Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар
1 Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қолданылған әдебиеттер тізімі
Қазіргі уақытта компьютерді қолданудың ең маңызды аясы көптеген қолданушылар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістікті қамтамасыз ететін желілерді құру болып табылады.
Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану болып табылады.
Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.
Компьютерлік желілер – деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды, құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.
Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалықтарға – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.
Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Желілік операциялық жүйелер
Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.
Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
* ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану болып табылады.
Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.
Компьютерлік желілер – деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды, құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.
Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалықтарға – принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.
Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Желілік операциялық жүйелер
Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS/2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.
Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
* ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
1.http://1referat.kz/informatika/kompyuterlik-zheliler.html
2.https://kk.wikipedia.org/wiki/Телекоммуникациялар
2.https://kk.wikipedia.org/wiki/Телекоммуникациялар
Компьютерлік желілер және телекоммуникациялар
Қазіргі уақытта компьютерді қолданудың ең маңызды аясы көптеген қолданушылар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістікті қамтамасыз ететін желілерді құру болып табылады.
Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану болып табылады.
Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.
Компьютерлік желілер - деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды, құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.
Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалықтарға - принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.
Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Желілік операциялық жүйелер
Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.
Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
* ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
* желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
* ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылуы;
* ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
* ұйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.
Компьютерлік желілерді аймақтық таратылу дәрежесі бойынша классификациялауға болады. Оларды ауқымды (глобальный), аймақтық (региональный) және жергілікті (локальный) желілер деп бөлуге болады.
Жергілікті желілер
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер деп аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер компьютердің аналық тақтайшасындағы кеңейту слотына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютерлердің түрі көбейген сайын әдістері де көбеюде. әр қосылу - деректер үшін жаңа маршрут. Желілердің функционалдық мүмкіндіктерін жүзеге асыратын әр түрлі желі топологиялары қолданылады.
Желі топологиясы - бұл оның геометриялық пішіні немесе компьютердің бір-біріне қатысты физикалық орналасуы.
Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді. Топологияның үш негізгі типі бар: жұлдызша, сақина және шина.
Жұлдызша топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютермен немесе концентратормен жалғастырылған. Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды. Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде тиісті жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді. Жұлдызша топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.
Сақина топологиясына тән бір нәрсе - жалғағыштардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құраған желі тұйықталған. Мұндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады. Сақинаның Жұлдызшадан бір ерекшелігі - оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл желі тоқтап қалады.
Шина топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер шинағатікелей қосылады. Бұл желіде деректер 2 бағытта бірдей жылжиды. Кабель - шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған. Сақинажағдайындағыдай, желілінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. Шина желісіндегі деректердің қауіпсіздігі Сақина желісіндегідей, оның осал тұсы - бүкіл желінің деректері әр желілік компьютерден өтеді.
Деректерді беру жылдамдығымен, оның құрамына сәйкес өзгешеленетін деректерді берудің түрлі технологиялары бар. Ең танымалдары: Enthernet, ARCNET және IBM token ring.
Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo Alto зерттеу орталығында жасады. Enthernet желілері жұлдызша түрінде де, шина түрінде де құрыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель қолданғанда, Enthernet желісі шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданған болса, Enthernet жұлдызша кескінделеді. ARCNET технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқты, екі топология бойынша (жұлдызша және шина) құрыла алады. Token ring жұлдызша топологиясы бойынша көп пайдаланушы кіруге болатын станция аталатын IBM арнайы құрылысымен орталық хабра ретінде жұмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін әр компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді, басқасы бойынша - қабылдайды.
Ауқымды компьютерлік желі ИНТЕРНЕТ
Интернет - ауқымды ақпараттық инфрақұрылым. Қазіргі уақытта 20-дан аса ауқымды желіліер бар, бірақ солардың ең танымалдысы - Интернет желісі.
Интернет - бір-бірімен байланыс каналдары және бірегей қабылдау, мәліметтерді беру стандарттары арқылы өзара байланысқан компьютерлер мен компьютер желілерінің жиынтығы. Ол деген жер шарын қамтып жатқан ауқымды бүкіл әлемдік ақпарат жүйесі болып отыр. Алғашқыда интернетті құру мақсаты -- әртүрлі типтегі компьютерлік желілерді біріктіру болып табылады. Қазіргі уақытта компьютер мен телекоммуникация аймақтарында ғана емес, сонымен бірге әрбір адам өзіне қажетті ақпаратты тауып, оған қажетті дегенді бере алады. Соның нәтижесінде интернет ақпарат ресурстарымен үздіксіз толығып отырады.
1965 жылы Массачусет технологиялық институтындағы компьютер Калифорнияның телефон байланысына қосылды. Интернет 1969 жылы АҚШ-та осы елдің қорғаныс министрлігінің тапсырысы бойынша жасалған ARPANET желісінен пайда болды. ARPANET желісі оқу орындарын, әскерлер мен әскери мәдігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілердің ақпарат алмасуына көмек ретінде, сондай-ақ ядролық шабуыл кезінде қалай байланыс жасау керектігін зерттеу үшін жасалған.
ARPANET алғашқыда ғалымдарға тек жүйеге енуге және қашықтағы компьютерге программа енгізуге мүмкіндік берді. Ұзамай бұған файлдарды, электронды почтаны және жөнелту тізімін беру мүмкіндіктері қосылды. Мұндағы мақсат бір мәселемен айналысып жүрген зерттеушілердің ақпарат алмасуларына мүмкіндік ашу болатын. Бірақ ARPANET-тің өсуіне орай және басқа желілерде дамып, оларды бір-бірімен жалғастыру қажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жалғасқан желілерден тұратын Интернет дүниеге келді.
1971-1972 жылдары ARPANET желілеріне арналған бірыңғай хаттамалармен жұмыс аяқталды. Бұл хаттама Network Control Program (NCP) деген атауға ие болды.
Қазіргі кезде Интернетте байланыстың барлық белгілі желілері қолданылады: төмен жылдамдықтағы телефондардан жоғары жылдамдықты спутниктік арналарға дейін. Аппараттық және бағдарламалық құралдар да әр түрлі. Компьютерлер арасында ақпарат беру қолданылатын байланыс желілерінен, ЭЕМ және бағдарламалық қамтамасыз ету түрінен тәуелсіз болу үшін, ақпарат берудің арнайы хаттамалары жасалған. Олар деректерді белгілі бір өлшемді блоктарға бөлшектеу принципі бойынша жұмыс істейді - пакеттер ретімен адресатқа жөнелтеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Телекоммуникациялар
Телекоммуникациялар (ағылш. Telecommunications) -- негізі ақпарат тарату құралдары мен әдістері болып табылатын әрекет аймағы. Телекоммуникациялар немесе коммуникациялар мемлекетгің инфрақұрылымның маңызды белігіне жатады. Телекоммуникациялардың арқасында абоненттік жүйелер қосу орталықтары арқылы бір-біріне деректер таратады. Бұл жүйелердің байланысы коммуникациялық желілер құрумен жүзеге асады. Телекоммуникациялар аймағындағы стандартты Халықаралық Электр Байланысы Одағы және Халықаралық Стандарттар Ұйымы анықтайды. Телеграф желілері технологиясын пайдаланудан бастап телекоммуникациялар әрбір мемлекеттің даму деңгейін айқындайтын маңызды салалардың біріне жылдам айналды. Олардың негізін РТТ (пошта, телефон, телеграф) деректер таратудың қоғамдық желілері қүрады. Ұлттық желілер бір-бірімен қосылып, глобальдік байланыс желісін жасайды. Бастапқыда телекоммуникациялар сөзді ғана таратты, сондықтан, негізінен электрлік аналогтік сигналдарды пайдаланды. Компьютерлердің пайда болуы және оларды байланыста кеңінен қолдану дискретті сигналдарға ауысуға алып келеді. Ауқымды ақпарат ағындарын тарату қажеттігі оптикалық арналарды пайдалануға және жарық сигналдары көмегімен деректер таратуға қол жеткізді. Телекоммуникацияны қамтамасыз ететін негізгі объектілер -- аймақты желілер. Солар арқылы жекелеген абоненттік жүйелер мен төңіректік желілердің өзара әрекеті жүзеге асады. Бұл жүйелердің пайдаланылатын типтерінің спектрі орындайтын функцияларына байланысты радиошақыру құрылғыларынан, телефон аппараттарынан,дербес компьютерлерден, жұмыс станцияларынан, т.б. тұрады. Осы заманғы телекоммуникациялар дерекгер таратуды ғана емес, желілік қызметтерді, абонент қажеттері үшін деректер өңдеуді жүзеге асыратын қосымша қызметтерді де қамтамасыз етеді.
ТВС қызмет ету жағдайында телекоммуникациялық жүйесінің (ТКЖ) немесе телекоммуникациялық жүйесінің (ТКЖ) немесе деректерді беру жүйесінің (ДБЖ) негізгі қызметі абоненттер арасында аппаратты оперативтік және өлшемді алмасуды ұйымдастыру және деректерді беру шығынын қысқартуда болып отыр. ТКЖ тиімділігінің бас көрсеткіші - аппаратты жеткізу уақыты - факторлар қатарына тәуелді: байланыс желісінің құрылымына, байланыс желісінің өткізгіш қабілетіне, өзара әрекеттесетін абоненттер арасындағы байланыс каналдарын жалғау тәсілдеріне, аппартаттың алмасу хаттамаларына, беретін ортаға абоненттердің қол жеткізу әдістеріне, пакеттерді маршруттау әдістеріне.
Байланыстың желілік, желістік және каналдар типтері.
ТВЖ - те байланыс желісі пайдаланылады - телефондық, телеграфтық, телевизиялық, спутниктік. Байланыс желісі ретінде қолданылады: кабельді (қарапайым телефонды байланыс желісі, витая пара, коаксиль кабелі, байланыстың талшық оптималық желісі (БТОЖ), немесе световоды), радиорелелік, радиожелілер.
Байланыстың кабельді желілер арасында ең жақсы көрсеткіштерге светаводтар ие. Олардың негізгі артықшылығы: жоғары өткізгіш қабілеті (секундына жүздеген мегабит): сыртқы электромагнитті өріске сезгіш еместігі және меншікті электромагнитті сәулеленудің жоқтығы, оптикалық кабельді төсеудің төмен еңбек сыйымдылығы; үлкен емес меншікті масса (өткізу жолағының кума массасының); қолданудың кең саласы (ұжымдық қол жеткізу магистралін, жергілікті желістердің перифейриялық құрылғылы ЭЕМ байланыс жүйесін құру, микропроцессорлық техникада және т.б).
БТОЖ кемшілігі: сигналдарды беру бір бағытта жүзеге асады; қосалқы ЭЕМ световодына қосылу сигналды едәуір нашарлатады; световодтарға қажетті жоғары жылдамдықты модельдер әзірше қымбат; Эем жалғайтын световодтар электрлі сигналдарды жарықтыққа түрлендіргішпен жабдықталуы тиіс және керісінше.
ТВЖ - да байланыс каналдарының мынадай типтері қолданыс табуда:
:: Симплексті, мұнда таратқыш пен қабылдағыш байланыстың бір желісімен байланысады, ол бойынша ақпарат тек бірбағытта беріледі (бұл телевизиялық байланыс желісіне тән);
:: Жартылай дуплексті, мұнда байланыстың екі түйіні бір желісімен жалғанған, ақпарат бір бағытта кезектесе беріледі; (бұл ақпараттық - анықтамалық, сұрау - жауап жүйесі үшін тән);
:: Дуплексті, мұнда байланыстың екі түйіні екі желіспен жалғанған (байланыстың тікелей желісімен және кері) , ақпарат бір мезгілде қарама - қарсы бағытта беріледі;
Байланыстың коммутирленетін және бөлінетін каналдары.
ТКЖ - де бөлектенген байланыс каналдары және осы каналдармен ақпаратты беру уақытын коммутациялау болып жіктеледі.
Бөлектенген байланыс каналдарын пайдаланғанда қабылдаутаратқыш аппаратура үнемі өзара жалғанған. Мұнымен жүйенің аппарат беруге дайындығының жоғары дәрежесі қамтамасыз етіледі. Бөлектенген байланыс каналдарының табыстылығы тек каналдарды жеткілікті түрде жүктемелеу жағдайында ғана жетеді.
Байланыстың коммутирленетін каналы үшін жоғары икемділік және салыстырмалы үлкен емес бағасы тән (трафиктік кіші көлемі кезінде). Мұндай каналдардың кемшіліктері: коммутацияға кететін уақыт, байланыс делісінің жеке учаскелерінің бос еместігінің блокировкалау мүмкіндігі, байланыстың ең төмен сапасы.
Цифрлі деректерді аналогтік және цифрлі кодирлеу.
ТКЖ - нің бір түйінінен деректерді басқаға жіберу байланыстың барлық битінен жүйелі беріліспен жүзеге асады.
Аппараттық сигналдар деп - шектеулі диапазон шегінде кейбір шамалар мәндерінің сансыз мөлшерін көрсете алады.
Цифрлі (дискретті) сигналдар мәндердің біреуіне немесе түпкілікті наборға ие бола алады. Аналогтік сигналмен жұмыс жасағанда кодирленген деректерді беру үшін синусоидальді формадағы аналогты негізгі сигнал пайдаланылады, ол цифрлі сигналдар жұмысында - екідеңгейлі дискретті сигнал. Аналогты сигналдар бұрмалануға сезгіш, есесіне деректерді кодирлеу мен декодирлеу цифрлі сигналдар үшін қарапайым жүзеге асады.
Аналогты кодирлеу телефонды байланыс бойынша цифрлі деректерді беру кезінде қолданылады. Әдетте ЭЕМ келіп түсетін цифрлі деректер модул ятор - демодулятор көмегімен аналогты формаға түрленеді.
Цифрлі деректерді аналогты формаға түрлендірудің үш тәсілі немесе модуляцияның үш әдісі мүмкін:
:: Амплитудты модуляция - жүйелі берілетін ақпарат биттеріне сәйкес негізгі синусойдальді тербелістің амплитудасы ғана өзгереді: мысалы, бірлік бергенде тербеліс амплитудасы үлкен болады, ал ноль бергенде - кіші немесе негізгі сигнал типті болмайды;
:: Жиілікті модуляция, мұндай модулирегіш сигналдар әрекетімен тек негізгі синусоидальді тербеліс жиілігі ғана өзгереді: мысалы, ноль бергенде - төмен;
:: Фазалық модуляция, мұнда тек негізгі синусоидальді тербелістің фазасы ғана өзгереді: сигнал 1 - ден сигнал 0 өткенде немесе керісінше болғанда фаза 180° өзгереді;
Беретін моделі негізгі синусоидальді тербеліс (амплитуданы, желілік немесе фазалы) сигналын ЭЕМ - нен немесе терминалдан цифрлі деректерді түрлендіреді.
Кері түрлендіру (демодуляция) қабылдағыш моделімен жүзеге асырылады. Жүзеге асатын модуляция әдісімен амплитудалы, жиілікті және фазалы модуляция моделіне бөлінеді. Көп тарағаны жиілікті және амплитудалы модуляциялар.
Цифрлі деректерді цифрлі кодирлеу тікелей, сигнал деңгейін өзгерту жолымен атқарылады. Мысалы, егер ЭЕМ цифрлі деректер 1 мен 0,2В коды үшін, 0 коды үшін 5В деңгей сигналымен берілсе, онда осы деректерді байланыс желісіне бергенде сигналдар деңгейі +12В мен -12В - ге лайықты түрленеді. Мұндай кодирлеу RS - 232 - C асинхронды тізбекті адаптерлер көмегімен үлкен емес (ондаған және жүз метрлер) қашықтықта бір компьютерден екіншісіне цифрлі деректерді беру кезінде жүзеге асырылады.
ТКЖ элементтерін синхронизациялау.
Синхронизациялау - бұл байланыс протоколының бөлігі. Байланыс синхронизациясы процесінде қабылдағыш пен таратқыш жұмысын синхрондау қамтамасыз етіледі, сонда қабылдағыш кірісімен келіп түсетін ақпараттық биттердің таңдауды жүзеге асырады.
Синхронизациялау мәселесін шешу тәсіліне байланысты синхронды беріліс, асинхронды беріліс және автоподстройкалы беріліс болып бөлінеді.
Синхронды беріліс тұрақты желіліктегі импульстерді синхрондағыш (ИС) беріліс үшін байланыстың қосымша желісінің болумен өзгешеленеді. Таратқышпен байланыс желісіне бит деректерді беру және қабылдағышпен ақпараттық сигналдарды таңдау ИС пайда болған сәттен жасалады. Синхронды берілісте синхрондау сенімді түрде жүзеге асырылады, алайда ол қымбаттау түседі - байланыстың қосымша желісінің қажеттілігімен.
Асинхронды берілісте қосымша байланыс қажет емес. Мұнда деректердің берілісі фиксирленген ұзындықта (әдетте байттермен) үлкен емес блоктармен жүзеге асады. Қабылдағышты синхрондауға әрбір берілетін байт алдында қосымша бит жіберіледі - стартбит, сосын берілген байттан кейін - тағы бір қосымша бит - стопбит. Синхрондау үшін стартбит пайдаланады.
Автоподстройкалы беріліс дерек берудің қазіргі жоғары жылдамдықты жүйесінде қолданылады. Синхрондаудың өзі синхрондау коды (ӨК) пайдалану есебінен жүргізіледі. ӨК көмегімен берілетін деректерді кодирлеу мәні, каналдағы сигнал деңгейін тұрақты және жиі өзгертуді қамтамасыз етуде. Сигнал деңгейінің жоғарыдан төменге немесе керісінше әрбір өтуі қабылдағышты подстройкілеу (үйлестіру) үшін пайдаланылады. Ең жақсысы деп уақыты аралығында бір мәртеден кем емес сигнал деңгейінен өтуді қамтамасыз ететін ӨК есептеледі.
Ең көп тарағандарға мынадай өзі синхрондағыш кодтар жатады:
:: NRZ - коды (нольге қайтпайтын код):
:: RZ - коды (нольге қайтатын код);
:: Манчестер коды;
:: Деңгейді кезегімен инверсиялайтын биполярлы код (мысалы, код AMI);
1. Өзі синхрондау коды көмегімен байланысты кодирлау схемасы.
Сурет - 1 осы ӨК көмегімен 0101100 байланысын кодирлеу схемасы берілген.
ӨК сипаттау мен салыстырмалы бағалау үшін мынадай көрсеткіштер пайдаланылады:
:: Синхрондау деңгейі (сапасы):
:: Қабылданатын ақпараттық биттерді тану мен бөлектеу сенімділік;
:: ӨК пайдаланғанда байланыс желісінде сигнал деңгейінің өзгеруінің талапты жылдамдығы, егер желістің өткізу қабілеті берілген болса;
:: ӨК жұмсайтын жабдықтың күрделілігі (және, демек, бағасы);
NRZ - коды кодирлеудің қарапайымдылығымен және төмен бағасымен
өзгешеленеді. Алайда, бір аттас биттердің серияларын беруде (бірлік немесе нольдер) сигнал деңгейі әрбір серия үшін өзгеріссіз қала береді, бұл елеулі түрде синхрондау сапасын және қабылданатын ьиттерді тану сенімділігін төмендетеді (келіп түсетін сигналға қатысты қабылдағыш таймерінің келіспеуі болуы мүмкін). Осы код үшін арақатынас орныда бар: V1 = V2; max = V2 мұнда V1 - желістегі сигнал деңгейі өзгерісінің жылдамдығы;
V2 - байланыс желісінің өткізу қабілеті, битс.
RZ - коды бір ақпараттық бит берілісі уақытында сигнал деңгейі екі рет өзгеруімен өзгешеленеді. Бұл код синхрондаудың жақсы қасиетіне ие, бірақ оны жүзеге асыру бағасы едәуір жоғары, өәткені V1 = 2V2 арақатынасын қамтамасыз ету қажет.
Манчестерлі коды әрбір битті ұсынғанда сигнал деңгейін өзгертуді, ал бір аттас биттер сериясын бергенде - қосарлы өзгерісті қамтамасыз етеді. Жақсы синхрондағыш қасиетке ие. Магнитті таспаға ақпаратты жазуда, ақпаратты коаксильді және оптоталшықты желісімен бергенде қолданылады.
Осы кодтар үшін жылдамдық арақатынасы былай: V1 = V2; max = 2V2.
Биполярлы коды бірлік серияларын беруде жақсы синхрондағыш қасиетке ие. Нольді беруде синхрондау жоқ. Жүзеге асыруда қарапайым. Бұл коды үшін V1 = V2; V1; max = 2V2.
Байланыстың цифрлі желісі (БЦЖ). Соңғы жылдары ТВЖ - де байланыстың цифрлі желісі мен таратуда, оларда цифрлі технология пайдаланылады.
Желісте цифрлі технологияның таралу себептері:
:: БЦЖ - де пайдаланатын цифрлі құрылғылар жоғары интеграциялы интегральды схема негізінде жасалады; аналогтық құрылғымен салыстырғанда үлкен сенімділікпен жұмыстағы тұрақтылықпен өзгешеленеді; пайдаланумен жасап шығаруда арзан;
:: Цифрлі технологияны бір канал бойынша кез - келген ақпарат беру үшін пайдалануға болады (акустикалық сигналдар, телевизиялық бейнедерек, факсимильді деректер);
:: Цифрлі әдістер беріліс пен сақтау шектеулерінің көбін жеңіп шығады;
БЦЖ - де ақпаратты бергенде аналогты сигналдарды тізбекті цифрлі мәндерге
түрлендіру жүзеге асырылады, қабылдағанда - кері түрлендіру;
Аналогты сигнал уақыты ішінде амплитуданың үнемі өзгерісі ретінде көрінеді. Мысалы, телефонмен сөйлескенде ауаның механикалық тербелісі (жоғары мен төмен қысымның кезектесуі) электрлі сигналға, сондай айналып шығу амплитудасын сипаттайтынға түрленеді. Алайда аналогты электрлі сигналдың кемшілігіне: сигналдың бұрмалануы, орта арқылы берілетін сигналдың сөнуі жатады.
БЦЖ - де бұл кемшіліктерді жеңуге болады. Мұнда аналогты сигналдың формасы цифрлі (қосарлы) қалыпта (образ), цифрлі мәнде көрінеді.
Цифрлі сигналдар канал арқылы өткенде әлсіздену мен шуылға да ұшырағыш, алайда қабылдау пунктінде тек қосарлы цифрлі импульстің болуы немесе болмауын белгілеу қажет, ал оның абсолютті мәнін қажет емес, ол аналогты сигнал жағдайында маңызды. Демек, цифрлі сигналдарды сенімді қабылданады, оларды толық қалпына келтіруге болады.
Аналогты сигналдарды цифрліге түрлендіру әртүрлі әдістермен жүзеге асады.
Оның бірі - импульсті - кодты модуляция (ИКМ). ИКМ - ді пайдаланғанда түрлендіру процесіне үш кезең кіреді: отображение (бейнелеу), кванттау және кодирлеу (сурет 2).
Сурет 2. 8 - элементті цифрлі кодты аналогты сигналға түрлендіру.
Бірінші кезең (бейнелеу) Найквистің бейнелеу теориясының негізделген. Бұл теорияның негізгі ережесі: "Егер аналогты сигнал каналдағы бастапқы сигналдан максимальді жиіліктен екі реттен кем болмай жоғары жиілікпен тұрақты аралықта бейнеленсе, онда бейнелеу бастапқы сигналды қалпына келтіру үшін жеткілікті ақпаратты ұстайтын болады". Телефонды каналда олардың электрлі сигналдары болып көрінетін акустикалық сигналдарды беру кезінде 300 - ден 3300 Гц жиілік жолын алып жатады. Сондықтан БЦЖ - де секундына 800 мәртеге тең бейнелеу жиілігі қабылданған. Импульсті - амплитудалы модуляция (ИАМ) сигналы деп аталатын әрбір бейнелеулер есте сақталады, сосын қосарлы қалыпта (образ) трансформирленеді.
Кванттау этапында ИАМ - ның әрбір сигналына квантты мән беріледі. БЦЖ - де ИАМ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қазіргі уақытта компьютерді қолданудың ең маңызды аясы көптеген қолданушылар үшін бірыңғай ақпараттық кеңістікті қамтамасыз ететін желілерді құру болып табылады.
Желіге компьютерлерді біріктіру үлкен сыйымдылықты дискілерді, принтерлерді, негізгі жадыны, программалық құралдарды бірге қолдану болып табылады.
Компьютерлік желі деп қолданушыларды ақпараттық, программалық және аппараттық ресурстарды және ақпаратпен алмасу құралдарын ұжыммен пайдалануды қамтамасыз ететін өзара байланысқан компьютердің жиынтығы.
Компьютерлік желілер - деп әртүрлі қорларды мысалы программаларды, құжаттарды және принтерлерді бірігіп пайдаланатындай етіп, бір-бірімен кабельдің көмегімен арқылы қосылған компьютерлер тобын айтады.
Егер желі онша үлкен емес және мекеменің бірнеше бөлмесін қамтыса, онда оны жергілікті желі деп атайды.
Қала, облыс, ел ішінде орналасқан желілер аймақтық деп аталады. Егер олар қайсы бір ұйымға немесе ұйымдар тобына қарасты болса, онда корпоративтік деп. Одан үлкен көлемдегі, бүкіл елдерге, құрлықтарға таралған желілер ауқымды деп аталады. Олар корпоративтік те, жалпы да бола алады.
Компьютерлерді желіге олардың ресурстарын бірлесіп пайдалану үшін және ақпаратпен алмасу үшін біріктірілді.
Компьютердің ресурстары ақпараттық және техникалық деп екіге бөлінеді.
Ақпараттық ресурстарға программалар және деректер, ал техникалықтарға - принтерлер, модемдер, сканерлер, график салғыштар кіреді.
Ақпаратты сақтау құралдары, CD-ROM, ZIP, DVD сияқтылар ақпараттық ресурстарға кіреді. Олар программалар және деректері бар қапшықтар ретінде қаралады. Оларға қосылу логикалық дискіге жазылғандай жүзеге асырылады. Орналасқан компьютерінен ғана қол жеткізуге болатын ресурстар жергілікті деп аталады. Желінің басқа компьютерлеріне де ашық компьютер ресурстары ортақ немесе желілік деп аталады.
Жергілікті және ортақ ресурстар түсініктері шартты. Бұл жергілікті ресурсты ортақ етуге болады және керісінше, ортақ ресурсқа жергілікті мәртебесін беруге болады.
Ортақ ресурстар орналасқан компьютер сервер деп аталады. Сервердегі ақпаратқа жол ашатын және осы ресурстар пайдаланатын компьютерлер клиенттер немесе жұмыс станциялары деп аталады.
Желілік операциялық жүйелер
Есептеу желілері операциялық жүйелер басқаруымен жұмыс істейді. Негізгі желілік, операциялық жүйелерге NovellWare, Windows NT, OS2, Warp Unix кіреді. Windows 95, 98 операциялық жүйелерінде құрамдас желілік құралдар бар.
Желілік операциялық жүйе пайдаланушыларға желілің бір компьютерінен басқасына файлдар көшіруге, желінің бір компьютерінен басқасында орналасқан деректерді өңдеуге, ал кейбір жағдайларда басқа компьютер жадында орналасқан программаны қосуға мүмкіндік береді.
Компьютерлік желілерді қолдану мыналарды жүзеге асыруға мүмкіндік береді:
* ақпаратты өңдеу процесінің нақты бір компьютерден тәуелсіздігі;
* желінің бір ДК-сында сақталу есебінен бір ақпаратты қосарлау мүмкіндігінің жойылуы;
* ақпарат сақталуы сенімділігінің жоғарылуы;
* ақпаратты рұқсат етілмеген енуден қорғауды жақсарту;
* ұйымның бөлімшелер және қызметкерлері мен арасында жылдам, қағазсыз ақпарат алмасу мүмкіндігі.
Компьютерлік желілерді аймақтық таратылу дәрежесі бойынша классификациялауға болады. Оларды ауқымды (глобальный), аймақтық (региональный) және жергілікті (локальный) желілер деп бөлуге болады.
Жергілікті желілер
Компьютерлерді жергілікті желіге біріктіру түрлі типті кабельдер көмегімен, желілік карта немесе желілік адаптер деп аталатын арнайы құрылғы арқылы жүзеге асады. Адаптер компьютердің аналық тақтайшасындағы кеңейту слотына қондырылады.
Компьютерлерді қосуға болатын көптеген әдістер бар. Компьютерлердің түрі көбейген сайын әдістері де көбеюде. әр қосылу - деректер үшін жаңа маршрут. Желілердің функционалдық мүмкіндіктерін жүзеге асыратын әр түрлі желі топологиялары қолданылады.
Желі топологиясы - бұл оның геометриялық пішіні немесе компьютердің бір-біріне қатысты физикалық орналасуы.
Желі топологиясы түрлі желілерді салыстыру және жіктеу әдісін береді. Топологияның үш негізгі типі бар: жұлдызша, сақина және шина.
Жұлдызша топологиясы бар желідегі барлық компьютерлер орталық компьютермен немесе концентратормен жалғастырылған. Мұндай желідегі екі компьютер арасында тікелей қосылу болмайды. Мұндай жүйе қарапайым және тиімді, деректер пакеттері әр компьютерден концентраторға бағытталады. Концентратор өз кезегінде тиісті жеріне жеткізеді. Мұндай топологияның негізгі жетістігі мынада: компьютерлер мен концентратор арасындағы жекелеген жалғағыштар істен шыққанмен, бүкіл желі жұмыс істей береді. Жұлдызша топологиясының кемшілігі оның негізгі жетістігінен туындайды: егер концентратор бұзылса, онда ол бүкіл желіні түгел істен шығарады.
Сақина топологиясына тән бір нәрсе - жалғағыштардың соңғы нүктесі болмайтыны; деректер берілетін біртұтас сақина құраған желі тұйықталған. Мұндай сақинада бір нүктеден қозғау алған деректер ақыр аяғында желінің басына барады. Осындай ерекшеліктен деректер сақинада барлық уақытта бір бағытта қозғалады. Сақинаның Жұлдызшадан бір ерекшелігі - оған барлық желілік компьютерлер арасында үзіліссіз жол қажет, өйткені желінің бір жері істен шықса, бүкіл желі тоқтап қалады.
Шина топологиясы бір жеткізетін каналды, әдетте шина деп аталатын коаксиалды кабельді пайдаланады. Барлық желілік компьютерлер шинағатікелей қосылады. Бұл желіде деректер 2 бағытта бірдей жылжиды. Кабель - шинаның екі шетінде арнайы бұқтырмалар (терминаторлар) орнатылған. Сақинажағдайындағыдай, желілінің бір жеріндегі қосылудың бұзылуы жұмысты бірден тоқтатады. Шина желісіндегі деректердің қауіпсіздігі Сақина желісіндегідей, оның осал тұсы - бүкіл желінің деректері әр желілік компьютерден өтеді.
Деректерді беру жылдамдығымен, оның құрамына сәйкес өзгешеленетін деректерді берудің түрлі технологиялары бар. Ең танымалдары: Enthernet, ARCNET және IBM token ring.
Enthernet технологиясын 1973 жылы бір топ американ зерттеушілері Palo Alto зерттеу орталығында жасады. Enthernet желілері жұлдызша түрінде де, шина түрінде де құрыла береді. Канал ретінде коаксиалды кабель қолданғанда, Enthernet желісі шина сияқты кескінделеді. Егер есулі қос өткізгіш қолданған болса, Enthernet жұлдызша кескінделеді. ARCNET технологиясы Datapoint Corporation фирмасында 1968 жылы жасалған. ARCNET технологиясының желісі де, Enthernet желісі сияқты, екі топология бойынша (жұлдызша және шина) құрыла алады. Token ring жұлдызша топологиясы бойынша көп пайдаланушы кіруге болатын станция аталатын IBM арнайы құрылысымен орталық хабра ретінде жұмыс істейді. Бірақ онымен байланысу үшін әр компьютердің екі кабелі бар, біреуі бойынша ол деректерді жібереді, басқасы бойынша - қабылдайды.
Ауқымды компьютерлік желі ИНТЕРНЕТ
Интернет - ауқымды ақпараттық инфрақұрылым. Қазіргі уақытта 20-дан аса ауқымды желіліер бар, бірақ солардың ең танымалдысы - Интернет желісі.
Интернет - бір-бірімен байланыс каналдары және бірегей қабылдау, мәліметтерді беру стандарттары арқылы өзара байланысқан компьютерлер мен компьютер желілерінің жиынтығы. Ол деген жер шарын қамтып жатқан ауқымды бүкіл әлемдік ақпарат жүйесі болып отыр. Алғашқыда интернетті құру мақсаты -- әртүрлі типтегі компьютерлік желілерді біріктіру болып табылады. Қазіргі уақытта компьютер мен телекоммуникация аймақтарында ғана емес, сонымен бірге әрбір адам өзіне қажетті ақпаратты тауып, оған қажетті дегенді бере алады. Соның нәтижесінде интернет ақпарат ресурстарымен үздіксіз толығып отырады.
1965 жылы Массачусет технологиялық институтындағы компьютер Калифорнияның телефон байланысына қосылды. Интернет 1969 жылы АҚШ-та осы елдің қорғаныс министрлігінің тапсырысы бойынша жасалған ARPANET желісінен пайда болды. ARPANET желісі оқу орындарын, әскерлер мен әскери мәдігерлерді біріктіретін желі еді. Ол о баста зерттеушілердің ақпарат алмасуына көмек ретінде, сондай-ақ ядролық шабуыл кезінде қалай байланыс жасау керектігін зерттеу үшін жасалған.
ARPANET алғашқыда ғалымдарға тек жүйеге енуге және қашықтағы компьютерге программа енгізуге мүмкіндік берді. Ұзамай бұған файлдарды, электронды почтаны және жөнелту тізімін беру мүмкіндіктері қосылды. Мұндағы мақсат бір мәселемен айналысып жүрген зерттеушілердің ақпарат алмасуларына мүмкіндік ашу болатын. Бірақ ARPANET-тің өсуіне орай және басқа желілерде дамып, оларды бір-бірімен жалғастыру қажеттігі туындады. Осылай бір-бірімен жалғасқан желілерден тұратын Интернет дүниеге келді.
1971-1972 жылдары ARPANET желілеріне арналған бірыңғай хаттамалармен жұмыс аяқталды. Бұл хаттама Network Control Program (NCP) деген атауға ие болды.
Қазіргі кезде Интернетте байланыстың барлық белгілі желілері қолданылады: төмен жылдамдықтағы телефондардан жоғары жылдамдықты спутниктік арналарға дейін. Аппараттық және бағдарламалық құралдар да әр түрлі. Компьютерлер арасында ақпарат беру қолданылатын байланыс желілерінен, ЭЕМ және бағдарламалық қамтамасыз ету түрінен тәуелсіз болу үшін, ақпарат берудің арнайы хаттамалары жасалған. Олар деректерді белгілі бір өлшемді блоктарға бөлшектеу принципі бойынша жұмыс істейді - пакеттер ретімен адресатқа жөнелтеді.
----------------------------------- ----------------------------------- ----------
Телекоммуникациялар
Телекоммуникациялар (ағылш. Telecommunications) -- негізі ақпарат тарату құралдары мен әдістері болып табылатын әрекет аймағы. Телекоммуникациялар немесе коммуникациялар мемлекетгің инфрақұрылымның маңызды белігіне жатады. Телекоммуникациялардың арқасында абоненттік жүйелер қосу орталықтары арқылы бір-біріне деректер таратады. Бұл жүйелердің байланысы коммуникациялық желілер құрумен жүзеге асады. Телекоммуникациялар аймағындағы стандартты Халықаралық Электр Байланысы Одағы және Халықаралық Стандарттар Ұйымы анықтайды. Телеграф желілері технологиясын пайдаланудан бастап телекоммуникациялар әрбір мемлекеттің даму деңгейін айқындайтын маңызды салалардың біріне жылдам айналды. Олардың негізін РТТ (пошта, телефон, телеграф) деректер таратудың қоғамдық желілері қүрады. Ұлттық желілер бір-бірімен қосылып, глобальдік байланыс желісін жасайды. Бастапқыда телекоммуникациялар сөзді ғана таратты, сондықтан, негізінен электрлік аналогтік сигналдарды пайдаланды. Компьютерлердің пайда болуы және оларды байланыста кеңінен қолдану дискретті сигналдарға ауысуға алып келеді. Ауқымды ақпарат ағындарын тарату қажеттігі оптикалық арналарды пайдалануға және жарық сигналдары көмегімен деректер таратуға қол жеткізді. Телекоммуникацияны қамтамасыз ететін негізгі объектілер -- аймақты желілер. Солар арқылы жекелеген абоненттік жүйелер мен төңіректік желілердің өзара әрекеті жүзеге асады. Бұл жүйелердің пайдаланылатын типтерінің спектрі орындайтын функцияларына байланысты радиошақыру құрылғыларынан, телефон аппараттарынан,дербес компьютерлерден, жұмыс станцияларынан, т.б. тұрады. Осы заманғы телекоммуникациялар дерекгер таратуды ғана емес, желілік қызметтерді, абонент қажеттері үшін деректер өңдеуді жүзеге асыратын қосымша қызметтерді де қамтамасыз етеді.
ТВС қызмет ету жағдайында телекоммуникациялық жүйесінің (ТКЖ) немесе телекоммуникациялық жүйесінің (ТКЖ) немесе деректерді беру жүйесінің (ДБЖ) негізгі қызметі абоненттер арасында аппаратты оперативтік және өлшемді алмасуды ұйымдастыру және деректерді беру шығынын қысқартуда болып отыр. ТКЖ тиімділігінің бас көрсеткіші - аппаратты жеткізу уақыты - факторлар қатарына тәуелді: байланыс желісінің құрылымына, байланыс желісінің өткізгіш қабілетіне, өзара әрекеттесетін абоненттер арасындағы байланыс каналдарын жалғау тәсілдеріне, аппартаттың алмасу хаттамаларына, беретін ортаға абоненттердің қол жеткізу әдістеріне, пакеттерді маршруттау әдістеріне.
Байланыстың желілік, желістік және каналдар типтері.
ТВЖ - те байланыс желісі пайдаланылады - телефондық, телеграфтық, телевизиялық, спутниктік. Байланыс желісі ретінде қолданылады: кабельді (қарапайым телефонды байланыс желісі, витая пара, коаксиль кабелі, байланыстың талшық оптималық желісі (БТОЖ), немесе световоды), радиорелелік, радиожелілер.
Байланыстың кабельді желілер арасында ең жақсы көрсеткіштерге светаводтар ие. Олардың негізгі артықшылығы: жоғары өткізгіш қабілеті (секундына жүздеген мегабит): сыртқы электромагнитті өріске сезгіш еместігі және меншікті электромагнитті сәулеленудің жоқтығы, оптикалық кабельді төсеудің төмен еңбек сыйымдылығы; үлкен емес меншікті масса (өткізу жолағының кума массасының); қолданудың кең саласы (ұжымдық қол жеткізу магистралін, жергілікті желістердің перифейриялық құрылғылы ЭЕМ байланыс жүйесін құру, микропроцессорлық техникада және т.б).
БТОЖ кемшілігі: сигналдарды беру бір бағытта жүзеге асады; қосалқы ЭЕМ световодына қосылу сигналды едәуір нашарлатады; световодтарға қажетті жоғары жылдамдықты модельдер әзірше қымбат; Эем жалғайтын световодтар электрлі сигналдарды жарықтыққа түрлендіргішпен жабдықталуы тиіс және керісінше.
ТВЖ - да байланыс каналдарының мынадай типтері қолданыс табуда:
:: Симплексті, мұнда таратқыш пен қабылдағыш байланыстың бір желісімен байланысады, ол бойынша ақпарат тек бірбағытта беріледі (бұл телевизиялық байланыс желісіне тән);
:: Жартылай дуплексті, мұнда байланыстың екі түйіні бір желісімен жалғанған, ақпарат бір бағытта кезектесе беріледі; (бұл ақпараттық - анықтамалық, сұрау - жауап жүйесі үшін тән);
:: Дуплексті, мұнда байланыстың екі түйіні екі желіспен жалғанған (байланыстың тікелей желісімен және кері) , ақпарат бір мезгілде қарама - қарсы бағытта беріледі;
Байланыстың коммутирленетін және бөлінетін каналдары.
ТКЖ - де бөлектенген байланыс каналдары және осы каналдармен ақпаратты беру уақытын коммутациялау болып жіктеледі.
Бөлектенген байланыс каналдарын пайдаланғанда қабылдаутаратқыш аппаратура үнемі өзара жалғанған. Мұнымен жүйенің аппарат беруге дайындығының жоғары дәрежесі қамтамасыз етіледі. Бөлектенген байланыс каналдарының табыстылығы тек каналдарды жеткілікті түрде жүктемелеу жағдайында ғана жетеді.
Байланыстың коммутирленетін каналы үшін жоғары икемділік және салыстырмалы үлкен емес бағасы тән (трафиктік кіші көлемі кезінде). Мұндай каналдардың кемшіліктері: коммутацияға кететін уақыт, байланыс делісінің жеке учаскелерінің бос еместігінің блокировкалау мүмкіндігі, байланыстың ең төмен сапасы.
Цифрлі деректерді аналогтік және цифрлі кодирлеу.
ТКЖ - нің бір түйінінен деректерді басқаға жіберу байланыстың барлық битінен жүйелі беріліспен жүзеге асады.
Аппараттық сигналдар деп - шектеулі диапазон шегінде кейбір шамалар мәндерінің сансыз мөлшерін көрсете алады.
Цифрлі (дискретті) сигналдар мәндердің біреуіне немесе түпкілікті наборға ие бола алады. Аналогтік сигналмен жұмыс жасағанда кодирленген деректерді беру үшін синусоидальді формадағы аналогты негізгі сигнал пайдаланылады, ол цифрлі сигналдар жұмысында - екідеңгейлі дискретті сигнал. Аналогты сигналдар бұрмалануға сезгіш, есесіне деректерді кодирлеу мен декодирлеу цифрлі сигналдар үшін қарапайым жүзеге асады.
Аналогты кодирлеу телефонды байланыс бойынша цифрлі деректерді беру кезінде қолданылады. Әдетте ЭЕМ келіп түсетін цифрлі деректер модул ятор - демодулятор көмегімен аналогты формаға түрленеді.
Цифрлі деректерді аналогты формаға түрлендірудің үш тәсілі немесе модуляцияның үш әдісі мүмкін:
:: Амплитудты модуляция - жүйелі берілетін ақпарат биттеріне сәйкес негізгі синусойдальді тербелістің амплитудасы ғана өзгереді: мысалы, бірлік бергенде тербеліс амплитудасы үлкен болады, ал ноль бергенде - кіші немесе негізгі сигнал типті болмайды;
:: Жиілікті модуляция, мұндай модулирегіш сигналдар әрекетімен тек негізгі синусоидальді тербеліс жиілігі ғана өзгереді: мысалы, ноль бергенде - төмен;
:: Фазалық модуляция, мұнда тек негізгі синусоидальді тербелістің фазасы ғана өзгереді: сигнал 1 - ден сигнал 0 өткенде немесе керісінше болғанда фаза 180° өзгереді;
Беретін моделі негізгі синусоидальді тербеліс (амплитуданы, желілік немесе фазалы) сигналын ЭЕМ - нен немесе терминалдан цифрлі деректерді түрлендіреді.
Кері түрлендіру (демодуляция) қабылдағыш моделімен жүзеге асырылады. Жүзеге асатын модуляция әдісімен амплитудалы, жиілікті және фазалы модуляция моделіне бөлінеді. Көп тарағаны жиілікті және амплитудалы модуляциялар.
Цифрлі деректерді цифрлі кодирлеу тікелей, сигнал деңгейін өзгерту жолымен атқарылады. Мысалы, егер ЭЕМ цифрлі деректер 1 мен 0,2В коды үшін, 0 коды үшін 5В деңгей сигналымен берілсе, онда осы деректерді байланыс желісіне бергенде сигналдар деңгейі +12В мен -12В - ге лайықты түрленеді. Мұндай кодирлеу RS - 232 - C асинхронды тізбекті адаптерлер көмегімен үлкен емес (ондаған және жүз метрлер) қашықтықта бір компьютерден екіншісіне цифрлі деректерді беру кезінде жүзеге асырылады.
ТКЖ элементтерін синхронизациялау.
Синхронизациялау - бұл байланыс протоколының бөлігі. Байланыс синхронизациясы процесінде қабылдағыш пен таратқыш жұмысын синхрондау қамтамасыз етіледі, сонда қабылдағыш кірісімен келіп түсетін ақпараттық биттердің таңдауды жүзеге асырады.
Синхронизациялау мәселесін шешу тәсіліне байланысты синхронды беріліс, асинхронды беріліс және автоподстройкалы беріліс болып бөлінеді.
Синхронды беріліс тұрақты желіліктегі импульстерді синхрондағыш (ИС) беріліс үшін байланыстың қосымша желісінің болумен өзгешеленеді. Таратқышпен байланыс желісіне бит деректерді беру және қабылдағышпен ақпараттық сигналдарды таңдау ИС пайда болған сәттен жасалады. Синхронды берілісте синхрондау сенімді түрде жүзеге асырылады, алайда ол қымбаттау түседі - байланыстың қосымша желісінің қажеттілігімен.
Асинхронды берілісте қосымша байланыс қажет емес. Мұнда деректердің берілісі фиксирленген ұзындықта (әдетте байттермен) үлкен емес блоктармен жүзеге асады. Қабылдағышты синхрондауға әрбір берілетін байт алдында қосымша бит жіберіледі - стартбит, сосын берілген байттан кейін - тағы бір қосымша бит - стопбит. Синхрондау үшін стартбит пайдаланады.
Автоподстройкалы беріліс дерек берудің қазіргі жоғары жылдамдықты жүйесінде қолданылады. Синхрондаудың өзі синхрондау коды (ӨК) пайдалану есебінен жүргізіледі. ӨК көмегімен берілетін деректерді кодирлеу мәні, каналдағы сигнал деңгейін тұрақты және жиі өзгертуді қамтамасыз етуде. Сигнал деңгейінің жоғарыдан төменге немесе керісінше әрбір өтуі қабылдағышты подстройкілеу (үйлестіру) үшін пайдаланылады. Ең жақсысы деп уақыты аралығында бір мәртеден кем емес сигнал деңгейінен өтуді қамтамасыз ететін ӨК есептеледі.
Ең көп тарағандарға мынадай өзі синхрондағыш кодтар жатады:
:: NRZ - коды (нольге қайтпайтын код):
:: RZ - коды (нольге қайтатын код);
:: Манчестер коды;
:: Деңгейді кезегімен инверсиялайтын биполярлы код (мысалы, код AMI);
1. Өзі синхрондау коды көмегімен байланысты кодирлау схемасы.
Сурет - 1 осы ӨК көмегімен 0101100 байланысын кодирлеу схемасы берілген.
ӨК сипаттау мен салыстырмалы бағалау үшін мынадай көрсеткіштер пайдаланылады:
:: Синхрондау деңгейі (сапасы):
:: Қабылданатын ақпараттық биттерді тану мен бөлектеу сенімділік;
:: ӨК пайдаланғанда байланыс желісінде сигнал деңгейінің өзгеруінің талапты жылдамдығы, егер желістің өткізу қабілеті берілген болса;
:: ӨК жұмсайтын жабдықтың күрделілігі (және, демек, бағасы);
NRZ - коды кодирлеудің қарапайымдылығымен және төмен бағасымен
өзгешеленеді. Алайда, бір аттас биттердің серияларын беруде (бірлік немесе нольдер) сигнал деңгейі әрбір серия үшін өзгеріссіз қала береді, бұл елеулі түрде синхрондау сапасын және қабылданатын ьиттерді тану сенімділігін төмендетеді (келіп түсетін сигналға қатысты қабылдағыш таймерінің келіспеуі болуы мүмкін). Осы код үшін арақатынас орныда бар: V1 = V2; max = V2 мұнда V1 - желістегі сигнал деңгейі өзгерісінің жылдамдығы;
V2 - байланыс желісінің өткізу қабілеті, битс.
RZ - коды бір ақпараттық бит берілісі уақытында сигнал деңгейі екі рет өзгеруімен өзгешеленеді. Бұл код синхрондаудың жақсы қасиетіне ие, бірақ оны жүзеге асыру бағасы едәуір жоғары, өәткені V1 = 2V2 арақатынасын қамтамасыз ету қажет.
Манчестерлі коды әрбір битті ұсынғанда сигнал деңгейін өзгертуді, ал бір аттас биттер сериясын бергенде - қосарлы өзгерісті қамтамасыз етеді. Жақсы синхрондағыш қасиетке ие. Магнитті таспаға ақпаратты жазуда, ақпаратты коаксильді және оптоталшықты желісімен бергенде қолданылады.
Осы кодтар үшін жылдамдық арақатынасы былай: V1 = V2; max = 2V2.
Биполярлы коды бірлік серияларын беруде жақсы синхрондағыш қасиетке ие. Нольді беруде синхрондау жоқ. Жүзеге асыруда қарапайым. Бұл коды үшін V1 = V2; V1; max = 2V2.
Байланыстың цифрлі желісі (БЦЖ). Соңғы жылдары ТВЖ - де байланыстың цифрлі желісі мен таратуда, оларда цифрлі технология пайдаланылады.
Желісте цифрлі технологияның таралу себептері:
:: БЦЖ - де пайдаланатын цифрлі құрылғылар жоғары интеграциялы интегральды схема негізінде жасалады; аналогтық құрылғымен салыстырғанда үлкен сенімділікпен жұмыстағы тұрақтылықпен өзгешеленеді; пайдаланумен жасап шығаруда арзан;
:: Цифрлі технологияны бір канал бойынша кез - келген ақпарат беру үшін пайдалануға болады (акустикалық сигналдар, телевизиялық бейнедерек, факсимильді деректер);
:: Цифрлі әдістер беріліс пен сақтау шектеулерінің көбін жеңіп шығады;
БЦЖ - де ақпаратты бергенде аналогты сигналдарды тізбекті цифрлі мәндерге
түрлендіру жүзеге асырылады, қабылдағанда - кері түрлендіру;
Аналогты сигнал уақыты ішінде амплитуданың үнемі өзгерісі ретінде көрінеді. Мысалы, телефонмен сөйлескенде ауаның механикалық тербелісі (жоғары мен төмен қысымның кезектесуі) электрлі сигналға, сондай айналып шығу амплитудасын сипаттайтынға түрленеді. Алайда аналогты электрлі сигналдың кемшілігіне: сигналдың бұрмалануы, орта арқылы берілетін сигналдың сөнуі жатады.
БЦЖ - де бұл кемшіліктерді жеңуге болады. Мұнда аналогты сигналдың формасы цифрлі (қосарлы) қалыпта (образ), цифрлі мәнде көрінеді.
Цифрлі сигналдар канал арқылы өткенде әлсіздену мен шуылға да ұшырағыш, алайда қабылдау пунктінде тек қосарлы цифрлі импульстің болуы немесе болмауын белгілеу қажет, ал оның абсолютті мәнін қажет емес, ол аналогты сигнал жағдайында маңызды. Демек, цифрлі сигналдарды сенімді қабылданады, оларды толық қалпына келтіруге болады.
Аналогты сигналдарды цифрліге түрлендіру әртүрлі әдістермен жүзеге асады.
Оның бірі - импульсті - кодты модуляция (ИКМ). ИКМ - ді пайдаланғанда түрлендіру процесіне үш кезең кіреді: отображение (бейнелеу), кванттау және кодирлеу (сурет 2).
Сурет 2. 8 - элементті цифрлі кодты аналогты сигналға түрлендіру.
Бірінші кезең (бейнелеу) Найквистің бейнелеу теориясының негізделген. Бұл теорияның негізгі ережесі: "Егер аналогты сигнал каналдағы бастапқы сигналдан максимальді жиіліктен екі реттен кем болмай жоғары жиілікпен тұрақты аралықта бейнеленсе, онда бейнелеу бастапқы сигналды қалпына келтіру үшін жеткілікті ақпаратты ұстайтын болады". Телефонды каналда олардың электрлі сигналдары болып көрінетін акустикалық сигналдарды беру кезінде 300 - ден 3300 Гц жиілік жолын алып жатады. Сондықтан БЦЖ - де секундына 800 мәртеге тең бейнелеу жиілігі қабылданған. Импульсті - амплитудалы модуляция (ИАМ) сигналы деп аталатын әрбір бейнелеулер есте сақталады, сосын қосарлы қалыпта (образ) трансформирленеді.
Кванттау этапында ИАМ - ның әрбір сигналына квантты мән беріледі. БЦЖ - де ИАМ ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz