Өнеркәсіптік кәсіпорындардағы айналым капиталы



1 АЙНАЛЫМ КАПИТАЛЫ
2 АЙНАЛЫМ ҚОРЛАР
3 АЙНАЛЫМ ҚОРЛАРЫН НОРМАЛАУ
Айналым капиталы дегеніміз — өндірістік айналым қорлары мен айналыс қорларын құруды және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін алдын ала бөлінген ақшалай қаражаттардың жиынтығы. Өндірістік айналым қорлары — бұл еңбек заттары (шикізат, негізі материалдар мен жартылай өнделген өнімдер, қосымша материалдар, отын, ыдыстар, қосалқы бөлшектер және т.б.) мен аяқталмаған өндіріс өнімдері. Өндірістік айналым қорлары өндіріске өзінің табиғи-заттық күйінде қатынасады да, өнім дайындау үдерісінде толығымен тұтынылып, өзінің құнын жасалатын өнімнің өзіндік құнына өткізеді. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қалыпты жұмыс істеуі үшін жеткілікті көлемде айналым капиталының болуы қажетті алғышарт болып саналады.
Айналым капиталы — бұл кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың өндірістік қорларының бір өндірістік айналымда түгел тұтынылып және өзінің құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін бөлігі. Әдетте, өзінің табиғи нысанын сақтамайды және аяқталғаннан кейін ақшалай нысанда қайтарылады.
Айналым капиталының құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек элементтерінің арақатынасын айтады. Кәсіпорындардағы айналым капиталының құрылымына талдау жасау және оны жетік білу маңызды мәселелерінің бірі болып саналады.
Кәсіпорында айналым капиталының құрылымы тұрақсыз және көптеген себептердің ықпалымен өзгеріп отырады. Әрбір нақты кәсіпорында айналым қаражатының шамасы, олардың құрамы мен құрылымы, өндірістік сипаты мен күрделілігіне, өндіріс кезеңінің ұзақтығына, оларды жеткізу жағдайына және т.б. байланысты болады.
Айналым капиталы 2 бөлімнен тұрады:
• өндірістік айналым қорлары;
• айналыс қорлары;

Пән: Экономика
Жұмыс түрі:  Материал
Тегін:  Антиплагиат
Көлемі: 8 бет
Таңдаулыға:   
Қ.Жұбанов атындағы Ақтөбе өңірлік мемлекеттік университеті

Тақырыбы:
ӨНЕРКӘСІПТІК КӘСІПОРЫНДАРДАҒЫ АЙНАЛЫМ КАПИТАЛЫ

Орындаған: Муратқалий Ә.М.

Қонысов А.

Тексерген: Бекетова Г.К.

Ақтөбе 2017
АЙНАЛЫМ КАПИТАЛЫ

Айналым капиталы дегеніміз — өндірістік айналым қорлары мен айналыс
қорларын құруды және олардың үздіксіз айналымдылығын қамтамасыз ететін
алдын ала бөлінген ақшалай қаражаттардың жиынтығы. Өндірістік айналым
қорлары — бұл еңбек заттары (шикізат, негізі материалдар мен жартылай
өнделген өнімдер, қосымша материалдар, отын, ыдыстар, қосалқы бөлшектер
және т.б.) мен аяқталмаған өндіріс өнімдері. Өндірістік айналым қорлары
өндіріске өзінің табиғи-заттық күйінде қатынасады да, өнім дайындау
үдерісінде толығымен тұтынылып, өзінің құнын жасалатын өнімнің өзіндік
құнына өткізеді. Нарықтық экономика жағдайында кәсіпорынның қалыпты жұмыс
істеуі үшін жеткілікті көлемде айналым капиталының болуы қажетті алғышарт
болып саналады.
Айналым капиталы — бұл кәсіпорындардың, бірлестіктердің, ұйымдардың
өндірістік қорларының бір өндірістік айналымда түгел тұтынылып және өзінің
құнын дайындалатын өнімге толық көшіретін бөлігі. Әдетте, өзінің табиғи
нысанын сақтамайды және аяқталғаннан кейін ақшалай нысанда қайтарылады.
Айналым капиталының құрылымы деп барлық жиынтығындағы олардың бөлек
элементтерінің арақатынасын айтады. Кәсіпорындардағы айналым капиталының
құрылымына талдау жасау және оны жетік білу маңызды мәселелерінің бірі
болып саналады.
Кәсіпорында айналым капиталының құрылымы тұрақсыз және көптеген
себептердің ықпалымен өзгеріп отырады. Әрбір нақты кәсіпорында айналым
қаражатының шамасы, олардың құрамы мен құрылымы, өндірістік сипаты мен
күрделілігіне, өндіріс кезеңінің ұзақтығына, оларды жеткізу жағдайына және
т.б. байланысты болады.
Айналым капиталы 2 бөлімнен тұрады:
• өндірістік айналым қорлары;
• айналыс қорлары;
Кесте-1. Айналым капиталы
Айналым қорлары Айналыс қорлары
өндірістік запастар Аяқталмаған өнадіріс

АЙНАЛЫМ ҚОРЛАР

Айналым қорлар - өзiнiң материалдық-натуралды түрiн өзгертедi, тек
қана бiр өндiрiс циклына қатысады, өзiнiң құның дайын өнiмге толығымен
тұтас бiрден ауыстырады және өзгертiлген нысанында заттай дайын өнiмге
кiредi.
Кез келген фирма, кәсiпорын өндiрiстiк әрекетке кiрiспей тұрып өндiрiстiк
үрдiсiн ұздiксiз өткiзу мақсатымен негiзгi қорлардан бөлек белгiлi бiр
өндiрiстiк қорлар, яғни өндiрiстiк айналым қаржысына ие болу керек. Және де
кәсiпорын шаруашылығында ақшалай қаржы еңбек ақысын төлеу үшiн,
жабдықтаушылармен есеп айырысу үшiн, яғни айналым қоры болу керек. Айналым
қорларға жататындар:
• шикiзат;
• негiзгi және қосалқы материалдар;
• жартылай шикiзаттар;
• отын;
• қосымша кепiл бөлшектер.
Айналым қаржы дегенiмiз - бұл тек бiр өндiрiстiк циклда қызмет етiп,
оның iшiнде толығымен iске асып және өз құның дайын өнiмге толығымен бiрден
аударатың өндiрiс құралдары.
Айналым қаржылар екi үлкен топқа бөлiнедi:
1) өндiрiстiк айналу қоры;
2) айналым коры.
Өндiрiстiк айналу қоры мен айналым қорлар бiр-бiрiне ауысып отырады.
Өндiрiстiк айналу қоры құрылады:
• өндiрiс қорлары;
• аяқталмаған өндiрiс;
• басқа еңбек құралдары және алдағы кезеннiң шығындары.
Айналым қорлар:
• кәсiпорынның дайын өнiмi;
• жолдағы түсiрiлген тауар;
• кәсiпорынның касса немесе банктағы шот есебiнде ақшалай қаржылары.
Шикiзат пен негiзгi материалдар – бұл өндiрiлген өнiмнiң негiзiн құрайтың
немесе оның керектi компонентi ретiнде iске асқан материалдардың түрi. Ал
қосалқы материалдар өнiмнiң негiзiн құрмайды, бiрақ технологиялық үрдiске
қатысып, реакция жылдамдығына әсер етедi.
Өндiрiстiк қорлар айналымы - өндiрiстiк қорлардың ауыспалы айналымы,
ол бiр жолғы әрекет ретiнде емес, үздiксiз қай-таланып отыратын процесс
ретiнде қаралады. Бұл процестiң нәтижесiнде авансылаңған құн өндiрiлген
тауарлар өткiзiлгеннен кейiн капиталдың әрбiр ауыспалы айналымның
қорытындысында өндiрушiге ақшалай нысанда толық қайтып оралады.
Айналым қаржылар – бұл тек бiр өндiрiстiк циклда қызмет етiп, оның
iшiнде толығымен iске асып және өзiнiң құның дайын өнiмге толығымен бiрден
аударатын өндiрiс құралдары.
Айналым құралдар - өндiру мен өткiзудiң үздiксiз процесiн қамтамасыз
ететiн өндiрiстiк айналу қорлары мен айналым қорларын құру үшiн
кәсiпорындарға, бiрлестiктерге, ұйымдар-ға авансыға берiлген ақшалай
қаражат жиынтығы.
Өндiрiстiк айналу қорларына - өндiрiс аймағында кездесетiн еңбек заты
болп табылады. Оған өндiрiстiк босалқы қорлар (шикiзат, материалдар және
сатып алуға жарамды жартылай фабрикаттар, отын, ыдыс, босалқы бөлшектер,
құнсыздау және тозғыш заттар, т.б.), аяқтал-маған өндiрiс, болашақ
кезеңдердiң шығын-дары және басқа еңбек заттары жатады.
Айналым қорларының құрамына - дайын өнiм, жөнелтiлген, бiрақ ақысы
төленбеген тауарлар, банкiде ашылған шот есептер-дегi, кассалардағы есеп
айырысу, жалақы, дебитор-лық қарыз ақшалай қаражат түрiндегi құралдар
кiредi.
Айналым құралдар кәсiпорындардың, бiрлестiктердiң, ұйымдардың өндiрiстiк
қорлары-ның бiр өндiрiстiк айналымда түгел тұтынылатын және өзiнiң құның
дайындалатын өнiмге толық және бiрден көшiретiн бөлiгi. Әдетте, өзiнiң
табиғи нысанын сақтамайды және аяқталғаннан кейiн ақшалай нысанда
қайтарылады.
Өндiрiстiк айналу қоры мен айналым қор бiр-бiрiн қамтып отыратындықтан бiр-
бiрiне ауысып отырады:
Ақшалай құралдар → Өндiрiстiк запастары → Аяқталмаған өндiрiс → Дайын өнiм
→ Тауарлық өнiм → Ақшалай құралдар
Яғни, қысқа сұлбада қарастырсақ:
Ақша → Тауар → Ақша
Айналым қорларының түрлері:
1. Өндiрiстiк запастары (босалқы қорлар) - өндiрiстiк процестiң
үздiксiздiгiн қамтамасыз етуге арналған өндiрiс құрал-жабдығының бiр
бөлiгi. Материалдық өндiрiс аясы салаларының тұтынушы-кәсiпорындарының
қоймаларында сақталады.
Босалқы қорлардың бiрнеше түрлерi болады:
• ағымдағы босалқы қорлар;
• сақтандыру босалқы қорлары;
• дайындалма босалқы қорлар;
• маусымдық босалқы қорлар.
Өндiрiстiк босалқы қорларына жатады:
• негiзгi шикiзат;
• қосалқы материалдар;
• жартылай шикiзат;
• отын;
• ыдыс;
• босалқы бөлшектер;
• тез тозғыш саймандар;
• шаруашылық инвентарь;
• басқада материал-техникалық ресурстар.
Шикiзат пен негiзгi материалдар – бұл өндiрiлген өнiмнiң негiзiн құрайтың
немесе оның керектi компонентi ретiнде iске асқан материалдардың түрi болып
табылады.
Қосалқы материалдар - өнiмнiң негiзiн құрмайды, бiрақ технологиялық
процеске қатысып, реакция жылдамдығына тiкелей әсер етедi.
2. Аяқталмаған өндiрiс – толық бiтпеген өндiрiстен және жартылай шикiзаттан
құрылады:
Бiтпеген өндiрiс – берiлген цехта өндеумен бiтпеген еңбек заттары;
Жартылай шикiзат – осы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Кәсіпорындағы неізгі өндірістік қорлары
Айналым қаражаты
Кәсіпорынның айналым капиталының мазмұнының теориялық аспектілері
Кәсіпкерлікке қолдау көрсету
Кәсіпорынның айналым капиталын жетілдіру жолдары
Меншікті капиталдың маңызы, орындайтын функциялары мен құру тәртібі
Корпорацияның негізгі және меншікті капиталдарын қалыптастыру
Кәсіпорынның ақшалай қаражаттар айналысын басқарудың теориялық негіздері
Нарық жағдайында кәсіпкерлік қызметті ұйымдастыру нысандары
Жалпы кәсіпорынның нарық жағдайында негізгі капиталдарды пайдалану тиімділігін талдау
Пәндер