Қалталы саңырауқұлақтар – ascomycetes класы

І .Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Қалталы саңырауқұлақтар . Ascomycetes класы
2.2 Аскомицеттердің дақылдарға туғызатын аурулары
ІІІ.Қорытынды
ІV. Пайдаланған әдебиеттер

Көбіне өте кең таралған өсімдіктердің ауруларына саңырауқұлақтармен бактериямен, вируспен және тағы басқа микроорганизмдермен берілетін ауру қоздырғыштарын айтуға болады. Қоздырғыштардың биологиялық қасиеті, даму ерекшелігі және таралуы өсімдіктің ауруына байланысты болады. Сондықтан фитопатология төмендегідей ғылымдардан туындады: микология (саңырауқұлақтар туралы ғылым), вирусология (вирустар туралы ғылым), микробиология (жалпы микроорганизмдер туралы ғылым). Фитопатология өз алдына биологияның бір саласы, оның қазіргі әдістерімен жаңа жетістіктері көптеп қолданылуда. Саңырауқұлақтар – төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырмашылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер. Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтар – саңырауқұлақтың ең үлкен тобының бірі.
Бұлар 3 класқа бөлінеді: 1) қалталы саңырауқұлақтар немесе аскомицеттер (Ascomycetes) – көп клеткалы мицелийлері жақсы дамыған, жыныстық көбеюі кезінде қалта (аск) түзетін саңырауқұлақтар. 30 мың түрі белгілі. Көп таралған түрі – сапрофиттер (өлексемен қоректенетіндер) . Бұлар өсімдіктер мен жануарлар организмінде паразиттік тіршілік етіп, целлюлозаны ыдыратады және әр түрлі өндіріс бұйымдарын бүлдіреді; сондай-ақ бүріспе саңырауқұлақ, трюфель, т.б. түрлері жеуге жарайды; 2) базидиялы саңырауқұлақтар немесе базидиомицеттер (Basіdіomycetes) – мицелийлері жақсы дамыған күрделі саңырауқұлақтар. Жынысты көбею кезінде – базидийдің (саңырауқұлақтың споралы мүшесі) үстінде 2 – 4-ке дейін экзогенді базиоспоралар түзіледі. Табиғатта кең тараған. 30 мыңнан астам түрі белгілі. Бұлардың арасында: өсімдіктердің паразиттері, вирус таратушылары, микоризатүзушілері (өсімдік тамырына жіпшумағымен селбесіп тіршілік ететіндер) және жеуге жарамды түрлері (қозықұйрық, қайыңқұлақ, терекқұлақ, майқұлақ, т.б.) бар;
3) жетілмеген саңырауқұлақтар немесе дейтеромицеттер (Deuteromycetes) – қалталы және базидийлі спора тасушы органдары айқын байқалмайтын, мицелийлері жақсы дамыған саңырауқұлақтар. Бұлар жыныссыз жолмен түзілетін конидиилер арқылы, біраз түрі бүршіктену және мицелийдің жеке клеткаларға бөлінуі арқылы көбейеді. 30 мыңға жуық түрі белгілі, арасында жеміс-жидекті шірітетін, мақта мен картопта вертиллез ауруын тудыратын, адам денесінің кілегейлі қабықтары мен тері ауруын (кандидамикоз) қоздыратын түрлері бар. Кейбір түрлері (пеницилл, аспергил, т.б.) антибиотиктер, ферменттер және органикалық қышқылдардың түзушілері (продуценттер) болып есептелінеді.

1. Карбозова Р.Д,.ТуленгутовкаК.Н. Фитопотология, 2014
2. Қойшыбаев М.Қ. Жалпы фитопотология Алматы, Айтұмар 2013
3. Попкова К.В.Общая фитопотология.М:Агропромиздат 1989.
4. Интернет желісі.

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
І .Кіріспе
ІІ. Негізгі бөлім
2.1 Қалталы саңырауқұлақтар - Ascomycetes класы
2.2 Аскомицеттердің дақылдарға туғызатын аурулары
ІІІ.Қорытынды
ІV. Пайдаланған әдебиеттер

Кіріспе
Көбіне өте кең таралған өсімдіктердің ауруларына саңырауқұлақтармен бактериямен, вируспен және тағы басқа микроорганизмдермен берілетін ауру қоздырғыштарын айтуға болады. Қоздырғыштардың биологиялық қасиеті, даму ерекшелігі және таралуы өсімдіктің ауруына байланысты болады. Сондықтан фитопатология төмендегідей ғылымдардан туындады: микология (саңырауқұлақтар туралы ғылым), вирусология (вирустар туралы ғылым), микробиология (жалпы микроорганизмдер туралы ғылым). Фитопатология өз алдына биологияның бір саласы, оның қазіргі әдістерімен жаңа жетістіктері көптеп қолданылуда. Саңырауқұлақтар - төменгі сатыдағы өсімдіктердің ішіндегі ең көп тарағаны, олардың 100000-дай түрі кездеседі. Басқа өсімдіктер типтерінен басты айырмашылықтары пластидтері, хлорофилі болмайды. Бұлар дайын органикалық заттармен қоректенуге бейімделген гетеретрофты өсімдіктер. Жоғары сатыдағы саңырауқұлақтар - саңырауқұлақтың ең үлкен тобының бірі.
Бұлар 3 класқа бөлінеді: 1) қалталы саңырауқұлақтар немесе аскомицеттер (Ascomycetes) - көп клеткалы мицелийлері жақсы дамыған, жыныстық көбеюі кезінде қалта (аск) түзетін саңырауқұлақтар. 30 мың түрі белгілі. Көп таралған түрі - сапрофиттер (өлексемен қоректенетіндер) . Бұлар өсімдіктер мен жануарлар организмінде паразиттік тіршілік етіп, целлюлозаны ыдыратады және әр түрлі өндіріс бұйымдарын бүлдіреді; сондай-ақ бүріспе саңырауқұлақ, трюфель, т.б. түрлері жеуге жарайды; 2) базидиялы саңырауқұлақтар немесе базидиомицеттер (Basіdіomycetes) - мицелийлері жақсы дамыған күрделі саңырауқұлақтар. Жынысты көбею кезінде - базидийдің (саңырауқұлақтың споралы мүшесі) үстінде 2 - 4-ке дейін экзогенді базиоспоралар түзіледі. Табиғатта кең тараған. 30 мыңнан астам түрі белгілі. Бұлардың арасында: өсімдіктердің паразиттері, вирус таратушылары, микоризатүзушілері (өсімдік тамырына жіпшумағымен селбесіп тіршілік ететіндер) және жеуге жарамды түрлері (қозықұйрық, қайыңқұлақ, терекқұлақ, майқұлақ, т.б.) бар;
3) жетілмеген саңырауқұлақтар немесе дейтеромицеттер (Deuteromycetes) - қалталы және базидийлі спора тасушы органдары айқын байқалмайтын, мицелийлері жақсы дамыған саңырауқұлақтар. Бұлар жыныссыз жолмен түзілетін конидиилер арқылы, біраз түрі бүршіктену және мицелийдің жеке клеткаларға бөлінуі арқылы көбейеді. 30 мыңға жуық түрі белгілі, арасында жеміс-жидекті шірітетін, мақта мен картопта вертиллез ауруын тудыратын, адам денесінің кілегейлі қабықтары мен тері ауруын (кандидамикоз) қоздыратын түрлері бар. Кейбір түрлері (пеницилл, аспергил, т.б.) антибиотиктер, ферменттер және органикалық қышқылдардың түзушілері (продуценттер) болып есептелінеді.

2.1 Қалталы саңырауқұлақтар - Ascomycetes класы
Қалталы саңырауқұлақтар - Ascomycetes класы - саңырауқұлақтардың бір класы. Дүние жүзінде кең тараған. 30 мыңнан астам түрі белгілі. Қазақстанда 1 мыңнан астам түрі анықталған. Бұлар негізінен топырақта, өсімдік қалдықтарында, тағамда сапрофитті тіршілік етеді. Қалталы саңырауқұлақтардың басты ерекшелігі - көп клеткалы мицелийінің (жіп шумақтарының) және жыныс процесінің нәтижесінде түзілетін қалталарының (аскаларының) болуында. Олардың ішінде қалыпты жағдайда 8 эндогенді спора түзіледі, оларды аскоспоралар деп атайды. Қалталы саңырауқұлақтардың жынысты көбеюімен қатар конидиялар арқылы жыныссыз және вегетативті жолмен де көбейеді. Қалталы саңырауқұлақтар 3 класс тармағына: жалаңаш қалталылар (қалталары мицелийдің өзінен дамитындар), жеміс қалталылар (қалталары жемісті денелердің ішінде, болмаса ашық бетінде дамиды) және локулалы қалталылар (қалталары арнайы локуланың ішінде дамиды) бөлінеді. Қалталы саңырауқұлақтарға қыналардың құрамына кіретін барлық саңырауқұлақтар жатады. Біраз түрлері адам мен жануарлардың, өсімдіктердің денесінде паразиттік өмір сүріп, ауру қоздырады. Бұлардың арасында пайдалы түрлері де бар. Оларды ферменттердің, антибиотиктердің продуценттері ретінде микробиологияда қолданылады. Кейбір түрлері (бүріспе саңырауқұлақ, қара трюфель, т.б.) жеуге жарамды. Актиномицеттер. Актиномицеттердің аталуы латын сөздері-нің (аctis - сәуле, myces - саңырауқұлақ) негізінде шыққан. Актиномицеттердің негізгі тіршілік ортасы - топырақ. Олар гетеротрофтар, яғни дайын органикалық қосылыстармен қоректенеді, соның нәтижесінде олар табиғаттағы зат алмасу процесіне қатынасады. Актиномицеттердің басым көпшілігі сапрофиттер, бірақ адамдар мен жануарлар организмінде актиномикоз ауруын туғызатын өкілдері кездеседі. Олар тағамдық өнімдерде де кездесіп олардың бұзылуына әкеліп соқтырады. Актиномицеттердің денесі саңырауқұлақтарға ұқсас, тармақ-талған жіпшелерден - мицелийлерден тұрады. Кейбір актиномицеттердің мицелийлері бөлінген кезде таяқша тәрізді және сферикалық бактерияларға ұқсас клеткаларға бөлінеді. Актиномицеттер грам оң, клеткалары қозғалмайды, көбі түсі-не байланысты әр түрлі пигменттер түзеді және спорамен немесе жай бөліну арқылы көбейеді. Кейбір актиномицеттердің мицелий-лерінің ұшында бірнеше спорасы бар спороносецтер пайда болады. Өсімдіктің ауру қоздырғыштары саңырауқұлақтарға жалпы сипаттама және олардың өсімдік дүниесінде алатын орны. Саңырауқұлақтың вегетативті және репродуктивті дамуы. Жіпшумақ және оның өзгерген түрлері, спора түзілуі, жеміс денелер типтері. Полиморфизм және плеоморфизм. Саңырауқұлақтың жыныстық көбеюі: гаплоидты, дикариотты және диплоидты кезеңдері. Гетеротализм және гетерокариоз құбылыстары. Саңырауқұлақтың генетикасы. Саңырауқұлақтың жаңа формалары, расалары, биотиптері түзілуде будандасу, мутация және бейімделудің маңызы. Саңырауқұлақтың паразиттілігі. Саңырауқұлақтың жалпы физиологиясы және экологиясы. Қоректену механизмі: клетчатканы ыдыратушы саңырауқұлақтар, белок заттарының ыдырауы. Саңырауқұлақ ферменттері, токсиңдері, антибиотиктері, олардың маңызы. Споралардың өнуі, өскіннің қоректенуі. Саңырауқұлақтың тыныс алуы. Қолайсыз жағдайларға бейімделуі. Саңырауқұлаққа әр түрлі факторлардың әсері: жоғары және төмен температуралар, ылғалдылық, жарық, улы заттар т.б. Саңырауқұлақтың өзгергіштігі. Аскомицеттер класы (қалталы саңырауқұлақтар). Клас тармақтары: жалаңаш қалталылар, жеміс қалталылар, қуыс қалталылар. Эризифтер немесе ақ ұнтақты саңырауқұлақтар қатары. Даму циклы. Паразиттілік ерекшеліктері. Зиянды аурулары: дәнді дақылдардың, қиярдың, алманың, қарлығанның ақ ұнтағы. Қорғау шараларының негізгі бағыттары. Гипокрий, клавицепс (қастауыш), сферий, диапорт қатарлары. Паразиттіліктің даму ерекшеліктері және ауруларға мысалдар. Қорғау шаралары. Дискомицет топтары. Даму циклы. Аурулардың туу сипаты (сулы шіріктер, жапырақ дақтылықтары және т.б.). Күресу шаралары. Қуыс қалталылар клас тармағы. Жеміс дененің (псевдотеций) қалыптасу ерекшеліктері. Микосферелла саңырауқұлағының тұқымдасы. Ауру түрлері: жидек дақылдары жапырақтарының ақ дағы. Вентурия тұқымдасы. Алма мен алмұрт таз-қотырының қоздырғыштары. Плеоспор тұқымдасы. Паразиттіліктің ерекшеліктері. Аса маңызды патоген - бидай, арпа және басқа дәнді дақылдардың қоздырғышы. Өсімдікті қуысқалталылар туғызатын аурулардан қорғаудың ерекшеліктері.

2.2 Аскомицеттердің дақылдарға туғызатын аурулары
Аскомицеттер табиғатта барлық жерде кеңінен таралған, түрлі тірі, өлі, өсімдіктектес, жануартектес субстраттарда тіршілік етеді. Халық шаруашылығында маңызы зор. Мысалы, ашытқы саңыруқұлақтары нан, спирт, шарап, сыра, дәрумен, биостимуляторлар өндірісінде өте қажет. Аскомицеттердің кейбір түрлері адам мен жануарлардың түрлі ауру қоздырғыштары болып табылады. Олардың көбі өсімдіктердің өте қауіпті ауруларын қоздырады. Әлемде 30 000 түр белгілі. Қазақстанда 500-ден астам түр анықталған. Актиномицеттердің морфологиялық, биологиялық ерекшеліктері және олардың өсімдік организмдері жүйесіндегі алатын орны. Актиномицеттердің факультативті паразиттілігі, тіршілігінің сақталу тәсілі және патогенділігінің білінуі. Өсімдіктің актиномицеттермен залалдану үрдісінде ортаның ролі. Залалдану түрлері. Профилактикалық қорғау шаралары. Аскомицеттердің мицелийлері тармақталған, жақсы жетілген, гаплоидты, көп клеткалы, бір сирек көп ядролы. Ауруларға қарсы қорғау жүйесі. Ұйымдастыру, агротехникалық, химиялық және биологиялық шаралар. Алдын алу (профилактикалық) және емдеу (терапиялық) шаралар. Мицелийлері қалыпты жағдайда төсеміктің ішіне еніп жатады, ал оның үстінде спора тасушы органдары түзіледі. Клетка қабықшамы хитин араласқан глюканды келеді. Кейбір қарапайым құрылысты аскомицеттердің мицелийі болмайды. Вегетативтік ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.