Қазақстандық қоғамдағы жастардың саяси құқықтық мәдениетін қалыптастыру

Саяси құқықтық мәдениет жастардың қоғам өміріндегі жақсы жақтарын көрсететін түсінік болса, девианттық мінез-құлық олардың қоғам –өміріндегі теріс орны мен салмағын айқындайды. Сондықтан, жастардың саяси құқықтық мәдениетін көрсетуде девианттық іс-әрекеттердің мәні мен маңызын түсіну өте маңызды. Қоғам өміріндегі қатынастардың жүйесі түбегейлі өзгеріп жатқан қазіргі заманда, өмірлік тәжірибесі жоқ, әлі толыққанды көзқарасы қалыптаса қоймаған жастар үшін қалыпты тіршілік ағымынан ауытқу оңай. Сөзімізді кішігірім болса да девианттық жүріс тұрыстың кейбір теориялық қорларына б ұруды жөн санап отырмыз. Жастар арасында девианттық жүріс-тұрыс мәселесімен айналысқан ғалым Д.К. Қазымбетова «Девиантное поведение –это поступок, деятельность или образ жизни людей, не соответствующие общепринятым моральным, правовым группам или обществу в целом [1,20 б] деп, кең мағына түсінік береді, ал жай ғана айтатын болсақ, қоғамда қалыптасқан нормалардан ауытқуға жол апаратын жүріс-тұрыс – девиантты жүріс-тұрыс. Біз төменде девиантты жүрыс-тұрыстың кесте түріндегі көрінісін беріп отырмыз:
1-кесте
Девианттық жүріс-тұрыс

Құқыққа қарсы жүріс-тұрыс

Моральға қарсы жүріс-тұрыс
Қылмыс және теріс қылық Нашақорлық, маскүнемдік, өзін-өзі өлтіру, гомосексуализм, жезөкшелік, фанатизм, т.б.

Қоғамның басқа топтарына қарағанда девианттық мінез-құлық жасөспірімдерде көбірек байқалады. Оның объективтік себебі жасөспірімдерде құқықтық әлеуметтену процесі (нормаларды меңгеруі) және делинквенттік мінез-құлықы (нормалардан ауытқу) бір мезгілде жүреді. Нашар тұрмыс жағдайы, шиеленіскен қатынастары бар сәтсіз отбасыларында тұратын жасөспірімдерге көбінесе мектеп бағдардамасына үлгермеушілік, мектеп ұжымынан алыстап кетуі және мұғалімнен қарым-қатынасының нашарлауы т.б.

Пайдаланылған әдебиеттер.


1. Казымбетова Д.К. Девиантное поведение молодежи как объект социаологического исследования: Дис.... как социол. наук. – Алматы. 1999-133 с.
2. Литвинов Т. Прияины правонарушений совершаемых подростками // Мир закона. -2002. №8-25 с.
3. Степанов В.С. Психология трудного школьника . М; 1998-228с. ъ
4. ҚР Президенті ҚР нашақорлық пен есірткі бизнесіне қарсы күрестің 2001-2005 ж.ж. арналған стратегиясы туралы №394 16 мамыр 2000 ж. жарлығы //Егемен Қазақстан.
5. Калашникова Н.П. Правовая и социальная защита молодежи: пути становления ювенальной службы в Казахстан//Саясат -2001 №2-с.59.
6. Алауланов Е. Кепілдікке берілген уақытша өмір //Заң газеті. -2001-10 қаңтар
7. С.Б. Бейсебаева. Жастардың құқықтық мәдениеті –Шымкент, -2007-с. 8. Бэрон Р., Ричардон Д. Агрессия. - СПб.: Питер, 1997. - 156 с.