүйе.
Теософия – діни бағыттағы мекткптердің маңызды іргетасы болып
табылады.Психологиялық ізгілік парадогмасының тамыры халықтық педагогикада
жатыр.
Педоцентризм – философияның баланың қызығушылығы мен талабының,
қажеттілігінің басымдылығын бағалай жағдай туғызуды негізгі міндет деп
есептейтін бағыты.
Прогматизм – тұжырымдамасы бойынша жеке бастық интеллектуалдық және
адамгершілік қасиеттері оның сирек кездесетін табиғатына және тәжірибесіне
байланысты. Мұның негізі адамға табиғат берген қабілеттілікке, өзін-өзі
икемдеуге байланысты шешіледі ден есептейді.
Қоғам өмірінің кенеттен өзгерісі мен білім беру жүйесінің , білім
беру мақсатымен формаларының, оқыту мазмұны мен технологиясының,
арасындағы, әйкессіздік білім беру жүйырауына сақтырды:
- педагогикалық білімге деген сұраныс;
- педагогикалық білім берудің кәсіптік деңгейін көтеру;
- жалпы білім берудің ерекшелігі мен икемділігі;
- жалпы білім берудің қоғамның талабына сәйкес келуі;
- дәстурлі технологияның тиімділігінің төмендігі;
- қоғамның жеке тұлғаның дамуына қойып отырған талабының өсуі;
- оқытудың жаңа технологиясын ендіруге кері жер етіп отырған
психологиялық, әмуметтік кедерілер.
Технологиясы оқыту теориясын бейнелейді және оқытудың технологиялық
деңгейін стратегиясы мен тактикасы болып табылады.
Мектептердегі білім мазмұны мәдениеті ортендеген демократиялық қоғамға
үйлесімді жаңа адам үлгісін тәрбиеге бағытталуы тиіс.
Осы заманға ұлттық мектеп білім мазмұны тұжырымдамасының методологиясы
таным процесінің философиялық теориясынан жеке тұлға болмысын түсінуге
бағытталған іс - әрекет туралы ілімнен, түрлі оқу пәндерін оқытуға
диалектикалық тұрғыдан қарау мен тұтас педагогикалық процесс теориясының
негізгі қағидаларынан келіп шығады.
Қазіргі уақытта жалпы білім қоғамдық қажеттілік қана емек, сонымен
қатар, жеке адамның өзіне де қажет, оның қоғамдық мәдени өмірге кәсіптік
еңбекке қатысып, білімін одан ары жетілдірудің мөмиері болып табылады.
Соңдықтан да жалпы білім беру мекткптің білім мазмұнын жаңарту үшін
нақты әлеуметтік жағдайларда дамитын әрбір оқушының талғам-тілегінің, оның
табиғи-биологиялық - генетикалық негіздерін, қабілетін, денсаулығы мен
психалогиялық ерекшеліктерін барынша ескере отырып, жеке тұлғаны
шығармашылықпен іс-әрекет ете білу мақсаты асшылыққа алынады. Жаңартылған
білім мазмұнының ғылыми - әдістемелік негізіне дамыта оқыту идеясы алынған.
Дамыта оқытудың ерекшелігі оқушыда пәндік білім, білік, дағды
қалыптастырудың қажеттілігін жоққа шығармайды, бірақ оқыту мен оқытушыны
дамыту міндеттерін бөліп қарастыруды, яғни білімдік міндеттерін,
басымдылығын қолдамайды, оқыту оқытушының дамуын қамтамасыз ететін жағдай
болуы керек дегенді приоритет етіп қою.
Дамыта оқыту жүйесінде оның мазмұны оқушының жеке бас болмысын,
тұлғасын дамытудың құралы деп қарастырады. Ол мазмұнды оқушы меңгеруі тиіс
теориялық ұғымдар мен түсініктер жүйесі, оны саналы меңгеретін жалпыланған
амал-әрекеттер және ұстанымдары беріліп бейнеленуі қажет және бұл мазмұн
оқулықта көрініс табуы шарт.
Оқытудың жаңа технологиясының психологиялық негіздері.
Кез келген технология адамның психикалық дамуын анықтайтын деректер,
алғашқы себептер туралы түсініктерден пайда болады. Дамудың негізгі жетекші
факторына байланысты технологияларды төмендегіше бөлуге болады:
- психиканың дамуы биологиялық тұқым қуалау арқылы анықталады деп
қарастыратынбиогендік технологиялар;
- жеке тұлғаның қалыптасуы адамның әлеуметтік тәжіриебесіне, оқып үйрену
нәтижесіне байланысты деп қарастыратын социогендік технологиялар;
- даму нәтижесіне адамның өзіне, тәжірибесіне, өзін-өзі психологиялық
жағынан жетілдіруіне байланысты анықталады дегенді жақтайтын
психогендік, технологиялар;
- жеке тұлға және оның қасиеттері материя емес деп ұғындыратын идеалистік
технология;
Жаңа технологияны оқып үйренудегі әрекет түрлерінің психологиялық
аспектілері.
Әрекет
- Заттық (материалданған әрекет)
- Дауысты сөйлеу
- Іштей сөйлеу
- Үйреншікті әрекет кезеңі
Оқытудың жаңа технологиясының педагогикалық негізі.
Инноватика теориясының негізін қалаушылар неміс ғалымдары В. Земберг,
В. Метчерлих, австралиялық И. Шушпетер.
Иновация педагокиканың барлық саласына толық еніп дамуда. Ұстаздарымыз
бен белгілі ғалымдарымыздың ендігі негізгі міндеті-жаңалықты тек педагогика
саласынан іздестіріп қоймай, басқа ғылым салаларындағы жаңалықтармен
салыстырып, байланысын нығайту, тарату, практикалық инновацияны жүйеге
келтіру.
Жаңалықтарды ашу процесінде ғылым мен практикалық білімнің және
зерттеу мен практикалық тәжірибелер нәтижелерін практик қызметкерлердің
меңгеруі арасындағы байланыстың үзілуінің себебі – педагогикалық білім мен
енгізу қызметтерінің бір-біріне қатыссыз жекелей дамуында.
Жаңалық-педагогикалық зертеулерді бағалау негізгі критерийлерінің
бірі, шығармашылық үрдістің түпті нәтижесі, кез-келген жаңалықтың өзіндік
құндылығы, дербес қасиеті.
Педагогикалық неология (гректің neos-аңа, logos-сөз) педагогика
теориясы мен нәтижесіндегі жаңалықтар туралы ілім.
Педагогикалық практеология
(гректің praktnos-қызметші, іскер) теориядағы жаңалықтарды практикада
пайдалана білу жөніндегі ілім.
Педагогикалық жаңалықтарды теория мен практикаға енгізудің даму
тенденцияларына байланысты неологияны тереңдете түсе зерттеу жұмыстарының
негізі бағытына айналып отыр.
Инновациялық үрдестің төмендегі құрылымдары:
Қызметтік құрылым-ынта, мақсат, міндет, мазмұн, түр, әдіс, нәтиже сияқты
компоненттерді біріктіреді.
Субъективтік құрылым-мектеп дамуының субъектісі болып табылатын
мектепдиректорының, оның орынбасарларының, мұғалімдердің, ғалымдардың,
оқушылардың, ата-аналардың, демеушілердің жаңаша көзқарастарының қаншалықты
байланысты.
Дәрежелік ұрылым-барлық субъектілердің халықаралық, аймақтық, аудандық
(қалалық) жәнемектептік дәрежедегі өзара байланысын паш етеді.
Мазмұндық құрылым-оқыту, тәрбиелеу, оқу-тәрбие үрдісін ұйымдастыру,
мектеп басқару сияқты салаларды жаңалық енгізіп меңгеруге байланысты пайда
болады.
Қазіргі білім беруді ізгілендіру мәселесі туралы педагогикалық
технология ұғымына көптеген ғалымдар өз анықтамларын берді.
В.П. Беспалько.
"Педагогикалық технология –оқыту үрдесін жүзеге асыратын техника".
В. М. Монахов:
"Педагогикалық технология-бұлоқушы мен мұғалімнің оқу үрдісін жобалап
жәнне ұйымдастыруда бірігіп қызмет етуіне қолайлы жағдай туғызатын әбден
ұйымдастырылған педагогикалық іс-әрекеттің үлгісі".
ЮНЕСКО-ның анықтамасы бойынша:
"Педагогикалық технология - бұл бүкіл оқу үрдісі мен білімді техникалық
және адам ресустарын олардың бір-біріне өзара әсерін,білім берудегі
формуласын оңтайландыру міндеттерін ескере отырып, меңгеруді жүзеге
асырудың жүйелі әдісі".
В.М. Шепель.
Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік, іскерлік әдістердің
жиынтығы, жағдайлардың өзгеруі.ң
Педагогигалық технология – педагогика ғылымының оқытудың мақсатын,
мазмұнын және әдістерін зерттеп, айқындаушы және педагогикалық үрдісті
жобалаушы бір бөлшегі. Ол – білім стандартында көзделген оқыту нәтижелеріне
қол жеткізу жолындағы мақсат, мазмұн, әдістер мен құралдардың біртұтас
қызметін бейнелейтін үрдіс.
2 Бастауыш қолданылатын оқытудың жаңа технологияларының
негізгі ерекшеліктері мен сипаттамалары.
Оқытудың жаңа жүйесінде мұғалім назары дұрыс жауап алудың, оның
қандай жолмен алынғандығын түсіндіруге көшуге ауысадың.
Балаларға ізгілік тұрғысынан қарау дегеніміз:
- балаларға деген ұстаздық сүйіспеншілік, олардың тағдырына алаңдау,
- балалардың болашағына, қабілетіне сену,
- ынтымақтастық, қарым – қатынас шеберлігі,
- тікелей қысым көрсетпеу,
- баланы ынталандыру,
- баланың кемшіліктеріне шыдамдылық көрсету.
Қарым қатынасты демократияландыру дегеніміз:
- мұғалім мен оқушының тең құқықта болуы,
- оқушының еркін таңдауына мүмкіндік құқығы болуы,
- қателесу құқығы,
- өзіндік көзқарас құқығы,
- балалар құқықтарының конвенциясын сақтау,
- қарым – қатынас стилі, тиым салмау – бағыт беру, басқармау – бірігіп
тең басқару, зорламау – ұйымдастыру, шектемеу – еркін таңдау
мүмкіндігін беру.
Оқыту технологиясы дегеніміз – мұғалімнің оқытушылық қызметінің жүйесі,
дәйекті дайындығын талап ететін құрамды бөлігі.
Мұғалімнің оқыту технологиясын қолдануға дайындығы оның қызметінің сан
қырлы жақтарына байланысты. Оның оқыту технологиясына қолдану дәрежесін,
көзқарасын біз оның білімі мен тәжірибесінің, мұғалім ретіндегі іс -
әрекетінің нәтижесімен бағаладық.
Қоғам бүкіл білім жүйесін жаңартуға, оның ішінде білімді ұрпақ
даярлауды жаңартуға өте ықпалы, себебі қазіргі мектептерге жаңаны тез
меңгеретін, өзгерістерге бейімділігін, қоғам өзгерісін дұрыс қабылдай
алатын жас ұрпақ қажет. Сондықтан адамды жан – жақты жетілдіруде қоғамның
талап тілегін, мүддесін қажетті де міндетті болып табылады.
Жалпы орта мектеп оқушылары іс - әрекетінің негізгі түрі – оқу үрдісі
болып табылады. Сондықтан оның болашақ қоғам жасаушы жастарды дамытуда,
оқытып тәрбиелеу де оқытудың жаңа технологиясын қолдануға дайындаудағы
потенцяиалдық мүмкіндіктерін айқындау жауапты міндет.
Педагогикалық – психологиялық зерттеулерге сүйене отырып, оқытудың
жаңа технологиясын қолдануда әр құрамдас бөлік бойында қызмет түрлеріне
тоқталайық.
Ыпталық – қызығушылық компонент оқушылар жаңа технология туралы
ақпаратын оған бейімделу, үйренуге ыңғайлану дәрежесін қарастырады.
Мазмұндық компонент оқушылардың оқытудың жаңа технологиясы туралы
білімі, оның мән – мазмұны, ерекшеліктері, қолданудың әдіс – тәсәлдері,
амалдары туралы бірлігімен сипатталады.
Процессуалдық компонентке оқушылардың өзі білетін жаңа
технологияларын жүзеге асыру білігі мен дағдысы кіреді.
Қорытынды.
Қоғамдағы түбірлі өзгерістер, әсіресе, оқу – ағарту, білім беру
саласындағы ізгілендіру мен демократияландыру процестері мектептерде білім
мазмұнын жаңартуды, мұғалімдерге қойылатын талап денгейін өзгертуді қажет
етіп отыр. 21 ғасыр шебінде жаңа технологиялардың пайда болуы ғылымның жас
ұрпақты – болашақ азаматтарды өмірге даярлау сапасына ықпалын бұрынғыдан да
күшейтеді, өйткені 21 ғасыр табалдырығында білім өзінің маңыздылығы жөнінен
елдің стратегиялық ресурстарымен бәсекелесе алатын капиталға айналады.
Ғылыми техникалық прогрестің жетістіктерін игерудің және жаңа
технологияларды жасаудың жоғары білікті мамандарды қажет ететіні айқын
болып отыр.
Болашақтың және қазіргі заман азаматтары қоғамдық дамудың деңгейінен
көрінетін, оның әлеуметтік парызына жауап беруді көздейтін, жаңалыққа
сергек, өз ісіне гуманистік сезіммен қарайтын педагогикалықкүрделі
құбылыстардың барысын идеялық адамгершілік тұрғыдан шеше алатын, жаңадан
ойлау дамуын ұйымдастыра алатын және ата – аналармен, ұжыммен педагогикалық
ынтымақтастық орнатуға бейімділігі бар, шығармашылықпен еңбек ететін азамат
даярлау міндеті басты назарда болуы керек.
ІІ тарау. Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын қолданудың мазмұны
мен құрылымы.
2.1 Бастауыш сыныптағы оқу процесін жетілдіру – жаңа оқыту технологиясын
меңгертудің қажетті шарты.
Қазіргі кезде отандық педагогикада оқытуды ұйымдастырудың жолдары мен
тәсілдерін тек жалаң теорияға сүйеніп, өмірден алшақ бір жақты идеология
негізінде түсіндіретін ағымнан өзгерек жаңа бір бағыт өріс алып келеді.
Бастауыш сыныпта оқытудың жаңа технологиясын жетілдіру қізметі мен
соған деген әзірлікті біз жүйелілік пен іс - әрекет ұстанымдарына
негізделген құрылымдық модельретінде қарастырамыз.
1 – модель .Оқу – тәрбие үрдісін көп деңгейлі әрекетті жүйе ретінде қарау.
2 – модель . Қызметтік жүйе ретінде қарау.
Оқытудың жаңа технологиясын жетілдірудің төрт түрлі қызметі
айқындалған:
- жалпы мәдениеттілік тұрғысынан білім көтеру;
- педагогикалық перспективті және өзектілік тұрғысынан білім көтеру;
- мұғалім өмірінің, оқушы өмірінің табиғи қажеттілігі болып табылатын
тұрақты танымдық қызмет тұрғысынан жалпы мәдениеттілік білімін
қалыптастыру;
- әдеби кітаптар оқу;
- күнделікті баспасөзді бақылап отыру;
- әр түрлі танымдық және ақпараттық телехабарларды көру;
- радио тыңдау;
- кинотеатрларға, көрмелерге, мұражайларға барып тұру, экскурсияға тағы
басқа саяхаттарға апару.
Бастуыш сыныпта оқытудың жаңа тхнологиясын қолдануда дайындықтың
төмендегі және осы мәселеге даярлаудың, оқытудың бұрын – сонды қалыптасқан
жүйесінің болмауы бұл бағытта арнайы жұмыстарды жүргізуді қажетсінеді.
Ол үшін Бастауыш сыныпта оытудың жаңа технологиясың арнаулы курсын
енгізу керек.
Арнаулы курстың мақсаты – мұғалімдердің, оқушылардың жаңа
технологияны қолдануға дайындығын қалыптастыру, білімге деген
қызығушылығын, сүйіспеншілігін арттыру.
Бұл жөнінде эксперимент жұмысын 3 “А” сыныбында жүргіздім.
Бастауыш сыныпта жаңа технология бойынша оқыту деңгейін анықтау
төмендегідей.
Экспериментке қатысушылар.
№ Аты-жөні Оқу қызығу Қабілеті Жалпы
деңгейі
1 Балтерек Ғалия
2 Байдабек Сырым Һ Һ Һ
3 Ермекбай Диас Һ
4 Жантай Күлзағира Һ
5 Жұмабай Таңшолпан О О
6 Ибрагим Альфия Һ Һ Һ
7 Кемелбек Мағжан Һ О
8 Көшкембаева Арайлым
9 Қалиева Қарлығаш
10 Құсаинова Құралай Һ Һ Һ
11 Құлбаев Бекболат О
12 Манатбек Арайлым
13 Мадазимов Нұрлыбек Һ Һ Һ Һ
14 Нұболұлы Асхат
15 Отыншиева Айгүл О
16 Сағынтай Ерлан Һ Һ Һ
17 Сейсенбайтегі Ф. О
18 Сейдилда Әбілқайыр Һ
19 Таджикүл Мейірбек О О
20 Шаден Темір Сұлтан Һ Һ Һ Һ
Шартты белгілер:
- жоғары деңгей
Һ - жақсы
- орта
О - төмен
Эксперимент нәтижесі бойынша:
5 бала – жоғары деңгей
6 бала – жақсы
7 бала – орта
2 бала – төмен
Анықтау экспериментінің нәтижесі бойынша қалыптастырушы экспериментін
жүргіздім. Қалыптастырушы эксперименті бойынша кіріспеде көрсетілген
зерттеу міндеттерінің зерттеу әдістерін жүзеге асырдым.
Анықтау экспериментінің нәтижесі.
1-Сабақ.
АНА ТІЛІ.
Сабақ тақырыбы : А. Байтұрсынов “Ағаш”.
Сабақтың мақсаты :
1.Балаларды мейірімді, адал болуға, адамгершілікке тәрбиелеу, арам
пиғылдан, зұлым, мейірімсіз, қатыгез, іштарлықтан бойларын алыс ұстауға
тәрбиелеу.
2.Балаларды бағыт-бағдар бере отырып өздіктерінен жұмыс істету,ой-
өрістерін дамыта отырып, өздіктерінен қорытынды шығаруға машықтандыру.
3.Тақырып мазмұнын меңгерту.
Сабақтың көрнекілігі: А.Байтұрсынов суреті, қанатты сөздері,
кітабы,плакаттары, үлесті-рмелі карточкалар, газеттер, т.б. суреттер.
Сабақ барысы: Тақтаның бір шетіне жалпы сабақ барысына жоспарланған
кішкене ғана жоспарымды жазып қойдым.
1.Психологиялық дойындық.
2.Үй топсырмасын тексеру.
3. Ой ашар.
- Жаңа сабақ.
4. Ой қозғау.
- Мәеінді оқу.
- Өздік жұмыс.
- Сөздікпен жұмыс. Түртіп алу жүйесі +,-,v,?
- Топпен жұмыс.
5.Ой толганыс.
- Sіnkucіn (5 жолды өлен)
- Венн диаграммасы.
- Жаңа тақырыпқа бір шумақ өлен.
- Сабақты қорыту.
- Бағалау.
Сабақты бастамас бұрын, оқушыларды ұйымдастырып, психологиялық
дайындық жүрғізіп,көңілдендіріп аладым.
Яғни,олар:
Оң қолымда бес саусақ,
Сол қолымда бес саусақ.
Қосып едім екеуін,
Болып шықты он саусақ, - деген өлен шумаған ,алғашқыда өте баяу,
екіншісінде оған қарағанда шапшанырақ, үшіншісінде өте жылдам айтып, яғни
үш қайтара айтып, көңілденіп алды.
Үй тапсырмасына не берілді ? Ол тапсырмада не істеп келу керек еді ?- деген
сұраққа , оқушылар: “Жиырма тиын” тақырыбы , авторы Жәнібек Бекғожин
екендігін айтады. Әңгімедегі кеіпкерге мінездеме жазып , қайырымдылыққа
байланысты сурет салып және тексті мәнерлеп оқып келу тапсырылғандығын
хабарлаймын .Оқушылардың оқу техникасын байқау мақсатында мәтінді оқытамын
.Бірнеше балалардың кейіпкерге жазған мінездемелерін тыңдаймыз.
Қайырымдылықты бейнелеген суреттерін балалар өздері әңгімелеп , тақтаға
іледі.
Үнтаспаны қосып, балаларға құстардың дауыстарын естіртемін.
- Балалар,бұл нелердің дауыстары?
- Құстардың.
- Дұрыс, қазір жылдың қай мезгілі?
- Қыс мезгілі.
- Сендер суыққа төзбейтін Құстардың жылы жаққа ұшып кетып,шыдамды
құстардың осында қалатынын білесіңдер. Біз ол кішкентай достарымызға
қандай қамқорлық жасймыз ?-деген сұраққа жауап аламын.
- Ағаштап ұя және желиауып жасаймыз.Оларға жем шашыпқоямыз.
- Жарайсыңдар,ұя мен жемсауытты қайда ілемыз?
- Теректердің тағы басқа ағаштардың басына ілеміз.
- Құстар теректердің,тағы басқа ағаштардың басына жиналады екен. Ағаштар
көп жерде, құстар да көп боладыдей кем, балаларға құстар үшін
ағаштардың жайлы екенін айтамын.Олай болатын баса, оқулықтарыңның 100-
ші бетін ашсаңдар, жаңа сабақта А.Байтұрсыновтың ”Ағаш” атты мысалын
өткелі отырғандығымызды хабарлаймын.
Кіріспе әңгімеде мысал-халық ауыз әдебиетіне жататындығын, яғни көптеген
мысалдардың авторлары жоқ екендігін, олар ұрпақтан ұрпаққа халық арқылы
жетітіндігін айтып өтемін. Ал ”Ағаш” мысалының авторы - И.Крылов. Ол
кісінің бірнеше мысалдары бар екендігін және оны қазақтың ұлы жазушысы Абай
атамыздың қазақ тіліне аударғандығы жөнінде, мысалдардың суреттерін
пайдалана отырып айтамын. Ал бұл жолғы “Ағаш” мысалын, қазақтың дарынды
ақыны, көрнекті қайраткері-А.Байтұрсынов аударған, -дей отырып, ақынның
суретін, газеттерді, кітаптарды пайдалана отырып, оның туған жылы мен
өмірбаянын қысқаша таныстырамын. Мәтінді оқымас бұрын, оқушылардың жалпы
ағаш туралы ойларын біліп алу қажет.
Ол үшін:
- Ағаш туралы не білесіңдер? – деген сұрақ қойдым.
- Ол тірі табиғат, жасыл өсімдік.
Ағаштан үй мүліктері, үйлер жасалады. Және оны отын ретінде де
пайдаланамыз. Өзінен өттегі бөледі. Жалпы қоршаған ортаға пайдасының
көптігін оқушылар анықтап берді.
Соңынан мәтінді жаймен оқып түсіндірдім. Балалар қолдарына қалам алып,
сөздікпен жұмыс істеді.
Яғни, түртіп алу жүйесі:
+ - мен үшін жаңалык;
- - мен үшін түсініксіз;
v - мен білемін;
? - мені жұмбақтандырады.
Мен оқығанда, олар өздері үшін түсініксіз, жаңа сөздің астын –
белгісімен (мен үшін түсініксіз) белгілеп отырады. Артынан сол жаңа
сөздердің мәнін ашып, түсіну мақсатында бір-бірінен сұрастырып ортаға салып
жатты. Мен оларды топ-топқа бөліп, яғни парталарды дөңгелек пішінде қойып
отырғызған болатынмын. Сыныпта барлығы 30 бала. Олар 4-5-тен 7топ болып
отырады. Ал ортада шешімін таба алмай, түсініксіз қалған сұрақтар,
сөздерді өзім түсіндіремін (балаларды қатыстыра отырып).
Топпен жұмыс жасау мақсатында, әр топқа жеке-жеке сұрақтар
үлестірдім. Олардың бірі тақырыпқа байланысты сұрақтарға жауап берсе,
екіншілеріне қойылған талап, сол мәтіннен сахналық көрініс шығару,
келесі топ мәтінді диалогпен оқуға дайындалуы, тағы бір топ сол
мәтінге байланысты сурет салып отыруы керек. Оқушылардың ешқайсысы да
тыс қалмай топ-топ болып тапсырманы орындап отырады.
Бұдан кейін (Sіnkueіn) 5 жолды өлең жазу тапсырылды. Оқушылар
бұл әдіспен таныс. Сондықтан қиыншылық келтірген жоқ.
1.Не?-Ағаш .
2.Қандай? –Жас қызғаншақ .
3.Не істеді?-шағымданды , іш тарлық жасады.
4. Не үшін?-өз қамын ойлап .
5. Жалпы ойды түйіндеу –жалғыздық түріндегі өлең шықты .
Сабақтағы ой-толғаныс кезеңінде балаларға Венн диаграммасы, яғни
шеңбер ойынын ойнаттым.
Балалар алдымен өздері білетін жабайы ағаштарды, кейін бақта
өсетін күтімі бар ағаштарды шеңберлерге жазды.Екі шеңбер ортасында
екеуіне де тән қасиеттерін жазып шықты.
Жабайы ағаштар Бақта өсетін ағаштар
Сабақтың тәрбиелік мақсатын ашу үшін жаңа тақырыпқа бір шумақ өлең
шығаруға тырыстық. Яғни, алғашқы қатарын өзім бастап бердім.
Ағашты бақа кеспе.
Оқушылар әдет бойынша соңғы сөзіне ұқсас сөздер ойластыра бастады.
Леспе, теспе, кешке, шешпе, кесте, есте т.б. ұқсас сөздер айтылды.
Ойластырып құрастырғандарынан,
Ағашты бақа кеспе,
Бұзық балаларға ілеспе.
Қайта оны қадірлеп,
Су құй күнде кешке, - шумағы пайда болды.
Үй тапсырмасына: “Ағаш” мысалын ары қарай, балалардың өздерінің өз
ойларымен жалғастырып жазып келу және мәнерлеп мәтінді оқып келу жүктелді.
Сабақ соңында үлгілі қатысып, жаппай әрекеттенгендері үшін балалар
бағаланып, марапатталды.
2 -сабақ.
Дүниетану.
Сабақтың тақырыбы: Адам – табиғат перзенті.
Сабақтың мақсаты:
1. оқушылардың табиғат, адам жайлы білімдерін толықтыру, жүйелеу.
2. табиғатты қорғау, экологиялық тәрбие негіздерін қалыптастыру.
3. оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, ойлау әрекетін дамыту.
Сабақты өткізу әдісі: сын тұрғысынан ойлауды дамыту технологиясы.
Пайдаланылатын құралдар: топқа бөлуге қажетті геометриялық фигуралар,
көрнекіліктер (суреттер), плакат.
I. Қызығушылықты ояту: оқушылар өздері таңдап алған геометриялық
фигуралардың түстеріне қарай топтарға бөлінеді.
II. Ой шақыру: табиғат деген не? Сұрағы бойынша топтау әдісін
пайдаланып, білгендерін қағазға түсіру қушылардың жауап қатуын,
есте сақтау қабілетін тексеремін.
Ауа Өсімдік жер
Тіршілік иелері Табиғат Тау тастар
Адам жануар су
Топтардағы жұмыс:
Әр топқа суреттер таратылып беріледі. Оқушылар олардағы табиғатқа
қатысы бар заттарды, құбылыстарды анықтайды. Әр топтан бір оқушы шығып
сыныпқа өз шешімдерін айтып береді.
ІІІ. Мағынаны тану.
А) Оқулуқтан “Адам –табиғат перзенті тақырыбын оқу”.
Б) Алдын-ала таратылып берілген қағаздағы -,+, V, ? белгілерін
салып, не білетіндіктерін, ненің олар үшін жаңа екенін анықтайды.
В) Топтарда толтырған таблица бойынша пікір алысу.
Г) Ұжым үшін түсініксіз ұғымдарды, ақпараттарды бірлесе
анықтау, талдау.
ІV. Ой толғаныс.
“Өлі және тірі табиғатты” Венн диаграммасы арқылы салыстыру.
тірі табиғат өлі табиғат
3 сабақ
Математика
Сабақтың тақырыбы. Қайталау.
Сабақтың мақсаты. Өткен сабақтарды қайталай, пысықтай отырып,
балалардың өз беттерінше жұмыс істеп шығармашылық ойларын өсіру, өз
беттерінше қорытынды жасай білуге дағдыландыру.
Сабақтың көрнекілігі. Касса, сандар, ойыншықтар, плакаттар,
үлестірмелі карточкалар, суреттер.
Сабақтың барысы: сабақты бастамас бұрын, оқушыларды ұйымдастырып,
психологиялық дайындық жүргізіп, көңілдендіріп алдым. Яғни:не қанат
жазайық,
Қарлығаш боп ұшайық.
Ұшып-ұшып алайық,
Орнымызға қонайық, - шумағын баяу, шапшаңырақ, өте
жылдам үш қайта айттық.
Арифметикалық диктант.
І. қосылғыш-30 І. қосылғыш -?
ІІ. қосылғыш-? ІІ. қосылғыш – 20
қосындының мәні –60 қосындының мәні –40
т.б. осы сияқты мысалдарды оқыдым, балалар өз беттерінше дәптерлеріне жазып
отырды.
30+30=60 40-30=10 30+20=50
20+20=40 60-50=10 20-10=10
Соңынан бірігіп дұрыстығын тексердік. Ауызша өткен сабақтарға тану
жүргізілді. Шамалар: ұзындық, масса, уақыт, өлшем бірліктеріне не жатады. 1
кг-да неше грамм? 1 сағатта неше минут? 1 км-де неше метр? Т.б. және де:
7+6=13 9+2=11 8+4=Һ
7+7=14 2+9=11 Һ+Һ=Һ
түріндегі өз ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz