Конструкция бөгеттерімен ауадағы шуды оқшаулау

КІРІСПЕ
1 Дыбыс изоляциясы, дыбыс сіңіру
1.1 Металл кедергілердің акустикалық қасиеттері
2 Шуды оқшаулау бөгеттері
2.1 Қоршау құралымдарының дыбысоқшаулауды жобалау бойынша ұсыныстар
2.2 Қабатаралық аражабындар
2.3 Ішкі қабырғалар мен арақабырғалар
3 Бақылау, қашықтықтан басқару кабиналарының, паналардың, қаптамаларадың қоршау құралымдарын дыбысоқшаулау
4 «ҚазФерроСталь» жауапкершілігі шектеулі серіктестіктігінің өндірісіндегі шуды төмендету
5 Конструкциялық бөгеттермен шуды оқшаулауды есептеу жұмыстары
ҚОРЫТЫНДЫ
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

Қазіргі кезде көптеген өндіріс орындарында, тұрғын үй жайларында көп мөлшердегі шу байқалады. Бұндай шу көзі орталықтарда құжаттар бойынша шудың әсерін бәсеңдетуге байланысты шараларға талаптар қойылады, бұндай талаптарға арналған арнайы жасалған құрылыс материалдары жасалған.
Шудың адам ағзасына қолайсыз әсері жақсы зерттелген. Әлемдік практикада жиналған тәжірибе шуды орталық жүйке жүйесі мен жүрек-тамыр жүйелеріндегі бірқатар зақымдаулар себебі болатынын көрсетеді. Жалпы биологиялық тітіркендіргіш бола отырып, шу – бас, ми қабығының қызметінің тонусы өзгерісіне себепкер болып, орталық жүйке жүйке зақым әкеледі Қатты шудың тұрақты басқа да зиянды зардаптарға – құлақтағы шу, бас айналуы, бас ауруы, тез шаршауға әкеп соқтырады. Шу адамның еңбек етуіне және демалуына кедергі болып, еңбек өнімділігін азайтады.
Қазақстан Республикасының экономикасы жұмыскерлерге кері әсер ететін жоғарғы өнімді шу бөлетін техника, машина және құрал-жабдықтарды пайдаланумен сипатталады. Осы себептен еңбек қорғаудың көкейкесті мәселелерінің бірі шумен байланысты сұрақтарды шешу болып табылады. Қазіргі кезде өндірістік ортаның шуы мәселесі экономиканың кез-келген саласында алғышартты қолайсыз факторларының бірі болады.

1 Садуақасов М.С, Қуанышова Ш.С Жылу және дыбыс изоляциялық материалдар мен бұйымдар технологиясы.; Алматы 1997. 145 б.
2 Справочник проектировщика. Защита от шума / Под ред. Е.Я. Юдина. М.: Стройиздат, 1974, 425 с
3 Иванов Н.И., Никифиров А.С. Основы виброакустики. СПб.: Политехника, 2000 – 482 б.
4 Омаров С.С. Акустическая экология в производственных помещениях. –Алматы: КазГАСА, 1997. 212 б.
5 Омаров С.С . Инженерная акустика. Алматы: КазГАСА, 2002. 157 б.
6 Славин И.И. «Производственный шум и борьба с ним» М., Профиздат, 1955 – 86б.
7 Справочник проектировщика. Защита от шума / Под ред. Е.Я. Юдина. М.: Стройиздат, 1974, 425 с.
8 МемСТ 17187-81 «Шумомеры. Жалпы техникалық талаптар және сынау әдістері».
9 Логунов Л.Ф., Осипов Г.Л. Борьба с шумом в машиностроении. – М.: Машиностроение, 1980 – 78-102б.
10 www.kazferrosteel.kz.
11 Русак О.М Безопасность и охрана труда. С.-П.,2001ж.-96б.
12 СП23-103-2003 Свод правил по проектированию и строительству «Проектирование звукоизоляции ограждающих конструкций жилых и общественных зданий» М.:2004.

Пән: ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности), Защита труда
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті

Т.Бәсенов атындағы Сәулет және құрылыс институты

Тіршілік қауіпсіздігі кафедрасы

Курстық жұмысқа
ТҮСІНІКТЕМЕЛІК ЖАЗБА

Тақырыбы: Конструкция бөгеттерімен ауадағы шуды оқшаулау

5В073100 - Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау

Орындаған: Муратов Т.М

Жетекші
техн.ғыл.канд., Phd доктор,
сеньор -лектор
____________ Түкібай А.А
_____________2017 ж.

Норма бақылаушы
магистр,лектор
____________Садвакасов Е.Е
_____________2017 ж.

Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті

Т.Бәсенов атындағы Сәулет және құрылыс институты

Тіршілік қауіпсіздгі кафедрасы

Курстық жұмысқа
ТҮСІНІКТЕМЕЛІК ЖАЗБА

Тақырыбы: Конструкция бөгеттерімен ауадағы шуды оқшаулау

Курстық жұмыстың орындалуын бағалау

Жұмыстардың орындалу сапасы
Баға
диапазоны
Алынған
1 Орындалмады
Сабақтарда себепсіз болмау
0%

2 Білім алушының орындауы және белсенділігі
0-50%

3 Жұмысты рәсімдеу
0-20%

4 Анықтамаларды, техникалық әдебиеттерді, оқу- әдістемелік кешенді, дәрістерді пайдалану шеберлігі
0-5%

5 Техникалық құралдарды пайдалану шеберлігі
0-5%

6 Курстық жұмысты қорғау
0-20%

Жалпы
0-100%

Білім алушы Т.А.Ә. Муратов Т.М
Мамандық шифры 5В073100
Оқытушы Т.А.Ә. Түкібай А.А

Алматы 2017
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті

Т.Бәсенов атындағы Сәулет және құрылыс институты

Тіршілік қауіпсіздігі кафедрасы

5В073100 - Тіршілік қауіпсіздігі және қоршаған ортаны қорғау

Курстық жұмысты орындауға
ТАПСЫРМА

Білім алушы Муратов Тлеухатамин Мухтарулы
Жұмыс тақырыбы: Конструкция бөгеттерімен ауадағы шуды оқшаулау Аяқталған жобаны (жұмысты) тапсыру мерзімі ___ ___________2017ж.
Есептік-түсініктемелік жазба мазмұны (қарастырылатын мәселелер тізімі): Тұрғын үй ғимараттары мен мекемелердегі шуды оқшаулау конструкциялық материалдар түрлері. Шуды оқшаулау әдістері.
Сызбалық материалдар тізімі (міндетті сызбалар дәл көрсетілуі тиіс)
Ұсынылатын негізгі әдебиет:
1) 2 Справочник проектировщика. Защита от шума Под ред. Е.Я. Юдина. М.: Стройиздат, 1974, 425 с
2) Иванов Н.И., Никифиров А.С. Основы виброакустики. СПб.: Политехника, 2000 - 482 б.
3) 5 Омаров С.С.Инженерная акустика. Алматы: КазГАСА, 2002. 157б.

Курстық жұмысты дайындау
ГРАФИГІ

Бөлімдер атауы, қарастырылатын мәселелер тізімі
Ғылыми жетекшіге көрсету мерзімдері
Ескерту
Тұрғын үй ғимараттары мен жұмыс орнындағы шуды оқшаулауға қойылатын талаптар
20.01.2016
Жоқ
ҚазФерроСталь ЖШС-нің өндірісіндегі шуды төмендету жөніндегі іс-шаралар
22.11.2016
Жоқ

Кафедра меңгерушісі _______________________ Қ.М. Қасенов

Жұмыс (жоба) жетекшісі ____________________ А.А.Түкібай

Тапсырманы орындауға алған білім алушы_____________ Т.М.Муратов

Күні ___________________2017 ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ
6
1
Дыбыс изоляциясы, дыбыс сіңіру
7
1.1
Металл кедергілердің акустикалық қасиеттері
9
2
Шуды оқшаулау бөгеттері
11
2.1
Қоршау құралымдарының дыбысоқшаулауды жобалау бойынша ұсыныстар
12
2.2
Қабатаралық аражабындар
13
2.3
Ішкі қабырғалар мен арақабырғалар
14
3
Бақылау, қашықтықтан басқару кабиналарының, паналардың, қаптамаларадың қоршау құралымдарын дыбысоқшаулау
20
4
ҚазФерроСталь жауапкершілігі шектеулі серіктестіктігінің өндірісіндегі шуды төмендету
21
5
Конструкциялық бөгеттермен шуды оқшаулауды есептеу жұмыстары
26

ҚОРЫТЫНДЫ
28

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
29

КІРІСПЕ

Қазіргі кезде көптеген өндіріс орындарында, тұрғын үй жайларында көп мөлшердегі шу байқалады. Бұндай шу көзі орталықтарда құжаттар бойынша шудың әсерін бәсеңдетуге байланысты шараларға талаптар қойылады, бұндай талаптарға арналған арнайы жасалған құрылыс материалдары жасалған.
Шудың адам ағзасына қолайсыз әсері жақсы зерттелген. Әлемдік практикада жиналған тәжірибе шуды орталық жүйке жүйесі мен жүрек-тамыр жүйелеріндегі бірқатар зақымдаулар себебі болатынын көрсетеді. Жалпы биологиялық тітіркендіргіш бола отырып, шу - бас, ми қабығының қызметінің тонусы өзгерісіне себепкер болып, орталық жүйке жүйке зақым әкеледі Қатты шудың тұрақты басқа да зиянды зардаптарға - құлақтағы шу, бас айналуы, бас ауруы, тез шаршауға әкеп соқтырады. Шу адамның еңбек етуіне және демалуына кедергі болып, еңбек өнімділігін азайтады.
Қазақстан Республикасының экономикасы жұмыскерлерге кері әсер ететін жоғарғы өнімді шу бөлетін техника, машина және құрал-жабдықтарды пайдаланумен сипатталады. Осы себептен еңбек қорғаудың көкейкесті мәселелерінің бірі шумен байланысты сұрақтарды шешу болып табылады. Қазіргі кезде өндірістік ортаның шуы мәселесі экономиканың кез-келген саласында алғышартты қолайсыз факторларының бірі болады.
Мекеменің жоғарғы тиімділігі жұмыскерлердің өндірістік потенциалын максималды пайдалануына тәуелді. Осыған байланысты жұмыскерлердің денсаулығын нығайту және олардың кәсіби белсенділігі кезеңін арттырудың маңызы зор, бұл тек гуманистік сипаттағы ойлар ғана емес, экономикалық тиімділікпен анықталады. Техниканың дамуы, машиналардың қуаты мен өнімділігінің тұрақты артуымен, олардың жұмыс бөліктерінің жылдамдығының көбеюімен байланысты. Осы себептен өндірістік мекемелердің жұмыс орындарындағы шу жылына 1 - 3 дБ артып, көп жағдайда шекті деңгейлерден жоғары болады. Сондықтан шумен күресу мәселесі машина жасауда, металлургия өндірісінде, құрылыста, көлікте және энергетикада барлық мамандық инженерлерінің кездестіретін үлкен ғылыми мәселе болып табылады.
Өндірістік шулармен күресті оның пайда болу көзінде төмендету мүмкіндіктерінен бастау қажет. Соққылы негізді шудың басты көзі - өндірістік құрал-жабдықтар екені белгілі. Құрал-жабдықтардың ішінде соққылы шудың пайда болуы кезінде, құрал-жабдықтары материалы алғашқы дыбыс оқшаулайтын дыбысты жұтушы және оқшаулаушы, шуды төмендетуге себепкер болатын кедергі. Бөлшектердің соғылуы кезінде шу пайда болуда материалдардың бәсеңдету қасиеттері маңызды орын алады.
Курсытық жұмыстың мақсаты - ауадағы шуды оқшаулау әдістерімен және конструкциялы материалдармен шудан қорғану жодарымен танысу.

1 Дыбыс изоляциясы, дыбыс сіңіру

Құрылыс акустикасы - жалпы акустика ғылымының ғимараттар мен ғимараттардың қоршау құрылымдарын сыртқы, әрі ішкі орталардың шуының оқшаулау және оны барынша азайту мәселелерімен айналысатын саласы, ғимарат ішіндегі шуды бәсеңдету үшін оны дыбыс жұтқыш материяалдармен қаптайды. Ірі қоғамдық орындар тұрғын үйлер және елді мекендердегі құрылыстарды жобалағанда барынша шуды азайту шаралары ескеріледі. Кәсіпорындардағы өндірістік шумен ғимараттардың инженерлік құрал-жабдықтарының шумен күресуде шу көздерін оқшаулау, шу өткізбейтін бөлмелер жасау, т.б шаралар қарастырылады [1].
Архитектуралы - жобаламбалы әдіс негізделген:
- Акустикалы сигнал көзін рационалды түрде орналастыру;
- Бөлменің акустикалық өңделуі, бөлмеде барынша анық сөздің естілуі;
- Ғимараттың конструкциясымен жобалануы талапқа сай шешу;
- Дыбыс изоляциясы;
- Дыбысты шығармау, дыбысты сіңіру;
- Дыбысты беру;
Дыбыс изоляциясы - тосқауылды жолдар арқылы дыбыс энергиясының төмендету, дыбыс энергиясын тарату жолындағы изоляциялайтын кедергілер ретінде қабырғалар арнайы кожуктар, кабельдер т.б [1].
Дыбысты сіңіру - берілген акустикалық энергияны әлсірету, дыбысты сіңіру коэффицентімен сипатталады.Дыбысты сіңіру конструкцияларына бөлме қабырғаларының дыбыс сіңіргіш облицовкалары, жеке дыбыс сіңіргіштер, акустикалық экрандардың дыбыс сіңіргіш облицовкалары, камералары глушителдердегі дыбыс сіңіргіш кожухтар.
Шуды өшіргіштер ауаны желдету мен кондиционерлеу жүйесінде таралатын шуды төмендетуге арналған.
Қорғау әдістері шу шығатын көздерде шуды төмендетуші және шуды оның таралу жолында төмендетуші болып бөлінеді. Шу шығатын көзде азайту оның белсенділігін ауалы орта (ауалы дыбыс) немесе конструкция элементтері (структуралы дыбыс) арқылы орындалады [2].
Изорирленген бөлмелерден шығатын дыбыс қуатын азайту үшін, қабырғаларын, есіктерін жобалағанда қажетті дыбыс изоляциясын қамтамасыз ететін материалдар мен конструкцияларды қолдану қажет, дыбыс сіңіргіш облицовкаларды құру, бөлме арқылы өтетін трубопроводтардың сыртын вибро изоляциялайтын қабаттармен қаптау, ауаны желдету мен кондиционерлеу жүйесінде шуды өшіргіштер қолдану қажет.
Қабырғаларды дыбысизоляциялау дыбыс сіңіргіш материалдардан көп қабатты конструкциялар құру негізінде (киіз, гипсобетон, гипсоволокно) орындалады. Дыбысқа тосқауыл болатын конструкцияларға оларда болатын тесіктер көп ықпал етеді. Қорғалатын бөлмелердегі осал жерлері - терезелер мен есіктер. Есіктердің дыбыс изоляциясын арттыратын негізгі бағытқа тамбурлы системаны ұйымдастыру жатады. Тамбурдың ішкі қабырғаларын дыбысты сіңіргіш материалдармен облицовкалау (қаптау) қажет.
Ғимараттардың акустикалық жабдықтануында келесі мәселелерді шешу керек үй ішідегі шудың дәрежесін төмендету және құрылыс конструкцияларындан өтетін дыбысты әлсірету. Ол үшін үйдің төбесіне бірен саран қабырғаларға бекітілетін дыбыс изоляциялық материалдар қолдану керек. Бұл мәселені шешу үшін екі түрлі дыбыспен айналамыз. Ол аулалық және құрылымдық дыбыс (Көбінесе соққы дыбысы) [2].
Конструкциялыдан өтетін дыбыстарды тоқтату үшін олардың үздіксіздігін ажырату керек. Дыбыстың таралуын тоқтататын амалдың бірі - қорғаудың элементтерін ажырату. Ол үшін дыбыс изоляциялық материалдардан жасалған серпімді төсеу салу керек. Серпімді төсеулер бір жағынан құрылымдық дыбысты өткізбейіді. Акустикалық материалдар мен бұйымдар келесі талаптарды қанағаттандыру керек:
Пайдалану кезеңінде акустикалық қасиеттерін сақтап қалу;
Жеткілікті механикалық беріктілік және ұзақ уақыт қолданылу қасиеттеріне ие болу;
Отқа төзімділік;
Уландырғыш заттармен жағымсыздық иіс шығармау;
Биологиялық және ылғалға төзімділік.
Ауа шуларын басатын және үйлердің акустикалық сипаттарын реттеуге және сөндіруге арналған дыбыс изоляциялық материалдар жоғары дыбыс изоляциялық дыбыс сіңіру қабілеттеріне иелену керек. Оларды дыбыс сіңіру коэфицентімен бағалайды (1-кесте).
Дыбыс изоляциялық материалдардың қасиеттерін материалдың жүктеме кезіндегі салыстырма қысылумен бағалауға болады немесе материалдың сызықтық деформациясымен:

ε=I1-I2I1*100∆II1 (1.1)

I1 - материалдың жүктелмей тұрғандағы қалыңдығы
I2 - жүктелген материалдың қалыңдығы.

1 - кесте - Акустикалық материалдардың дыбыс сіңіргіш коэфиценті

Материалдар
Дыбыс сіңіргіш коэфиценттер

125
500
1000
2000
4000
Минерал мақталы тақталар
0,05
0,66
0,91
0,96
0,89
Ұялы бетоннан жасалған тақталар
0,08
0,36
0,62
0,77
0,76
Акустикалық
0,06
0,25
0,38
0,58
0,65

Бұл кестедегі мәліметтер акустикалық интерферометр немесе реверберациялық камералардан алынған [2].
1.1 Металл кедергілердің акустикалық қасиеттері

Жоғарғы өнімді машиналардың енгізілуімен олардың энергия сыйымдылығы артады, жұмыс жылдамдықтары жоғарылайды. Соққылы, механикалық және аэродинамикалық шулардың сипаттамасында, бөлек топ ретінде соққылы негіздегі шу қарастырылады, ол өндірістің көптеген салаларында басым болып және зиянды деп есептеледі.
Өндірістік мекемелердегі соққылы негіздегі шу көздері қалыптау құрал - жабдықтары, қағымды торлар және бұйымдарды кесу мен тазартуға пайдаланылатын қол машиналары болады. Жұмыс орындарында тазарту барабандарының қағымды торларының маңында шу 108 - 110 дБА, энергия максимумы 250 - 8000 Гц болады. Ұсталық цехтарда шу көздері соғу-қалыптау құрал-жабдықтары мен кесу автоматтары арқылы жүзеге асады. Жонғыш, сыдыру, сүргілеу станоктарының механикалық шуының деңгейі 93-105дБ құрайды. Импульсті шу тасымалдау кезінде дайындамаларды лақтыруда, пневматикалық престер жұмысында, сығылған ауа лақтырыстарында байқалады. Ұста, пресстегіш, кесуші, секциялық пеш операторы жұмыс орындарында шу деңгейі 113-115 дБА. Бөлшектер беттерінен механикалық әдістер гидро,құм, бытыралы, ылғалды ажарлау және әрлеу жүргізуде тазарту барабандарында ағынды тазарту камераларын пайдалану орташа және жоғарғы жиілікті 84-92 дБА шу пайда болуына әкеледі. Құрал-саймандық және механикалық цехтарда металдарды станокпен өңдеуде (жонғыш, фрезерлі, бұрғылау) кең жолақты 85-95 дБА шу пайда болады. Негізгі көздері станок жетектері, беріліс қораптары, резонаторлар және құрсаулы берілістер [3].
Механикалық пресс бөлетін шудың негізгі көзі - оның тұғырығы мен тегершігі болып табылады. Бұл дірілдің негізгі себебі - престің қозғалмалы бөліктерінің соққысы, ол қисық тісті - бұлғақты және эксцентрикті механизм қозғалысында пайда болады. Қалыптың дайындамамен өзара әсері де соққылы түрде болады. Қалыптау кезінде шу деңгейі 4 - 10 дБ едәуір артады [4].
Шудың адам ағзасына қолайсыз әсері жақсы зерттелген. Әлемдік практикада жиналған тәжірибе шуды орталық жүйке жүйесі мен жүрек-тамыр жүйелеріндегі бірқатар зақымдаулар себебі болатынын көрсетеді. Жалпы биологиялық тітіркендіргіш бола отырып, шу - бас, ми қабығының қызметінің тонусы өзгерісіне себепкер болып, орталық жүйке жүйесіне зақым әкеледі. Интенсивті шудың нәтижесі кәсіби тереңдікке әкеледі, оның пайда болуы мен даму жылдамдығы жұмыс түрі, өтілі, адамның жасы мен әсерету уақытына байланысты. Қатты шудың тұрақты басқа да зиянды зардаптарға - құлақтағы шу, бас айналуы, бас ауруы, тез шаршауға әкеп соқтырады. Шу адамның еңбек етуіне және демалуына кедергі болып, еңбек өнімділігін азайтады.Өндірістік шулармен күресті оның пайда болу көзінде төмендету мүмкіндіктерінен бастау қажет. Соққылы негізді шудың басты көзі - өндірістік құрал-жабдықтар екені белгілі. Құрал-жабдықтардың ішінде соққылы шудың пайда болуы кезінде,құрал-жабдықтары материалы алғашқы дыбыс оқшаулайтын дыбысты жұтушы және оқшаулаушы, шуды төмендетуге себепкер болатын кедергі. Бөлшектердің соғылуы кезінде шу пайда болуда материалдардың бәсеңдету қасиеттері маңызды орын алады [3].
Шу көзінен пайда болатын дыбыс алаңын дифракция, оқшаулау және шашырату жолымен өзгертуге болады. Дыбыс оқшаулаушы конструкциялардың акустикалық әсері негізінен дыбыс толқындарын шашыратуға негізделген, сондықтан дыбыс оқшаулау үшін тығыз, қатты және ауыр тербелістер пайда болуына қарсы жеткілікті инерциясы бар материалдар пайдаланылады. Дыбыс оқшаулаушы материалдар мен конструкциялардың негізгі мінездемесі дыбыс жұту коэффициенті, оның шамасы дыбыстың жиілігі мен түсу бұрышына, материалдардың қалыңдығы, тығыздығы мен құрылымына байланысты. Төменгі жиілік аймағында дыбыс жұтуды арттыру мақсатында қабатты қалыңдатады. Дыбыстың оқшаулануы және жұтылуы үрдістерін сараптау үшін оның кедергілер арқылы өту механизмін білу қажет, бұл кедергілердің акустикалық қасиеттерін олардың конструктивті шешімдерін басқаруға мүмкіндік береді. Бұл ішкі үйкеліске кететін энергия шығыны жоғары материалдар мен конструкцияларды дайындаумен; жеңіл қабатты беттік конструкцияларды орындаумен; жоғарғы дыбыс оқшаулау қасиеті бар конструкцияларды жасаумен; кедергілік конструкциялардың кеңістіктік ара байланысын өзгертумен; дыбыс оқшаулауды жеңіл кедергілер өлшемдерін өзгертіп, дыбыс оқшаулау конструкцияларының орналасу әдістерін өзгертумен жүзеге асады. Қазіргі кезде өндірісте шуды оқшаулау әдістері оны таралу жолында төмендету әдісі ретінде қабылданады және осы мақсатта дыбыс оқшаулаушы қоршаулар (дыбыс камералары, шусыз басқару кабиналары, қаптамалар), дыбыс оқшаулау кедергілері (акустикалық экрандар, өлшеулер, кедергілер) және дыбыс оқшаулаушы төсеу материалдары пайдаланылады [4] .
Дыбыс оқшаулау мақсатында бірқабатты металл конструкциялар кеңінен пайдаланылады. Бір қабатты конструкция дегеніміз бірнеше өзара қатты байланысқан қабаттары бар конструкция. Ауа шуының жоғарғы дыбыс оқшаулауын қамтамасыз ету үшін конструкция арқылы түсетін энергияның жүз мыңнан бір бөлігінен артық энергия өтпеуі тиіс. Дыбыс өтуіне негізгі әсер ететін иілімді толқындар. Олар конструкция қалыңдығы, қарастырылатын жиіліктегі иілімді толқынның 16 бөлігінен кіші болғанда пайда болады. Бұл аралықта иілімді толқынның ұзындығы, конструкцияның сызықты өлшемдерінен кіші, сондықтан бір қабатты конструкция моделі ретінде шексіз ұзындықты, жұқа пластина пайдаланылады.
Дыбыс толқындары бір ортадан екінші ортаға өтуде екі орта шекарасында шағылады, бұл аймақта олардың механикалық қасиеттері күрт өзгереді. Толқынның ауадан металға және кері өтуі кезінде энергияның басым бөлігі шағылып, аздаған энергия үлесі келесі ортаға өтеді. Бір ортадан екінші ортаға өтуі кезінде акустикалық кедергінің өзгерісі pс көп болған сайын, екі орта шекарасында шағылатын дыбыс толқыны энергиясы артады. Жазық толқынының екі орта бөлінісінің жазық шекарасы арқылы түсуі кезінде өтетін және түсетін толқынның үлесі келесі формула бойынша анықталады [5]:

Δ=ρ2с2ρ1с1 (1.2)

бұл жерде, ρ1с1 - ауадағы акустикалық кедергі; ρ2с2 - жұтқыштың акустикалық кедергісі.
Өтетін толқынның амплитудасы келесі формула бойынша анықталады:

а3=а121+ Δ (1.3)

Егер түйісетін металдардың тығыздығы жəне дыбыс жылдамдығы бір болса, энергия шығыны болмайды ρ2с2=ρ1с1. Ал егер акустикалық кедергілер тең болмаса энергия өзгерісі басқаша жүреді. Мысалы, ρ2с2ρ1с1 энергия шашырауы фаза шығынысыз өтеді, ал ρ2с2ρ1с1 болса, шағылған толқын кері фазаға ие болады.

2 Шуды оқшаулау бөгеттері

Дыбысты оқшаулау құралдары шу көзі орналасқан жердегі шу көзін сыртқы орта немесе ғимараттан оқшаулауға арналған. Бұл шудың таралу жолында герметикалық бөгеттерді құрумен жүзеге асырылады.
Дыбысты оқшаулағыш құралдарға дыбысты оқшаулағыш қоршаулар, бүркеніштер (кожухи), кабиналар, акустикалық экрандар, жақтаулар жатады.
Дыбысты оқшаулағыш қоршаулар бірқабатты және көпқабатты тегіс жазық қоршаулар, тесіктері мен саңылаулары бар қоршаулар түрінде жасалулары мүмкін [6].
Қоршаудың дыбыс оқшаулағыш тиімділігі оған түсетін дыбыс қуатының көп бөлігін шағылыстыру арқылы қол жеткізіледі. Дыбыс оқшаулағыштың бірқабатты қоршаулардың массасынан тәуелді болуының азын-аулық мәні бар. Қоршаудың массасын екі еселеу дыбыс оқшаулағыштықты тек 5-6 дБ ғана жоғарылатады. Дыбыс оқшаулағыштықты арттырудың тиімді тәсілі - көпқабатты қоршауларды қолдану.
Кең таралған көпқабатты қоршаулар болып: контур бойынша қатаң байланысы жоқ екілік қоршаулар мен контур бойынша қатаң байланысы бар сэндвич типті екілік қоршаулар, иірілмелі қабаттармен қапталған тақталар. Шудан қорғанудың аса тиімді құралы болып дыбыс оқшаулағыш бүркеніш табылады.
Құрастырылуына қарай бүркеніштер алмалы-салмалы, жиналмалы, қарайтын әйнектері, ашылатын есіктері, коммуникацияларды енгізу үшін тетіктері бар болулары мүмкін. Бүркеніштер үшін ең таралған материалдар болып болат және дюралюминий табылады [6].
Дыбысоқшаулағыш бүкеніштердің аса тиімді жұмысы үшін оның ішкі қабырғасын 50 мм қалыңдығынан кем емес дыбысжұтқыш материалдармен қаптайды.
Бүркеніштер серпімді төсеніштерде орнатылады. Бүркеніш қабырғаларының оқшаулағыш қондырғымен немесе оның іргетасымен қатаң байланысқа жол берілмеуі тиіс.
Бүркеніштің жоғары дыбысоқшаулағыш тиімділігіне саңылаулар мен тесіктердің болмауы жағдайында ғана қол жеткізіледі. Егер қондырғыға тесік қажет болса (ауаны циркуляциялау үшін, коммуникация өтуі үшін) олар саңылаулық бәсеңдеткіштермен жабдықталған болулары тиіс.
Акустикалық экран шудан қорғаныс құралы ретінде рұқсат етілген шу деңгейінің азын-аулақ ауытқуы кезінде қолданылады. Мысалы, акустикалық өңделмеген ғимараттағы экранның көмегімен шудың төмендеуі 2-3 дБ құрайды.
Экрандар 1,5-2 мм қалыңдықты алюминий немесе болат беттерінен жасалады. Беттердің екі жағы 50 мм кем емес дыбысжұтқыш материалдармен қапталады.
Шудың таралу жолында төмендету құрылыс-акустикалық іс-шаралар жүргізу арқылы алынады. Шудың таралу жолында төмендету әдістері келесіні қолдану арқылы жүреді: былғарылар, экрандар, бақылау кабиналары (дистанционды бақылау кезінде), ғимараттар арасындағы дыбысоқшаулағыш қалқаншалар, дыбыс жұтқыш қаптырмалар, шу жұтқыштар және тағы басқа.

1-сурет - Шудан және вибрациядан оның таралу жолында қорғанудың жалпы қондырғыларының сұлбасы

1 - шу көзі; 2 - шу көзінің виброоқшаулағыштары (дыбыс вибрациясынан ең жақын қорғану әдісі); 3 - дыбысоқшаулағыш былғар, 4 - акустикалық экран; 5, 7 - дыбысоқшаулағыш кабина және оның сәйкесті виброоқшаулағыштары (бақылау көзінде шуды төмендету құралы); 6 - бақылау көзі. Қарастылған бірнеше түрлі шудан қорғану құралдары (шу көзінде пайда болған шуды төмендетуге арналғанынан басқалары) оңай қарапайым принциптерге негізделген дыбыс жұту (дыбыс вибрациясынан), осы екі принциптердің қиыстыру немесе кескіні.
Дыбысоқшаулағыш - шексіз қалың оқшаулағыш шектен дыбыс кескініне негізделген ауадағы шудан қорғану әдісі (2-сурет) [6].

2-сурет - Дыбысоқшаулау

1 - шу көзі; 2 - шексіз қалың дыбысоқшаулағыш қабат

2.1 Бірқабатты бөгеттермен оқшаулау

Бір қабатты бөгеттер - бірдей қалыңдықты біртекті материалдан тұратын конструкцияны атайды. Акустикалық бір қабатты бөгеттің көлемі бойынша тығыздығы мен серпімділігі біркелкі таралады.
Бірқабатты құрылыс кедергілерінің өте төменгі өзіндік тербелістерін есептеуде олар таза иілімді тербеліс түзетін шеттері бойынша шарнирлі-тірелген жұқа пластиналар түрінде қарастырыла алады.
Фундаментті есептеуде, яғни бірқабатты құрылыс бөгеттерінің ең төменгі жеке ауытқулар, олар шарнирлі - тірелген шеттері жіңішке пластина ретінде қаралады, таза иілу ауытқуын жасайды. Бұндай пластинаның жеке жиілігі мына формуламен анықталады [7].

(2.1)

мұндағы h - пластинаның қалыңдығы; сп- иілімді толқынның жылдамдығы;

(2.2)

мұндағы - Пуассон коэффициенті; ρ-ортаның тығыздығы; а, b - пластинаның қабырғалары өлшемдері; m,n - ол пластиканың ауытқу пішінін анықтайтын бүтін санды мәндер [7].
Бірқабатты бөгеттердің ауытқуын қарастырғанда төрт жиілік диапазоны бөлінеді.
Бірінші диапазон - плитаның өзіндік жеке тербелістері. Олар кедергілерді беріктікке есептеуде ескеріліп, 20 Гц дейін дыбысқа дейінгі жиілік аймағында пайдаланылады.
Екінші диапазон - шектік жиілікке дейін тербелістердің монотонды жоғарылау аймағы (масса заңы). Конструкциянық акустикалық сапасын, оның дыбыс оқшаулау қабілетін айқындайды.
Үшінші диапазон - толқындық сәйкес келу аймағы (шекті жиіліктен бастап), шамамен екі октава, дыбыс оқшаулау қабілетінің мәндері төмендей бастайды.
Төртінші диапазон - бірінші октавада 10 дБ монотонды жоғарылау аймағы, содан кейін 6 дБ. Бөгеттердің дыбыс оқшаулау қабілетін анықтайды.
Дыбыс оқшаулауды арттыру үшін кедергінің шекті жиілігін жобалау кезінде жиіліктердің нормалау шекарасының сыртына ығыстыру керек. Жұқа бөгеттер үшін, fгp 1000 Гц, шектік жиілікті иілім кезінде цилиндрлік қаттылықты жоғарлату қажет. Қалың дыбыс оқшаулаушы бөгеттер үшін, мысалға қалың панель үшін (fгp 300 Гц), қаттылығын арттырып, шекті жиіліктін төмендету керек [7].

2.2 Көпқабатты дыбыс оқшаулаушы бөгеттер

Бір қабатты құрылыс кедергісінің дыбыс оқшаулауын арттырудың негізгі әдісі оның салмағын арттыру. Өндірістік жағдайда екіқабатты кедергілер сирек пайдаланылады.
Көпқабатты кедергілер салмағын төмендеткен кезде жоғары жиіліктерде қажетті дыбыс оқшаулауды қамтамасыз етеді. Бұл кедергілер бірнеше қабаттан тұрады, олар өзара серпімді байланыстармен біріктіріледі, олардың арасында ауа не серпімді материал (Юнг модулі мәндері төмен әр түрлі кеуекті-талшықты материалдар) орналасады. Екі қабатты құрылыс кедергісінің дыбыс оқшаулауы келесі түрде көруге болады. Арасында ауа қабаты бар екі қабатты кедергінің дыбыс оқшаулауы дыбыс диапазонының төменгі бөлігінде сол салмағы бар монолитті кедергідегідей болады. Кедергілердің өзіндік тербелістерімен анықталатын f0 жиілігіндегі дыбыс оқшаулау қасиетінің төмендеуі келесі формуламен анықталады [7].

(2.3)

мұндағы Q1 және Q2 - 1 м2 қабырғадағы салмақ кг; - ауа аралықтың ені м; Е - материалдың серпімділік модулі, бос аралықты толтыру үшін кгм.

3-сурет - Ртүс және Рөтетін - кедергіге түсетін және одан өтетін толқынның дыбыс қысымдары

Сондықтан екі қабатты кедергілерді жобалағанда олардың тиімді жұмысы үшін олардың аралығындағы материалдың салмағы мен қаттылығын кедергі тиімді жұмыс істейтіндей етіп таңдау керек.

(2.4)

Бұл теңдеу төсеме қаттылығын анықтайды. Егер ауа аралығы толығымен талшықты-кеуекті материалмен толтырылған деп қабылдасақ бет бірлігіндегі қаттылығын келесі формуламен анықтайды
(2.5)

Ауа аралығында салмағы бір екі кедергі арасындағы ең кіші қашықтық

(2.6)
Екі қабатты кедергінің дыбыс оқшаулау қабілетін анықтау үшін әр қабаттың дыбыс оқшаулауын жеке есептеп, одан соң (2.7) және (2.8) формулаларын пайдаланады [7].
Тәжірбиеде тыныш ғимаратқа қаратылған тек екінші беттің толқындық сипаттамалары маңызды, себебі толқындық сәйкес келуде оның төмендеуі, кедергінің толық дыбыс оқшаулауы төмендеуіне әкеледі. Әр түрлі цилиндрлік қаттылығы бар екі қабырға арасындағы аралық кеуекті-талшықты материалмен толтырылса, толқындық сәйкес келу бұл аймақта үлкен энергия шығындары мен ығысу тоқындары пайда болуынан жоғарғыжиілікті дыбыс диапазонында кішігірім дыбыс оқшаулаудың қабілетінің төмендеуіне әкеледі.
Бұл қабілетке әр түрлі қалыңдығы бар екі металл беттер арасындағы резеңке толтырма ие. Екі қабатты кедергінің төменгі шекті жиілігі ең үлкен цилиндрлік беріктікке ие қабатпен анықталады. Екі қабатты кедергілерді таңдауда кедергілердің салмағы бір, ал цилиндрлік қаттылықтары әр түрлі болуы керек. Мысалы, 1 м2 бірдей салмақта біреуі екі жақтан жазық болуы керек, ал екіншісінің шығыңқы беттері не пластиналары болуы мүмкін [7].
Ауа қабаты бар екі қабатты 1 м2 кедергінің орташа дыбыс оқшаулау қабілеті салмағы 200 кг дейін формула көмегімен анықтала алады

R=13,5lgQ+13+∆ дБ (2.7)

1 м2 салмақта 200 кг жоғары болса

R= 23 lg Q - 9 + ∆ дБ; (2.8)

мұнда ∆- аддитивті мүше, оның мәні еніне байланысты:
Мысалы, егер ауа қабаты өлшемі 3 м, 4 м, 5 м, 6 м, 8 м не 10 м болғанда, сәйкесінше адиитивті мүше 1 дБ, 3 дБ, 4,5 дБ, 5,5 дБ, 6,5 дБ, не 7 дБ өзгереді.
Екі қабатты кедергілердің орташа дыбыс оқшаулау қабілетін жобалау монолитті қабырғалармен бір жүргізіледі, бірақ бұл жағдайда кедергілердің екі қабатының қосынды салмағына А аддитивті мүше қосылады.
1 м2 екі қабатты конструкцияның қосынды салмағы 200 кг дейінгі кедергілерде аралықты салмағы жеңіл минерал-мақта не басқа талшықты-кеуекті материалдардан толтырылған маттармен толтыру ұсынылады. Толтырылған ауа аралығы, белсенді шығындарға әкеліп, кедергінің дыбыс оқшаулау қабілетін арттырады.
Ауа аралығын кеуекті-талшықты материалдармен толтыру қабырғалар арасындағы қашықтық 15 см жоғары екі қабатты конструкциялардың салмағын азайтқанда тиімді [7].
1 м2 екі қабатты салмағы 200 кг артық болса, конструкцияның инерциялық кедергісі қасиетіне жақын орташа дыбыс оқшаулауды қамтамасыз етеді. Сондықтан аралықты жеңіл материалмен толтырудың еш қажеттілігі жоқ.

2.1 Қоршау құралымдарының дыбысоқшаулауды жобалау бойынша ұсыныстар

2.1.1 Қоршау элементтерін өн бойы тесіктері жоқ тығыз материалдардан жобалау ұсынылады. Тесіктері бар материалдардан орындалған қоршаулардың сыртқы қабаттары тығыз материалдан, бетоннан немесе ерітіндіден болу керек.
2.1.2 Кірпіштен, керамикалық және қож-бетон блоктардан жасалған ішкі қабырғалар мен арақабырғаларды жіктерін бүкіл қалыңдығына толтырып (бос жіктерсіз) және екі жағынан шөкпейтін ерітіндімен сыланатындай жобалаған жөн.
2.1.3 Қоршау құралымдарын құрылыс және пайдалану барысында жіктерінде ең болмашы саңылаулар мен сызаттар болмайтындай (пайда болмайтындай) етіп жобалау керек. Құрылыс барысында пайда болатын сызаттар мен саңылаулар тазартылған соң, құрастырмалы шаралар арқылы және шөкпейтін герметиктермен, сонымен бірге басқа материалдармен бүкіл тереңдігіне бекітіліп, жойылу керек (2-кесте) [8].

2 - кесте-Қабырға аралық материалдардың дыбыс оқшаулауы

Құрылыс материал

Бөгет қалыңдығ, мм
Дыбыс оқшаулау индексі RW, Дб
Пенабетон (марка 300)
100
29

150
35

200
40

300
43
Пенабетон (марка 600)
100
39

150
44

200
47

300
55
Екі жағынан сылақ жығылған кірпіш
150
жарты кірпіш
4
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.