Бастауыш мектепте сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Дипломдық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 63 бет
Таңдаулыға:

Набиева Дилноза

ППМ о

Бастауыш мектепте сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту

МАЗМҰНЫ

Кіріспе . . .

1Бастауыш сыныптарда сөз таптарын оқытудың теориялық негіздері.

1. 1Морфологияны оқыту мәселелеріне байланысты зерттеулерге шолу

1. 2Сөз таптарын сабақтастыра оқытудың мәні . . .

2Бастауыш мектепте сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту технологиясы . . .

2. 1Бастауыш мектепте сан есімді оқытуға байланысты меңгерілетін білім мазмұны . . .

2. 2Етістіктің түрлерін оқыту әдістемесі . . .

Қорытынды . . .

Әдебиеттер тізімі . . .

Қосымша . . .

Кіріспе

Зерттеудің көкейкестілігі: Бастауыш сыныптарда қазақ тілін оқытудың маңыздылығы ешқашан кеміген емес. Өйткені қазіргі қазақ халқының ұлттық мәдени қайта өркендеуі жағдайында жеткіншек ұрпақты ұлттық рухани қайта өркендеу негіздерін қалыптастыратын халықтық тәрбиелеудің заңды қажеттігі арта түседі. Мұндай жағдай жеткіншек ұрпақты өз халқының рухани қазынасымен, оның ұлттық мәдениеті мен әдет-ғұрпы, дәстүрлерлерімен неғұрлым тереңірек таныстыру, қажеттігін тудырады. Өйткені мұндай негіздерді білмей, өз халқының ерекшеліктерін сезінбей басқа халықтың өзіне тән белгісін толық түсіну мүмкін емес.

Республиканың егемендігі ұлттық сана-сезімнің өсуі, мәдени және рухани дәстүрлердің білім беру жүйесінде де үлкен талпыныстар бар екені оның, соның бірі - қазақ тілін оқыту әдістемесі пәні.

Қазақ тілінің әдістемесіне қатысты біршама еңбектерді зерттеу тақырыбымызбен байланыстырып айтуға болады. Мысалы: «Бастауыш оқудың тиімділігін арттыру» (Жолымбетов Қ, Рахметова С, Алматы 1975ж) кітабын атауға тура келеді. Кітап шағын мақалалар көлемінде берілген, сондай-ақ морфология: жазу, тіл дамыту мәселелері сөз болады. Сонымен қатар бастауыш сыныпта қазақ тілін үйрету мәселелеріне арналып шығарылған мына сияқты әдебиеттерді атап айтуға болады: И. Ұйықбаев «Қазақ тілі методикасының очерктері» (Алматы 1962ж), Арғынов X. «Құрмалас сөйлем синтаксисінің методикасы» (Алматы 1964ж), Рахметова С. «Кіші жастағы оқушылардың жазбаша тілін дамыту» (Алматы 1978ж. ), «Бастауыш мектеп методикасы» - (Алматы 1978ж) .

Бұлардан басқа морфология саласының объектілері ғылыми тұрғыдан жан-жақты зерттеліп, нақтыланды. Осыған орай морфологияны оқыту мәселесі де методикалық жақтан қарастырылуына қатысты атап айтсақ: С. Жиенбаевтың «Қазақ тілі методикасы» (Алматы 1946ж. ), Ш. Сарыбаевтың «Қазақ тілі методикасының кейбір мәселелері» (Алматы 1956ж. ), И. Мамановтың «Қазақ тілі методикасы» (Алматы 1965ж. ), И. Ұйықбаевтың «Қазақ тілінде сөз таптарын оқытуға көмекші материалдар» (Алматы 1957ж. ), Б. Кәтенбаеваның «Морфологияны оқыту методикасы» (Алматы 1975ж. ), «Еліктеу сөздерді оқыту» (Алматы 1974ж. ) «Мұғалімдерге қазақ тілінен көмек» (Алматы 1969ж. ) атты еңбектердің бәрінде де қазақ тілі морфологиясының салаларын әр түрлі әдіс-тәсілдермен оқыту жайы сөз болады.

Мектеп оқушыларына қазақ тілінен тиянақты да берік білім беруде мұғалімдердің ескеретін жұмыстары көп. Қазақ тіліне байланысты тоқталған материалдардың көлемі мен жүйесіне қарай білім беруде, мұғалім білім беру әкеретінің ең құнды, ең тиімді түрлерін пайдаланады. Сондықтан қазақ тілінен теориялық білім мен практикалық дағды беруде мұғалім дидактикалық принциптер мен методикалық заңдылықтарға сүйенеді. /1/

Қазақ тілі морфологиясынан білім беруде мынадай әдістемелік талаптарды басшылыққа алған жөн.

Сөздің түрлі бөлшектерден құрылатынын білдіретін тілдік фактілер.
Сөз құрамында әр бөлшектің мағынасы мен қызметін білдіретін тілдік материалдар.
Сөздің құрамын білдіретін тілдік фактілер.
Мағынасына, тұлғасына және жеке қызметіне қарай бөлінетін сөз таптарын білдіретін тілдік материалдар.

Бастауыш сыныптарда сөз таптарынан біршама білім беріледі.

Балалар сөз таптарын төмендегі бес түрлі белгісі бойынша таниды.

-сөздің мәнін, заттың аты, сыны , қимылы туралы және басқа мағыналарын ұғынады;

-сөздің қандай сұраққа жауап беретінін айырады;

-сөздің қалайша өзгеретінін, қандай-қандай категориясы бар екенін таниды;

-сөз сөйлемде қай мүше болып қандай синтаксистік қызмет атқаратынын түсінеді;

-сөздің өзіне тән қандай жалғаулары болатынын, олардың көбіне-көп қалай жасалатынын ұғынады.

Мектеп оқушыларына қазақ тілінен тиянақты да берік білім беруде мұғалімдердің ескеретін жұмыстары көп. Қазақ тіліне байланысты таңдалған материалдардың көлемі мен жүйесіне қарай білім беруде, мұғалім білім беру әдістерінің ең құнды, ең тиімді түрлерін пайдаланады. Сондықтан қазақ тілінен теориялық білім мен практикалық дағды беруде мұғалім дидактикалық принциптер мен әдістемелік заңдылықтарға сүйенеді.

Қазақ тілі морфологиясынан білім беруде мынадай әдістемелік талаптарды басшылыққа алып, қарастырған жөн:

Сан есім тіліміздегі сөз таптарының ішіндегі күрделі грамматикалық категория. Сан есім күрделігімен аса өрісті, лексика-грамматикалық формаларымен, көсіліңкі синтаксистік қызметімен тығыз байланысты. Ал етістік тіліміздегі сөз таптарының ішіндегі күрделі категория. Етістіктің мағыналық, тұлғалық ерекшеліктерінің күрделігіне байланысты оны оқыту басқа сөз таптарына қарағанда анағұрлым қиынға соғады. Біз қолданып отырған «етістік» деген атаудың өзі абстрактілі ұғым, мұны оқушыларға бірден түсіндіру оңай емес. Сондықтан да етістіктің грамматикалық белгілеріне терең үңіле отырып, жан-жақты талдау жасай отырып, етістікті ұтымды, ұғымды меңгерту жолдарына ізденіс жасалуы қажет болғандықтан, зерттеу тақырыбын: «Бастауыш сыныптарда сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту».

Зерттеу мақсаты: Бастауыш сыныпта сан есімнің және етістіктің түрлерін оқыту әдістемесінің мәселелерін ашып көрсету. Сан есім мен етістікті сабақтастыра өтудің тиімді жолдарын іздестіру.

Зерттеу объектісі: Бастауыш сыныпта сан есімді және етістікті оқыту әдістемесі.

Зерттеу пәні: Сан есімді және етістікті оқытуда сөздің мағынасын түсініп, сөз таптарын ажырата білу процесі.

Зерттеу болжамы: Егер бастауыш сыныптарының қазақ тілі сабақтарында күнделікті қолданып жүрген әдіс-тәсілдермен қатар, сабақтың мақсатына сай көп ізденіп, оқушылардың мүмкіншіліктерін ескере отырып, түрлендіре, жаңа тақырыпты өткен тақырыптармен байланыстыра отырып жүргізсе, оқушылар бағдарламадағы материалдарды толық меңгерер еді.

Зерттеу міндеттері:

1. Тақырып бойынша ғылыми-педагогикалық материалдарды жинақтап, алынған материалдарға шолу, талдау жасау.

2. Бастауыш мектепте балаларға сан есім және етістік категорияларының күрделілігін анықтау.

3. Сан есімнің және етістіктің мағыналық топтарын оқыту арқылы оқушылардың білімін, қызығушылығын, ой-өрісін дамыту әрекеттерін айқындау.

Зерттеу әдістері: Бақылау, әңгімелесу, анкеттік әдіс, эксперименттік әдіс.

Зерттеудің практикалық маңыздылығы: Сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту әдістемесі бойынша ғылыми-педагогикалық материалдарды талдау. Зерттеу жұмысының тәжірибелік сыналған нәтижелері мектепте қазақ тілін оқытудың сапасын жақсартуға, оқушылардың морфологиядан алған білімдерін одан әрі дамытуға өз әсерін тигізеді. Зерттеу нәтижесінде жасалынған әдістемелік ұсыныстары мен тәжірибеде сыналған ұтымды әдіс-тәсілдерді мұғалімдер сабақ беруде қолдана алады.

Зерттеу орны: қаласы, № орта мектеп.

Жұмыстың құрылымы:

Жұмыс кiрiспеден, екi тараудан, қорытынды және пайдаланылған әдебиеттер тiзiмiнен тұрады.

Бiрiншi тарауда «Бастауыш сыныпта сөз таптарын оқытудың теориялық негіздері» сөз таптарымен сан есімді және етістікті сабақтастыра оқытудың мәніне назар аударылды. Сөз таптары ғылыми психологиялық, педагогикалық және әдістемелік тұрғыдан қарастырылып, зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері анықталды.

Екiншi тарауда «Бастауыш мектепте сан есім мен етістікті байланыстыра оқыту технологиясы» тақырыбы тәжiрибе барысында қарастырылды. Бастауыш сыныптарда сөз таптарымен сан есімді және етістікті сабақтастыра оқытудың мәні оқыту үрдісінде қарастырылды.

1 Бастауыш сыныптарда сөз таптарын оқытудың теориялық негіздері

Морфологияны оқыту мәселелеріне байланысты зерттеулерге шолу

Қазақстанда қазақ тілі әдістемесінің дамуы, ғылыми негізі және қазақ тілін оқыту мәселелері Ы. Алтынсарин есімімен байланысты. Ы. Алтынсарин «Қазақ хрестоматиясы» және «Қазақтарға орыс тілін үйретудің бастауыш құралы» оқулықтарын жазды. Қазақ балаларының ана тілінде сауатын ашу жұмысын тұңғыш рет дыбыстық әдіс бойынша ұйымдастыруды қарастырды. Ы. Алтынсарин оқулыққа жазған алғы сөзінде: «8 бөлімге бөлініп берілген зат аттарын оқушылар жаттап алғаннан кейің әрбір бөлімнің соңында берілген грамматикалық ережелерге, құралда берілгеннен де молырақ тоқталу қажет, келтірілген үзінділерге сәйкес оқушыларға жаңа сұрақтар қойып, род(тек) сан, септік т. б. бойынша сөздердің өзгеруін олар игеріп алғаннан кейің соған ұқсас мысалдарды көрсетіп беру керек», - деді. Сондай-ақ жаттығу жұмысына, ауызша және жазбаша ойын дұрыс айтып, жаза білуге, еркін сөйлеуге мән берді /2/.

Тіл мамандарының кеңес тұрғысында ең алғашқы зерттеулері мектепке керекті оқулықтар мен оқу құралдарын жасаудан басталады. Мысалы, 20-30 жылдарда тіл мамандары тек алфавит, орфография, пунктуация, ана тілі оқулықтары (грамматикалар), сөздіктер және басқа құралдар жасаудың айналасында еңбек етті». (24. 37-38 б. )

1935 жылға дейін қазақ тілін оқыту әдістемесіне арналған мақалалар ғана болды. Осы жылы «Бастауыш мектепте қазақ тілінен оқыту әдісі» деген атпен жинақ шықты.

1936 жылы орта мектептің 4-6 сыныптарында Сейіл Жиенбаевтың «Грамматика талдауыш», 1938 жылы «Үлкендерге хат танытудың әдістемесі», 1942 жылы «Грамматикалық таблицалар», 1944 жылы «Жаттығу емле мен тіл дамыту, 1946 жылы «Қазақ тілі әдістемесі» деген еңбектер жарық көрді /3/.

Қазақ тілін, әсіресе грамматиканы оқыту жөнінде пікір айтқан Қажым Басымов болды. 1938 жылы «Грамматиканы оқыту жөнінде» деген мақаласында оқыту әдістеріне тоқталды. 1940 жылы Ғани Бегалиевтің «Бастауыш мектепте қазақ тілінің методикасы», онан кейін 1950 жылы «Бастауыш мектепте қазақ тілі методикасының мәселелері» деген кітабы жарық көрді. 1956 жылы Шашғали Сарыбаевтың «Қазақ тілі методикасының кейбір мәселелері» (І бөлім, фонетика мен морфология) деген кітабы шықты.

1957 жылы Қазақстан Орталық Комитеттінің басшылығымен қазақ тілі мен әдебиетін жақсартуға арналған республикалық кеңес өткізілді. Кеңесте қазақ тілі мен әдебиетін жақсарту туралы мәселе қаралды. Осы жылдан бастап қазақ тілін оқыту методикасын зерттеудеге ерекше мән беріп, Қазақ ССр оқу министірлігінің Ы. Алтынсарин атындағы педагогикалық ғалымдар ғылыми-зерттеу институтының қазақ тілі және әдебиеті бөлімі қазақ тілі методикасының жүйелі курсын жасауға кірісті. Қазақ тілі оқулықтары мен программаларын жақсарту жөнінде, методикалық еңбектер жазу, эксперимент жұмыстарын жүргізу, озат мұғалімдердің тәжірибелерін зерттеу мәселелерін дұрыс жолға қойып, қазақ тілін оқытуға жақсарту жөнінде көп еңбек сіңірген ғалым - (сол кездегі институт директоры) профессор Ахмеди Ысқақов болды.

М. Ұйықбаевтың 1957 жылы «Орта мектепте қазақ тілін оқыту мәселелері», «Қазақ тілінде сөз таптарын оқытуға көмекші материалдар», ал 1962 жылы «Қазақ тілі методикасының очерктері» деген еңбектері басылып шықты.

Бұл аталған методикалық еңбектерде морфоргафияны оқуға жан-жақты талдау жасалынады, оны қазір ұстаздар өздерінің іс-тәжірибесінде пайдаланып жүр. 1957 жылы «Жай сөйлем синтаксисін оқытудың кейбір мәселелері», «Пунктуацияны оқыту жолдары» деген Ә. Хасенов еңбектері жарық көреді. Кәшен Жолымбетовтың 1958 жылы «5-6 сынып оқушыларында кездесетін орфографиялық қателерді түзету және болдырмау жолдары», «5-7 сынып оқушыларының ана тілінен өз бетімен жұмыс жүргізуі үшін қосымша тапсырмалар» (1961), «Қазақ орфографиясын оқытудың негізі» (1962) атты методикалық еңбектерінде қазақ орфографиясын оқытудағы негізгі принциптер мен тәсілдер сараланып берілді. Дәулет Әлімжанов пен Ыбырайым Маманов 1965 жылы «Қазақ тілін оқыту методикасы» атты еңбегінде қазақ тілін оқытудың негізгі міндеттері, тәрбиелік мәні, басқа пәндермен байланысты, білім берудің методтары мен жолдары деген мәселеге тоқталды.

1956 жылдан бастап Балғаным Құлмағанбетова қазақ тілі методикасының көптеген мәселелеріне ғылыми әрі практикалық жағынан зерттеу жұмыстарын жүргізіп, «Қазақ тіліндегі етістік категориясын оқыту» (1957), «6-сыныпта қазақ тілі сабақтарына байланысты тіл дамыту жұмыстарын ұйымдастыру» (1965 ж. ), «5-сыныпта қазақ тілі сабақтарына байланысты тіл дамыту жұмыстарын ұйымдастыру» (1966 ж. ), «Құрамалас сөйлемді оқытудың кейбір мәселелері» (монография) (1963 ж. ), «5 сыныпта қазақ тілі мен әдебиеті сабақтарында техникалық құралдарды пайдалану» (1968), «Аз комплектілі мектептерде сабақта ұйымдастырудың жолдары» (1974), «Қазақ тілінен 6-сыныпқа арналған дидактикалық материал» (1975, 1979, 1983), «Қазақ тілінен 4-5 сыныптарға арналған тіл ұстарту» (1978), 7-сыныпс қазақ тілі оқулығына «Методикалық нұсқау» (1983), «Жай сөйлемдер синтаксисінің таблицасы» (1984), «Қазақ тілі оқулығы» (шетелде тұратын Отандастарымызға арналған, 1984), «Кешегі мен бүгінгі Алматы» (1984) оқу диофильмі еңбектерін жазды. Бұл еңбектер қазір мектеп практикасында пайдаланып жүр. Сол сияқты Бибігүл Кәтенбаева да 1995 жылдан бастап қазақ тілін оқыту методикасының даму тарихына көп үлес қосты. Оның «Морфологияны оқытудың методикасы» (1975), «Қазақ тілінен 4-5 сыныптарға үлестірмелі карточкалар» (1978), «Сөз құрамын оқыту» (1968), «4-сыныптың қазақ тілі оқулығына методикалық нұсқау» (1984), «Еліктеуіш сөздер» (1974), «Грамматикалық таблицалар» (1972, 1974, 1977, 1983) (4, 5, 6 сыныптарға арналған) ; «Москва - бағыт астанасы» (1982), «Қасқырды жеңген бала» (1983) оқу диафильмдері мұғалімдер кітапханасынан берік орын алады.

1978 жылдан бастап Айтбай Айғабыловтың «Лексиканы оқытудың кейбір мәселелері» (1980), 6-сыныпқа арналған «Қазақ тілі» оқулығы (1982, 1984), «6-сынып қазақ тілі оқулығының методикалық нұсқауы» (1983), «Морфологияға байланысты грамматикалық таблица» (1984), «Қазақ тілінің программасы» (1983-1984), М. Әуезовтың «Қараш-қараш» әңгімесіне байланысты жасалған оқу диафильмі (1984) сияқты еңбектері жарық көрді.

Қазақ тіліндегі құрмалас сөйлемдер синтаксисі де біршама зерттелінеді. Құрамалас сөйлем синтаксисін теориялық жағынан зерттеген Хасен Арғынов. Х. Арғыновтың «жай сөйлем синтаксисін оқудың методикасы» (1969), «Құрамалас сөйлем синтаксисінің методикасы» (1964), «Қазақ тілі методикасы» (1974), «Құмалас сөйлемдер таблицасы» (1985) тағы да еңбектерін айтуға болады. (1. 19-21 бет. ) .

Мектеп программасында морфология материалдарын оқытудың өзіндік мақсаты бар. Морфологиялық заңдылықтарды оқыту дидактикалық принцип негізінде іске асырылады.

Қазақ тілі морфологиясының қарастыратын объектілері тілдің бірден-бір нақты зерттелген, әбден қалыптасқан актуалды мәселелері болып есептеледі. Сондықтан қазақ тілі морфология материалдардан оқытуда зерттелмеген екіұшты ұғым туындыратын категориялар ұшыраспайды.

Морфология - сөз және оның грамматикалық көрсеткіштері туралы ілім. Әрбір сөздің контексте нендей өзгеріске түсіп, грамматикалық қандай мағына мен қызметке ие болып тұрғаны ескеріледі. Морфологияны оқытуда мұғалімдерден қазақ сөздерінің қандай топқа бөлінетінін, ол топтардың әрқайсысының өзіне тән қандай грамматикалық сыр-сипатының барлығын және контексте қандай қызымет атқаратынын оқушыларға білдіру талап етіледі. Тілдің заңдылықтарын практикада дұрыс пайдалана білуге дағдыландыру, баулу жұмыстары әр сабақ үстінде үнемі ескеріп, іске асырып отыратын негізгі өзек болады. Сондықтан тіл фактілерінің сапалы да, тиянақты меңгертілуі, мұғалімдердің теориялық бөліміне тікелей қатысты. Мұғалім тілдің ішкі заңдылығын жан-жақты терең білсе, оқушыға берілетін білім де, тілдің жүйесі де, тараулары да өзара байланып, дұрыс оқытылады.

Қазақ тілі мен әдебиет пәнін оқытатын үстаздарға ортақ грамматикалық бір тұлғаны екінші бір ұқсас категориялармен шатастырып алушылық жиі ұштастырады. Сонымен қатар, кейбір тақырыптардың өзіндік сыр-сипатын саралап, нақтылап беруде, кейбір ұстаздар грамматикалық талдауға үстірт қарап, оқулықта берілген ереже, анықтамалар мен мысалдарды қайталап айтып беру мен шектелетін жайлар да бар. Тіл сабақтарында ұшырасатын олқылықтарды жоюда мұғалімдер өз білімдерін жетілдіріп, толықтыруды бүгінгі мектеп реформасы талабындағы шешімдердің ең бастысы деп қараулары керек. Жалпы білім беретін орта мектептің он бір жылдық мерзімге ұзартылуына бастауыш сыныптың оқу мерзімі төрт жылға созылу мәселелеріне байланысты мектепте берілетін білім негіздерінің программалары қайта қарастырылып жетілдіреді.

Морфология бөлімінің объектілері ғылыми тұрғыдан жан-жақты зерттеліп, нақтыланған, осыған орай, морфологияны оқыту мәселесі де методикалық жақтан қарастырылуы аз емес.

Реформа негізде жетілдірілген қазақ тілі программасы «Қазақстан мектебі» журналының 1986 жылғы 11-нөмірінде жарияланып, мұғалімдердің талқысына ұсынылады. Бұл жетілдірілген қазақ тілі программасында фонетика, зат есім, сын есімдер бөлшектенбей, тұтас бір жерде, бір сыныпта өтілу ұйғарылады. Фонетика және зат есім түгелдей 4-сыныпта, сын есім түгелдей 5-сыныпта оқылу ұйғарылған. Ал етістік бұрынғы 4-5-6 сыныптарда оқытылуы сақталған. Бұрынғы программада оқушылардың жас ерекшеліктеріне байланысты етістіктің ішік жүйесінің тізімінде өзгеріс болған еді. 4-8 сыныптарда етістіктің ішкі заңдылық жүйесін сақтау енгізіледі.

Атап айтқанда, Әлімжанов Д., Маманов Н. «Қазақ тілі методикасы», (1965), Ұйықбаев М. «Қазақ тілінде сөз таптарын оқытуға көмекші материалдар» (1957), Жиенбаев С. «Қазақ тілі методикасы», (1946), Кәтенбаева Б., Нұрғалиева М. «Морфологияны оқытудың методикасы», (1975), «Еліктеу сөздерді оқыту», (1974), «Мұғалімдерге қазақ тілінен көмек», (1972), Сарыбаев Ш. «Қазақ тілі методикасының кейбір мәселелері» (1956) тақырыпты күрделі еңбектердің бәрінде де қазақ тілі морфологиясының объектілерін оқыту мәселесі әрқилы әдіс-тәсілдерімен, индукция, дедукция және аналитикалық, синтетикалық, сұрақ-жауап әдістері, салыстыру, әңгімелесу, ізденіс жасату, ойландыру, сөйлеу әдістері арқылы оқытудың жолдары жан-жақты сөз болады. Қазақ тілі морфологиясының жеке категориясын оқыту жөнінде шыққан кітапшалар мен жинақтар, методикалық көмекші құралдардың саныда біраз мұғалімдердің едәуір еңбектері «Мектепте қазақ тілі мен әдебиетін оқыту мәселелері» (1957, 1958, 1959, 1961, 1963, 1972, 1974) ; «Қазақ тілі мен әдебиетін оқыту мәселелері» (1982), «Мектепте қазақ тілін оқыту проблемаларын жетілдіру» (1984) деген методикалық жинақтар әр жылдары жарық көрді.

Республика, облыс, қала, аудан көлемінде өтетін «Педагогикалық оқуларда» озат тәжірибелі мұғалімдердің іс-тәжірибесі жөнінде жасалған баяндамалардың көпшілігінде морфология тақырыптарының оқытылуы көлемді орын алған.

Сондай-ақ бұл айтылғандардан басқа да морфологиялық бөлімін оқытуда «Мектеп» баспасынан шыққан таблицалардың саны да едәуір.

Тілді, оның ішінде оқушылардың ана тілі оқыту барысында балалардың сөйлеу дағдысын дамытуға көп көңіл бөлу керек пе, болмаса, қалай дұрыс сөйлеу қажеттігі туралы ғылыми ұғымдарды немесе грамматиканы меңгертуге көп назар аудару қажет пе деген мәселенің айналасындағы бір-біріне кереғар пікірлер бұрынғы кеңес мектебінің 70 жылдан астам тарихының он бойында үнемі жалғасып келеді. Мәселен, 20-жылдары «грамматиканы арнайы оқытудың қажеті жоқ, оны сөйлеу барысында оқушылардың өздері-ақ үйренеді» деген көзқарас үстем болса, 30-жылдардың бас кезінен бастап кеңес мектептерінде оқушыларға сөйлеу, жазу дағдыларын үйрету тілдің лексикалық, фонетикалық, морфологиялық, синтаксистік жүйелерін меңгертумен қатар жүргізіле бастады. Ал 50-жылдары оқушылардың сөйлеу және жазу дағдыларындағы олқылықтар сөздердің лексикалық мағыналарын үйретуге аз көңіл бөлінгендігінен деп табылды. «Осы жағдай 60 жылдары бастауыш мектептерде берілетін білім мазмұны мен оқыту әдістерін жаңарту жұмысын іске асыруға алып келді». (2. 11-13 б. )

Қазақ тілі оқулықтары мен бағдарламаларын жақсарту жөнінде, әдістемелік еңбектер жазу, эксперимент жұмыстарын жүргізу, озат мұғалімдердің тәжірибелерін зерттеу мәселерін дұрыс жолға қойып, қазақ тілін оқытуды жақсарту жөнінде көп еңбек сіңірген ғалым-профессор А. Ысқақов болды. Мектепте ана тілі мен әдебиетті оқыту туралы ғылыми-зерттеу жұмысын дұрыс жолға қою міндеттелінді. Озат мұғалімдерді, методистерді ғалымдарды қазақ тілін оқыту мәселесімен айналасуға жұмылдырды, оларға ғылыми басшылық жасап жөн сілтеді. Сондай жұмыстардың нәтижесінде осы жылдың өмірінде-ақ қазақ тілін оқытудың кейбір мәселелері зерттеліп, бірсыпыра еңбектері жарық көреді /4/.

Бұл салада Қазақстан Республикасында еңбек сіңген мұғалім Иманбек Ұйықбаев, Сейіл Жиенбаевтан, Шамғали Сарыбаевтан кейінгі қазақ тілін дамытушы, алғашқы зерттеушілердің бірі ретінде танылды.

Дәулет Әлімжанов пен Ыбырайым Маманов 1965 жылы - «Қазақ тілін оқыту әдістемесі» атты еңбегінде қазақ тілін оқытудың негізгі міндеттері тәрбиелік мәні, оның ғылыми негіздері, басқа пәндермен байланысы, білім берудің әдістемелері мен жолдары деген мәселеге тоқталды. Бұл күні бұл еңбек өзінің практикалық жағынан құнын жойған жоқ.

Ғылым мен техниканың дамуына байланысты оқушыларға берілетін білім көлемі де ұлғайды. Осыған орай бұл пәндердің ғылыми-теориялық дәрежесін көтеріп, оқыту мәселелерін жетілдіру, оқушыларға кең көлемде білім беру жолдарын қарастыру, оқу-тәрбие процесін одан әрі жетілдіре түсудегі негізгі міндеттер белгіленді. Атап айтқанда, әр мұғалімді оқытудың тиімді әдісімен қаруландыру, оқытудың кабинеттік жүйесіне көшіп, техникалық құралдарды көбірек қолдануды ұйымдастыру, сабақты мазмұнды әрі тартымды жүргізу талап етеді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.