Бастауыш сыныптарда оқыту процесінде жаңа технологияларды пайдалану
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3.5
I. Білім беру жүйесінде оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық . психологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ..6.26
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6. 18
1.2 Педагогикалық технологиялардың классификациялық сипаттамасы ... .18.26
ІІ . Жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру ... ... ... 27.44
2.1 Жаңа педагогикалық технологияларды жүзеге асыру талаптары ... ... ... 27.31
2.2 Сабақта жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ...32.44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...45.46
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
I. Білім беру жүйесінде оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық . психологиялық негіздері ... ... ... ... ... ... ... ... ..6.26
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6. 18
1.2 Педагогикалық технологиялардың классификациялық сипаттамасы ... .18.26
ІІ . Жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру ... ... ... 27.44
2.1 Жаңа педагогикалық технологияларды жүзеге асыру талаптары ... ... ... 27.31
2.2 Сабақта жаңа технологияларды пайдалану тәжірибесі ... ... ... ... ... ... ...32.44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ...45.46
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Елімізде оқытудың нәтижелілігі мәселесін шешуде педагогика, психология ғылымының соны жетістіктерін пайдалана отырып, әлем тәжірибесін игерумен байланыстыра шешуді көздеп отыр. Оқыту мен тәрбиелеуді ізгілендіруде басты мақсат бастауыш сынып оқушыларына жалпыадамзаттық, гумандық құндылықтар туралы түсінік бере отырып, оны білім жүйелерінің жұмыс сапаларының өлшемі ретінде қарастырылады.
Қоғамда болып жатқан түбегейлі қайта құрулар (өзгерістер), қазіргі заманда адамдардың ынта-ықыласын және шығармашылық әрекетін ескеріп, білімге және өмірге жаңа тұрғыдан қарауды талап етіп отыр. Қазіргі кезде адамның жаңа жағдайды бағдарлауы, түсінуі және оны өзгертуге атсалысуы басты мәселе болып отыр.
Осыған байланысты оқытудағы инновация көкейкесті мәселе болып отыр. Оқытудағы инновация қазір жаһандану үрдісімен әлеуметтік болмыс формалары және білімді кіріктірумен тығыз байланысты.
Бастауыш сыныптарда оқу-танымдық әрекетті әр оқушының мүмкіндігіне қарай тұлғалық-бағдарлы, нәтижелі-шығармашылық әрекетке құру қажеттігі, сонымен қатар, оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалана білгенде ғана мүмкін болатыны белгілі.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың «Біз жеткіншек ұрпағымызды бос белбеу тіршілікке емес, басқалармен бірдей бағын сынайтын нар тәуекел мен іскерлікке тәрбиелегеніміз лазым»-деген сөзін басшылыққа ала отырып, негізгі мақсат: білім жүйесін дамыту, ұлттық шаруашылықты басқара алатын жастарымызды тәрбиелеу, білім беруді нарық талаптарына сай өркендету. Осы айтылған мәселелерді жүзеге асыруда аса маңызды, қоғамның белсенді өкілі, жетекші тұлға-мұғалім. Елбасымыз мұғалімдерге халқымыздың ең қымбатты, қадірлі келешегі – жастарымызды баянды біліммен қаруландыруды, мінез-құлқын қалыптастыруды үлкен сеніммен тапсырып отыр.
Қоғамда болып жатқан түбегейлі қайта құрулар (өзгерістер), қазіргі заманда адамдардың ынта-ықыласын және шығармашылық әрекетін ескеріп, білімге және өмірге жаңа тұрғыдан қарауды талап етіп отыр. Қазіргі кезде адамның жаңа жағдайды бағдарлауы, түсінуі және оны өзгертуге атсалысуы басты мәселе болып отыр.
Осыған байланысты оқытудағы инновация көкейкесті мәселе болып отыр. Оқытудағы инновация қазір жаһандану үрдісімен әлеуметтік болмыс формалары және білімді кіріктірумен тығыз байланысты.
Бастауыш сыныптарда оқу-танымдық әрекетті әр оқушының мүмкіндігіне қарай тұлғалық-бағдарлы, нәтижелі-шығармашылық әрекетке құру қажеттігі, сонымен қатар, оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалана білгенде ғана мүмкін болатыны белгілі.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың «Біз жеткіншек ұрпағымызды бос белбеу тіршілікке емес, басқалармен бірдей бағын сынайтын нар тәуекел мен іскерлікке тәрбиелегеніміз лазым»-деген сөзін басшылыққа ала отырып, негізгі мақсат: білім жүйесін дамыту, ұлттық шаруашылықты басқара алатын жастарымызды тәрбиелеу, білім беруді нарық талаптарына сай өркендету. Осы айтылған мәселелерді жүзеге асыруда аса маңызды, қоғамның белсенді өкілі, жетекші тұлға-мұғалім. Елбасымыз мұғалімдерге халқымыздың ең қымбатты, қадірлі келешегі – жастарымызды баянды біліммен қаруландыруды, мінез-құлқын қалыптастыруды үлкен сеніммен тапсырып отыр.
1.Г.К.Селевко. Современные образовательные технологии. –НО,1998 г.
2.М.Жанпейсова. Модульная технология.- Алматы,2001 г.
3.Б.Иманбекова т.б. Оқытудың негізгі формасы –сабақ. –Алматы, 2003 ж.
4.Іргібаева Ә. “Оқыту технологисы ұғымы, мәні, сипаттамасы.” //Менеджмент в образовании, 2000, №2, 61-66б.
5.Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования –М., 2002 г.
6.Өмірбекова К. «Оқу процесіндегі инновациялық шаралар» // Қазақ тілі мен әдебиеті. Орыс мектеп 2001ж. № 6, 32 б.
7.Окоина Б. «Саралап деңгейлеп оқытудың педагогикалық технологиясы» //Сынып жетекшісі 2003 ж., № 6, 3-4 б.
8.Бақанова Р. «Ұжымдық оқыту технологиясы» // Химия мектеп 2003 ж., № 5 39–44 б.
9.Бұзанбекова Ұ. «Жаңа технологияны енгізу» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 10 13–16 б.
10.Кеңесбаев С.М. «Білім беру жүйесінде жаңа ақпараттық технологияны пайдаланудағы мұғалімдердің рөлі» //Білім беру менеджменті 2004 ж., № 3 7 –82 б.
11.Крашаев М. «Жаңа педагогикалық технологияны оқу процесіне енгізу» // Қазақстандағы кәсіпкер 2004 ж., № 5 4 –44 б.
12.Сарбасова К. «Жаңа педагогикалық технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 10 17 - 18 б.
13.Фазылбекова О. «Оқытудың жаңа технологиялары – оқу үрдісінде» //Бастауыш сыныпта оқыту барлық пәндер бойынша 2004 ж., № 3 16 б.
14.Бахтиярова Б. «Мемлекеттік тілді оқытуда жаңа технологиялық әдістерді пайдалану» //Қаз кәсіпкері 2003 ж., № 2 25 –26 б.
15.БисенқұловаГ. «Жаңа технологиялар негіздері» (Менің тәжірибем) //С.ж. 2003 ж., № 4 4 – 6 б.
16.Губаева М.М. «Жаңаша оқыту технологиясы жайлы бірер сөз» //Қазақстан мектебі шетел тілдері 2003 ж., № 6 44 – 46 б.
17.Даумов Н. «Жаңа ақпараттық коммуникациялық технология жағдайында оқытудың маңызы» //Ұлт тағылымы 2003 ж., № 2 58 – 63 б.
18.Иманбекова Б. «Жаңа педагогикалық технологиялар» //Қазақ тілі мен әдебиеті 2003 ж., № 7 97 – 101 б.
19.Күншығарова Т. «Жаңа технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2003 ж., № 5 36 – 37 б.
20.Нығметжанова Г. «Сабақта жаңа технология әдісін қолдану» //Математика және физика 2003 ж., № 4 59 б.
21.Өтетілеуова Б. «Мемлекеттік тілді оқытуда жаңа технологияларды қолдану» // Қазақ тілі мен әдебиеті.Орыс мектебі 2003 ж., № 2 23–30 б.
22.Баймұханова Б. «Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 8 – 9 3–6 б.
23.Ералиева М.Е. «Оқу – тәрбие процесін ізгілендірудің технологиясы» //Үздіксіз білім беру: қазіргі жағдайы, мәселелері және болашағы 2000 ж., № 4 54–56 б.
24.Кобдикова Ж.У. «Оқытудың жаңа технологиясы мен оқушылардың даму мониторингі» //Бастауыш мектеп 2000 ж., № 3 – 4
25.Матаев Ж. «Жаңа технологиялар мемлекеттік тілде» //Информатика негіздері 2003 ж., № 2 13–16 б.
26.Нығымжанова К. «Педагогикалық инновацияның зерттеулері» //Бастауыш мектеп 1999 ж., № 3 9–11 б.
27.Әбдіғалиев Қ. «Осы заманғы педагогикалық технология» //Қазақстан мектебі 2001 ж., № 2 8–13 б.
28.Қабдықайдарұлы, Берікханова Г. «Оқытудың педагогикалық технологиялары жайлы» // Информатика, физика, математика 1997.,№6,7-8 б.
29.Қараев Ж. «Педагогикалық технологиялар ұғымдарының мәні» //Республика ұстазы 2005 ж., 28 ақпан
30.Бахишева С. «Жаңа типтегі мектептер жағдайында мұғалімдердің инновациялық мүмкіндіктерін дамыту» //Ұлт тағылымы 2003 ж., № 2 52–58 б.
31.Махамедова В. «Педагогика ғылымындағы жаңа бағыт» // Қазақстан мектебі 2001 ж., № 2 22–24 б.
32.Әбдікәрімов Б. «Оқыту технологияларының білім сапасын көтерудегі ықпалы» // Қазақстан жоғарғы мектебі 2004 ж., № 1 57–62 б.
33.Ежетова К. «Инновациялық оқыту білімді тереңдетеді» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 15-16 б.
34.Әліппай С. Барыстың бұлқынысы: Қазақстан үкіметі ұлттық инновациялық жүйе құру ісіне кірісті // Егемен Қазақстан 2004 ж., 3 қараша
35.Білім беруді дамыту: жаңа кезең және жаңа талаптар (Білім және ғылым министрі Ж. Кулекеевпен сұхбат) // Егемен Қазақстан 2004 ж., 9 қаңтар
36.Байғазиева Г. «Жаңа педагогикалық технология мектепте» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 8 53 б.
37.Бұзаубақова К. «Инновациялық белсенділік деңгейлері» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 7 16 б.
38.Бұзаубақова К. «Жаңа педагогикалық технологиялар» // қазақстан мектебі 2005 ж., № 4 5 б.
39.Ортаева Б. «Технологиялық мәдениет ұғымының мәні» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 3 38 б.
40.Жадикова К. «Дамыта оқыту негізінде» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 1 34 б.
41.Қайдарова А. «Инновациялық тәжірибе ерекшеліктері» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 1 44 б.
42.Әріпова Б. «Жаңа технологиялар арқылы нәтижені бағдарлау» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 30 б.
43.Смайылова З., Жұматаева Қ. «Тиімді технологиялар» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 35 б.
44.Нүсіпжанова С. «Деңгейлік оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 47 б.
45.Нұрмұханова Г. «Жаңаша оқыту – уақыт талабы» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 10 53 б.
46.Баймаханова С. «Деңгейлікке саралап оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 10 63 б.
47.Бегалиева С. «О технологии концентрированного обучение» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 6 68 б.
48.Ошанова Н. «Коммуникациялық технологиялармен жұмыс істеу талаптары» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 3 5 б.
49.Шаймерденова «Модульдық оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 3 35 б.
50.Көшімбетова С. «Оқыту тиімділігі – озық технологияда» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 1 28 б.
51.Мұсырманов А. «Жаңа технологияның берері мол» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 11-12 27 б.
52.Ысқақова Б. «Жаңа технология үрдістері талабымен» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 10 38 б.
53.Әмір Ш. «Саралап оқыту теория мен тәжірибе» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 5 б.
54.Сардарова Ж. «Жаңа ақпараттық технологиялың шығармашылық қабілет дамытуындағы рөлі» // Бастауыш мектеп 2003 ж., № 5 5 б.
55.Ежетаева К. «Инновациялық оқыту білімді тереңдетеді» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 15 б.
56.Мусина С., Молдағалиев Б. «Оқыту технологияларын енгізу жолдары» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 8 24 б.
57.Ақтанова Р. «Жаңа технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 5 51 б.
58.Құсайынова Л. «Жаңа сабақ технологиялары» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 1 57 б.
59.Төленова Ұ. «Білім беруде жаңа технологияны қолдану - өмір талабы» // Бастауыш мектеп 2005 ж., № 5 3 б.
60.Аяғанова Л. «Жаңа технологияның мүмкіндіктері мол» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 4 51 б.
61.Мұқанова Қ. «Қарқынды оқыту технологиясы» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 5 35 б.
62.Назарбекова С. «Ақпараттық жаңа технологиялар» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 7 38 б.
63.Айқынбаева Р. «Компьютерлік технологияға негіздеп оқыту ерекшеліктері» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 11 49 б.
64.Баймағанбетова К. «Түрлендіру технологиясы» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 11 60 б.
65.Баймұханов Б., Барсай Б. «Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 8-9 3 б.
66.Кобдикова Ж. «Оқытудың жаңа технологиялары мен оқушылардың даму мониторингі» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 3 25 б.
67.Аяпова Ж. Білім беру технологияларын жетілдірудің психологиялық және педагогикалық сипаттары. // Бастауыш мектеп 2001 ж., № 7 32 б.
68.Мүрсалова К. «Модульдық оқыту технологиясы» // Бастауыш мектеп 2002 ж., № 9 29 б.
69.Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Алматы «Мектеп» 2002, 177 б.
2.М.Жанпейсова. Модульная технология.- Алматы,2001 г.
3.Б.Иманбекова т.б. Оқытудың негізгі формасы –сабақ. –Алматы, 2003 ж.
4.Іргібаева Ә. “Оқыту технологисы ұғымы, мәні, сипаттамасы.” //Менеджмент в образовании, 2000, №2, 61-66б.
5.Полат Е.С. Новые педагогические и информационные технологии в системе образования –М., 2002 г.
6.Өмірбекова К. «Оқу процесіндегі инновациялық шаралар» // Қазақ тілі мен әдебиеті. Орыс мектеп 2001ж. № 6, 32 б.
7.Окоина Б. «Саралап деңгейлеп оқытудың педагогикалық технологиясы» //Сынып жетекшісі 2003 ж., № 6, 3-4 б.
8.Бақанова Р. «Ұжымдық оқыту технологиясы» // Химия мектеп 2003 ж., № 5 39–44 б.
9.Бұзанбекова Ұ. «Жаңа технологияны енгізу» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 10 13–16 б.
10.Кеңесбаев С.М. «Білім беру жүйесінде жаңа ақпараттық технологияны пайдаланудағы мұғалімдердің рөлі» //Білім беру менеджменті 2004 ж., № 3 7 –82 б.
11.Крашаев М. «Жаңа педагогикалық технологияны оқу процесіне енгізу» // Қазақстандағы кәсіпкер 2004 ж., № 5 4 –44 б.
12.Сарбасова К. «Жаңа педагогикалық технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 10 17 - 18 б.
13.Фазылбекова О. «Оқытудың жаңа технологиялары – оқу үрдісінде» //Бастауыш сыныпта оқыту барлық пәндер бойынша 2004 ж., № 3 16 б.
14.Бахтиярова Б. «Мемлекеттік тілді оқытуда жаңа технологиялық әдістерді пайдалану» //Қаз кәсіпкері 2003 ж., № 2 25 –26 б.
15.БисенқұловаГ. «Жаңа технологиялар негіздері» (Менің тәжірибем) //С.ж. 2003 ж., № 4 4 – 6 б.
16.Губаева М.М. «Жаңаша оқыту технологиясы жайлы бірер сөз» //Қазақстан мектебі шетел тілдері 2003 ж., № 6 44 – 46 б.
17.Даумов Н. «Жаңа ақпараттық коммуникациялық технология жағдайында оқытудың маңызы» //Ұлт тағылымы 2003 ж., № 2 58 – 63 б.
18.Иманбекова Б. «Жаңа педагогикалық технологиялар» //Қазақ тілі мен әдебиеті 2003 ж., № 7 97 – 101 б.
19.Күншығарова Т. «Жаңа технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2003 ж., № 5 36 – 37 б.
20.Нығметжанова Г. «Сабақта жаңа технология әдісін қолдану» //Математика және физика 2003 ж., № 4 59 б.
21.Өтетілеуова Б. «Мемлекеттік тілді оқытуда жаңа технологияларды қолдану» // Қазақ тілі мен әдебиеті.Орыс мектебі 2003 ж., № 2 23–30 б.
22.Баймұханова Б. «Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 8 – 9 3–6 б.
23.Ералиева М.Е. «Оқу – тәрбие процесін ізгілендірудің технологиясы» //Үздіксіз білім беру: қазіргі жағдайы, мәселелері және болашағы 2000 ж., № 4 54–56 б.
24.Кобдикова Ж.У. «Оқытудың жаңа технологиясы мен оқушылардың даму мониторингі» //Бастауыш мектеп 2000 ж., № 3 – 4
25.Матаев Ж. «Жаңа технологиялар мемлекеттік тілде» //Информатика негіздері 2003 ж., № 2 13–16 б.
26.Нығымжанова К. «Педагогикалық инновацияның зерттеулері» //Бастауыш мектеп 1999 ж., № 3 9–11 б.
27.Әбдіғалиев Қ. «Осы заманғы педагогикалық технология» //Қазақстан мектебі 2001 ж., № 2 8–13 б.
28.Қабдықайдарұлы, Берікханова Г. «Оқытудың педагогикалық технологиялары жайлы» // Информатика, физика, математика 1997.,№6,7-8 б.
29.Қараев Ж. «Педагогикалық технологиялар ұғымдарының мәні» //Республика ұстазы 2005 ж., 28 ақпан
30.Бахишева С. «Жаңа типтегі мектептер жағдайында мұғалімдердің инновациялық мүмкіндіктерін дамыту» //Ұлт тағылымы 2003 ж., № 2 52–58 б.
31.Махамедова В. «Педагогика ғылымындағы жаңа бағыт» // Қазақстан мектебі 2001 ж., № 2 22–24 б.
32.Әбдікәрімов Б. «Оқыту технологияларының білім сапасын көтерудегі ықпалы» // Қазақстан жоғарғы мектебі 2004 ж., № 1 57–62 б.
33.Ежетова К. «Инновациялық оқыту білімді тереңдетеді» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 15-16 б.
34.Әліппай С. Барыстың бұлқынысы: Қазақстан үкіметі ұлттық инновациялық жүйе құру ісіне кірісті // Егемен Қазақстан 2004 ж., 3 қараша
35.Білім беруді дамыту: жаңа кезең және жаңа талаптар (Білім және ғылым министрі Ж. Кулекеевпен сұхбат) // Егемен Қазақстан 2004 ж., 9 қаңтар
36.Байғазиева Г. «Жаңа педагогикалық технология мектепте» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 8 53 б.
37.Бұзаубақова К. «Инновациялық белсенділік деңгейлері» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 7 16 б.
38.Бұзаубақова К. «Жаңа педагогикалық технологиялар» // қазақстан мектебі 2005 ж., № 4 5 б.
39.Ортаева Б. «Технологиялық мәдениет ұғымының мәні» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 3 38 б.
40.Жадикова К. «Дамыта оқыту негізінде» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 1 34 б.
41.Қайдарова А. «Инновациялық тәжірибе ерекшеліктері» // Қазақстан мектебі 2005 ж., № 1 44 б.
42.Әріпова Б. «Жаңа технологиялар арқылы нәтижені бағдарлау» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 30 б.
43.Смайылова З., Жұматаева Қ. «Тиімді технологиялар» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 35 б.
44.Нүсіпжанова С. «Деңгейлік оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 11 47 б.
45.Нұрмұханова Г. «Жаңаша оқыту – уақыт талабы» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 10 53 б.
46.Баймаханова С. «Деңгейлікке саралап оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 10 63 б.
47.Бегалиева С. «О технологии концентрированного обучение» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 6 68 б.
48.Ошанова Н. «Коммуникациялық технологиялармен жұмыс істеу талаптары» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 3 5 б.
49.Шаймерденова «Модульдық оқыту» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 3 35 б.
50.Көшімбетова С. «Оқыту тиімділігі – озық технологияда» // Қазақстан мектебі 2004 ж., № 1 28 б.
51.Мұсырманов А. «Жаңа технологияның берері мол» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 11-12 27 б.
52.Ысқақова Б. «Жаңа технология үрдістері талабымен» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 10 38 б.
53.Әмір Ш. «Саралап оқыту теория мен тәжірибе» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 5 б.
54.Сардарова Ж. «Жаңа ақпараттық технологиялың шығармашылық қабілет дамытуындағы рөлі» // Бастауыш мектеп 2003 ж., № 5 5 б.
55.Ежетаева К. «Инновациялық оқыту білімді тереңдетеді» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 9 15 б.
56.Мусина С., Молдағалиев Б. «Оқыту технологияларын енгізу жолдары» // Қазақстан мектебі 2002 ж., № 8 24 б.
57.Ақтанова Р. «Жаңа технологияны пайдалану» // Бастауыш мектеп 2004 ж., № 5 51 б.
58.Құсайынова Л. «Жаңа сабақ технологиялары» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 1 57 б.
59.Төленова Ұ. «Білім беруде жаңа технологияны қолдану - өмір талабы» // Бастауыш мектеп 2005 ж., № 5 3 б.
60.Аяғанова Л. «Жаңа технологияның мүмкіндіктері мол» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 4 51 б.
61.Мұқанова Қ. «Қарқынды оқыту технологиясы» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 5 35 б.
62.Назарбекова С. «Ақпараттық жаңа технологиялар» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 7 38 б.
63.Айқынбаева Р. «Компьютерлік технологияға негіздеп оқыту ерекшеліктері» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 11 49 б.
64.Баймағанбетова К. «Түрлендіру технологиясы» // Қазақстан мектебі 2003ж., № 11 60 б.
65.Баймұханов Б., Барсай Б. «Оқытудың жаңа технологияларының негізгі ерекшеліктері» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 8-9 3 б.
66.Кобдикова Ж. «Оқытудың жаңа технологиялары мен оқушылардың даму мониторингі» // Бастауыш мектеп 2000 ж., № 3 25 б.
67.Аяпова Ж. Білім беру технологияларын жетілдірудің психологиялық және педагогикалық сипаттары. // Бастауыш мектеп 2001 ж., № 7 32 б.
68.Мүрсалова К. «Модульдық оқыту технологиясы» // Бастауыш мектеп 2002 ж., № 9 29 б.
69.Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Алматы «Мектеп» 2002, 177 б.
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ
Педагогика және психология факультеті
Мектепке дейінгі және бастауыш білім кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі: п.ғ.д.,проф.
Қ.А.Аймағамбетова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Орындаған: 4 курс
студенті: Байбусынова Индира
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., доцент Ә.С.Әмірова
Алматы, 2008
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-5
I. Білім беру жүйесінде оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық –
психологиялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 6-26
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6- 18
1.2 Педагогикалық технологиялардың классификациялық сипаттамасы ... .18-26
ІІ . Жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру
... ... ... 27-44
2.1 Жаңа педагогикалық технологияларды жүзеге асыру
талаптары ... ... ... 27-31
2.2 Сабақта жаңа технологияларды пайдалану
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ..32-44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45-46
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.47-50
Кіріспе
Елімізде оқытудың нәтижелілігі мәселесін шешуде педагогика,
психология ғылымының соны жетістіктерін пайдалана отырып, әлем тәжірибесін
игерумен байланыстыра шешуді көздеп отыр. Оқыту мен тәрбиелеуді
ізгілендіруде басты мақсат бастауыш сынып оқушыларына жалпыадамзаттық,
гумандық құндылықтар туралы түсінік бере отырып, оны білім жүйелерінің
жұмыс сапаларының өлшемі ретінде қарастырылады.
Қоғамда болып жатқан түбегейлі қайта құрулар (өзгерістер), қазіргі
заманда адамдардың ынта-ықыласын және шығармашылық әрекетін ескеріп,
білімге және өмірге жаңа тұрғыдан қарауды талап етіп отыр. Қазіргі кезде
адамның жаңа жағдайды бағдарлауы, түсінуі және оны өзгертуге атсалысуы
басты мәселе болып отыр.
Осыған байланысты оқытудағы инновация көкейкесті мәселе болып отыр.
Оқытудағы инновация қазір жаһандану үрдісімен әлеуметтік болмыс формалары
және білімді кіріктірумен тығыз байланысты.
Бастауыш сыныптарда оқу-танымдық әрекетті әр оқушының мүмкіндігіне
қарай тұлғалық-бағдарлы, нәтижелі-шығармашылық әрекетке құру қажеттігі,
сонымен қатар, оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалана білгенде ғана
мүмкін болатыны белгілі.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың Біз жеткіншек ұрпағымызды бос белбеу
тіршілікке емес, басқалармен бірдей бағын сынайтын нар тәуекел мен
іскерлікке тәрбиелегеніміз лазым-деген сөзін басшылыққа ала отырып,
негізгі мақсат: білім жүйесін дамыту, ұлттық шаруашылықты басқара алатын
жастарымызды тәрбиелеу, білім беруді нарық талаптарына сай өркендету. Осы
айтылған мәселелерді жүзеге асыруда аса маңызды, қоғамның белсенді өкілі,
жетекші тұлға-мұғалім. Елбасымыз мұғалімдерге халқымыздың ең қымбатты,
қадірлі келешегі – жастарымызды баянды біліммен қаруландыруды, мінез-құлқын
қалыптастыруды үлкен сеніммен тапсырып отыр.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың қазіргі
кезеңінде күнделікті іс-тәжірибелер, орта және жоғары мектептердегі
оқытудың мазмұны мен оқыту әдістері өмірдің қойып отырған талаптарына сай
келе бермейтіндігі кім-кімге де белгілі.
Мектепте енгізіліп жатқан әртүрлі жаңа әдістер мен
эксперименттер ойдағыдай нәтиже бермеуде. Атап айтқанда оқыту жүйесіндегі
дәріс беру және семинар өткізу әдісіне көңіл аударарлық балама табылмай
отыр. Бұған оқу процесінің компьютерлік техникамен жеткілікті түрде
жабдықталмауы және бұл салада оқытушылардың сауатының жеткіліксіздігі,
сондай-ақ, оқу процесін мүмкіндігінше шынайы ғылымға жақындата алмауы да
себеп болып отырған сияқты. Сол себепті өндірістің таяу уақыттарға
бағытталған талаптарына сәйкес бағдарламалар, оқытудың жалпыға бірдей және
арнайы курстарын қайта қарап, білімнің ғылыми-педагогикалық тұжырымдамасын
құру қажет.
Оқушылардың оқу іс-әрекеттері мұғалімдердің дидактикалық жаңа
амал-әдістерді қолдану жағдайындағы оқыту тиімділігін арттыру мен оқу
процесін өз мәнінде ұйымдастырмау нәтижесінде оқушылардың оқу және
мұғалімдердің оқыту уақытын тектен-текке жоғалтумен тиімді күрес жүргізу
алдымызға қойылған келелі мақсаттардың бірі. Осы уақытқа дейінгі
мектептерде білім беру жұмыстары жастарды жан-жақты дамытудан гөрі, олардың
тек ғана білім алуы мен қабілетін арттыруға бағытталып келеді. Бұл жұмыстар
оқушыларды білім мазмұнының байырғы дайын мәліметтерімен таныстырып
түсіндіру әдісіне бағытталған.
Мектептерде ғылымның басқа тарауларынан берілетін білім мазмұнының
педагогикалық теориясы технологиялық процесті іс жүзінде теориялық биік
деңгейде жоғарыдан құрып беру мүмкін емес. Білім беру мазмұнының
педагогикалық теориясын оқу процесі барысында, мұғалімнің күнделікті сабақ
беруге дайындығы кезінде, оқытуға қажетті тақырыптың мазмұнын анықтап
құруда технологиялық процеспен ұштастыру табиғи қажеттілік болып табылады.
Бұл аталған міндет, мәселелерді рет-ретімен әр түрлі деңгейлерде шешу,
оқушыларды оқытуға бөлінген уақытты үнемдеу, олардың гигиеналық,
физиологиялық, психологиялық ерекшеліктерін ескеру мұғалімнің сабақ беру
шеберлігіне тікелей байланысты.
Оқыту процесіндегі жаңа технологияларды қолдану мәселесінде оқыту және
тәрбиелік функцияларын орындап қана қоймай, сонымен қатар, оқушылардың
күрделі, кешенді ғылыми-өндірістік, әлеуметтік-психологиялық білімдері мен
дағдыларын керек ететін мүмкіндіктерін қайта құруға көмегі бар сапалық
қасиеттерін қалыптастыратындай оқу процесінің жүйелі деңгейін көтеруге
мүмкіндік туғызады.
Оқушыларға қоғам талабына сай білім, іскерлік, дағдымен қаруландыру
мәселесі көптеген озық ойлы педагогтар мен психологтардың еңбектерінде
көрініс тапқан. Өздерінің еңбектерінде олар әр түрлі педагогикалық
технологияларды ұсынды. Олардың педагогикалық технологиялары өз заманындағы
озық технологиялар қатарына жатқаны сөзсіз. Мысалы Я.А.Коменскийдің сынып-
сабақ жүйесі, И.Г.Пестолоцийдің тәрбиелеу отырып оқыту техгнологиясы XX
ғасырдың І жартысында С.Т.Шацкийдің, Н.И. Попованың, Сорокин-Росинский
технологиялары, Л.В.Занков, Б.Эльконин, В.В. Давыдов технологиялары
т.б.
Қазақстанда бұл мәселемен Қараев Ж. Бахишева С. Махамедова В.
Әбдікәрімов Б. Ежетова К т.б. зерттеуде.
Дегенмен, өзіміздің зертеу тақырыбымызға байланысты бақылаған
сабақтардың және оқытушылармен жүргізген сауалнама нәтижелері бұл мәселенің
әлі де болса тәжірибеде толық өз шешімін таба қоймағанын байқатады.
Осы жағдайлар біздің зерттеу жұмысысыздың өзектілігін дәлелдей түседі.
Зерттеу объектісі: сабаққа жаңа технологияларды ендіру процесі.
Зерттеу пәні: Бастауыш сыныптарда оқыту процесіне жаңа технологияларды
ендірудің тиімділігі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: педагогикалық технологияларға теориялық тұрғыда
талдау жасап, оларды жүзеге асырудың әдістемесін көрсету.
Зертеу болжамы: жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру
тиімді болады, егер:
- мұғалімнің педагогикалық, әсіресе жаңа технологиялар туралы білімі
болса,
- сабақтың мазмұнына сәйкес жаңа технологияларды орынды пайдалана білсе;
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Педагогикалық технологиялар ұғымының мәнін ашу.
2. Жаңа педагогикалық технологияның классификациялық сипаттамасын көрсету.
3. Жаңа педагогикалық технологияларды тәжірибеге ендірудің тиімділігіне көз
жеткізу.
Зертеу әдістері: зерттеу тақырыбына байланысты педагогикалық, әдістемелік
әдебиеттерді зерделеп, талдау жасау, тәжірибеде қалай іске асып отырғанын
анықтау мақсатында сауалнама жүргізу, әңгімелесу, бақылау жасау..
Біздің зерттеу жұмысымыз кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Зерттеу жұмысымыздың базасы: Алматы қаласы, Алмалы ауданы М.Дулатов
атындағы № 136 және М.Әуезов атындағы №128 орта мектептері.
I Білім беру жүйесіне оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық-
психологиялық негіздері
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні
Еліміздің экономикалық, әлеуметтік-мәдени саласы өскен сайын, қоғам
дамуының барлық саласындағы болып жатқан өзгерістерге сай білім беру
саласы да өзгеріп, жаңару үстінде. Бұрынғы кеңестік дәуірде туып-өскен
адамдардың түсіне де кірмеген ақылы оқу жүйесі пайда болып, мемлекеттік
және мемлекеттік емес білім ордалары қатар дамып, өсіп, өркендеу үстінде.
Олардың барлығы да қоғамның сұранысына сай ақыл-ойы кемелденген, іскер де
білімді шәкірттер даярлап шығаруға атсалысады. Осы орайда, білім ордасының
табалдырығын жаңа ғана аттаған жас бүлдіршіндердің дүниетанымын
қалыптастыру, жеке тұлға ретіндегі қасиеттерін шыңдап, тәрбиелеу барысында
білім сатысының орны ерекше екені айтпасақ та белгілі.
Дегенмен, бүгінгі дәстүрлі білім жүйесі өзінің айтарлықтай
нәтижелілігіне қарамастан, қоғамның өте жылдам, тез қарқынмен өзгеріп
жатқан процестерінің аясында дағдарысқа ұшырап қалатыны да рас. Бұрынғы
қолданыста жүрген оқу бағдарламалары мен оқулықтар оқытудың негізгі мәні
адам тәрбиесі, жеке тұлғаның қалыптасуы екеніне жете көңіл бөлмегенін де
енді аңғарып отырмыз. Себебі, дәл қазіргі уақыт, ең алдымен, адамның ақыл-
ойы мен қабілетіне қойылар талапты өте күшейтіп жіберді. Білімі таяз
адамдар бұдан былай өмір ағымына ілесе алмайтынын өмір тәжірибесі көрсетіп
отыр. Ендеше бұдан шығар қорытынды: мектепке оқушының жеке тұлға ретінде
дамуы мен тәрбиеленуіне тікелей ықпалы тиетін жаңаша көзқарастарды батыл
енгізу қажет. Бұл тұжырым Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында
да айқын көрсетілген. Онда ... Білім беру жүйесінің басты мақсаты -
ұлттық және жалпы адамзаттық мәдени құндылықтар негізінде жеке тұлғаның
қалыптасуына қажетті жағдай жасау. ...Педагогтардың жұмыстарының нәтижесін
ары қарай жетілдіру, ұлттық білім беру прцестерін оқу әдістемелерімен
қамтамасыз ету мақсатында төмендегідей бағыттарды ұсынады:
1.Базистік оқу жоспарының өзгерістерін ғылыми-әдістемелермен қамтамасыз
ету.
2.Жаңа буын оқулықтарын ендірудің нәтижелерін оқып-үйрену, оларды
дидактикалық және ғылыми әдістемесімен қамтамасыз етуді жақсарту.
3.Білім беру мекемелерінің ғылыми-әдістемелік жұмыстарын жетілдіру.
4.Білім берудің сапасын жақсарту, қазақ тілінде оқытылатын мектептерді
жетілдіру және дамыту.
5.Білім берудің аймақтық стандартының дәрежесін көтеру және
тұжырымдамасы мен бағдарламасын жасау.
6.Білім беру ұйымдарының аймақтық кешенді тәрбие бағдарламасын құру.
7.Мемлекеттік емес білім беру ұйымдарын ұйымдастыру және ғылыми-
әдістемелік жұмыстармен қамтамасыз ету.
8.Білім және кәсіби мектептердің жасөспірім мекемелерін ұйымдастыруға
бағытталған ғылымға негізделген жүйесін жасау.
9.Қызметтің мектептен тыс түрі мен әртүрлі сабақтан тыс түрлерін,
қосымша білім беру мүмкіндіктерін зерттеу.
10.Білім беру мекемелерінде оқушыларды тәрбиелеуде әскери-спорттық және
әскери-отаншылдық тәрбиесінің жақсы дәстүрлерін жандандыруына, дамуына
бағытталып өткізілетін жұмыстарды ғылыми-әдістермен қамтамасыз ету.
11.Дарынды балалармен ұйымдастырылатын оқу-тәрбие жұмыстарын, білім
мекемелерін тұжырымдамалық, ғылыми-әдістемелік негіздермен қамтамасыз ету.
12.Білім беру жүйесін, аймақтық бағдарламаны тарату туралы хабардар
ету.
13.Балалар мен жасөспірімдер, жеткіншектердің дұрыс өмір сүрулерін
қалыптастыруға бағытталған ғылыми-әдістемеге негізделген жұмыс қажет.
Әлем елдерінің біразы бұдан қырық бес-елу бес жыл игерген әдіс-
тәсілдер мен озық технология бұл күнде әрбір мұғалімнің басты құралы болып
отыр. Мұғалімдер съезінде елбасы Н.А.Назарбаев Қазақстанның болашағы
–бүгінгі жастар. Сіздер оларға қалай білім берсеңіздер, Қазақстан сол
деңгейде болады, - деген еді.
Қазіргі уақыт талабы болып отырған жаңа педагогикалық технологияның
өзі жаңадан пайда болған дүние емес, оның негізі бұрын қалыптасып, бірақ
көпшілігі түбегейлі өзгерістерге ұшырап, зерттеліп, жинақталып,
жетілдірілді.
Педагогикалық технология сөзіне түсінік беретін болсақ, техно -
латын тілінен аударғанда шеберлік, іскерлік әдіс -деген мағынаны
білдіріп, оқыту шеберлігі деген сөзге ие болады. Ресейде педагогикалық
технологияны толық зерттеп, әдебиеттерге енгізген академик В.Г.Беспалько
болды.
Педагогикалық технологияға белгілі ғалым В.П. Беспалько:
Практикада іске асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба деп анықтама
береді. Мұнда ғалым педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал
ететін арнайы ұйымдасқан, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
В.В. Воронов Педагогикалық технология – бұл тиімді оқыту жүйесін
құрумен айналысатын жаңа бағыт - деп есептейді.
В.М. Шепель Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік, әдістердің
жиынтығы, жағдайлардың өзгеруі-, десе, М. Чашанов Технология – бұл
дидактикалық жүйенің құрамды бөлігі - деп анықтамасын береді.
В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар дегеніміз – оқыту
процестерін жобалау, ұйымдастыру мен жүргізудің ойластырылған моделі,- деп
түсіндіреді. Ал педагогикалық технологиялар дамуына ретроспективті тұрғыда
көз жүгіртсек алғаш Ф.А. Фрадкина, Л.И. Богамолова, Е.Ю. Рогачева, С.И.
Мезенцева, Н.Г. Осухова, М.Г. Плохова, Л.А. Кирсанова сияқты ғалымдардың
зерттеу пәні болғанын байқаймыз.
Жоғарыда аталған авторлардың пікірі бір-бірімен онша алшақтамайды,
бірақ олар педагогикалық технологияның біршама әртүрлі белгілеріне назар
аударуды ұсынады. Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар
пайдалануда, тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде. Әсіресе, технологиялық
бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған
оқытудың жаңа технологиясын мемлекеттік стандартқа, білімділік өзгерістерге
қарай топтастыруға болады.
Педагогикалық технологияның негізгі даму кезеңдері ағылшын тілді
елдерде 1960 жылдардан, Ресейде 1990 жылдардан, Қазақстанда 1993 жылдардан
басталды.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның туу және қызмет ету
процестерін зерделеп талдау және олардың маңызды құрылымдық элементтерін
айқындау, ой елегінен екшеу құнды педагогикалық біліммен қаруландыруға
мүмкіндік береді. Әрі педагогикалық технологияның мәнді сипаттарын, даму
заңдылықтарын саналы ұғынуда маңызы зор әрекет. Сондай-ақ, ғалымдардың
тарихи-педагогикалық зерттеулерін дәйекті талдау педагогикалық
технологияның бірнеше ғасырлар бойы ғылыми пікір таластардың басты нысаны
болғанын айғақтайды. Бұл мәселе туралы қозғаған бірде-бір көрнекті ғалым
кездеспейді екен. Сонау XVII ғасырдың өзінде-ақ Я.А. Коменский Әрбір
мұғалімдерді инструментарийді қолдана білуге үйретуге тиіспіз- деген
болатын. Қазіргі кезеңде дәстүрлі классикалық оқыту деп аталатын оның
сыныптық-сабақтық оқыту технологиясы да өз кезеңі үшін зор жаңалық еді.
И.Г. Песталоццийдің де өз заманында педагогикадағы маңызды мәселенің
бірі Әрбір арнайы даярланған мұғалім кез-келген оқушыны оқытып, тәрбиелей
алатындай білім берудің тетігін жасауы қажет- деуін оқытуды
технологияландыру деп түсінген жөн. Педагогикадағы Шығармашылық
педагогика бағытының өкілдері Гансберг, Линде, Шаррельмандар болса, алдын-
ала анықталған технологиялар мен балалардың қайталанбас тұлғасына ықпал ету
керек деген көзқарастарға үзілді-кесілді қарсы болды. Олар қанша тұлға
болса, сонша тәрбиелеу құралы мен әдісі болуы тиіс деп есептеді. Еркін
тәрбиені насихаттаушылар да (Ж.Ж.Руссо, Л.Н. Толстой, И.И. Горбунов, және
т.б.) өз кезеңінде педагогикалық процесті технологияландыруға қарсылық
білдіріп бақты.
Демек сол кездің өзінде-ақ оқытуды технологияландыруда бірыңғай
көзқарастар болғаны анық аңғарылады. Сондай-ақ XX ғасырдың 1 жартысында
С.Т. Шацкийдің, Н.И. Попованың, Сорокин-Росинский технологиялары кеңестік
дәуірдегі соңғы құбылыстар деуге тұрарлық. Әр түрлі тұжырымдамалық
негіздерге құрылған мұндай технологиялар ортақ жалпы педагогикалық
ұстанымдарды басшылыққа алады. Олар әр бала өмірін және еркіндігін
құрметеу, оқушы тұлғасын шығармашылықпен дамыту, оны әлеуметтік мәнді
әрекеттерге қатыстыру нәтижесінде әр жақты дамыған тұлға қалыптсатыру
принциптері.
Сондай-ақ педагогикалық технология XX ғасырдың 20 жылдары жедел
қарқынмен дами бастаған педология ғылымы тұрғысынан қарастырылады. Оның
төмендегідей ерекшеліктері айқындалған: (Ф.А. Фрадкин бойынша)
1) Бала дамуына әсер етуші ортаның тұрмыстық, табиғи, әлеуметтік
факторларын жан-жақты зерттеу. Балалардың тектік, физиологиялық,
психикалық, әлеуметтік ерекшеліктерін жеке-жеке зерттеу. Зерттеудің басты
мақсаты - оқушы өмірінің, оның тәрбиесі мен әлеуметтенуінің әр жақты қырын
бейнелеу;
2) Баланы табиғат әлеміне, еңбектік және қоғамдық қарым-қатынастарға
қатыстыра отырып оның дүниетанымын байыту және дамыту;
3) Өмірді өзгерту. Қоғамдық пайдалы еңбекке қатысу барысында мектепте
алған біліміне, білігіне сәйкес микроортаны өзгерте отырып, оқушы
әрекетінің әлеуметтік мәнді түрлерін игереді.
Педагогикалық технологияның педология ғылымы шегінде қалыптасқан
осындай матрицасы сол кезеңде оқу-тәрбие жұмыстарды кеңінен қолдау тапты.
Ал XX ғасырларда 30 жылдарды мәдени-тарихи тұжырымдама шегінде (Л.С.
Выготский, С.Л. Рубинштейн, А.Н. Леонтьев және т.б.) алдыңғыдан ерекше идея
қалыптасып, педагогикалық технологияның жаңа матрицасын өмірге әкелді.
С.Л.Выготский идеясы іс-әрекеттің психологиялық теорияларына
(П.Я. Гальперин, А.Н. Леонтьев) негіздеген. Олар бала
дамуы оқыту мен тәрбие әсерінен және тек солардың арқасында ғана жүзеге
асады деген тың көзқарас еді.
Дамыта оқыту дегеніміз – бұл оқу процесінде оқушының ықтимал
мүмкіндіктерінің толық іске асуына бағдарланған оқыту. Дамыта оқыту
теориясы сонау Песталоцций, Дистерверг, Ушинскийден басталады. Бұл теорияны
алғаш ғылыми негіздеген Выготский болса, кейінірек бұл теория Л.В. Занков,
Б.Эльконин, В.В.Давыдов, Н.А.Менчинская және т.б.
ғалымдардың эскперименттерінде бүгінгі күнге дейін әрі қарай өзектік
жалғасын тауып келеді. Мысалы, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов
технологиясы – танымдық қызығушылыққа; Г.К. Селевко технологиясы - өзін-өзі
жетілдіру қажеттілігіне; И.Г. Волков, Б.М. Неменский – шығармашылық
қажеттілікке негізделген. [17 ]
Бұл технологиялардың бәрі де оқушылардың білімді меңгеруін ғана
емес, оқу ақпаратын және білімді өңдеу амалын игеруін, олардың танымдық
күштері мен шығармашылық қабілетін дамытуда маңызды деп есептейді. Алайда
Ресей білім министрі 1986 жылы Л.В. Занков, Б. Эльконин, В.В. Давыдов
технологиясын ресми түрде озық деп жариялады да, жоғары мәртебеге ие болды.
Жалпы дамыта оқыту терминінің дүниеге келуі В.В. Давыдов идеяларынан
басталады. Енді ғалым көрсеткен дамыта оқытудың бәріне ортақ 6 белгісін
атап өтейік:
1.Дамыта оқыту педагогикадағы түсіндірмелі-иллюстративті әдісті
алмастырады. Бұл әдіс тұлға дамуымен тығыз байланысты. Тұлға ұғымы –
диагностикалық ұғым, өмірде өзгеріске ұшырап отырады. Мұнда ілгерінді даму
анықталады. Ол дегеніміз – жеке бастың уақытқа орай дене және психикалық
өзгеру процесі, онда тұлғаның кез-келген қасиеті ілгерінді түрде өсіп,
толығады.
Тұлғаның қалыптасуы:
Тұлғаның ішкі дүниесінің өзгеру процесі, яғни даму ретінде; 2.
тәрбие, әлеуметтендіру ұғымдарының, яғни сыртқы факторлар әсерінен
болатын өзгерістердің синонимі ретінде қолданады. Сондай-ақ тұлға дамуы
жалпы диалектикалық заңдарға сәйкес болады. Бұл процестердің өзіндік ерекше
қасиеттері бар. Олар: иманенттілік – латынның әр нәрсенің табиғатына тән
қасиеті дегенді білдіреді; дамуға қабілеттілік – тұлғаның ажырамас сапасы,
яғни адамдарға тән табиғи қасиеті; биотектілік – тірі ағзамен бірге
жаралған тұлғаның психикалық дамуының негізі деп тұқым қуалаушылықтың
биологиялық тетігімен анықталады; адам өзін-өзі реттеуші және басқарушы
жүйе деп қарастырылып, даму процесінің осыларға тәуелділігі есепке алынады.
Жеке бастық: тұлғаның өзінше феномен ретінде қарастырылуы; кезеңділік;
тұлға дамуының циклдік жалпы заңдылыққа бағынуы, яғни туу, өсу
кульминациялық шекке жету, салу, өсу кезеңдерінен өтуі; қалыпсыздық және
тұрақсыздық; жеке бастың қайталанбас ерекше болуы; әрбір тұлғаның өз
ырғағымен жетілуі және өсу қайшылығына ұшырауы; тұлғаның жасы, оның
дамуының сандық және сапалық мүмкіндіктерін анықтайды.
2.Дамыта оқытудың барлық заңдарын ескереді және жеке бастың өзіндік
деңгейі мен ерекшеліктеріне икемделіп сәйкестендіріледі. Оқыту дегеніміз –
бұл адамдардың психикалық даму формалары және дамудың ең қажетті элементі.
Кез-келген оқыту оқушы білімін байытады және дамытады. Сондықтан оқытуды
дамудан бөліп қарауға болмайтын тұтас процесс. Дамыта оқытудың мақсаты аз,
қысқа уақыт ішінде дамудың жоғары нәтижесіне жету болып табылады. Ол тектік
және жас ерекшеліктерін, алғы шарттарды жоғарғы дәрежеде пайдалана отырып,
дамудың алдында жүруі тиіс. Бұл тек дамыта оқытудың нәтижесінде ғана
болмақ.
3.Дамыта оқытудағы педагогикалық ықпал тұлғаның тұқым қуалаушылық
қасиеттерінің дамуына игі әсер етеді және тездетеді. Дамыта оқытуда балаға
қоршаған ортамен өзара қатынасқа түсетін дербес субъект рөлі беріледі.
4.Дамыта оқыту бала іс-әрекетінің толыққанды субъектісі болып табылады.
5.Дамыта оқыту тұлғаның барлық қасиетін тұтас, яғни әр жақты дамытуға
негізделген.
Ендеше дамыта оқытуды қысқаша мынадай формула түрінде беруге болады:
ДО=ББД+АӘА+ТӨТ+ЭАС+ПӘС
Мұндағы ББД – білім, білік, дағды; АӘА – ақыл-ой әрекеті амалы; ТӨТ –
тұлғаның өзін-өзі басқару тетігі; ЭАС – эмоционалды-адамгершілік сферасы;
ПӘС – практикалық әрекет сферасы.
6.Дамыта оқыту баланың таяу даму аймағында жүзеге асады.
Жоғарыда педагогикалық технологияның дамуын ретроспективті тұрғыда
қарастыру педагогикалық технологияның маңызды сипатын айқындауға
көмектеседі деп айтып өткенбіз. Олардың ішінде ең маңызды, яғни жетекшісі
олардың тұжырымдамалық негіздемесі деп саналады. Кез-келген педагогикалық
технологияның негізін тұжырымдамалық идея, оның мазмұнын, оқу-тәрбие
процестері субъектісінің өзара әрекеттесу амалдарын әр түрлі анықтайды
екен. Педагогикалық технологияны зерттеуші ғалым Ф.А. Фрадкин пікірінше:
Әр технология белгілі бір яғни тарихи-әлеуметтік, мәдени-әлеуметтік,
когнитивтік, экономикалық т.б. алғышарттар аясында қызмет етеді, дамиды
және оған өзінің даму бағыты мен кезеңін анықтайтын заңдардың болуы тән
құбылыс дейді.
Педагогикалық технологиялардың ішінде Штайнер педагогикасының
гуманитарлық бағыты өте қызықты. Оның жеке тұлғаны қалыптастыру үшін
баланың жас ерекшеліктеріне қарай оқыту жүйесін өмірге енгізуі құптарлық.
Психологтар 5-6 жасқа дейін баланың еркі жақсы дамиды, ал 6-7 жастан 10-13-
ке дейін сезімдері дамиды, ал 13-15-тен кейін ақылының дамуы тұрақтана
бастайды дейді. Аталмыш педагогиканың негізі осы психологиялық зерттеулерге
байланысты құрылған. Сондықтан, баланың сезіміне әсер ету арқылы, яғни
сурет салу, қызықты әңгіме, ертегілер айту нәтижесінде оқу барысында қойған
мақсатына жету үшін небір түрлі әдіс-тәсілдерді қолдану керек.
Мұғалім мына қағидаларды үнемі назарда ұстағаны жөн:
- баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі
алға жылжуға деген талаптарын, сұраныс пен мұқтаждықтарын ескеру,
шығармашылығын жетілдіру;
- білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;
- өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.
Қазіргі кезде оқыту процесін жоспарлаудың, қолданудың, бағалаудың
жүйелі әдісі адамдардың технологиялық ресурстарды, білімді игеру жолында
өзара тиімді әрекет етудің негізі ретінде жаңа педагогикалық технологиялар
көбейе түсуде. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық,
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық басқа да көптеген адам келбетінің
қалыптасуына әсер етеді. Бұл технологияның өзін мұғалім орташа дәрежеде,
ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен іске асыруы мүмкін. Бұл
жерде технологияны жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі бір
ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді. Сонымен бірге оқушының әрекеті –
оның қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі рөл атқарады.
Оқу технологиясын таңдап, іріктеу – оқушының оқу танымдық іс-әрекетін
басқарудың негізгі бір буыны. Б.В. Горячев оқытушыларға оқыту процесінде
төменгі технологияларды қолдануды ұсынады:
1. Дидактикалық принциптерді, әдістерді, құрал-форма, амал-тәсілдерді
және т.б. таңдау технологиясы;
2. ЭВМ-ді пайдаланып оқыту технологиясы;
3. Саралап оқыту технологиясы
Б.В. Горячев еңбектерінде оқыту технологиясы туралы көптеген нақты
пікірлер болғанымен, ол ұғымның толық мәнін аша алмайды. Қазіргі заманғы
оқыту технологияларын меңгеру - өте күрделі және ұзақ процесс. Кейде ол
оқытушының оқытудың үйреншікті әдіс-тәсілдерінен арылуды талап етеді.
Түсіндірме сөздікте Технология – бұл қандай да болсын істегі,
шеберліктегі,
өнердегі амалдардың жиынтығы,- делінген, ал М.В. Кларин Технология -
педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды
ілім, амалдармен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы жұмыс істеу реті,-
деп жазады.
Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық
ғылыми түсіндірме сөздігінде: Педагогикалық технология дегеніміз -
педагогиалық процесс пен оған қатысушылар іс - әрекетінің құрауыш,
кезең, күйлері арасындағы өзара байланысты бірізділік пен үздіксіздік
қозғалысы деген анықтама берілген.
Біздің зерттеп отырған мәселеміз жаңа педагогикалық технологиялар
болғандықтан онда қолданылатын әдістерге тоқталайық:
1. Проблемалық оқыту әдісі – негізін салушы Д. Дьюи. 1894 жылы Чикаго
университетінде енгізген. Бұл әдісті Махмудовтың проблемалық әдісі деп те
атайды. Бұл әдіс күнделікті сабақта қолданылады. Тақырып бойынша оқушыға
сұрақ беру, жаңа сабаққа ойын аудару, осыдан келіп сабақтың соңында
эвристикалық әдіс қолданылады, яғни оқушының өзіне ереже шығарту, сабақты
қорыту.
2. Дьяченконың жұптап оқыту әдісі – баланы бір-біріне үйрету, бірінің
білім деңгейін біріне бағыттау, нұсқау бойынша тапсырмаларды беріп, келесі
нұсқаның оқушыларына тексерту, яғни оқушыны өзара байланыстыру.
3. Канаржевский әдісі – жаңа сабақ мазмұнынан 1 сюжетті оқып беру,
тақырыпты жасырын ұстау арқылы оқушының назарын сабаққа аудару.
4. Границкаяның көп деңгейлі тапсырма беру әдісі. Оқушының қабілетіне
байланысты жалпылама да, жеке де жүргізуге болатын әдістің түрі. Бұл әдісті
Қазақстанда өңдеп, зерттеуші Ж. Қараев. Оның 4 деңгейлі әдіс бөлімі бар:
-оқушылық деңгей
-алгоритмдік деңгей
-эвристикалық деңгей
-шығармашылық деңгей.
5. Шадриковтың жеке оқыту әдісі - әр оқушыға жеке келу арқылы оқу
процесін
ұйымдастыру. Бұл технологиямен жұмыс жасау кезінде оқушының жеке ерекшелігі
мен туа біткен қабілеті ескеріледі. 1919 жылы Паркхарст университетінде
қабылданды. Кітап, компьютер және шығармашылық жұмыстарды орындату жатады.
6. Л.В. Тарасовтың экологиялық оқыту әдісі. Экологиялық білім беру
республикамызда соңғы жылдарда қарқынды жүзеге асырылуда.
Жаңа педагогикалық технологияларда өзін-өзі ақтаған жаңа әдістердің
бірі-саралап оқыту. Америкада бастауыш сыныптарда, Франция мен Жапонияда
жоғары сыныптарда саралап оқыту жақсы нәтижелер беріп, дүние жүзінің
көптеген елдерінде қолдануда.
Жаңа педагогикалық технологияның XX ғасырдың 60 жылдарында пайда болған
түрі – Модульдік блокпен оқыту жүйесі. Бұның дүние жүзінде 4 жолы бар:
-Американдық модуль
-Неміс модулі
-Скобиннің орыс модулі
-Алексюк пен Фурманның украиндік модулі
-В.Ф. Шаталовтың тірек-сызба нұсқа және өзара байланысты үш деңгей
әдісі. А) Сыныпта тақтаға салынған сызба нұсқа арқылы сабақты түсіндіру.
Ә)Әдемі салынған сурет немесе плакатты көрсету арқылы түсіндіру. Б)Үйде
оқушыға оқулық, дәптер және ата-ананың көмегімен сызба нұсқа сыздыру.
-В.В. Фирсовтың дифференциалды оқыту түрі:
1.Материалдарды блок түрінде жеткізу;
2.Оқушыларды микротоптарға бөліп, қабылдау ерекшеліктерін ескеру.
3.Ойын элементтері.
Қазіргі педагогикада демократияландыру жүріп жатыр. Сабақ үстінде
оқушының өзін еркін ұстауы, ойын еркін жеткізуі, өз бетімен ізденуі,
қосымша материалдарды кеңірек пайдалануы көзделеді.
Оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне
енгізіліп жатыр. Олар мыналар: Лысенкованың оза отырып оқыту, Эдриневтің
ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту және т.б. Монаховтың, Дьяченконың
модульдік технологиясы да мектептерде қолданылып жүр. Л.
Занков, Д. Эльконин, В. Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі
бір-бірімен тығыз байланысты.
Дүние жүзі бойынша педагогикада жаңа технологиялық оқыту мен оқытудың
тиімді жолдарын іздестіру жалғасуда. Педагогикалық технология өте күрделі
жіктеледі. Мысалы: а) қолданылуына байланысты философиялық негізде; б) даму
факторына; в) басқарылуына; г) жеке тұлғаны қалыптастыруына; д)оқушымен
қарым-қатынасына; ж) ғылымилығына; з) демократияландырылуына байланысты
бөлінеді.
Қандай технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі,
мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшаңдығы мен еркіндігі,
шығармашылығы, көңіл-күйдің көтеріңкі болуы (конкуренция, аттракция)
қамтамасыз етеді.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бәсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде. Осындай кезеңде
өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп үздіксіз өз қызметін жақсартуға және
қайта құруға, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруге мәжбүр.
Білім беру қоғамдық әрекет ретінде қоғамға өзгеріс ізін қалдырады.
Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың белгілі дәрежесінің
нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады. дегенмен, кері байланыс та бар.
Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді. Ол қоғамдық
дамуды тездету немесе тежеу мүмкін. Осы тұрғысынан қарайтын болсақ,
білім берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек қана салдары болып
қоймай, қажетті шарттары да болып табылады.
Әрине, педагогикалық инновацияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады. Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс істеу
экономикалық механизмінің өзгерісі болып табылады. Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады. Бұл өзгерістер ішкі, таза педагогикалық
бөлігі іспетті сол әлеуметтік жағдайының базасында, қоғам өзі құрып алған
экономикалық, саяси құрылымында арттырылады.
Мамандардың көрсетулері бойынша, экономика мен ғылым саласындағы
барлық ірі жаңалық еңгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымының өз үлесіне
тиеді. Әр мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың
негізгі міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық
жаңалықты бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша
әдістемелік жүйенің өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С. Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы – бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д. Тиак және басқа да зерттеушілер педагогикалық инновацияның
әдетте өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады. Инновациямен бірге өмір
сүріп келе жатқан нәрсе, ол – жалғыз-ақ бақылауға оңай көнетін немесе
қолданыстың жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан кертартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау
қабілеті төмен мұғалімдерден іздейді. Дегенмен, басқа саладағы жағдайда
осыған ұқсас Инновация және кәсіпкерлік деген кітабында П. Друкер негізгі
шарттарды анықтаға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін
суреттейді, оның ішінде жаңа идеялар жемісті және мерзімдік инновация адам
қызметінің кез келген саласында қаралады. Ол адамзат тарихындағы көптеген
алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі өзгерістер тамырын кең жайып кете
алмағанын көре біледі. олардың көпшілігі жай ғана қызықты идеялар түрінде
ғана қалып қоятын болған. Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол
төмендегідей қорытындыларға келді:
- идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен
тарату тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола
алады;
- инновация жемісті болу үшін ол аз және өте нақты нәрседен
басталуы қажет;
- ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай, алынып
отырған ақпарат оңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз
жемісін береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
инновациялық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек. Бұл қызметті күнделікті тіршілік
әрекеті мен психологиялық және тағы басқа стресс сияқты нәрселерден
құтқарып, шығармашылық ой заңдылығы бойынша және ғылымның өзіне тән
дамуының кең өріс алуына мүмкіндік беруі керек.
Жалпы, білім беруде жаңалық пен қоғамдағы жаңалық бір ғана мақсатты
көздейді, олар даму мен прогрестің қабілетін арттыруы қажет.
Білім берудегі жаңарту туралы айту барлық мағынасы қандай да бір
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған жағдайға ғана
байланысты. Қоғамдық қажеттіліктің деңгейі мен сипаты ғана жаңалықты енгізу
бойынша істелген жұмыстың бағыты мен жемістігін анықтайды. Сондықтан
оларды негіздеуде тар шеңберді қолданылатын міндеттермен шектеліп қоймай,
әлеуметтік-педагогикалық дамудың нақты бағыттары мен негізгі мақсаттарын
ескеру қажет. Бұл ұсақ ұстанымсыз өз-өзімен, сондай-ақ, қоғамдық міндеттер
мен құндылықтармен де еш байланыссыз тәртіпсіз шашырап жатқан онновациядан
аулақ болу үшін маңызды дейді А. Найн.
Оқушылармен жұмыс істеудің жаңа үлгілері мен тәсілдерін енгізу жаңа
қабылдау біздің мектептердің үздіксіз мұқтаждықтарынан туындайды.
Сондықтан біз білім беруді демократияландыру мен ізгілендіруді үздіксіз
жүріп, дамып отыратын қоғамдық үрдіс ретінде түсінеміз және ол инновацияға
қысқа мерзімді, өткінші ғана құбылыс деп қарамайды. Білім беру жүйесінде
инновацияны енгізу, қабылдау мен жетілдірудегі тоқтаусыз үрдіс ретінде,
күнделікті білім беру қызметінің бөлігі ретінде қарауды талап етеді.
Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған
деңгейінде сақтап қалу үшін оның тамыры табиғатта, біздің қоғамның
негізінде жатқанын түсіну керек. дәл сол себептен қоғам құрылымындағы әрбір
маңызды өзгеріс өзімен бірге білім беру жүйесін де жаңалыққа тартады.
Осындай жағдайда білім беру жүйесі қоғамдық қызметтің басқа салалармен
бірлесе отырып қана аяғынан тұрып кетеді. Бұл жерде жоспарлы және сыртқы
әсермен емес, ішкі себептермен болған жаңалықтар арасындағы сырттан білім
берудің өзінің ішінен болған өзгерістердің нақты шекараларын анықтау өте
қиын екенін атап өткен жөн. Өйткені, инновациялар бір мезгілде қайта
құрудың әрі негізгі нәтижесі, әрі ең тиімді тәсілі болып табылады. Мұндай
жағдай білім беру мен тәрбие жұмысын ұйымдастырудың, сондай-ақ, мұғалім-
оқушы қарым-қатынасындағы әістеме мен үлгісін және мазмұнын да жаңалыққа
жетелейді.
Педагогикалық инновациялар білім берудің ішкі жүйесіндегі адамдар
қызметінің нақты болып табылады. А. Колодин мен С. Смирновтың
пікірлерінше, педагогикалық инновация мемлекеттік білім ұйымдарын жасап,
жүзеге асырған жаңалық емес, білім беру және ғылым жүйесінің ұйымдары мен
қызметкерлері жасаған жаңалықтар.
Сонымен қатар білім беру саласында болып жатқан өзгерістердің барлығын
авторлар педагогикалық инновацияға жатқыза алмайды. Бұл категорияға олар
білім берудің қоғмдық жағдайдағы өзгерісін, оның мәртебесінің жоғарлауы мен
қаржыландырудың өсуі сияқты мысалдарды жатқызады. Бұл бәрінен бұрын қандай
да бір әлеуметтік үрдістің нәтижесі, қоғамның саяси бағытындағы өзгеріс
немесе қайта құру, яғни саяси қайта құрулар нәтижесі.
Білім беру мекемелерін жабдықтау да таза педагогикалық инновация болып
табылмайды, бұл – инновацияның компьютерлік техника саласына енуі, оқу
құралдарының өндірілуі.
Білім беру жүйесінің құрылымындағы өзгерістерді де педагогикалық
инновация деп атауға болмайды. Бұл дұрысында білім беруді басқару
саласындағы инновация. Басқару инновациясына мектеп ұйымының ішкі
қызметіндегі кейбір жаңадан енгізілген нәрселерді жатқызуға болады.
Кең ауқымда инновациялық қозғалыс – қайта құру үшін қажетті құбылыс.
Оның өмірде болуы қайта құруды жасаудың негізгі әлеуметтік шартты ретінде
көрінеді.
Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының бағбаны - мұғалімдер
қандай болуы керек және олардың еңбегі қалай өлшенуі керек дегенді ой
елегінен өткізіп көрелік.
Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, әдепті, инабатты, сыпайы,
парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы ләзім.
Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жқты білімді, өз мамандығына
сай, оны сүйетін, өз ойын оқушы-шәкіртіне анық, тұжырымды, дәл айтып
түсіндіре білуі шарт.
Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы болуы
тиіс. Әрдайым оқушылармен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн.
Төртіншіден, мұғалім теорияны өмірмен байланыстырып, ғылым мен
тәжірибені әрдайым өзі беретін күнделікті сабағына кеңінен пайдалануы
қажет.
Бесіншіден, мұғалім үнемі өз бетімен оқып, педагогика, әдістеме
жаңалықтарымен танысып, өзінің ой-өрісін кеңейтіп, білімін толықтырып
отыруы керек.
Осы қағидаларды әрбір мұғалім тұрақты ұстанып отырса, мұғалімнің күш-
қуаты, көңіл күйі әрдайым жоғары болады да сабақ беру сапасы арта түседі,
еңбегі жанады.
Ұстаз еңбегінің қыр-сыры мол, қиын да жауапты, шығармашылық еңбек
екендігін еске алсақ, олардың жемісті, әсерлі жұмыс істеуі үшін үкімет
тарапынан үнемі жеңілдіктер жасалып отырылуы керек. Сонымен қатар
мұғалімдер сапалы, құнды оқулықтармен, көрнекті дидактикалық, техникалық
құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілуі тиіс.
Мұғалімдерге көптеген қосымша атқаруына тыйым салу, заңды түрде
аптасына 2 күн демалыс берілуі тиіс. Мұғалім сонда ғана шәкірттерінің өз
бетімен білім алуына ықпал етіп, ынталы оқушыға әрдайым ақыл-кеңес бере
алады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі –
маңызды мәселелердің бірі.
Бүгін таңда П. Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру
технологиясы, Л. Занков, Д. Эльконин мен В. Давыдовтың дамыта оқыту
технологиясы, Ш. Амонашвилидің ізгілікті тұлғалық технологиясы, М.
Чошановтың мәселелік модулді оқыту технологиясы, П. Третьяковтың, К.
Вазинаның модулді оқыту технологиясы, В. Монаховтың, В. Беспальконың және
басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары кеңінен танымал. Ал
қазақстандық Ш. қаланова, Ж. Қараев, Ш. Таубаева, Қ. Қабдықайыров, С.
Лактионова, М. Жанпейісова, Ә. Жүнісбек, Қ. Нағымжанова, т.б. ғалымдардың
зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Инновациялық үрдісті жүйенің бір жағдайдан екінші бір жағдайға көшуі
және жаңалықты енгізу үрдісіне басшылық жасау мәселелрінің маңыздылығы
Н. Горбунова, М. Кларин, А.В Лоренсов, М. Поташник, П.
Пидкасистый, Л. Романова, В. Загвязинский, А. Найн, Т. Шамова, О. Хомерики,
Н. Юсуфбекова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған. Осыларға сәйкес
келе, ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көрсететін әдіс-тәсілдері мен түрлерін көбіне
жаңашылдық не инновациялық деп айтады.
Инновация ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасалмаған. Біз
өз зерттеу жұмысымызда Ш. Таубаева мен К. Құдайбергенова берген анықтамаға
сүйенгенді жөн көрдік, яғни инновация - бұл нақты қойылған мақсатқа ойға
алынған жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не ? Нақты мақсатқа қандай әдіс-
тәсілдердің көмегімен жетуге болады ? Оқу мақсатының жүйесінде берілген
мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог өз еңбектерінің
нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Демек, мақсат пен нәтиже –
жаңалыққа бет бұрудың кілті.
Инновациялық үрдістің негізгі – жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық
басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді. ХVІІ ғасырда Я. Коменский
жасаған сабақ жүйесі, А. Макаренко және В. сухомлинскийдің іс-тәжірибелері,
сондай-ақ В. Шаталовтың қолданған тірек-конспектілері, С. Лысенкованың
оза отырып оқыту әдістері, М. Жанпейісованың модулдік оқыту технологиясы,
т.б. жаңалықтары, ой-идеялары қазірде қолдануға тиімді болып отыр.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, қолданылып
жүрген идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы жаңалық,
жаңа әдіс, өзгеріс, әдістеме, жаңашылдық, ал инновациялық үрдісті
жаңа әдістеме құралы деп атауға болады.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі
кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп,
тарату мәселесін қарастырады. Н. Апатова, М. Поташник, В. Ляудис, т.б.
ғалымдар мұғалімнің жаңалыққа қабілеттілігіне ерекше көңіл бөледі.
Авторлардың көбі педагогикалық инновацияның негізгі міндеті – енгізіліп
отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп санайды. Ол үшін ең басты – мектеп
жұмысын дамытудың аймағын қарастыру керек дейді. Енгізіліп отырған жаңа
әдістеменің ерекше жағын көре білу, түсіне білу және оның басқа
әдістемелермен қандай байланыста екенін білу керек. Сонымен мұғалімнің
инновациялық әрекетке көшуі бірден-бір көкейкесті мәселе деп есептейміз.
Білімнің ағартушылық жүйесінде нысанның динамикғалық үрдісі мұғалімнен
шығармашылықты, инновациялық әрекетті талап етеді. Мұндай талап мұғалімнің
дәстүрлі деңгейі, қазіргі мектеп, қоғам қажет етеін шығармашыл, жаңашыл
мұғалім арасында қарама-қайшылық туындатады.
Жалпы педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты –
жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылғандықтан бұл жерде
де, жаңа технология бойынша, әдістемелік жүйеніңбас компоненті – оқыту
мақсаты болып қалады. Бірақ ол мақсат -өздігінен дамуға ұмтылатын жеке
тұлғаны қалыптастыру, сондықтан оның өзін танымдылық іс-әрекеті белгілі бір
дәрежеде белсендірілуі қажет. Жаңа мақсат оқытудың әдістемелік жүйесінің
қалған бөліктерінің (мазмұн-әдіс, оқыту түрі мен құралдарының) олардың
өзара байланыстағы қалыптарымен өзгерулерін талап етеді.
Осы талапты орындау үшін төмендегі төрт ұсынысты қажет деп санаймыз:
1. Жаңаша өзгерген мақсат оқушылардың өздігінен танып, іздену
әрекетінің әдістерін меңгерулерін талап етеді. Бұл әдістердің
мұғалімдердің күнделікті жұмыста пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Демек, біздің жағдайымыздағы
оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы-мұғалім деген
өзара тығыз байланыстағы қатынасты қарстырады. Бұл жағдайда
бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен ьілім алудағы
белсенділігіне аса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері болып, оқытудың дербес және
топтық түрлері табылады. Оқытудың бұл түрлеріндегі ең
бастысы оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру
мүмкіндігіне сүйене отырып өз беделі мен қадір-қасиет сезімін
дамыту. Оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру,
талқылау және түзеу енгізуде ғана пайдаланады.
3. Жаңа технологияның жаңа мақсаты бойынша оқытуды
ізгілендіру қажет деп отырмыз ғой. Ол – оқыту құралдарына
деген көзқарасты өзгеруді талап етеді. Бұл өзгерістер бойынша
оқу құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүргізе алатындай құралдар болуы керек, сондықтан оқушылардың
өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа типтегі
оқулықтар қажет. Ол оқулықтардың қандай болу керек екендігі
төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да
функционалды мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету қажет,
себебі компьютерлік техника – оқушыға, ол ізденіс және
зерттеу жұмыстарын жүргізе алатындай оқытушы орта құруына
мүмкіндік береді. Жаңа мақсат талап ететін жаңа оқулықтарда –
оқу материалының мазмұны жаңаша баяндалуы қажет.
- Қалайша ?
- Оқытудың басты мақсаты өздігімен білім алып дами алатын жеке
тұлға қалыптастыру болғандықтан, теориялық материалдардың
мазмұны әңгімелесуші – оқулықтарда беріліп, оқушының өздігімен
жаңа тақырыпты меңгеруіне қолайлы және қызықты мазмұндалуы
керек. Мұндай талаптарды қанағаттандыру үшін оқулықта
келтірілегн тапсырмалар сұрақ-жауап диалогы түрінде
беріледі, оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекет дамытуға
бағытталады. Бұл тапсырмалар, негізінен, жаңа тақырып бойынша
заңдар мен ережелерді өздігімен шығаруға және анықтамаларды
құрастыруға жетелейді. Жаңа меңгерген тақырыптарды бекіту үшін
оқулықтардың мазмұны, бұл жағдайда, білім алу құралына
айналады.
1.2 Жаңа педагогикалық технологияның классификациялық сипаттамасы
Қазіргі кезде қоғам дамуының басты-басты мәселелеріне көңіл аударып,
педагогикалық ғылым алдында әдістемелік жаңа оқыту технологиясын жасауды
қойып отыр.
1) Оқытудың әдістемелік жаңа технологиясының жалпы құрылымы қандай
болуы керек? Әдістемелік технология дегеніміз – оқушыларды оқытудағы,
бағдарламалық талаптарды қамтамасыз етудегі, мұғалімнің сабақ берудегі
белгілі тәсілдерінің, амалдарының, әдістерінің жиыны. Оқытудағы жүйелілік,
бірізділік, тиімділік сияқты бұрын айтылған талаптарды ескеру, олардың
оқыту сапасын арттыру, пәнді толық меңгеру әдістемесін іске асыру секілді
негізгі мақсаттарымен топтасуы белгілі жағдайларда әдістемелік технологияға
әкеліп соғады. Әдістемелік технологияның бұрынғы дәстүрлі оқыту
әдістемесінен өзгешелігі неде?
1-ден, оқушылардың оқу, іс-әрекеттерінің жекеше бағыттары мен
деңгейлерін қалыптастыруға оқыту және жетілдіру құрылымының тұтастығы
сақталады. Оқу жоспарларында пәндік курс бойынша негізгі оқу мазмұны туралы
мәлімет жеткілікті түрде бір мәнді баяндалады. Сонымен қатар, жалпы білім
беретін пәндерден бастап пәндік білім оқушылардың қабілеті мен шамасы
жететіндей деңгейде беріледі.
2-ден, оқушылардың жалпы білімдік іс-әрекеті дамуының жалпы құрылысын
ескере отырып, әр пәнді оқу және іс-әрекет сипаты мен пән мазмұнын
сәйкестендіру қажет болған жағдайда оны дәлелдеп түзетіп отырған жөн. Бір
сыныптан екінші сыныпқа өткенде оқушының іс-әрекеттерінде жасанды
өзгерістер болмауы тиіс.
3ден, оқу процесінің негіздерін зерттеудегі дидактика жетістіктері оқу
әдістемесімен айналысып жүрген педагог мұғалімдерге қойылатын жеткілікті
дамыған оқыту ісіндегі құрылымдық талаптар жүйесін анықтайды. Ол
мұғалімдерге оқу бағдарламасының тарауларын анықтайтын сабақтар жүйесін
техникалық тұрғыдан ұтымды өткізуге мүмкіндік береді.
4ден, пәндік оқыту мен мектепте оқыту мақсатының бірізділігін оқытудың
жоспарлы қорытындысы арқылы логикалы түрде анықтап, сипаттауға болады.
2) Дидактикалық модуль – оқытудың жаңа технологиясының мазмұны.
Берілген деңгейде таңдап алынған тарауды жете зерттеп, дайындық нәтижесі
жоғары білім жүйесінің барлық белгілері мен қасиеттерін сақтап қалған
дидактикалық модуль болып табылады. Дидактикалық модуль – нақтылы оқушылар
тобында бір уақытта жүргізілген оқу процесінің жобалануы мен іске
асырылуының педагогикалық ортасы. Ол – оқу процесін жасаушы, пән
мұғалімінің әдістемелік тәжірибесін, орындаушылық тәсілін, өзіне тән
қабілетін айқындайды. Дидактикалық модуль оқу процесін жобалағанда оқу
материалдарының мазмұны (оның көлемі мен күрделілік деңгейі) мен нақты
мамандық оқушылардың мүмкіндіктері мен ерекшеліктері арасындағы табиғи
байланысты қамтамасыз етеді.
Дидактикалық модуль 45 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
ҚАЗАҚ МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗДАР ПЕДАГОГИКА ИНСТИТУТЫ
Педагогика және психология факультеті
Мектепке дейінгі және бастауыш білім кафедрасы
Қорғауға жіберілді
Кафедра меңгерушісі: п.ғ.д.,проф.
Қ.А.Аймағамбетова
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы: БАСТАУЫШ СЫНЫПТАРДА ОҚЫТУ ПРОЦЕСІНДЕ
ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ПАЙДАЛАНУ
Орындаған: 4 курс
студенті: Байбусынова Индира
Ғылыми жетекшісі: п.ғ.к., доцент Ә.С.Әмірова
Алматы, 2008
Мазмұны
Кіріспе
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3-5
I. Білім беру жүйесінде оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық –
психологиялық
негіздері ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... 6-26
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..6- 18
1.2 Педагогикалық технологиялардың классификациялық сипаттамасы ... .18-26
ІІ . Жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру
... ... ... 27-44
2.1 Жаңа педагогикалық технологияларды жүзеге асыру
талаптары ... ... ... 27-31
2.2 Сабақта жаңа технологияларды пайдалану
тәжірибесі ... ... ... ... ... ... . ..32-44
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .45-46
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.47-50
Кіріспе
Елімізде оқытудың нәтижелілігі мәселесін шешуде педагогика,
психология ғылымының соны жетістіктерін пайдалана отырып, әлем тәжірибесін
игерумен байланыстыра шешуді көздеп отыр. Оқыту мен тәрбиелеуді
ізгілендіруде басты мақсат бастауыш сынып оқушыларына жалпыадамзаттық,
гумандық құндылықтар туралы түсінік бере отырып, оны білім жүйелерінің
жұмыс сапаларының өлшемі ретінде қарастырылады.
Қоғамда болып жатқан түбегейлі қайта құрулар (өзгерістер), қазіргі
заманда адамдардың ынта-ықыласын және шығармашылық әрекетін ескеріп,
білімге және өмірге жаңа тұрғыдан қарауды талап етіп отыр. Қазіргі кезде
адамның жаңа жағдайды бағдарлауы, түсінуі және оны өзгертуге атсалысуы
басты мәселе болып отыр.
Осыған байланысты оқытудағы инновация көкейкесті мәселе болып отыр.
Оқытудағы инновация қазір жаһандану үрдісімен әлеуметтік болмыс формалары
және білімді кіріктірумен тығыз байланысты.
Бастауыш сыныптарда оқу-танымдық әрекетті әр оқушының мүмкіндігіне
қарай тұлғалық-бағдарлы, нәтижелі-шығармашылық әрекетке құру қажеттігі,
сонымен қатар, оқытудың жаңа технологияларын тиімді пайдалана білгенде ғана
мүмкін болатыны белгілі.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаевтың Біз жеткіншек ұрпағымызды бос белбеу
тіршілікке емес, басқалармен бірдей бағын сынайтын нар тәуекел мен
іскерлікке тәрбиелегеніміз лазым-деген сөзін басшылыққа ала отырып,
негізгі мақсат: білім жүйесін дамыту, ұлттық шаруашылықты басқара алатын
жастарымызды тәрбиелеу, білім беруді нарық талаптарына сай өркендету. Осы
айтылған мәселелерді жүзеге асыруда аса маңызды, қоғамның белсенді өкілі,
жетекші тұлға-мұғалім. Елбасымыз мұғалімдерге халқымыздың ең қымбатты,
қадірлі келешегі – жастарымызды баянды біліммен қаруландыруды, мінез-құлқын
қалыптастыруды үлкен сеніммен тапсырып отыр.
Қазақстан Республикасындағы білім беруді дамытудың қазіргі
кезеңінде күнделікті іс-тәжірибелер, орта және жоғары мектептердегі
оқытудың мазмұны мен оқыту әдістері өмірдің қойып отырған талаптарына сай
келе бермейтіндігі кім-кімге де белгілі.
Мектепте енгізіліп жатқан әртүрлі жаңа әдістер мен
эксперименттер ойдағыдай нәтиже бермеуде. Атап айтқанда оқыту жүйесіндегі
дәріс беру және семинар өткізу әдісіне көңіл аударарлық балама табылмай
отыр. Бұған оқу процесінің компьютерлік техникамен жеткілікті түрде
жабдықталмауы және бұл салада оқытушылардың сауатының жеткіліксіздігі,
сондай-ақ, оқу процесін мүмкіндігінше шынайы ғылымға жақындата алмауы да
себеп болып отырған сияқты. Сол себепті өндірістің таяу уақыттарға
бағытталған талаптарына сәйкес бағдарламалар, оқытудың жалпыға бірдей және
арнайы курстарын қайта қарап, білімнің ғылыми-педагогикалық тұжырымдамасын
құру қажет.
Оқушылардың оқу іс-әрекеттері мұғалімдердің дидактикалық жаңа
амал-әдістерді қолдану жағдайындағы оқыту тиімділігін арттыру мен оқу
процесін өз мәнінде ұйымдастырмау нәтижесінде оқушылардың оқу және
мұғалімдердің оқыту уақытын тектен-текке жоғалтумен тиімді күрес жүргізу
алдымызға қойылған келелі мақсаттардың бірі. Осы уақытқа дейінгі
мектептерде білім беру жұмыстары жастарды жан-жақты дамытудан гөрі, олардың
тек ғана білім алуы мен қабілетін арттыруға бағытталып келеді. Бұл жұмыстар
оқушыларды білім мазмұнының байырғы дайын мәліметтерімен таныстырып
түсіндіру әдісіне бағытталған.
Мектептерде ғылымның басқа тарауларынан берілетін білім мазмұнының
педагогикалық теориясы технологиялық процесті іс жүзінде теориялық биік
деңгейде жоғарыдан құрып беру мүмкін емес. Білім беру мазмұнының
педагогикалық теориясын оқу процесі барысында, мұғалімнің күнделікті сабақ
беруге дайындығы кезінде, оқытуға қажетті тақырыптың мазмұнын анықтап
құруда технологиялық процеспен ұштастыру табиғи қажеттілік болып табылады.
Бұл аталған міндет, мәселелерді рет-ретімен әр түрлі деңгейлерде шешу,
оқушыларды оқытуға бөлінген уақытты үнемдеу, олардың гигиеналық,
физиологиялық, психологиялық ерекшеліктерін ескеру мұғалімнің сабақ беру
шеберлігіне тікелей байланысты.
Оқыту процесіндегі жаңа технологияларды қолдану мәселесінде оқыту және
тәрбиелік функцияларын орындап қана қоймай, сонымен қатар, оқушылардың
күрделі, кешенді ғылыми-өндірістік, әлеуметтік-психологиялық білімдері мен
дағдыларын керек ететін мүмкіндіктерін қайта құруға көмегі бар сапалық
қасиеттерін қалыптастыратындай оқу процесінің жүйелі деңгейін көтеруге
мүмкіндік туғызады.
Оқушыларға қоғам талабына сай білім, іскерлік, дағдымен қаруландыру
мәселесі көптеген озық ойлы педагогтар мен психологтардың еңбектерінде
көрініс тапқан. Өздерінің еңбектерінде олар әр түрлі педагогикалық
технологияларды ұсынды. Олардың педагогикалық технологиялары өз заманындағы
озық технологиялар қатарына жатқаны сөзсіз. Мысалы Я.А.Коменскийдің сынып-
сабақ жүйесі, И.Г.Пестолоцийдің тәрбиелеу отырып оқыту техгнологиясы XX
ғасырдың І жартысында С.Т.Шацкийдің, Н.И. Попованың, Сорокин-Росинский
технологиялары, Л.В.Занков, Б.Эльконин, В.В. Давыдов технологиялары
т.б.
Қазақстанда бұл мәселемен Қараев Ж. Бахишева С. Махамедова В.
Әбдікәрімов Б. Ежетова К т.б. зерттеуде.
Дегенмен, өзіміздің зертеу тақырыбымызға байланысты бақылаған
сабақтардың және оқытушылармен жүргізген сауалнама нәтижелері бұл мәселенің
әлі де болса тәжірибеде толық өз шешімін таба қоймағанын байқатады.
Осы жағдайлар біздің зерттеу жұмысысыздың өзектілігін дәлелдей түседі.
Зерттеу объектісі: сабаққа жаңа технологияларды ендіру процесі.
Зерттеу пәні: Бастауыш сыныптарда оқыту процесіне жаңа технологияларды
ендірудің тиімділігі.
Зерттеу жұмысының мақсаты: педагогикалық технологияларға теориялық тұрғыда
талдау жасап, оларды жүзеге асырудың әдістемесін көрсету.
Зертеу болжамы: жаңа педагогикалық технологияларды оқыту процесіне ендіру
тиімді болады, егер:
- мұғалімнің педагогикалық, әсіресе жаңа технологиялар туралы білімі
болса,
- сабақтың мазмұнына сәйкес жаңа технологияларды орынды пайдалана білсе;
Зерттеу жұмысының міндеттері:
1. Педагогикалық технологиялар ұғымының мәнін ашу.
2. Жаңа педагогикалық технологияның классификациялық сипаттамасын көрсету.
3. Жаңа педагогикалық технологияларды тәжірибеге ендірудің тиімділігіне көз
жеткізу.
Зертеу әдістері: зерттеу тақырыбына байланысты педагогикалық, әдістемелік
әдебиеттерді зерделеп, талдау жасау, тәжірибеде қалай іске асып отырғанын
анықтау мақсатында сауалнама жүргізу, әңгімелесу, бақылау жасау..
Біздің зерттеу жұмысымыз кіріспеден, екі бөлімнен, қорытындыдан,
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен және қосымшадан тұрады.
Зерттеу жұмысымыздың базасы: Алматы қаласы, Алмалы ауданы М.Дулатов
атындағы № 136 және М.Әуезов атындағы №128 орта мектептері.
I Білім беру жүйесіне оқыту технологиясын енгізудің педагогикалық-
психологиялық негіздері
1.1 Педагогикалық технологиялар ұғымының мәні
Еліміздің экономикалық, әлеуметтік-мәдени саласы өскен сайын, қоғам
дамуының барлық саласындағы болып жатқан өзгерістерге сай білім беру
саласы да өзгеріп, жаңару үстінде. Бұрынғы кеңестік дәуірде туып-өскен
адамдардың түсіне де кірмеген ақылы оқу жүйесі пайда болып, мемлекеттік
және мемлекеттік емес білім ордалары қатар дамып, өсіп, өркендеу үстінде.
Олардың барлығы да қоғамның сұранысына сай ақыл-ойы кемелденген, іскер де
білімді шәкірттер даярлап шығаруға атсалысады. Осы орайда, білім ордасының
табалдырығын жаңа ғана аттаған жас бүлдіршіндердің дүниетанымын
қалыптастыру, жеке тұлға ретіндегі қасиеттерін шыңдап, тәрбиелеу барысында
білім сатысының орны ерекше екені айтпасақ та белгілі.
Дегенмен, бүгінгі дәстүрлі білім жүйесі өзінің айтарлықтай
нәтижелілігіне қарамастан, қоғамның өте жылдам, тез қарқынмен өзгеріп
жатқан процестерінің аясында дағдарысқа ұшырап қалатыны да рас. Бұрынғы
қолданыста жүрген оқу бағдарламалары мен оқулықтар оқытудың негізгі мәні
адам тәрбиесі, жеке тұлғаның қалыптасуы екеніне жете көңіл бөлмегенін де
енді аңғарып отырмыз. Себебі, дәл қазіргі уақыт, ең алдымен, адамның ақыл-
ойы мен қабілетіне қойылар талапты өте күшейтіп жіберді. Білімі таяз
адамдар бұдан былай өмір ағымына ілесе алмайтынын өмір тәжірибесі көрсетіп
отыр. Ендеше бұдан шығар қорытынды: мектепке оқушының жеке тұлға ретінде
дамуы мен тәрбиеленуіне тікелей ықпалы тиетін жаңаша көзқарастарды батыл
енгізу қажет. Бұл тұжырым Қазақстан Республикасының Білім туралы заңында
да айқын көрсетілген. Онда ... Білім беру жүйесінің басты мақсаты -
ұлттық және жалпы адамзаттық мәдени құндылықтар негізінде жеке тұлғаның
қалыптасуына қажетті жағдай жасау. ...Педагогтардың жұмыстарының нәтижесін
ары қарай жетілдіру, ұлттық білім беру прцестерін оқу әдістемелерімен
қамтамасыз ету мақсатында төмендегідей бағыттарды ұсынады:
1.Базистік оқу жоспарының өзгерістерін ғылыми-әдістемелермен қамтамасыз
ету.
2.Жаңа буын оқулықтарын ендірудің нәтижелерін оқып-үйрену, оларды
дидактикалық және ғылыми әдістемесімен қамтамасыз етуді жақсарту.
3.Білім беру мекемелерінің ғылыми-әдістемелік жұмыстарын жетілдіру.
4.Білім берудің сапасын жақсарту, қазақ тілінде оқытылатын мектептерді
жетілдіру және дамыту.
5.Білім берудің аймақтық стандартының дәрежесін көтеру және
тұжырымдамасы мен бағдарламасын жасау.
6.Білім беру ұйымдарының аймақтық кешенді тәрбие бағдарламасын құру.
7.Мемлекеттік емес білім беру ұйымдарын ұйымдастыру және ғылыми-
әдістемелік жұмыстармен қамтамасыз ету.
8.Білім және кәсіби мектептердің жасөспірім мекемелерін ұйымдастыруға
бағытталған ғылымға негізделген жүйесін жасау.
9.Қызметтің мектептен тыс түрі мен әртүрлі сабақтан тыс түрлерін,
қосымша білім беру мүмкіндіктерін зерттеу.
10.Білім беру мекемелерінде оқушыларды тәрбиелеуде әскери-спорттық және
әскери-отаншылдық тәрбиесінің жақсы дәстүрлерін жандандыруына, дамуына
бағытталып өткізілетін жұмыстарды ғылыми-әдістермен қамтамасыз ету.
11.Дарынды балалармен ұйымдастырылатын оқу-тәрбие жұмыстарын, білім
мекемелерін тұжырымдамалық, ғылыми-әдістемелік негіздермен қамтамасыз ету.
12.Білім беру жүйесін, аймақтық бағдарламаны тарату туралы хабардар
ету.
13.Балалар мен жасөспірімдер, жеткіншектердің дұрыс өмір сүрулерін
қалыптастыруға бағытталған ғылыми-әдістемеге негізделген жұмыс қажет.
Әлем елдерінің біразы бұдан қырық бес-елу бес жыл игерген әдіс-
тәсілдер мен озық технология бұл күнде әрбір мұғалімнің басты құралы болып
отыр. Мұғалімдер съезінде елбасы Н.А.Назарбаев Қазақстанның болашағы
–бүгінгі жастар. Сіздер оларға қалай білім берсеңіздер, Қазақстан сол
деңгейде болады, - деген еді.
Қазіргі уақыт талабы болып отырған жаңа педагогикалық технологияның
өзі жаңадан пайда болған дүние емес, оның негізі бұрын қалыптасып, бірақ
көпшілігі түбегейлі өзгерістерге ұшырап, зерттеліп, жинақталып,
жетілдірілді.
Педагогикалық технология сөзіне түсінік беретін болсақ, техно -
латын тілінен аударғанда шеберлік, іскерлік әдіс -деген мағынаны
білдіріп, оқыту шеберлігі деген сөзге ие болады. Ресейде педагогикалық
технологияны толық зерттеп, әдебиеттерге енгізген академик В.Г.Беспалько
болды.
Педагогикалық технологияға белгілі ғалым В.П. Беспалько:
Практикада іске асатын нақты педагогикалық жүйе, жоба деп анықтама
береді. Мұнда ғалым педагогикалық жүйені тұлғаны қалыптастыруға ықпал
ететін арнайы ұйымдасқан, мақсатты, бір-бірімен өзара байланысты әдіс-
тәсілдер жиынтығы ретінде қарастырады.
В.В. Воронов Педагогикалық технология – бұл тиімді оқыту жүйесін
құрумен айналысатын жаңа бағыт - деп есептейді.
В.М. Шепель Технология – бұл өнер, шеберлік, ептілік, әдістердің
жиынтығы, жағдайлардың өзгеруі-, десе, М. Чашанов Технология – бұл
дидактикалық жүйенің құрамды бөлігі - деп анықтамасын береді.
В.М.Монахов Педагогикалық технологиялар дегеніміз – оқыту
процестерін жобалау, ұйымдастыру мен жүргізудің ойластырылған моделі,- деп
түсіндіреді. Ал педагогикалық технологиялар дамуына ретроспективті тұрғыда
көз жүгіртсек алғаш Ф.А. Фрадкина, Л.И. Богамолова, Е.Ю. Рогачева, С.И.
Мезенцева, Н.Г. Осухова, М.Г. Плохова, Л.А. Кирсанова сияқты ғалымдардың
зерттеу пәні болғанын байқаймыз.
Жоғарыда аталған авторлардың пікірі бір-бірімен онша алшақтамайды,
бірақ олар педагогикалық технологияның біршама әртүрлі белгілеріне назар
аударуды ұсынады. Бүгінгі оқыту жүйесінде әртүрлі жаңа технологиялар
пайдалануда, тәжірибеге еніп, нәтижелер беруде. Әсіресе, технологиялық
бірліктердің арнайы жүйесі, олар педагогикалық нәтижеге бағытталған
оқытудың жаңа технологиясын мемлекеттік стандартқа, білімділік өзгерістерге
қарай топтастыруға болады.
Педагогикалық технологияның негізгі даму кезеңдері ағылшын тілді
елдерде 1960 жылдардан, Ресейде 1990 жылдардан, Қазақстанда 1993 жылдардан
басталды.
Педагогикалық технологиялар тарихын, оның туу және қызмет ету
процестерін зерделеп талдау және олардың маңызды құрылымдық элементтерін
айқындау, ой елегінен екшеу құнды педагогикалық біліммен қаруландыруға
мүмкіндік береді. Әрі педагогикалық технологияның мәнді сипаттарын, даму
заңдылықтарын саналы ұғынуда маңызы зор әрекет. Сондай-ақ, ғалымдардың
тарихи-педагогикалық зерттеулерін дәйекті талдау педагогикалық
технологияның бірнеше ғасырлар бойы ғылыми пікір таластардың басты нысаны
болғанын айғақтайды. Бұл мәселе туралы қозғаған бірде-бір көрнекті ғалым
кездеспейді екен. Сонау XVII ғасырдың өзінде-ақ Я.А. Коменский Әрбір
мұғалімдерді инструментарийді қолдана білуге үйретуге тиіспіз- деген
болатын. Қазіргі кезеңде дәстүрлі классикалық оқыту деп аталатын оның
сыныптық-сабақтық оқыту технологиясы да өз кезеңі үшін зор жаңалық еді.
И.Г. Песталоццийдің де өз заманында педагогикадағы маңызды мәселенің
бірі Әрбір арнайы даярланған мұғалім кез-келген оқушыны оқытып, тәрбиелей
алатындай білім берудің тетігін жасауы қажет- деуін оқытуды
технологияландыру деп түсінген жөн. Педагогикадағы Шығармашылық
педагогика бағытының өкілдері Гансберг, Линде, Шаррельмандар болса, алдын-
ала анықталған технологиялар мен балалардың қайталанбас тұлғасына ықпал ету
керек деген көзқарастарға үзілді-кесілді қарсы болды. Олар қанша тұлға
болса, сонша тәрбиелеу құралы мен әдісі болуы тиіс деп есептеді. Еркін
тәрбиені насихаттаушылар да (Ж.Ж.Руссо, Л.Н. Толстой, И.И. Горбунов, және
т.б.) өз кезеңінде педагогикалық процесті технологияландыруға қарсылық
білдіріп бақты.
Демек сол кездің өзінде-ақ оқытуды технологияландыруда бірыңғай
көзқарастар болғаны анық аңғарылады. Сондай-ақ XX ғасырдың 1 жартысында
С.Т. Шацкийдің, Н.И. Попованың, Сорокин-Росинский технологиялары кеңестік
дәуірдегі соңғы құбылыстар деуге тұрарлық. Әр түрлі тұжырымдамалық
негіздерге құрылған мұндай технологиялар ортақ жалпы педагогикалық
ұстанымдарды басшылыққа алады. Олар әр бала өмірін және еркіндігін
құрметеу, оқушы тұлғасын шығармашылықпен дамыту, оны әлеуметтік мәнді
әрекеттерге қатыстыру нәтижесінде әр жақты дамыған тұлға қалыптсатыру
принциптері.
Сондай-ақ педагогикалық технология XX ғасырдың 20 жылдары жедел
қарқынмен дами бастаған педология ғылымы тұрғысынан қарастырылады. Оның
төмендегідей ерекшеліктері айқындалған: (Ф.А. Фрадкин бойынша)
1) Бала дамуына әсер етуші ортаның тұрмыстық, табиғи, әлеуметтік
факторларын жан-жақты зерттеу. Балалардың тектік, физиологиялық,
психикалық, әлеуметтік ерекшеліктерін жеке-жеке зерттеу. Зерттеудің басты
мақсаты - оқушы өмірінің, оның тәрбиесі мен әлеуметтенуінің әр жақты қырын
бейнелеу;
2) Баланы табиғат әлеміне, еңбектік және қоғамдық қарым-қатынастарға
қатыстыра отырып оның дүниетанымын байыту және дамыту;
3) Өмірді өзгерту. Қоғамдық пайдалы еңбекке қатысу барысында мектепте
алған біліміне, білігіне сәйкес микроортаны өзгерте отырып, оқушы
әрекетінің әлеуметтік мәнді түрлерін игереді.
Педагогикалық технологияның педология ғылымы шегінде қалыптасқан
осындай матрицасы сол кезеңде оқу-тәрбие жұмыстарды кеңінен қолдау тапты.
Ал XX ғасырларда 30 жылдарды мәдени-тарихи тұжырымдама шегінде (Л.С.
Выготский, С.Л. Рубинштейн, А.Н. Леонтьев және т.б.) алдыңғыдан ерекше идея
қалыптасып, педагогикалық технологияның жаңа матрицасын өмірге әкелді.
С.Л.Выготский идеясы іс-әрекеттің психологиялық теорияларына
(П.Я. Гальперин, А.Н. Леонтьев) негіздеген. Олар бала
дамуы оқыту мен тәрбие әсерінен және тек солардың арқасында ғана жүзеге
асады деген тың көзқарас еді.
Дамыта оқыту дегеніміз – бұл оқу процесінде оқушының ықтимал
мүмкіндіктерінің толық іске асуына бағдарланған оқыту. Дамыта оқыту
теориясы сонау Песталоцций, Дистерверг, Ушинскийден басталады. Бұл теорияны
алғаш ғылыми негіздеген Выготский болса, кейінірек бұл теория Л.В. Занков,
Б.Эльконин, В.В.Давыдов, Н.А.Менчинская және т.б.
ғалымдардың эскперименттерінде бүгінгі күнге дейін әрі қарай өзектік
жалғасын тауып келеді. Мысалы, Л.В. Занков, Д.Б. Эльконин, В.В. Давыдов
технологиясы – танымдық қызығушылыққа; Г.К. Селевко технологиясы - өзін-өзі
жетілдіру қажеттілігіне; И.Г. Волков, Б.М. Неменский – шығармашылық
қажеттілікке негізделген. [17 ]
Бұл технологиялардың бәрі де оқушылардың білімді меңгеруін ғана
емес, оқу ақпаратын және білімді өңдеу амалын игеруін, олардың танымдық
күштері мен шығармашылық қабілетін дамытуда маңызды деп есептейді. Алайда
Ресей білім министрі 1986 жылы Л.В. Занков, Б. Эльконин, В.В. Давыдов
технологиясын ресми түрде озық деп жариялады да, жоғары мәртебеге ие болды.
Жалпы дамыта оқыту терминінің дүниеге келуі В.В. Давыдов идеяларынан
басталады. Енді ғалым көрсеткен дамыта оқытудың бәріне ортақ 6 белгісін
атап өтейік:
1.Дамыта оқыту педагогикадағы түсіндірмелі-иллюстративті әдісті
алмастырады. Бұл әдіс тұлға дамуымен тығыз байланысты. Тұлға ұғымы –
диагностикалық ұғым, өмірде өзгеріске ұшырап отырады. Мұнда ілгерінді даму
анықталады. Ол дегеніміз – жеке бастың уақытқа орай дене және психикалық
өзгеру процесі, онда тұлғаның кез-келген қасиеті ілгерінді түрде өсіп,
толығады.
Тұлғаның қалыптасуы:
Тұлғаның ішкі дүниесінің өзгеру процесі, яғни даму ретінде; 2.
тәрбие, әлеуметтендіру ұғымдарының, яғни сыртқы факторлар әсерінен
болатын өзгерістердің синонимі ретінде қолданады. Сондай-ақ тұлға дамуы
жалпы диалектикалық заңдарға сәйкес болады. Бұл процестердің өзіндік ерекше
қасиеттері бар. Олар: иманенттілік – латынның әр нәрсенің табиғатына тән
қасиеті дегенді білдіреді; дамуға қабілеттілік – тұлғаның ажырамас сапасы,
яғни адамдарға тән табиғи қасиеті; биотектілік – тірі ағзамен бірге
жаралған тұлғаның психикалық дамуының негізі деп тұқым қуалаушылықтың
биологиялық тетігімен анықталады; адам өзін-өзі реттеуші және басқарушы
жүйе деп қарастырылып, даму процесінің осыларға тәуелділігі есепке алынады.
Жеке бастық: тұлғаның өзінше феномен ретінде қарастырылуы; кезеңділік;
тұлға дамуының циклдік жалпы заңдылыққа бағынуы, яғни туу, өсу
кульминациялық шекке жету, салу, өсу кезеңдерінен өтуі; қалыпсыздық және
тұрақсыздық; жеке бастың қайталанбас ерекше болуы; әрбір тұлғаның өз
ырғағымен жетілуі және өсу қайшылығына ұшырауы; тұлғаның жасы, оның
дамуының сандық және сапалық мүмкіндіктерін анықтайды.
2.Дамыта оқытудың барлық заңдарын ескереді және жеке бастың өзіндік
деңгейі мен ерекшеліктеріне икемделіп сәйкестендіріледі. Оқыту дегеніміз –
бұл адамдардың психикалық даму формалары және дамудың ең қажетті элементі.
Кез-келген оқыту оқушы білімін байытады және дамытады. Сондықтан оқытуды
дамудан бөліп қарауға болмайтын тұтас процесс. Дамыта оқытудың мақсаты аз,
қысқа уақыт ішінде дамудың жоғары нәтижесіне жету болып табылады. Ол тектік
және жас ерекшеліктерін, алғы шарттарды жоғарғы дәрежеде пайдалана отырып,
дамудың алдында жүруі тиіс. Бұл тек дамыта оқытудың нәтижесінде ғана
болмақ.
3.Дамыта оқытудағы педагогикалық ықпал тұлғаның тұқым қуалаушылық
қасиеттерінің дамуына игі әсер етеді және тездетеді. Дамыта оқытуда балаға
қоршаған ортамен өзара қатынасқа түсетін дербес субъект рөлі беріледі.
4.Дамыта оқыту бала іс-әрекетінің толыққанды субъектісі болып табылады.
5.Дамыта оқыту тұлғаның барлық қасиетін тұтас, яғни әр жақты дамытуға
негізделген.
Ендеше дамыта оқытуды қысқаша мынадай формула түрінде беруге болады:
ДО=ББД+АӘА+ТӨТ+ЭАС+ПӘС
Мұндағы ББД – білім, білік, дағды; АӘА – ақыл-ой әрекеті амалы; ТӨТ –
тұлғаның өзін-өзі басқару тетігі; ЭАС – эмоционалды-адамгершілік сферасы;
ПӘС – практикалық әрекет сферасы.
6.Дамыта оқыту баланың таяу даму аймағында жүзеге асады.
Жоғарыда педагогикалық технологияның дамуын ретроспективті тұрғыда
қарастыру педагогикалық технологияның маңызды сипатын айқындауға
көмектеседі деп айтып өткенбіз. Олардың ішінде ең маңызды, яғни жетекшісі
олардың тұжырымдамалық негіздемесі деп саналады. Кез-келген педагогикалық
технологияның негізін тұжырымдамалық идея, оның мазмұнын, оқу-тәрбие
процестері субъектісінің өзара әрекеттесу амалдарын әр түрлі анықтайды
екен. Педагогикалық технологияны зерттеуші ғалым Ф.А. Фрадкин пікірінше:
Әр технология белгілі бір яғни тарихи-әлеуметтік, мәдени-әлеуметтік,
когнитивтік, экономикалық т.б. алғышарттар аясында қызмет етеді, дамиды
және оған өзінің даму бағыты мен кезеңін анықтайтын заңдардың болуы тән
құбылыс дейді.
Педагогикалық технологиялардың ішінде Штайнер педагогикасының
гуманитарлық бағыты өте қызықты. Оның жеке тұлғаны қалыптастыру үшін
баланың жас ерекшеліктеріне қарай оқыту жүйесін өмірге енгізуі құптарлық.
Психологтар 5-6 жасқа дейін баланың еркі жақсы дамиды, ал 6-7 жастан 10-13-
ке дейін сезімдері дамиды, ал 13-15-тен кейін ақылының дамуы тұрақтана
бастайды дейді. Аталмыш педагогиканың негізі осы психологиялық зерттеулерге
байланысты құрылған. Сондықтан, баланың сезіміне әсер ету арқылы, яғни
сурет салу, қызықты әңгіме, ертегілер айту нәтижесінде оқу барысында қойған
мақсатына жету үшін небір түрлі әдіс-тәсілдерді қолдану керек.
Мұғалім мына қағидаларды үнемі назарда ұстағаны жөн:
- баланың бойындағы құмарлығын, қызығушылығын жойып алмай, оның үнемі
алға жылжуға деген талаптарын, сұраныс пен мұқтаждықтарын ескеру,
шығармашылығын жетілдіру;
- білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау;
- өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.
Қазіргі кезде оқыту процесін жоспарлаудың, қолданудың, бағалаудың
жүйелі әдісі адамдардың технологиялық ресурстарды, білімді игеру жолында
өзара тиімді әрекет етудің негізі ретінде жаңа педагогикалық технологиялар
көбейе түсуде. Жаңа технологияны меңгеру мұғалімнің интеллектуалдық,
кәсіптік, адамгершілік, рухани, азаматтық басқа да көптеген адам келбетінің
қалыптасуына әсер етеді. Бұл технологияның өзін мұғалім орташа дәрежеде,
ұқыпты, дәл нұсқау бойынша немесе шығармашылықпен іске асыруы мүмкін. Бұл
жерде технологияны жүзеге асырушының тұлғалық компоненті, белгілі бір
ерекшеліктері елеулі түрде әсер етеді. Сонымен бірге оқушының әрекеті –
оның қабылдауы, ынтасы, құштарлығы негізгі рөл атқарады.
Оқу технологиясын таңдап, іріктеу – оқушының оқу танымдық іс-әрекетін
басқарудың негізгі бір буыны. Б.В. Горячев оқытушыларға оқыту процесінде
төменгі технологияларды қолдануды ұсынады:
1. Дидактикалық принциптерді, әдістерді, құрал-форма, амал-тәсілдерді
және т.б. таңдау технологиясы;
2. ЭВМ-ді пайдаланып оқыту технологиясы;
3. Саралап оқыту технологиясы
Б.В. Горячев еңбектерінде оқыту технологиясы туралы көптеген нақты
пікірлер болғанымен, ол ұғымның толық мәнін аша алмайды. Қазіргі заманғы
оқыту технологияларын меңгеру - өте күрделі және ұзақ процесс. Кейде ол
оқытушының оқытудың үйреншікті әдіс-тәсілдерінен арылуды талап етеді.
Түсіндірме сөздікте Технология – бұл қандай да болсын істегі,
шеберліктегі,
өнердегі амалдардың жиынтығы,- делінген, ал М.В. Кларин Технология -
педагогикалық мақсатқа қол жеткізу жолындағы қолданылатын барлық қисынды
ілім, амалдармен әдіснамалық құралдардың жүйелі жиынтығы жұмыс істеу реті,-
деп жазады.
Педагогика және психология қазақ тілі терминдерінің салалық
ғылыми түсіндірме сөздігінде: Педагогикалық технология дегеніміз -
педагогиалық процесс пен оған қатысушылар іс - әрекетінің құрауыш,
кезең, күйлері арасындағы өзара байланысты бірізділік пен үздіксіздік
қозғалысы деген анықтама берілген.
Біздің зерттеп отырған мәселеміз жаңа педагогикалық технологиялар
болғандықтан онда қолданылатын әдістерге тоқталайық:
1. Проблемалық оқыту әдісі – негізін салушы Д. Дьюи. 1894 жылы Чикаго
университетінде енгізген. Бұл әдісті Махмудовтың проблемалық әдісі деп те
атайды. Бұл әдіс күнделікті сабақта қолданылады. Тақырып бойынша оқушыға
сұрақ беру, жаңа сабаққа ойын аудару, осыдан келіп сабақтың соңында
эвристикалық әдіс қолданылады, яғни оқушының өзіне ереже шығарту, сабақты
қорыту.
2. Дьяченконың жұптап оқыту әдісі – баланы бір-біріне үйрету, бірінің
білім деңгейін біріне бағыттау, нұсқау бойынша тапсырмаларды беріп, келесі
нұсқаның оқушыларына тексерту, яғни оқушыны өзара байланыстыру.
3. Канаржевский әдісі – жаңа сабақ мазмұнынан 1 сюжетті оқып беру,
тақырыпты жасырын ұстау арқылы оқушының назарын сабаққа аудару.
4. Границкаяның көп деңгейлі тапсырма беру әдісі. Оқушының қабілетіне
байланысты жалпылама да, жеке де жүргізуге болатын әдістің түрі. Бұл әдісті
Қазақстанда өңдеп, зерттеуші Ж. Қараев. Оның 4 деңгейлі әдіс бөлімі бар:
-оқушылық деңгей
-алгоритмдік деңгей
-эвристикалық деңгей
-шығармашылық деңгей.
5. Шадриковтың жеке оқыту әдісі - әр оқушыға жеке келу арқылы оқу
процесін
ұйымдастыру. Бұл технологиямен жұмыс жасау кезінде оқушының жеке ерекшелігі
мен туа біткен қабілеті ескеріледі. 1919 жылы Паркхарст университетінде
қабылданды. Кітап, компьютер және шығармашылық жұмыстарды орындату жатады.
6. Л.В. Тарасовтың экологиялық оқыту әдісі. Экологиялық білім беру
республикамызда соңғы жылдарда қарқынды жүзеге асырылуда.
Жаңа педагогикалық технологияларда өзін-өзі ақтаған жаңа әдістердің
бірі-саралап оқыту. Америкада бастауыш сыныптарда, Франция мен Жапонияда
жоғары сыныптарда саралап оқыту жақсы нәтижелер беріп, дүние жүзінің
көптеген елдерінде қолдануда.
Жаңа педагогикалық технологияның XX ғасырдың 60 жылдарында пайда болған
түрі – Модульдік блокпен оқыту жүйесі. Бұның дүние жүзінде 4 жолы бар:
-Американдық модуль
-Неміс модулі
-Скобиннің орыс модулі
-Алексюк пен Фурманның украиндік модулі
-В.Ф. Шаталовтың тірек-сызба нұсқа және өзара байланысты үш деңгей
әдісі. А) Сыныпта тақтаға салынған сызба нұсқа арқылы сабақты түсіндіру.
Ә)Әдемі салынған сурет немесе плакатты көрсету арқылы түсіндіру. Б)Үйде
оқушыға оқулық, дәптер және ата-ананың көмегімен сызба нұсқа сыздыру.
-В.В. Фирсовтың дифференциалды оқыту түрі:
1.Материалдарды блок түрінде жеткізу;
2.Оқушыларды микротоптарға бөліп, қабылдау ерекшеліктерін ескеру.
3.Ойын элементтері.
Қазіргі педагогикада демократияландыру жүріп жатыр. Сабақ үстінде
оқушының өзін еркін ұстауы, ойын еркін жеткізуі, өз бетімен ізденуі,
қосымша материалдарды кеңірек пайдалануы көзделеді.
Оқытудың әртүрлі педагогикалық технологиялары жасалып, мектеп өміріне
енгізіліп жатыр. Олар мыналар: Лысенкованың оза отырып оқыту, Эдриневтің
ірі блоктан оқыту, мәселелік оқыту және т.б. Монаховтың, Дьяченконың
модульдік технологиясы да мектептерде қолданылып жүр. Л.
Занков, Д. Эльконин, В. Давыдовтың бірлесе жасаған Дамыта оқыту жүйесі
бір-бірімен тығыз байланысты.
Дүние жүзі бойынша педагогикада жаңа технологиялық оқыту мен оқытудың
тиімді жолдарын іздестіру жалғасуда. Педагогикалық технология өте күрделі
жіктеледі. Мысалы: а) қолданылуына байланысты философиялық негізде; б) даму
факторына; в) басқарылуына; г) жеке тұлғаны қалыптастыруына; д)оқушымен
қарым-қатынасына; ж) ғылымилығына; з) демократияландырылуына байланысты
бөлінеді.
Қандай технологияны пайдаланған кезде де оқушының белсенділігі,
мақсатқа ұмтылуы, ақпаратты өзі іздеп табуы, шапшаңдығы мен еркіндігі,
шығармашылығы, көңіл-күйдің көтеріңкі болуы (конкуренция, аттракция)
қамтамасыз етеді.
Бүгінгі таңда білім беру қызметін көрсетуде бәсеке күшейіп отыр,
тұтынушылардың дайындық деңгейіне деген талаптары өсуде. Осындай кезеңде
өз өмірін сақтап қалуы үшін мектеп үздіксіз өз қызметін жақсартуға және
қайта құруға, оқу-тәрбие үрдісін жетілдіруге мәжбүр.
Білім беру қоғамдық әрекет ретінде қоғамға өзгеріс ізін қалдырады.
Білім беру жүйесінің даму деңгейі қоғамдық дамудың белгілі дәрежесінің
нәтижесі немесе салдары деп айтуға болады. дегенмен, кері байланыс та бар.
Білім беру жүйесінің өзі қоғам мен оның дамуына ықпал етеді. Ол қоғамдық
дамуды тездету немесе тежеу мүмкін. Осы тұрғысынан қарайтын болсақ,
білім берудегі бетбұрыс қоғамның болашақ дамуының тек қана салдары болып
қоймай, қажетті шарттары да болып табылады.
Әрине, педагогикалық инновацияның бір бөлігі ғана тек белгілі қоғамдық
қатынастарда нақты ақиқат дүниеге айналады. Мысалы, ізгілендіру үрдісінің
дамуының негізгі шарты қоғамдағы саяси қайта құрулар және оның жұмыс істеу
экономикалық механизмінің өзгерісі болып табылады. Дегенмен, білім беру
үрдісінің педагогикалық сұрыпталуының негізгі көпшілігі осы саланың
қызметкерлері арқылы қалыптасады. Бұл өзгерістер ішкі, таза педагогикалық
бөлігі іспетті сол әлеуметтік жағдайының базасында, қоғам өзі құрып алған
экономикалық, саяси құрылымында арттырылады.
Мамандардың көрсетулері бойынша, экономика мен ғылым саласындағы
барлық ірі жаңалық еңгізулер АҚШ-тың еншісіне тиіп отыр.
Мектептегі жаңарту бастамасы педагогикалық ұжымының өз үлесіне
тиеді. Әр мектепте оқу-тәрбие үрдісі бойынша мамандар болуы тиіс, олардың
негізгі міндеттеріне мұғалімдерге басшылық жасау және педагогикалық
жаңалықты бақылап отыру, сонымен қатар барлық оқу пәндері бойынша
әдістемелік жүйенің өзіне тән мерзімдік тексерісін өткізу кіреді.
Американдық зерттеуші С. Погровтың пайымдауы бойынша, педагогикалық
қайта құрушылықтың тарихы – бұл үздіксіз сәтсіздік нәтижелерін тәжірибеде
бекіту. Д. Тиак және басқа да зерттеушілер педагогикалық инновацияның
әдетте өмірінің қысқа болатынына көңіл аударады. Инновациямен бірге өмір
сүріп келе жатқан нәрсе, ол – жалғыз-ақ бақылауға оңай көнетін немесе
қолданыстың жаңа саласын құрайтын құбылыс.
Әдеттегідей барлық сәтсіздіктің себептерін бәрінен бұрын
табиғаттарынан кертартпа және селсоқ, жалқау, ұқыпсыз және қиялдау
қабілеті төмен мұғалімдерден іздейді. Дегенмен, басқа саладағы жағдайда
осыған ұқсас Инновация және кәсіпкерлік деген кітабында П. Друкер негізгі
шарттарды анықтаға тырыса отырып, адам тәжірибесінің толық көрінісін
суреттейді, оның ішінде жаңа идеялар жемісті және мерзімдік инновация адам
қызметінің кез келген саласында қаралады. Ол адамзат тарихындағы көптеген
алдыңғы қатарлы идеялар мен өмірдегі өзгерістер тамырын кең жайып кете
алмағанын көре біледі. олардың көпшілігі жай ғана қызықты идеялар түрінде
ғана қалып қоятын болған. Жаңа идеялардың тағдырына қатысты ол
төмендегідей қорытындыларға келді:
- идеялар айқын мақсатты көздеген және оларды жүзеге асыру мен
тарату тәсілдері қалыптасқан жағдайда ғана сәтті инновация бола
алады;
- инновация жемісті болу үшін ол аз және өте нақты нәрседен
басталуы қажет;
- ақпаратқа негізделген өзгерістің сәтті болуы екіталай, алынып
отырған ақпарат оңай жолмен келсе немесе арзанға түссе ғана өз
жемісін береді.
Педагогтердің идеясы, ойлап шығарулары мен ашулары сияқты кез келген
инновациялық қызметінің нәтижесі мектептер мен педагогика ғылымының
прогрессивті дамуына ықпал етуі керек. Бұл қызметті күнделікті тіршілік
әрекеті мен психологиялық және тағы басқа стресс сияқты нәрселерден
құтқарып, шығармашылық ой заңдылығы бойынша және ғылымның өзіне тән
дамуының кең өріс алуына мүмкіндік беруі керек.
Жалпы, білім беруде жаңалық пен қоғамдағы жаңалық бір ғана мақсатты
көздейді, олар даму мен прогрестің қабілетін арттыруы қажет.
Білім берудегі жаңарту туралы айту барлық мағынасы қандай да бір
қоғамдық қажеттіліктерді қанағаттандыруға бағытталған жағдайға ғана
байланысты. Қоғамдық қажеттіліктің деңгейі мен сипаты ғана жаңалықты енгізу
бойынша істелген жұмыстың бағыты мен жемістігін анықтайды. Сондықтан
оларды негіздеуде тар шеңберді қолданылатын міндеттермен шектеліп қоймай,
әлеуметтік-педагогикалық дамудың нақты бағыттары мен негізгі мақсаттарын
ескеру қажет. Бұл ұсақ ұстанымсыз өз-өзімен, сондай-ақ, қоғамдық міндеттер
мен құндылықтармен де еш байланыссыз тәртіпсіз шашырап жатқан онновациядан
аулақ болу үшін маңызды дейді А. Найн.
Оқушылармен жұмыс істеудің жаңа үлгілері мен тәсілдерін енгізу жаңа
қабылдау біздің мектептердің үздіксіз мұқтаждықтарынан туындайды.
Сондықтан біз білім беруді демократияландыру мен ізгілендіруді үздіксіз
жүріп, дамып отыратын қоғамдық үрдіс ретінде түсінеміз және ол инновацияға
қысқа мерзімді, өткінші ғана құбылыс деп қарамайды. Білім беру жүйесінде
инновацияны енгізу, қабылдау мен жетілдірудегі тоқтаусыз үрдіс ретінде,
күнделікті білім беру қызметінің бөлігі ретінде қарауды талап етеді.
Білім беру жүйесі құрылымының өзі қоғам үшін, өмір сүріп отырған
деңгейінде сақтап қалу үшін оның тамыры табиғатта, біздің қоғамның
негізінде жатқанын түсіну керек. дәл сол себептен қоғам құрылымындағы әрбір
маңызды өзгеріс өзімен бірге білім беру жүйесін де жаңалыққа тартады.
Осындай жағдайда білім беру жүйесі қоғамдық қызметтің басқа салалармен
бірлесе отырып қана аяғынан тұрып кетеді. Бұл жерде жоспарлы және сыртқы
әсермен емес, ішкі себептермен болған жаңалықтар арасындағы сырттан білім
берудің өзінің ішінен болған өзгерістердің нақты шекараларын анықтау өте
қиын екенін атап өткен жөн. Өйткені, инновациялар бір мезгілде қайта
құрудың әрі негізгі нәтижесі, әрі ең тиімді тәсілі болып табылады. Мұндай
жағдай білім беру мен тәрбие жұмысын ұйымдастырудың, сондай-ақ, мұғалім-
оқушы қарым-қатынасындағы әістеме мен үлгісін және мазмұнын да жаңалыққа
жетелейді.
Педагогикалық инновациялар білім берудің ішкі жүйесіндегі адамдар
қызметінің нақты болып табылады. А. Колодин мен С. Смирновтың
пікірлерінше, педагогикалық инновация мемлекеттік білім ұйымдарын жасап,
жүзеге асырған жаңалық емес, білім беру және ғылым жүйесінің ұйымдары мен
қызметкерлері жасаған жаңалықтар.
Сонымен қатар білім беру саласында болып жатқан өзгерістердің барлығын
авторлар педагогикалық инновацияға жатқыза алмайды. Бұл категорияға олар
білім берудің қоғмдық жағдайдағы өзгерісін, оның мәртебесінің жоғарлауы мен
қаржыландырудың өсуі сияқты мысалдарды жатқызады. Бұл бәрінен бұрын қандай
да бір әлеуметтік үрдістің нәтижесі, қоғамның саяси бағытындағы өзгеріс
немесе қайта құру, яғни саяси қайта құрулар нәтижесі.
Білім беру мекемелерін жабдықтау да таза педагогикалық инновация болып
табылмайды, бұл – инновацияның компьютерлік техника саласына енуі, оқу
құралдарының өндірілуі.
Білім беру жүйесінің құрылымындағы өзгерістерді де педагогикалық
инновация деп атауға болмайды. Бұл дұрысында білім беруді басқару
саласындағы инновация. Басқару инновациясына мектеп ұйымының ішкі
қызметіндегі кейбір жаңадан енгізілген нәрселерді жатқызуға болады.
Кең ауқымда инновациялық қозғалыс – қайта құру үшін қажетті құбылыс.
Оның өмірде болуы қайта құруды жасаудың негізгі әлеуметтік шартты ретінде
көрінеді.
Жас ұрпаққа білім-тәрбие беретін бала жанының бағбаны - мұғалімдер
қандай болуы керек және олардың еңбегі қалай өлшенуі керек дегенді ой
елегінен өткізіп көрелік.
Біріншіден, мұғалімнің ары таза, адал, әдепті, инабатты, сыпайы,
парасатты, байсалды, ұстамды, төзімді, кешірімді болуы ләзім.
Екіншіден, мұғалімнің ой-өрісі кең, жан-жқты білімді, өз мамандығына
сай, оны сүйетін, өз ойын оқушы-шәкіртіне анық, тұжырымды, дәл айтып
түсіндіре білуі шарт.
Үшіншіден, мұғалім өз оқушыларына беделді, ұжым арасында сыйлы болуы
тиіс. Әрдайым оқушылармен әдептілік қарым-қатынаста болғаны жөн.
Төртіншіден, мұғалім теорияны өмірмен байланыстырып, ғылым мен
тәжірибені әрдайым өзі беретін күнделікті сабағына кеңінен пайдалануы
қажет.
Бесіншіден, мұғалім үнемі өз бетімен оқып, педагогика, әдістеме
жаңалықтарымен танысып, өзінің ой-өрісін кеңейтіп, білімін толықтырып
отыруы керек.
Осы қағидаларды әрбір мұғалім тұрақты ұстанып отырса, мұғалімнің күш-
қуаты, көңіл күйі әрдайым жоғары болады да сабақ беру сапасы арта түседі,
еңбегі жанады.
Ұстаз еңбегінің қыр-сыры мол, қиын да жауапты, шығармашылық еңбек
екендігін еске алсақ, олардың жемісті, әсерлі жұмыс істеуі үшін үкімет
тарапынан үнемі жеңілдіктер жасалып отырылуы керек. Сонымен қатар
мұғалімдер сапалы, құнды оқулықтармен, көрнекті дидактикалық, техникалық
құрал-жабдықтармен толық қамтамасыз етілуі тиіс.
Мұғалімдерге көптеген қосымша атқаруына тыйым салу, заңды түрде
аптасына 2 күн демалыс берілуі тиіс. Мұғалім сонда ғана шәкірттерінің өз
бетімен білім алуына ықпал етіп, ынталы оқушыға әрдайым ақыл-кеңес бере
алады.
Келер ұрпаққа қоғам талабына сай тәрбие мен білім беруде мұғалімдердің
инновациялық іс-әрекетінің ғылыми-педагогикалық негіздерін меңгеруі –
маңызды мәселелердің бірі.
Бүгін таңда П. Эрдниевтің дидактикалық бірліктерді шоғырландыру
технологиясы, Л. Занков, Д. Эльконин мен В. Давыдовтың дамыта оқыту
технологиясы, Ш. Амонашвилидің ізгілікті тұлғалық технологиясы, М.
Чошановтың мәселелік модулді оқыту технологиясы, П. Третьяковтың, К.
Вазинаның модулді оқыту технологиясы, В. Монаховтың, В. Беспальконың және
басқа да көптеген ғалымдардың технологиялары кеңінен танымал. Ал
қазақстандық Ш. қаланова, Ж. Қараев, Ш. Таубаева, Қ. Қабдықайыров, С.
Лактионова, М. Жанпейісова, Ә. Жүнісбек, Қ. Нағымжанова, т.б. ғалымдардың
зерттеулерінде оқытудың жаңа технологиялары жан-жақты қарастырылады.
Инновациялық үрдісті жүйенің бір жағдайдан екінші бір жағдайға көшуі
және жаңалықты енгізу үрдісіне басшылық жасау мәселелрінің маңыздылығы
Н. Горбунова, М. Кларин, А.В Лоренсов, М. Поташник, П.
Пидкасистый, Л. Романова, В. Загвязинский, А. Найн, Т. Шамова, О. Хомерики,
Н. Юсуфбекова және т.б. зерттеулерінде қарастырылған. Осыларға сәйкес
келе, ғылыми-педагогикалық әдебиеттерде іс жүзінде анықталып табылған оқыту
үрдісінің нәтижесін көрсететін әдіс-тәсілдері мен түрлерін көбіне
жаңашылдық не инновациялық деп айтады.
Инновация ұғымын анықтайтын нақтылы анықтама әлі де жасалмаған. Біз
өз зерттеу жұмысымызда Ш. Таубаева мен К. Құдайбергенова берген анықтамаға
сүйенгенді жөн көрдік, яғни инновация - бұл нақты қойылған мақсатқа ойға
алынған жаңа нәтиже. Нақты мақсат дегеніміз не ? Нақты мақсатқа қандай әдіс-
тәсілдердің көмегімен жетуге болады ? Оқу мақсатының жүйесінде берілген
мақсаттың негізгі категорияларын пайдалана отырып, педагог өз еңбектерінің
нәтижесі туралы ақпарат алуға мүмкіндік алады. Демек, мақсат пен нәтиже –
жаңалыққа бет бұрудың кілті.
Инновациялық үрдістің негізгі – жаңалықтарды қалыптастыру, қолдану,
жүзеге асырудың тұтастық қызметі. Кез келген жаңа әдіс жекелік, сондай-ақ
уақытша жоспарға жатады. Яғни, бір мұғалім үшін табылған жаңа әдіс, жаңалық
басқа мұғалім үшін өтілген материал тәрізді. ХVІІ ғасырда Я. Коменский
жасаған сабақ жүйесі, А. Макаренко және В. сухомлинскийдің іс-тәжірибелері,
сондай-ақ В. Шаталовтың қолданған тірек-конспектілері, С. Лысенкованың
оза отырып оқыту әдістері, М. Жанпейісованың модулдік оқыту технологиясы,
т.б. жаңалықтары, ой-идеялары қазірде қолдануға тиімді болып отыр.
Инновация мәселелерімен айналысып жүрген бірқатар ғалымдардың
еңбектерін, жазған анықтамаларын қарастырып, талдай келе біз бұл ұғымның
түп-төркінін белгілі уақыт арасында жаңашыл идеяны қайта қарау, қолданылып
жүрген идеялар жаңа бағытта ұсынылса, мұның өзі инновациялы жаңалық,
жаңа әдіс, өзгеріс, әдістеме, жаңашылдық, ал инновациялық үрдісті
жаңа әдістеме құралы деп атауға болады.
Инновация білім деңгейінің көтерілуіне жағдай туғызады. Кейінгі
кезеңде ғалымдар өз зерттеулерінде оқу-тәрбие ісіне жаңалықтарды енгізіп,
тарату мәселесін қарастырады. Н. Апатова, М. Поташник, В. Ляудис, т.б.
ғалымдар мұғалімнің жаңалыққа қабілеттілігіне ерекше көңіл бөледі.
Авторлардың көбі педагогикалық инновацияның негізгі міндеті – енгізіліп
отырған жаңалықтарды топтау, жіктеу деп санайды. Ол үшін ең басты – мектеп
жұмысын дамытудың аймағын қарастыру керек дейді. Енгізіліп отырған жаңа
әдістеменің ерекше жағын көре білу, түсіне білу және оның басқа
әдістемелермен қандай байланыста екенін білу керек. Сонымен мұғалімнің
инновациялық әрекетке көшуі бірден-бір көкейкесті мәселе деп есептейміз.
Білімнің ағартушылық жүйесінде нысанның динамикғалық үрдісі мұғалімнен
шығармашылықты, инновациялық әрекетті талап етеді. Мұндай талап мұғалімнің
дәстүрлі деңгейі, қазіргі мектеп, қоғам қажет етеін шығармашыл, жаңашыл
мұғалім арасында қарама-қайшылық туындатады.
Жалпы педагогика ғылымында баланы оқыту мен тәрбиелеудің мақсаты –
жан-жақты дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру болып табылғандықтан бұл жерде
де, жаңа технология бойынша, әдістемелік жүйеніңбас компоненті – оқыту
мақсаты болып қалады. Бірақ ол мақсат -өздігінен дамуға ұмтылатын жеке
тұлғаны қалыптастыру, сондықтан оның өзін танымдылық іс-әрекеті белгілі бір
дәрежеде белсендірілуі қажет. Жаңа мақсат оқытудың әдістемелік жүйесінің
қалған бөліктерінің (мазмұн-әдіс, оқыту түрі мен құралдарының) олардың
өзара байланыстағы қалыптарымен өзгерулерін талап етеді.
Осы талапты орындау үшін төмендегі төрт ұсынысты қажет деп санаймыз:
1. Жаңаша өзгерген мақсат оқушылардың өздігінен танып, іздену
әрекетінің әдістерін меңгерулерін талап етеді. Бұл әдістердің
мұғалімдердің күнделікті жұмыста пайдаланып жүрген оқыту
әдістерінен айырмашылығы бар. Демек, біздің жағдайымыздағы
оқыту әдістемесі деп отырғанымыз оқушы-мұғалім деген
өзара тығыз байланыстағы қатынасты қарстырады. Бұл жағдайда
бірінші орында оқушы тұрады және оның өз бетімен ьілім алудағы
белсенділігіне аса назар аударылады.
2. Жаңаша оқытудың негізгі түрлері болып, оқытудың дербес және
топтық түрлері табылады. Оқытудың бұл түрлеріндегі ең
бастысы оқушыға деген сенім, оның өз ісіне жауап беру
мүмкіндігіне сүйене отырып өз беделі мен қадір-қасиет сезімін
дамыту. Оқытудың фронталды түрі, көбінесе, бағыт беру,
талқылау және түзеу енгізуде ғана пайдаланады.
3. Жаңа технологияның жаңа мақсаты бойынша оқытуды
ізгілендіру қажет деп отырмыз ғой. Ол – оқыту құралдарына
деген көзқарасты өзгеруді талап етеді. Бұл өзгерістер бойынша
оқу құралдары оқушылардың өздігінен танымдық іс-әрекетін
жүргізе алатындай құралдар болуы керек, сондықтан оқушылардың
өз бетімен білім алуына аса бейімделген жаңа типтегі
оқулықтар қажет. Ол оқулықтардың қандай болу керек екендігі
төменде айтылады. Осы жерде компьютерлік техниканың да
функционалды мүмкіндіктерінің мол екендігін ескере кету қажет,
себебі компьютерлік техника – оқушыға, ол ізденіс және
зерттеу жұмыстарын жүргізе алатындай оқытушы орта құруына
мүмкіндік береді. Жаңа мақсат талап ететін жаңа оқулықтарда –
оқу материалының мазмұны жаңаша баяндалуы қажет.
- Қалайша ?
- Оқытудың басты мақсаты өздігімен білім алып дами алатын жеке
тұлға қалыптастыру болғандықтан, теориялық материалдардың
мазмұны әңгімелесуші – оқулықтарда беріліп, оқушының өздігімен
жаңа тақырыпты меңгеруіне қолайлы және қызықты мазмұндалуы
керек. Мұндай талаптарды қанағаттандыру үшін оқулықта
келтірілегн тапсырмалар сұрақ-жауап диалогы түрінде
беріледі, оқушылардың өздігімен танымдық іс-әрекет дамытуға
бағытталады. Бұл тапсырмалар, негізінен, жаңа тақырып бойынша
заңдар мен ережелерді өздігімен шығаруға және анықтамаларды
құрастыруға жетелейді. Жаңа меңгерген тақырыптарды бекіту үшін
оқулықтардың мазмұны, бұл жағдайда, білім алу құралына
айналады.
1.2 Жаңа педагогикалық технологияның классификациялық сипаттамасы
Қазіргі кезде қоғам дамуының басты-басты мәселелеріне көңіл аударып,
педагогикалық ғылым алдында әдістемелік жаңа оқыту технологиясын жасауды
қойып отыр.
1) Оқытудың әдістемелік жаңа технологиясының жалпы құрылымы қандай
болуы керек? Әдістемелік технология дегеніміз – оқушыларды оқытудағы,
бағдарламалық талаптарды қамтамасыз етудегі, мұғалімнің сабақ берудегі
белгілі тәсілдерінің, амалдарының, әдістерінің жиыны. Оқытудағы жүйелілік,
бірізділік, тиімділік сияқты бұрын айтылған талаптарды ескеру, олардың
оқыту сапасын арттыру, пәнді толық меңгеру әдістемесін іске асыру секілді
негізгі мақсаттарымен топтасуы белгілі жағдайларда әдістемелік технологияға
әкеліп соғады. Әдістемелік технологияның бұрынғы дәстүрлі оқыту
әдістемесінен өзгешелігі неде?
1-ден, оқушылардың оқу, іс-әрекеттерінің жекеше бағыттары мен
деңгейлерін қалыптастыруға оқыту және жетілдіру құрылымының тұтастығы
сақталады. Оқу жоспарларында пәндік курс бойынша негізгі оқу мазмұны туралы
мәлімет жеткілікті түрде бір мәнді баяндалады. Сонымен қатар, жалпы білім
беретін пәндерден бастап пәндік білім оқушылардың қабілеті мен шамасы
жететіндей деңгейде беріледі.
2-ден, оқушылардың жалпы білімдік іс-әрекеті дамуының жалпы құрылысын
ескере отырып, әр пәнді оқу және іс-әрекет сипаты мен пән мазмұнын
сәйкестендіру қажет болған жағдайда оны дәлелдеп түзетіп отырған жөн. Бір
сыныптан екінші сыныпқа өткенде оқушының іс-әрекеттерінде жасанды
өзгерістер болмауы тиіс.
3ден, оқу процесінің негіздерін зерттеудегі дидактика жетістіктері оқу
әдістемесімен айналысып жүрген педагог мұғалімдерге қойылатын жеткілікті
дамыған оқыту ісіндегі құрылымдық талаптар жүйесін анықтайды. Ол
мұғалімдерге оқу бағдарламасының тарауларын анықтайтын сабақтар жүйесін
техникалық тұрғыдан ұтымды өткізуге мүмкіндік береді.
4ден, пәндік оқыту мен мектепте оқыту мақсатының бірізділігін оқытудың
жоспарлы қорытындысы арқылы логикалы түрде анықтап, сипаттауға болады.
2) Дидактикалық модуль – оқытудың жаңа технологиясының мазмұны.
Берілген деңгейде таңдап алынған тарауды жете зерттеп, дайындық нәтижесі
жоғары білім жүйесінің барлық белгілері мен қасиеттерін сақтап қалған
дидактикалық модуль болып табылады. Дидактикалық модуль – нақтылы оқушылар
тобында бір уақытта жүргізілген оқу процесінің жобалануы мен іске
асырылуының педагогикалық ортасы. Ол – оқу процесін жасаушы, пән
мұғалімінің әдістемелік тәжірибесін, орындаушылық тәсілін, өзіне тән
қабілетін айқындайды. Дидактикалық модуль оқу процесін жобалағанда оқу
материалдарының мазмұны (оның көлемі мен күрделілік деңгейі) мен нақты
мамандық оқушылардың мүмкіндіктері мен ерекшеліктері арасындағы табиғи
байланысты қамтамасыз етеді.
Дидактикалық модуль 45 ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz