Іс жүргізу мерзімдері
Қылмыспен күресудің, іс жүргізетін органдардың қызметінің тиімділігін арттыру және қылмыстық соттық істі өз уақытында орындау мақсатында іс жүргізу мерзімдерін дұрыс түсіну мен қолдану практикалық және моральды маңызға ие.
Құқықтық нормалардың мазмұны белгілі бір мақсаттармен негізделген және сол мақсаттарға жету үшін белгіленген. Сондықтан қылмыстық іс жүргізу заңы белгісіздік пен жөнсіздікке жол бермеу үшін іс жүргізу әрекеттерінің нақты мерзімдерін анықтайды. Заң бойынша белгіленген мерзімдер іс жүргізу саласындағы кепілдіктің құрамдас бөлігі.
Іс жүргізу мерзімдері қылмыстық-соттық істердің шешілу жылдамдығын, азаматтардың құқықтарын және занды мүдделерін сақтауды, прокурорлық қадағалауды мен салалық бақы¬лауды қамтамасыздандырады. Іс жүргізудің жылдамдығын анықтайтын мерзімдерге қылмыс туралы арыздарға байланысты шешім қабылдау, жекелеген тапсырмаларды орындау, алдын ала анықтау, тергеу, үкімдерге шағым және наразылық білдіру сияқ -тыларды жатқызуға болады. Сезіктініұстау және тергеу, айып тағылғанға дейін сезіктіге бұлтартпау шараларын қолдану, айып тағу және айыптыны тергеу, шағымдарды, іске қатысушылардан бас тарту туралы арыздарды қарау азаматтардың құқығы мен занды мүдделерін қорғайтын іс жүргізу мерзімдеріне жатқызуға болады.
Іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзімдер сағаттармен, тәуліктермен, айлармен, жылдармен есептеледі. Мерзімдерді есептеу кезінде мерзімнің өтуі басталатын сағат пен тәулік есепке алынбайды. Адамды қылмыс жасады деген күдік бойынша ұстаған кезде мерзім осы шара іс жүзінде қолданылған сәттен (сағаттан) бастап есептеледі.
Мысалы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 184-бабында көрсетілгендей егер құқық қорғау органдарына қылмыс туралы арыз немесе хабар түссе, шешім ол түскен күннен бастап үш тәуліктен кешіктірілмей қабылдануға тиіс. Қажет болған жағдайда қосымша мәліметтер алу, құжаттарды немссе өзге материаддарды талап ету, оқиға өткен жерді қарау, сараптама жүргізу үшін бұл мерзімді анықтау органының бастығы, тергеу бөлімінің бастығы он тәулікке дейін, ал ерекше жағдайларда - бір айға дейін ұзарта алады, бүл туралы жиырма төрт сағаттың ішінде прокурорға хабарлануға тиіс.
Қылмыстық іс қозғау, алдын ала тергеу сатыларында прокурордың рұқсатынсыз сезіктінің, күдіктінің пәтерінде, үйінде, жұмыс орнында ерекше, тығыз жағдайларда тінту жүргізілсе ҚР ҚК-нің 232-бабына сәйкес ол туралы 24 сағаттың ішінде тінту жүргізген лауазымды адам прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті. Сол секілді айыпты деп ұсталған айыпталушыдан жа-уап алуды тергеуші айып тағылғаннан кейінгі жиырма төрт сағаттан кешіктірмей, дереу жүргізеді (217-бап).
Құқықтық нормалардың мазмұны белгілі бір мақсаттармен негізделген және сол мақсаттарға жету үшін белгіленген. Сондықтан қылмыстық іс жүргізу заңы белгісіздік пен жөнсіздікке жол бермеу үшін іс жүргізу әрекеттерінің нақты мерзімдерін анықтайды. Заң бойынша белгіленген мерзімдер іс жүргізу саласындағы кепілдіктің құрамдас бөлігі.
Іс жүргізу мерзімдері қылмыстық-соттық істердің шешілу жылдамдығын, азаматтардың құқықтарын және занды мүдделерін сақтауды, прокурорлық қадағалауды мен салалық бақы¬лауды қамтамасыздандырады. Іс жүргізудің жылдамдығын анықтайтын мерзімдерге қылмыс туралы арыздарға байланысты шешім қабылдау, жекелеген тапсырмаларды орындау, алдын ала анықтау, тергеу, үкімдерге шағым және наразылық білдіру сияқ -тыларды жатқызуға болады. Сезіктініұстау және тергеу, айып тағылғанға дейін сезіктіге бұлтартпау шараларын қолдану, айып тағу және айыптыны тергеу, шағымдарды, іске қатысушылардан бас тарту туралы арыздарды қарау азаматтардың құқығы мен занды мүдделерін қорғайтын іс жүргізу мерзімдеріне жатқызуға болады.
Іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзімдер сағаттармен, тәуліктермен, айлармен, жылдармен есептеледі. Мерзімдерді есептеу кезінде мерзімнің өтуі басталатын сағат пен тәулік есепке алынбайды. Адамды қылмыс жасады деген күдік бойынша ұстаған кезде мерзім осы шара іс жүзінде қолданылған сәттен (сағаттан) бастап есептеледі.
Мысалы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 184-бабында көрсетілгендей егер құқық қорғау органдарына қылмыс туралы арыз немесе хабар түссе, шешім ол түскен күннен бастап үш тәуліктен кешіктірілмей қабылдануға тиіс. Қажет болған жағдайда қосымша мәліметтер алу, құжаттарды немссе өзге материаддарды талап ету, оқиға өткен жерді қарау, сараптама жүргізу үшін бұл мерзімді анықтау органының бастығы, тергеу бөлімінің бастығы он тәулікке дейін, ал ерекше жағдайларда - бір айға дейін ұзарта алады, бүл туралы жиырма төрт сағаттың ішінде прокурорға хабарлануға тиіс.
Қылмыстық іс қозғау, алдын ала тергеу сатыларында прокурордың рұқсатынсыз сезіктінің, күдіктінің пәтерінде, үйінде, жұмыс орнында ерекше, тығыз жағдайларда тінту жүргізілсе ҚР ҚК-нің 232-бабына сәйкес ол туралы 24 сағаттың ішінде тінту жүргізген лауазымды адам прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті. Сол секілді айыпты деп ұсталған айыпталушыдан жа-уап алуды тергеуші айып тағылғаннан кейінгі жиырма төрт сағаттан кешіктірмей, дереу жүргізеді (217-бап).
Іс жүргізу мерзімдері
Қылмыспен күресудің, іс жүргізетін органдардың қызметінің тиімділігін арттыру және қылмыстық соттық істі өз уақытында орындау мақсатында іс жүргізу мерзімдерін дұрыс түсіну мен қолдану практикалық және моральды маңызға ие.
Құқықтық нормалардың мазмұны белгілі бір мақсаттармен негізделген және сол мақсаттарға жету үшін белгіленген. Сондықтан қылмыстық іс жүргізу заңы белгісіздік пен жөнсіздікке жол бермеу үшін іс жүргізу әрекеттерінің нақты мерзімдерін анықтайды. Заң бойынша белгіленген мерзімдер іс жүргізу саласындағы кепілдіктің құрамдас бөлігі.
Іс жүргізу мерзімдері қылмыстық-соттық істердің шешілу жылдамдығын, азаматтардың құқықтарын және занды мүдделерін сақтауды, прокурорлық қадағалауды мен салалық бақы - лауды қамтамасыздандырады. Іс жүргізудің жылдамдығын анықтайтын мерзімдерге қылмыс туралы арыздарға байланысты шешім қабылдау, жекелеген тапсырмаларды орындау, алдын ала анықтау, тергеу, үкімдерге шағым және наразылық білдіру сияқ -тыларды жатқызуға болады. Сезіктініұстау және тергеу, айып тағылғанға дейін сезіктіге бұлтартпау шараларын қолдану, айып тағу және айыптыны тергеу, шағымдарды, іске қатысушылардан бас тарту туралы арыздарды қарау азаматтардың құқығы мен занды мүдделерін қорғайтын іс жүргізу мерзімдеріне жатқызуға болады.
Іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзімдер сағаттармен, тәуліктермен, айлармен, жылдармен есептеледі. Мерзімдерді есептеу кезінде мерзімнің өтуі басталатын сағат пен тәулік есепке алынбайды. Адамды қылмыс жасады деген күдік бойынша ұстаған кезде мерзім осы шара іс жүзінде қолданылған сәттен (сағаттан) бастап есептеледі.
Мысалы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 184-бабында көрсетілгендей егер құқық қорғау органдарына қылмыс туралы арыз немесе хабар түссе, шешім ол түскен күннен бастап үш тәуліктен кешіктірілмей қабылдануға тиіс. Қажет болған жағдайда қосымша мәліметтер алу, құжаттарды немссе өзге материаддарды талап ету, оқиға өткен жерді қарау, сараптама жүргізу үшін бұл мерзімді анықтау органының бастығы, тергеу бөлімінің бастығы он тәулікке дейін, ал ерекше жағдайларда - бір айға дейін ұзарта алады, бүл туралы жиырма төрт сағаттың ішінде прокурорға хабарлануға тиіс.
Қылмыстық іс қозғау, алдын ала тергеу сатыларында прокурордың рұқсатынсыз сезіктінің, күдіктінің пәтерінде, үйінде, жұмыс орнында ерекше, тығыз жағдайларда тінту жүргізілсе ҚР ҚК-нің 232-бабына сәйкес ол туралы 24 сағаттың ішінде тінту жүргізген лауазымды адам прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті. Сол секілді айыпты деп ұсталған айыпталушыдан жа-уап алуды тергеуші айып тағылғаннан кейінгі жиырма төрт сағаттан кешіктірмей, дереу жүргізеді (217-бап).
Қылмыс жасады деп сезік, күдік келтірілген адамды ұстаудың заң бойынша өзіндік тәрбібі және мерзімі болады. Сезікті ұсталған немесе оған айып тағылғанға дейін бұлтартпау шаралары қолданылған жағдайда ұсталған немесе бұлтартпау шаралары қолданылған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешіктірілмей, өзі тандаған немесе тағайындалған қорғаушымен алғашқы жауап алуға дейін оңаша және құпия жолығу құқығы қамтамасыз етіле отырып, одан жауап алынуы тиіс. Ұсталған сезікті телефон арқылы немесе өзге де тәсілмен дереу өзінің тұрған жеріне немесе жұмыс орнына өзінің ұсталғандығы және ұсталып отырған жері туралы хабарлауға құқылы.
Қылмыстық ізге түсу органының: 1) ұсталған адамды -- жетпіс екі сағаттан артық; 2) жолын кесу шарасы қолданылған адамды -- сезіктіге бұлтартпау шарасын тандау туралы қаулы жарияланған сәттен бастап он тәуліктен артық сезікті адам жағдайыңца ұстауға құқығы жоқ. Нақты ұстау сәтінен бастап үш сағаттан аспайтын мерзімде тергеуші немесе анықтаушы ұстаудың негізі мен дәлелдері, жері мен уақыты (сағаты мен минутын көрсете отырып), жеке тінтудің нәтижелері, сондай-ақ хаттама жасалған уақыт көрсетілетін хаттама жасайды. Хаттама ұсталған адамға жарияланады және бұл ретте оған Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 68-бабында көрсетілген сезік келтірілген адамның құқықтары, соның ішінде оның қорғаушы шақыру және соның катысуымен жауап беру құқығы түсіндіріліп, бұлар хаттамада көрсетіледі. Ұстау хаттамасына оны жасаған адам мен ұсталған адам қол кояды. Жүргізілген ұстау туралы анықтаушы мен тергеуші ұстау хаттамасы жасалған сәттен бастап он екі сағаттың ішінде прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті.
Анықтаушы, тергеуші он екі сағаттың ішінде оның отбасының кәмелетке толған мүшелерінің біреуіне, ал олар болмаған жағдайларда басқа туыстарына немесе жақын адамдарына сезіктінің ұсталғандығы және оның қай жерде екендігі туралы хабарлауға немесе мұндай хабарлау мүмкіңдігін сезіктінің не - месе айыпталушының өзіне беруге міндетті. Егер ұсталған адам басқа мемлекеттің азаматы болып табылса, онда аталған мерзімде ол мемлекеттін елшілігі, консулдығы немесе өзге де өкілдігі хабардар етілуге тиіс.
Сезіктіге бұлтартпау шарасы қолданылған кезден бастап он тәуліктен кешіктірілмей, ал егер сезікті адам ұсталып, содан кейін қамауға алынса, -- ұсталған кезден бастап осындай мерзімде тағылуға тиіс. Егер бұл мерзімде айып тағылмаса, бұлтартпау ша - расы дереу тоқтатылады.
Ұсталу кезінен бастап жетпіс екі сағаттың ішінде сезіктіге қатысты осы Кодексте белгіленген тәртіппен қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасы тандалуға тиіс немесе ол босатуға жатады. Егер ұсталған кезден бастап жетпіс екі сағаттың ішінде ұсталушыны ұстау орнының бастығына анықтаушының, тергеушінің ұсталған адамға бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қолдану туралы прокурор санкцияландырған қаулысы келіп түспесе, ұстау орнының бастығы ұсталушыны өзінің қаулысымен бірден босатады және ол туралы іс жүргізіп жатқан адамға және прокурорға хабарлайды.
Айыпталушы анықтаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан жасырынады, не істі сотта объективті зерттеуге және талдауға бөгет жасайды немесе қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырады деп ойлауға жеткілікті негіздер болған кезде, сондай-ақ үкімнің орындалуын қамтамасыз ету үшін қылмыстық процесті жүргізуші орган өз өкілеттігі шегінде ол адамға төмендегідей бұлтартпау шараларының бірін қолданады: 1) ешқайда кетпеу және өзін дұрыс ұстау туралы қол қойдыру; 2) жеке кепілдік беру; 3) әскери қызметшіні әскери бөлім командованиесінің бақылауына беру; 4) кәмелетке толмағанды қарауға беру; 5) кепіл болу; 6) үйде қамауда ұстау; 7) қамау.
Кепіл. Кепіл сезіктінің, айыпталушының өзі не басқа жеке немесе занды тұлға соттың депозитіне сезікті, айыпталушы анықтау, тергеу органдарына немесе сотқа олардың шақыруы бойынша келуі жөніндегі міндеттерін орындауын қамтамасыз етуге енгізетін ақшадан тұрады. Кепіл ретінде прокурордың немесе соттың рұқсатымен басқа да бағалы заттар мен жылжымайтын мүлік қабылдануы мүмкін. Кепілдің бағалылығын дәлелдеу кепіл берушіге жүктеледі. Кепілдің сомасын айыптаудың ауырлығын, сезіктінің, айыпталушының жеке басын, кепіл берушінің мүліктік жағдайын ескере отырып, осы бұлтартпау шарасын таңдаған адам белгілейді. Аса ауыр қылмыс жасады деп айыпталған адамдарға қатысты кепіл қабылданбайды. Кепіл прокурордың санкциясымен не соттың шешімі бойынша ғана қабылданады.
Кепілдін мөлшері: шағын ауырлықты қылмыс жасағандығына айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің жүз еселенген мөлшерінен; орта ауырлықтағы байқаусызда жасалған қылмысқа айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің үш жүз еселенген мөлшерінен; орташа ауырлықтағы қасақана қыл - мыс жасағандығына айыпталуы кезінде айлық есептік көрсеткіштің бес жүз еселенген мөлшерінен; ауыр қылмыс жасағандығына айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің мың есе - ленген мөлшерінен кем болмайды.
Кепіл берушіге, егер оның өзі сезікті немесе айыпталушы болмаса, оған қатысты осы бұлтартпау шарасы қолданылатын адамның айыбының мәні түсіндіріледі. Кепілдің қабылданғандығы туралы сезіктіге, айыпталушыға осы баптың бірінші бөлігінде көзделген міндеттері түсіңдірілгендігі, ал кепіл берушіге сезікті, айыпталушы шақыру бойынша келуден жалтарған жағ-дайда кепіл мемлекеттің кірісіне айналатындығы туралы ескертілгендігі атап өтілген хаттама жасалады. Хаттамаға осы бұлтартпау шарасын тандап алған лауазымды адам, сезікті, айып - талушы, сондай-ақ басқа адам болса кепіл беруші қол кояды. Соттың депозитіне кепіл енгізілгеңцігі туралы хаттама мен кұжат істің материалдарына қосылады, ал кепіл берушіге хаттаманың көшірмесі тапсырылады.
Сезікті, айыпталушы қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыруы бойынша келмеген жағдайда бұлтартпау шарасы неғұрлым қатаңырақ етіп өзгертіледі. Сот кепіл беруші жоғары тұрған сотқа шағымдануы мүмкін болатын тиісті шешім қабылдайды. Қалған жағдайларда сот істі тоқтату туралы үкім немесе қаулы шығарған кезде кепілді кепіл берушіге қайтару туралы мәселені шешеді. Қылмыстық іс алдын ала тергеуде тоқтатылған кезде кепіл анықтау немесе алдын ала тергеу органының қаулысы бойынша кепіл берушіге қайтарылады.
Қамауға алу. Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде проку - рордың санкциясымен не соттың шешімі бойынша ғана және тек заңмен екі жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген қылмыс жасалғандығына айыпталушыға (сезіктіге) қатысты қолданылады. Ерекше жағдайларда бұл бұлтартпау шарасы заңмен екі жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген әдейі қылмыс жасалғандығы және заңмен үш жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсызда қылмыс жасалғандығы үшін айыпталушыға (сезіктіге) қатысты, егер: 1) оның Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты туратын жері болмаса; 2) оның жеке басы анықталмаса; 3) ол бұрын тандалған бұлтартпау шарасын бұзса; 4) ол қылмыстық қудалау органдарынан немесе соттан жасырынуға тырысса немесе жасырынса, қолданылуы мүмкін.
Тергеуші, анықтаушы бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды тандау қажет болған кезде осы бұлтартпау шарасын таңдау туралы қаулы шығарады. Қаулыда айыпталушыны (сезіктіні) күзетпен ұстау қажеттігі туындаған себептер мен негіздер баяндалуы тиіс. Қаулымен бірге аталған бұлтартпау шарасын таңдаудың негізділігін растайтын материалдар қоса беріледі. Егер бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды тандау туралы қаулы сезіктіге, ұсталған адамға қатысты заңға сай шығарылса, ол ұстау мерзімі аяқталғанға дейінгі алты сағаттан кешіктірілмей прокурорға ұсынылуы тиіс. Бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу - ды тандау туралы қаулы материалдары прокуратураға түскен кезден бастап алты сағаттың ішіңде прокурордың кідіріссіз қарауына жатады.
Қамауға алуға санкция беру құқығы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына, Бас әскери прокурорға, олардың орынбасарларына, облыстардың прокурорларына, олардың орынбасарларына, аудандық және қалалық прокурорларға, сон - дай-ақ облыстардың, аудаңдық немесе қалалық прокурорлардың құқығында әрекет ететін әскери, көліктік және басқа да прокурорларға және облыстар прокурорларының құқықтарында әрекет ететін прокурорлардың орынбасарларына беріледі.
Прокурор қамауға алуға санкция туралы мәселені шешу кезінде күзетпен ұстау үшін негіз бар барлық материалдармен мұқият танысуға және айыпталушыдан (сезіктіден) жеке жауап алуға міндетті. Жауап алу кезінде тергеуші, анықтаушы, қорғаушы, егер ол іске қатысатын болса, кәмелетке толмаған айыпталушының (сезіктінің) занды өкілдері қатыса алады және қаралатын мәселе бойынша өзінің пікірін айта алады. Бұлтартпау шарасын тандау туралы қаулы мен қамауға алу үшін негіздер бар материалдарды қарап және айыпталушыдан (сезіктіден) жа - уап алып, прокурор айыпталушыға (сезіктіге) бұлтартпау шарасы түрінде қамауға алуды қолдану туралы санкция береді немесе санкция беруден бас тартады. Прокурордың санкциясы немесе санкция беруден бас тарту туралы белгісі бар қаулы тергеушіге, анықтаушыға, айыпталушыға (сезіктіге) жолданады және жедел атқаруға жатады.
Анықтаушы, тергеуші, прокурор немесе сот занда белгіленген тәртіппен бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу колданылатындығы туралы сезіктінің, айыпталушының туыстарына хабарлауға міндетті. Тергеудің алғашқы кезеңдегі құпиясын сақтауды тиісінше қамтамасыз ету мақсатында істің ерекше сипаты мәжбүр ететін айрықша мән-жайларда хабарлау прокурордың санкциясымен, аталған бұлтартпау шарасы кәмелетке толмағанға қолданылатын жағдайды қоспағандда, іс жүзінде ұсталған кезден бастап он тәуліктен аспайтын мерзімге кешіктірілуі мүмкін.
Қамауға алудың мерзімдері мен оларды ұзартудың тәртібі. Іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде қамауға алудың мерзімі осы Қылмыстық іс жүргізу кодексінде көзделген ерекше жағдайларды қоспағанда, екі айдан аспайды. Тергеуді екі айға дейінгі мерзімде аяқтау мүмкін болмаған жағдайда және бұлтартпау шарасын өзгерту немесе тоқтату үшін негіз болмаған кезде бұл мерзімді аудандық, қалалық прокурор және олармен теңестірілген әскери және өзге де прокурорлар тергеушінің дәлелді өтініші бойынша -- үш айға дейін, ал облыс прокуроры және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары тергеушінің аудандық, қалалық прокурорлар мен олармен теңестірілген әскери және өзгеде прокурорлар қолдаған дәлелді өтініші бойынша -- алты айға дейін ұзартуы мүмкін.
Камауға алу мерзімін алты айдан астам мерзімге ұзартуды тек істің ерекше күрделілігіне орай тергеу бөлімі бастығының облыс прокуроры және олармен теңестірілген прокурорлар қолдаған дәлелді өтініші бойынша Бас прокурордын орынбасары, Бас әскери прокурор -- тоғыз айға дейін жүзеге асыра алады.
Қамауға алу мерзімін тоғыз айдан астам уақытка ұзартуға облыс прокурорының және онымен теңестірілген прокурорлардың дәлелді өтініші бойынша ауыр немесе аса ауыр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Қылмыспен күресудің, іс жүргізетін органдардың қызметінің тиімділігін арттыру және қылмыстық соттық істі өз уақытында орындау мақсатында іс жүргізу мерзімдерін дұрыс түсіну мен қолдану практикалық және моральды маңызға ие.
Құқықтық нормалардың мазмұны белгілі бір мақсаттармен негізделген және сол мақсаттарға жету үшін белгіленген. Сондықтан қылмыстық іс жүргізу заңы белгісіздік пен жөнсіздікке жол бермеу үшін іс жүргізу әрекеттерінің нақты мерзімдерін анықтайды. Заң бойынша белгіленген мерзімдер іс жүргізу саласындағы кепілдіктің құрамдас бөлігі.
Іс жүргізу мерзімдері қылмыстық-соттық істердің шешілу жылдамдығын, азаматтардың құқықтарын және занды мүдделерін сақтауды, прокурорлық қадағалауды мен салалық бақы - лауды қамтамасыздандырады. Іс жүргізудің жылдамдығын анықтайтын мерзімдерге қылмыс туралы арыздарға байланысты шешім қабылдау, жекелеген тапсырмаларды орындау, алдын ала анықтау, тергеу, үкімдерге шағым және наразылық білдіру сияқ -тыларды жатқызуға болады. Сезіктініұстау және тергеу, айып тағылғанға дейін сезіктіге бұлтартпау шараларын қолдану, айып тағу және айыптыны тергеу, шағымдарды, іске қатысушылардан бас тарту туралы арыздарды қарау азаматтардың құқығы мен занды мүдделерін қорғайтын іс жүргізу мерзімдеріне жатқызуға болады.
Іс жүргізу әрекеттерін жасауға арналған мерзімдер сағаттармен, тәуліктермен, айлармен, жылдармен есептеледі. Мерзімдерді есептеу кезінде мерзімнің өтуі басталатын сағат пен тәулік есепке алынбайды. Адамды қылмыс жасады деген күдік бойынша ұстаған кезде мерзім осы шара іс жүзінде қолданылған сәттен (сағаттан) бастап есептеледі.
Мысалы Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 184-бабында көрсетілгендей егер құқық қорғау органдарына қылмыс туралы арыз немесе хабар түссе, шешім ол түскен күннен бастап үш тәуліктен кешіктірілмей қабылдануға тиіс. Қажет болған жағдайда қосымша мәліметтер алу, құжаттарды немссе өзге материаддарды талап ету, оқиға өткен жерді қарау, сараптама жүргізу үшін бұл мерзімді анықтау органының бастығы, тергеу бөлімінің бастығы он тәулікке дейін, ал ерекше жағдайларда - бір айға дейін ұзарта алады, бүл туралы жиырма төрт сағаттың ішінде прокурорға хабарлануға тиіс.
Қылмыстық іс қозғау, алдын ала тергеу сатыларында прокурордың рұқсатынсыз сезіктінің, күдіктінің пәтерінде, үйінде, жұмыс орнында ерекше, тығыз жағдайларда тінту жүргізілсе ҚР ҚК-нің 232-бабына сәйкес ол туралы 24 сағаттың ішінде тінту жүргізген лауазымды адам прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті. Сол секілді айыпты деп ұсталған айыпталушыдан жа-уап алуды тергеуші айып тағылғаннан кейінгі жиырма төрт сағаттан кешіктірмей, дереу жүргізеді (217-бап).
Қылмыс жасады деп сезік, күдік келтірілген адамды ұстаудың заң бойынша өзіндік тәрбібі және мерзімі болады. Сезікті ұсталған немесе оған айып тағылғанға дейін бұлтартпау шаралары қолданылған жағдайда ұсталған немесе бұлтартпау шаралары қолданылған кезден бастап жиырма төрт сағаттан кешіктірілмей, өзі тандаған немесе тағайындалған қорғаушымен алғашқы жауап алуға дейін оңаша және құпия жолығу құқығы қамтамасыз етіле отырып, одан жауап алынуы тиіс. Ұсталған сезікті телефон арқылы немесе өзге де тәсілмен дереу өзінің тұрған жеріне немесе жұмыс орнына өзінің ұсталғандығы және ұсталып отырған жері туралы хабарлауға құқылы.
Қылмыстық ізге түсу органының: 1) ұсталған адамды -- жетпіс екі сағаттан артық; 2) жолын кесу шарасы қолданылған адамды -- сезіктіге бұлтартпау шарасын тандау туралы қаулы жарияланған сәттен бастап он тәуліктен артық сезікті адам жағдайыңца ұстауға құқығы жоқ. Нақты ұстау сәтінен бастап үш сағаттан аспайтын мерзімде тергеуші немесе анықтаушы ұстаудың негізі мен дәлелдері, жері мен уақыты (сағаты мен минутын көрсете отырып), жеке тінтудің нәтижелері, сондай-ақ хаттама жасалған уақыт көрсетілетін хаттама жасайды. Хаттама ұсталған адамға жарияланады және бұл ретте оған Қазақстан Республикасы Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 68-бабында көрсетілген сезік келтірілген адамның құқықтары, соның ішінде оның қорғаушы шақыру және соның катысуымен жауап беру құқығы түсіндіріліп, бұлар хаттамада көрсетіледі. Ұстау хаттамасына оны жасаған адам мен ұсталған адам қол кояды. Жүргізілген ұстау туралы анықтаушы мен тергеуші ұстау хаттамасы жасалған сәттен бастап он екі сағаттың ішінде прокурорға жазбаша хабарлауға міндетті.
Анықтаушы, тергеуші он екі сағаттың ішінде оның отбасының кәмелетке толған мүшелерінің біреуіне, ал олар болмаған жағдайларда басқа туыстарына немесе жақын адамдарына сезіктінің ұсталғандығы және оның қай жерде екендігі туралы хабарлауға немесе мұндай хабарлау мүмкіңдігін сезіктінің не - месе айыпталушының өзіне беруге міндетті. Егер ұсталған адам басқа мемлекеттің азаматы болып табылса, онда аталған мерзімде ол мемлекеттін елшілігі, консулдығы немесе өзге де өкілдігі хабардар етілуге тиіс.
Сезіктіге бұлтартпау шарасы қолданылған кезден бастап он тәуліктен кешіктірілмей, ал егер сезікті адам ұсталып, содан кейін қамауға алынса, -- ұсталған кезден бастап осындай мерзімде тағылуға тиіс. Егер бұл мерзімде айып тағылмаса, бұлтартпау ша - расы дереу тоқтатылады.
Ұсталу кезінен бастап жетпіс екі сағаттың ішінде сезіктіге қатысты осы Кодексте белгіленген тәртіппен қамауға алу түріндегі бұлтартпау шарасы тандалуға тиіс немесе ол босатуға жатады. Егер ұсталған кезден бастап жетпіс екі сағаттың ішінде ұсталушыны ұстау орнының бастығына анықтаушының, тергеушінің ұсталған адамға бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды қолдану туралы прокурор санкцияландырған қаулысы келіп түспесе, ұстау орнының бастығы ұсталушыны өзінің қаулысымен бірден босатады және ол туралы іс жүргізіп жатқан адамға және прокурорға хабарлайды.
Айыпталушы анықтаудан, алдын ала тергеуден немесе соттан жасырынады, не істі сотта объективті зерттеуге және талдауға бөгет жасайды немесе қылмыстық әрекетпен шұғылдануды жалғастырады деп ойлауға жеткілікті негіздер болған кезде, сондай-ақ үкімнің орындалуын қамтамасыз ету үшін қылмыстық процесті жүргізуші орган өз өкілеттігі шегінде ол адамға төмендегідей бұлтартпау шараларының бірін қолданады: 1) ешқайда кетпеу және өзін дұрыс ұстау туралы қол қойдыру; 2) жеке кепілдік беру; 3) әскери қызметшіні әскери бөлім командованиесінің бақылауына беру; 4) кәмелетке толмағанды қарауға беру; 5) кепіл болу; 6) үйде қамауда ұстау; 7) қамау.
Кепіл. Кепіл сезіктінің, айыпталушының өзі не басқа жеке немесе занды тұлға соттың депозитіне сезікті, айыпталушы анықтау, тергеу органдарына немесе сотқа олардың шақыруы бойынша келуі жөніндегі міндеттерін орындауын қамтамасыз етуге енгізетін ақшадан тұрады. Кепіл ретінде прокурордың немесе соттың рұқсатымен басқа да бағалы заттар мен жылжымайтын мүлік қабылдануы мүмкін. Кепілдің бағалылығын дәлелдеу кепіл берушіге жүктеледі. Кепілдің сомасын айыптаудың ауырлығын, сезіктінің, айыпталушының жеке басын, кепіл берушінің мүліктік жағдайын ескере отырып, осы бұлтартпау шарасын таңдаған адам белгілейді. Аса ауыр қылмыс жасады деп айыпталған адамдарға қатысты кепіл қабылданбайды. Кепіл прокурордың санкциясымен не соттың шешімі бойынша ғана қабылданады.
Кепілдін мөлшері: шағын ауырлықты қылмыс жасағандығына айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің жүз еселенген мөлшерінен; орта ауырлықтағы байқаусызда жасалған қылмысқа айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің үш жүз еселенген мөлшерінен; орташа ауырлықтағы қасақана қыл - мыс жасағандығына айыпталуы кезінде айлық есептік көрсеткіштің бес жүз еселенген мөлшерінен; ауыр қылмыс жасағандығына айыпталуы кезінде - айлық есептік көрсеткіштің мың есе - ленген мөлшерінен кем болмайды.
Кепіл берушіге, егер оның өзі сезікті немесе айыпталушы болмаса, оған қатысты осы бұлтартпау шарасы қолданылатын адамның айыбының мәні түсіндіріледі. Кепілдің қабылданғандығы туралы сезіктіге, айыпталушыға осы баптың бірінші бөлігінде көзделген міндеттері түсіңдірілгендігі, ал кепіл берушіге сезікті, айыпталушы шақыру бойынша келуден жалтарған жағ-дайда кепіл мемлекеттің кірісіне айналатындығы туралы ескертілгендігі атап өтілген хаттама жасалады. Хаттамаға осы бұлтартпау шарасын тандап алған лауазымды адам, сезікті, айып - талушы, сондай-ақ басқа адам болса кепіл беруші қол кояды. Соттың депозитіне кепіл енгізілгеңцігі туралы хаттама мен кұжат істің материалдарына қосылады, ал кепіл берушіге хаттаманың көшірмесі тапсырылады.
Сезікті, айыпталушы қылмыстық процесті жүргізуші органның шақыруы бойынша келмеген жағдайда бұлтартпау шарасы неғұрлым қатаңырақ етіп өзгертіледі. Сот кепіл беруші жоғары тұрған сотқа шағымдануы мүмкін болатын тиісті шешім қабылдайды. Қалған жағдайларда сот істі тоқтату туралы үкім немесе қаулы шығарған кезде кепілді кепіл берушіге қайтару туралы мәселені шешеді. Қылмыстық іс алдын ала тергеуде тоқтатылған кезде кепіл анықтау немесе алдын ала тергеу органының қаулысы бойынша кепіл берушіге қайтарылады.
Қамауға алу. Қамауға алу бұлтартпау шарасы ретінде проку - рордың санкциясымен не соттың шешімі бойынша ғана және тек заңмен екі жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген қылмыс жасалғандығына айыпталушыға (сезіктіге) қатысты қолданылады. Ерекше жағдайларда бұл бұлтартпау шарасы заңмен екі жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген әдейі қылмыс жасалғандығы және заңмен үш жылдан артық мерзімге бас бостандығынан айыру түріндегі жаза көзделген абайсызда қылмыс жасалғандығы үшін айыпталушыға (сезіктіге) қатысты, егер: 1) оның Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты туратын жері болмаса; 2) оның жеке басы анықталмаса; 3) ол бұрын тандалған бұлтартпау шарасын бұзса; 4) ол қылмыстық қудалау органдарынан немесе соттан жасырынуға тырысса немесе жасырынса, қолданылуы мүмкін.
Тергеуші, анықтаушы бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды тандау қажет болған кезде осы бұлтартпау шарасын таңдау туралы қаулы шығарады. Қаулыда айыпталушыны (сезіктіні) күзетпен ұстау қажеттігі туындаған себептер мен негіздер баяндалуы тиіс. Қаулымен бірге аталған бұлтартпау шарасын таңдаудың негізділігін растайтын материалдар қоса беріледі. Егер бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алуды тандау туралы қаулы сезіктіге, ұсталған адамға қатысты заңға сай шығарылса, ол ұстау мерзімі аяқталғанға дейінгі алты сағаттан кешіктірілмей прокурорға ұсынылуы тиіс. Бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу - ды тандау туралы қаулы материалдары прокуратураға түскен кезден бастап алты сағаттың ішіңде прокурордың кідіріссіз қарауына жатады.
Қамауға алуға санкция беру құқығы Қазақстан Республикасының Бас Прокурорына, Бас әскери прокурорға, олардың орынбасарларына, облыстардың прокурорларына, олардың орынбасарларына, аудандық және қалалық прокурорларға, сон - дай-ақ облыстардың, аудаңдық немесе қалалық прокурорлардың құқығында әрекет ететін әскери, көліктік және басқа да прокурорларға және облыстар прокурорларының құқықтарында әрекет ететін прокурорлардың орынбасарларына беріледі.
Прокурор қамауға алуға санкция туралы мәселені шешу кезінде күзетпен ұстау үшін негіз бар барлық материалдармен мұқият танысуға және айыпталушыдан (сезіктіден) жеке жауап алуға міндетті. Жауап алу кезінде тергеуші, анықтаушы, қорғаушы, егер ол іске қатысатын болса, кәмелетке толмаған айыпталушының (сезіктінің) занды өкілдері қатыса алады және қаралатын мәселе бойынша өзінің пікірін айта алады. Бұлтартпау шарасын тандау туралы қаулы мен қамауға алу үшін негіздер бар материалдарды қарап және айыпталушыдан (сезіктіден) жа - уап алып, прокурор айыпталушыға (сезіктіге) бұлтартпау шарасы түрінде қамауға алуды қолдану туралы санкция береді немесе санкция беруден бас тартады. Прокурордың санкциясы немесе санкция беруден бас тарту туралы белгісі бар қаулы тергеушіге, анықтаушыға, айыпталушыға (сезіктіге) жолданады және жедел атқаруға жатады.
Анықтаушы, тергеуші, прокурор немесе сот занда белгіленген тәртіппен бұлтартпау шарасы ретінде қамауға алу колданылатындығы туралы сезіктінің, айыпталушының туыстарына хабарлауға міндетті. Тергеудің алғашқы кезеңдегі құпиясын сақтауды тиісінше қамтамасыз ету мақсатында істің ерекше сипаты мәжбүр ететін айрықша мән-жайларда хабарлау прокурордың санкциясымен, аталған бұлтартпау шарасы кәмелетке толмағанға қолданылатын жағдайды қоспағандда, іс жүзінде ұсталған кезден бастап он тәуліктен аспайтын мерзімге кешіктірілуі мүмкін.
Қамауға алудың мерзімдері мен оларды ұзартудың тәртібі. Іс бойынша сотқа дейінгі іс жүргізу кезінде қамауға алудың мерзімі осы Қылмыстық іс жүргізу кодексінде көзделген ерекше жағдайларды қоспағанда, екі айдан аспайды. Тергеуді екі айға дейінгі мерзімде аяқтау мүмкін болмаған жағдайда және бұлтартпау шарасын өзгерту немесе тоқтату үшін негіз болмаған кезде бұл мерзімді аудандық, қалалық прокурор және олармен теңестірілген әскери және өзге де прокурорлар тергеушінің дәлелді өтініші бойынша -- үш айға дейін, ал облыс прокуроры және оларға теңестірілген прокурорлар мен олардың орынбасарлары тергеушінің аудандық, қалалық прокурорлар мен олармен теңестірілген әскери және өзгеде прокурорлар қолдаған дәлелді өтініші бойынша -- алты айға дейін ұзартуы мүмкін.
Камауға алу мерзімін алты айдан астам мерзімге ұзартуды тек істің ерекше күрделілігіне орай тергеу бөлімі бастығының облыс прокуроры және олармен теңестірілген прокурорлар қолдаған дәлелді өтініші бойынша Бас прокурордын орынбасары, Бас әскери прокурор -- тоғыз айға дейін жүзеге асыра алады.
Қамауға алу мерзімін тоғыз айдан астам уақытка ұзартуға облыс прокурорының және онымен теңестірілген прокурорлардың дәлелді өтініші бойынша ауыр немесе аса ауыр ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz