Биомедициналық этиканың теориялық негіздері
1. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың теориялық негіздері.
2. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібі.
3.Тақырыбы: Адамның өрбуіне медициналық шара қолдану.
4.Тақырыбы: Түсіктің этикалық мәселелері.
5. Тақырыбы: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық проблемалары.
2. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібі.
3.Тақырыбы: Адамның өрбуіне медициналық шара қолдану.
4.Тақырыбы: Түсіктің этикалық мәселелері.
5. Тақырыбы: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық проблемалары.
Пациент жеке тұлға ретінде: биоэтиканың қағидасы мен ережелері.Әрбір адам басынан қасірет өткенде , оның мұңын бөлісуге, көмек қолын созуға, қасіретін жеңілдетіге әрбір адамда сезім ұялатады.Емдеудің тиімділігі бірқатар дәрежеде аурудың медициналық қызметкерлерге сенуіне байланысты: «Жазылып шығам деп сену – сауығудың бел ортасы». Емдеудің барлық кезеңінде де сырқаттың сауығатынына сенім тудыру қажет. Ол – гуманист дәрігердің парызы, ал гуманизм – медициналық мамандықтың табиғи қасиеті.Егер жылдар өте дәрігер науқасына мейірімділік таныта білмесе, немесе ол сезімді жоғалтса бұдан үлкен қасірет жоқ .
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
«Тұлға» деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: «адами қасиеттерді құрметтеу.» «жақсылық жаса, жамандық жасама» «тұлғаның автономиясын мойындау» «әділеттілік қағидасы».
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық «координатты» пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
«Тұлға» деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: «адами қасиеттерді құрметтеу.» «жақсылық жаса, жамандық жасама» «тұлғаның автономиясын мойындау» «әділеттілік қағидасы».
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық «координатты» пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
Биоэтика: Учебник/ под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М., 2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с англ.:Учеб.пос./Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2007. – 400с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с англ.:Учеб.пос./Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2007. – 400с.
Бағалау критерийлері
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
Кредит№ 1
1. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың теориялық негіздері.
Мақсаты: Биомедициналық этиканың теориялық негіздерімен таныстыру.
Дәріс тезистері:
Пациент жеке тұлға ретінде: биоэтиканың қағидасы мен ережелері.Әрбір
адам басынан қасірет өткенде , оның мұңын бөлісуге, көмек қолын созуға,
қасіретін жеңілдетіге әрбір адамда сезім ұялатады.Емдеудің тиімділігі
бірқатар дәрежеде аурудың медициналық қызметкерлерге сенуіне байланысты:
Жазылып шығам деп сену – сауығудың бел ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде
де сырқаттың сауығатынына сенім тудыру қажет. Ол – гуманист дәрігердің
парызы, ал гуманизм – медициналық мамандықтың табиғи қасиеті.Егер жылдар
өте дәрігер науқасына мейірімділік таныта білмесе, немесе ол сезімді
жоғалтса бұдан үлкен қасірет жоқ .
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей
бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы
қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі
қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу
тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар
белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси
құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет
ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар
қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті
адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі
тұжырымдалған.
Тұлға деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі
жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда
кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде
қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: адами қасиеттерді
құрметтеу. жақсылық жаса, жамандық жасама тұлғаның автономиясын
мойындау әділеттілік қағидасы.
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз
еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық координатты
пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік
талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1.Медициналық биоэтика пәні нені зерттейді?
2. Мейірбике қандай этикалық мінездемелермен басшылыққа алады?
2. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібі.
Мақсаты: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібімен
таныстыру.
Дәріс тезистері:
Пациент жеке тұлға ретінде: биоэтиканың қағидасы мен ережелері.Әрбір
адам басынан қасірет өткенде , оның мұңын бөлісуге, көмек қолын созуға,
қасіретін жеңілдетіге әрбір адамда сезім ұялатады.Емдеудің тиімділігі
бірқатар дәрежеде аурудың медициналық қызметкерлерге сенуіне байланысты:
Жазылып шығам деп сену – сауығудың бел ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде
де сырқаттың сауығатынына сенім тудыру қажет. Ол – гуманист дәрігердің
парызы, ал гуманизм – медициналық мамандықтың табиғи қасиеті.Егер жылдар
өте дәрігер науқасына мейірімділік таныта білмесе, немесе ол сезімді
жоғалтса бұдан үлкен қасірет жоқ .
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей
бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы
қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі
қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу
тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар
белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси
құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет
ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар
қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті
адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі
тұжырымдалған.
Тұлға деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі
жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда
кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде
қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: адами қасиеттерді
құрметтеу. жақсылық жаса, жамандық жасама тұлғаның автономиясын
мойындау әділеттілік қағидасы.
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз
еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық координатты
пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік
талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Биомедициналық этиканың негізгі қағидаларын атаңыз?
2. Медициналық биоэтиканың негізгі тағайындалуын атаңыз?
3.Тақырыбы: Адамның өрбуіне медициналық шара қолдану.
Мақсаты: Адамның өрбуіне медициналық шара қолданудың артықшылығы мен
мәселелерімен таныстыру.
Дәріс тезистері:
Берілген Заң құқықтық реттеу және істерді реттейді. Азаматтардың Ата
заңымызда көрсеткен денсаулық қорғау және медициналық көмек алудағы
конституциялық құқықтарын сақтауда мемлекеттік саясаттың құқықтық негізін
құрайды.Адамның өрбуіне қатысты құқықтық саясатты жүргізеді және
кепілдеме ретінде шығады.
Осы Заңдағы мақсаттарға жету үшін негізгі түсінік қолданады:
Репродуктивті денсаулық – бұл адамның репродуктивті сфераның қызмет
жасауына және қалыптасуына физикалық, әлеуметтік қолайылығын айтады.
Репродуктивтік денсаулықты қорғау-адамның өмір бойы репродуктивті
сферанының ауытқущылығын жою, денсаулықты нығайтуға жаңа технологияларды,
әдістерді қолдану.
Репродуктивті таңдаудың еркіндігі- балалардың туылуына, туылу интервалына
әрбір отбасы, жеке тұлғалардың дискриминациясыз,еш қысымсыз қабылдау
құқығы.
Отбасын жоспарлау- ол әрбір отбасы, әрбір ерлі-зайыпты бала тууға, оның
санын жоспарлауға,балалар арасындағы интервалға, түсіктің алдын алуға
бағытталған іс-шаралар.
Бедеулік-стандартты диагностикалық әдістермен дәлелденген өмірге бала әкеле
алмаушылық
Қосымша репродуктивтік технологиялар- жүктіліктің ерте кезеңінде
эмбрионның дамуы ананың жатырынан тыс орындалатын жаңа бедеулікте
қолданатын әдістер.
Суррогаттық аналық- экстрапорпоралды ұрықтану арқылы әйелдің жатырына
ұрықты ендірудің қосымша репрдуктивті технология.
Контрацепция жағымсыз жүктіліктің алдын алу тәсілдері мен жолдары.
Адам эмбрионы адамның 8 аптаға дейін ұрық. Адам өрбуне мемлекеттік
саясаттың негізгі бағыттарына жатады:
-Репродуктивтік денсаулық сақтаудағы ғылыми зерттеулерді мемлекеттік
қолдау.
-Репродуктивті денсаулықты қорғауда азаматтарға медико-әлеуметтік,
психологиялық-педагогикалық көмекті дамыту.
-репродуктивті денсаулықты қорғауға бағытталған коммуникативті
кампанияларды ұйымдастыру және жүргізу.
-репродуктивті денсаулықты қорғауға бағытталған регионалды бағдарламаларды
және қоғамдық қозғалысты қолдау.
-репродуктивті денсаулықтың ауытқушылығын алуға арналған шараларды жүргізу.-
Этика – мораль, адамгершілік және оның таптық мәні туралы ғылым.
Медициналық этика – медициналық қызметкерлердің жұмысындағы гуманизмнің
көрінісі.
Этика мен мораль – қоғамдағы адамдардың мінез құлқын, олардың бір-
біріне және қоғамдық құндылыққа деген қарым-қатынасын реттейтін ережелерге
қажеттілігінен туған қоғамдық сананың формасы болып табылады.
Қазіргі мораль адамдардың бір-біріне деген кішіпейілділікті,
қарапайымдылықты, шындық пен адалдықты, табандылықты, еңбекті сүюді,
сыйластық қарым қатынас жасауды талып етеді.
Емдеудің тиімділігінің бірқатар дәрежеде аурудың медициналық
қызметкерге сенуіне байланысты Жазылып шығамын деп сену-сауығудың бел
ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде де сырқаттың сауығатынына сенім тудыруы
қажет, ол – гуманист – дәрігердің парызы, ал гуманизм – медициналық
мамандықтың табиғи қасиеті.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Адамның өрбуіне қатысты қандай шараларды білесіз?
2. Контрацепцияның қандай түрлерін білесіз?
3. Стерилизация дегеніміз не?
4.Тақырыбы: Түсіктің этикалық мәселелері.
Мақсаты: Түсіктің этикалық мәселелерімен студенттерді таныстыру.
Дәріс тезистері:
Жасанды түсік, контрацепция, стерилизация – бүгінгі күннің адамның
репродуктивті қабілеттілігіне медициналық араласу болып табылады. ХХ
ғасырда репродуктивті технологияның қолдану аясы кеңейген, ар-намыстық
тұргыдан және заңнамалық тұрғыдан өзгерістер болды. Қабілетті елдерде-
Европа, Америка елдері.Россияда он бес ғасыр бойы қалыптасқан
дәстүрлерді өзгерту жолында келеді. Мәселе жасанды түсікті моралды-діни
айыпталу және заңды тиым салыну болып отыр.Көптеген европалық елдерде
бірнеше ғасырлар бойы жасанды түсік жасағандарды өлім жазасына кескен.
Соңғы қырық жылда ұзақ жүрген қоғамдағы пікірталастардың арқасында
заңнамалық тиым алынды немесе оның әсері төмендетілді. Швецияда 1946
жылы, Англияда 1967 жылы,Францияда 1979 жылы, АҚШ та 1973 жылы, Италияда
1978 жылы, Испанияда 1978 жылы,Нидерландыда 1981 жылы,Норвегияда 1981 жылы
заңдары өзгертілді. Сонымен қатар бірнеше мемлекеттер жасанды түсікке
қарсы, ол католикалық мәдениеті дамыған елдер – Ирландия, Португалия. ХХ
ғасырдың соңында қайтарымды тенденция байқалады. 1993 жылы социалистік
елдердің ішінде бірінші болып жасанды түсікке қарсы мемлекеттік
заңнамалық шектеулер қойған Польша мемлекеті болды.ХХ ғасырдың басынан
бастап және бүгінгі күнге дейін жасанды түсікке рұқсат беру мамандардың
пікірталасуына, азаматтардың шеруге шығуына, парламенттің отырысына
себебкер болып келеді.
Жасанды түсікті талқылау әлі күнге дейін өзекті мәселе болып келеді.Бұл
жасанды түсіктің мәселесі адамдардың намыстық, заңнамалық, әлеуметтік-
саяси,діни, ғылыми сана сезімінің пайда болуын шоғырландырады. Осы әрбір
деңгейдегі тұргыдан жасанды түсікті алсаңыз да мына сұраққа жауап беруге
болады, ол жасанды түсік неге биомедициналық этиканың негізгі және
принципиальды мәселе болып табылады. Жасанды түсік мәселесінің этикалық-
медициналық деңгейі. Жасанды түсік тәжірибиесіне дәрігерлердің,
медициналық қоғамдастықтардың және ассоцияциялардың қатысты өзінің
тарихын және өзінің логикалық түсінігі бар. Бұл логикада екі қарама қарсы
позиция бар. Осы позициялардың бір біріне қарсы қимылы түсікке байланысты
этико-медициналық қатынасты белгілейді. Бірінші позиция Гиппократтың
антында белгілеген. Гиппократ өзінің жазбаларында көптеген дәрігерлік
манипуляциялар арасында ерекше мына сөздерді белгіліген Мен ешқандай
әйелге түсікке қарсы әрекет жасауға жол бермес едім. 5 ғ.б.д.д. Бұл
сөзімен Гиппократ дәрігерлер қауымдастығының жасанды түсікке қарсылығын
атап өтеді. Бұл позицияға қарама қарсы Ежелгі Грецияның ұлы моралистері
мен заң шығарушылар шығады. Олардың көзқарасын Аристотель өзінің
жазбаларында былай деген: Егер неке тұрған жұбайларда рұқсат берілген
бала санынан артық бала болса, онда жасанды түсікті ерте кезеңде ұрықтың
сезімталдығы пайда болмай жасау керектігін жазған. Россияда Россия
дәрігерінің антында Этикалық кодексте 1994 жылы қабылданған,
ассоцияцияның 4 конференциясында жасанды түсікке көзқарасы
белгіліенбеген. Бұл конференцияда осы аталған құжаттарға жасанды түсікке
қарсы этикалық мәселе көтерілу жөнінде ұсыныс берілген. Бұл ұсыныс
қазіргі таңдағы Россияның демографиялық жағдайына байланысты болып отыр.
Бірақ бұл үсыныс қабылдабады. Бұл жағдай Гипократтың қағидаларына қарама
қарсы шықты. ХХ ғасырдың басынан бастап ресейлік газеттер мен журналдар
бетінде жасанды түсіктің этико-медициналық мәселе ретінде қаралып келеді.
1990 жылы доктор Катунский жазды Акушердің эмбриотомия жасауға ешқандай
құқғы жоқ 1911 жылы доктор Шабад түсік бүл әлеуметтік қылмыс
деген.Сонымен қатар ол әйелдің өміріне қауіп төнген жағдайда жасанды
түсік жасау керектігін келтіреді. Сол себепті Шабад жасанды түсікке
либералды қарауды негіздейді. Ол бұл әрекетін иудеялық дәрігердің
қағидасына негіздейді.Бұл қағида бойынша бұл іс әрекет қылмысты болып
саналмайды, сол себепті оны жазаланбайды. 1913 жылы өткен Пирогов
сьездінде тұсік жасаған ана мен дәрігерді қылмысты іс әрекет ретінде
қарап, оны талқыға салды.Сол себепті түсікті моралды тұрғыдан сьезден
кейін де ресейлік дәрігерлер арасында қабылдамаудың негізгі тенденциясы
байқалады.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Адамның өрбуіне әсер ететін қандай араласу түрлерін білесіз?
2. Түсік жүргізуге этикалық көрсетілімдерді атаңыз?
5. Тақырыбы: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық
проблемалары.
Мақсаты: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық
проблемаларымен таныстыру..
Дәріс тезистері:
Төрттен бір миллиондаған адамдарға трансплантология өмірін ұзатуға
мүмкіндік берді, бірақ сонымен қатар күрделі моралды, заңды, әлеуметтік
мәселелер туындатты. Бұгінгі күннің ең өзекті мәселесі , оның ішінде
аллотрансплантацияда –ол донорлық материалдың жетіспеушілігі. Сол себебті
бүйректің, жүректің, бауырдың алмастыруды консервативті ем қонбаған
жағдайда да ғана қолданады.
Ксенотрансплантация ғылыми перспективаларын бағалауда бұл әдісті
меңгеруде кейбір этикалық-құқытық мәселелердің шешімін табуға тура
келеді.Медицинаға және адамның денсауғына байланысты әдістердің таңдауында
емдік әдісті таңдаған жағдайда мына қағиданы басшылыққа алады: емдеу
сәтсіздігі,егер ол болған жағдайда науқасқа өзінің ауруынан артық қасірет
әкелмеуі тиіс.
Реципиенттің құқықтары Заңда былай көрсетілген: 1 бапта, 5 бапта, 6
бапта көрсетілген. Бұл баптарда трансплантацияның жанама әсерлері болған
жағдайды ескертеді.
Медициналық деонтологиялық ісі дәрігердің моральдық, этикалық,
адамгершілік келбетін, оның өз мамандығына байланысты қоғам, халық
алдындағы борышы, ауру адамдарға, өз әріптестеріне, ауру адамның туыс-
туғандарына деген қарым-қатынасы, кәсіптік өсу жолдары өз жұмыстарын сырқат
адамдардың мүдделеріне сәйкес ұйымдастыру сияқты өте маңызды мәселелерді
қамтиды. Деонтологиялық қағидалар сырқат адам емделу мекемесіне келіп
дәрігерге көрінген сәттен бастап оның ауруынан толық айығып, үйінен
кеткенге дейін дәрігердің бұлжытпай орындайтын парызы болуға тиіс.
Сонымен дәрігер дегеніміз – профессия емес, сонымен адам жанының
жағдайын, адам баласына деген сүйіспеншілік, мейірімділік, науқас адамдарға
көмек көрсеткісі келіп адам жанын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
Кредит№ 1
1. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың теориялық негіздері.
Мақсаты: Биомедициналық этиканың теориялық негіздерімен таныстыру.
Дәріс тезистері:
Пациент жеке тұлға ретінде: биоэтиканың қағидасы мен ережелері.Әрбір
адам басынан қасірет өткенде , оның мұңын бөлісуге, көмек қолын созуға,
қасіретін жеңілдетіге әрбір адамда сезім ұялатады.Емдеудің тиімділігі
бірқатар дәрежеде аурудың медициналық қызметкерлерге сенуіне байланысты:
Жазылып шығам деп сену – сауығудың бел ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде
де сырқаттың сауығатынына сенім тудыру қажет. Ол – гуманист дәрігердің
парызы, ал гуманизм – медициналық мамандықтың табиғи қасиеті.Егер жылдар
өте дәрігер науқасына мейірімділік таныта білмесе, немесе ол сезімді
жоғалтса бұдан үлкен қасірет жоқ .
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей
бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы
қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі
қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу
тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар
белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси
құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет
ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар
қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті
адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі
тұжырымдалған.
Тұлға деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі
жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда
кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде
қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: адами қасиеттерді
құрметтеу. жақсылық жаса, жамандық жасама тұлғаның автономиясын
мойындау әділеттілік қағидасы.
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз
еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық координатты
пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік
талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1.Медициналық биоэтика пәні нені зерттейді?
2. Мейірбике қандай этикалық мінездемелермен басшылыққа алады?
2. Тақырыбы: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібі.
Мақсаты: Биомедициналық этиканың негізгі принциптері және тәртібімен
таныстыру.
Дәріс тезистері:
Пациент жеке тұлға ретінде: биоэтиканың қағидасы мен ережелері.Әрбір
адам басынан қасірет өткенде , оның мұңын бөлісуге, көмек қолын созуға,
қасіретін жеңілдетіге әрбір адамда сезім ұялатады.Емдеудің тиімділігі
бірқатар дәрежеде аурудың медициналық қызметкерлерге сенуіне байланысты:
Жазылып шығам деп сену – сауығудың бел ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде
де сырқаттың сауығатынына сенім тудыру қажет. Ол – гуманист дәрігердің
парызы, ал гуманизм – медициналық мамандықтың табиғи қасиеті.Егер жылдар
өте дәрігер науқасына мейірімділік таныта білмесе, немесе ол сезімді
жоғалтса бұдан үлкен қасірет жоқ .
Сырқатпен қарым-қатынаста медициналық қызметкердің дауыс көтермей
бірқалыпты, шыдамдылықпен, тіл мәдениетін сақтап, тұрпайылық жасамауы
қажет. Сырқаттың көңіл-күйін көтеріп отыру керек.
Әрбір тарихи дәуірдің әділеттілік, адалдық, парыз туралы өз түсінігі
қалыптасады. Медицина - өте ежелгі мамандықтардың бірі. Ол өте бай емдеу
тәжірибесін жинақтап, адамзат қасиетінің басқа түрінен өзгешілігі бар
белгілі бір сипатқа ие болды. Медицина ғылымының әлеуметтік – саяси
құрылысы мен шарты өз мораль және этика нормалары бар. Медицинада қызмет
ететін адамдарға ежелгі заманнан бастап ерекше адамгершілік талаптар
қойылған болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті
адамгершілік талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі
тұжырымдалған.
Тұлға деген сөз көп мағыналы сөз. Биоэтикада оның мағынасы әртүрлі
жағдайларда және ситуацияларда ережелер мен қағидалар жүйесін қолдануда
кездеседі. Биоэтикалық қағидалар мен ережелерде пациентке тұлға ретінде
қарау бір келісімге келуге, шешім қабылдауға көмектеседі.
Биоэтиканың 4 негізгі қағидаларды қарастырады: адами қасиеттерді
құрметтеу. жақсылық жаса, жамандық жасама тұлғаның автономиясын
мойындау әділеттілік қағидасы.
Ережелер де 4. Ол шынайылық, конфидеальность, жеке өміріне қол сұқпау, өз
еркімен ақпаратанған келісім. Осылардың жиынтығы этикалық координатты
пациентке жеке тұлға ретінде қарау болып табылады.
болатын. Көне медицинада дәрігерлер басшылыққа алуға тиісті адамгершілік
талаптар мен моральдық нормалардың тұтас кодексі тұжырымдалған.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Биомедициналық этиканың негізгі қағидаларын атаңыз?
2. Медициналық биоэтиканың негізгі тағайындалуын атаңыз?
3.Тақырыбы: Адамның өрбуіне медициналық шара қолдану.
Мақсаты: Адамның өрбуіне медициналық шара қолданудың артықшылығы мен
мәселелерімен таныстыру.
Дәріс тезистері:
Берілген Заң құқықтық реттеу және істерді реттейді. Азаматтардың Ата
заңымызда көрсеткен денсаулық қорғау және медициналық көмек алудағы
конституциялық құқықтарын сақтауда мемлекеттік саясаттың құқықтық негізін
құрайды.Адамның өрбуіне қатысты құқықтық саясатты жүргізеді және
кепілдеме ретінде шығады.
Осы Заңдағы мақсаттарға жету үшін негізгі түсінік қолданады:
Репродуктивті денсаулық – бұл адамның репродуктивті сфераның қызмет
жасауына және қалыптасуына физикалық, әлеуметтік қолайылығын айтады.
Репродуктивтік денсаулықты қорғау-адамның өмір бойы репродуктивті
сферанының ауытқущылығын жою, денсаулықты нығайтуға жаңа технологияларды,
әдістерді қолдану.
Репродуктивті таңдаудың еркіндігі- балалардың туылуына, туылу интервалына
әрбір отбасы, жеке тұлғалардың дискриминациясыз,еш қысымсыз қабылдау
құқығы.
Отбасын жоспарлау- ол әрбір отбасы, әрбір ерлі-зайыпты бала тууға, оның
санын жоспарлауға,балалар арасындағы интервалға, түсіктің алдын алуға
бағытталған іс-шаралар.
Бедеулік-стандартты диагностикалық әдістермен дәлелденген өмірге бала әкеле
алмаушылық
Қосымша репродуктивтік технологиялар- жүктіліктің ерте кезеңінде
эмбрионның дамуы ананың жатырынан тыс орындалатын жаңа бедеулікте
қолданатын әдістер.
Суррогаттық аналық- экстрапорпоралды ұрықтану арқылы әйелдің жатырына
ұрықты ендірудің қосымша репрдуктивті технология.
Контрацепция жағымсыз жүктіліктің алдын алу тәсілдері мен жолдары.
Адам эмбрионы адамның 8 аптаға дейін ұрық. Адам өрбуне мемлекеттік
саясаттың негізгі бағыттарына жатады:
-Репродуктивтік денсаулық сақтаудағы ғылыми зерттеулерді мемлекеттік
қолдау.
-Репродуктивті денсаулықты қорғауда азаматтарға медико-әлеуметтік,
психологиялық-педагогикалық көмекті дамыту.
-репродуктивті денсаулықты қорғауға бағытталған коммуникативті
кампанияларды ұйымдастыру және жүргізу.
-репродуктивті денсаулықты қорғауға бағытталған регионалды бағдарламаларды
және қоғамдық қозғалысты қолдау.
-репродуктивті денсаулықтың ауытқушылығын алуға арналған шараларды жүргізу.-
Этика – мораль, адамгершілік және оның таптық мәні туралы ғылым.
Медициналық этика – медициналық қызметкерлердің жұмысындағы гуманизмнің
көрінісі.
Этика мен мораль – қоғамдағы адамдардың мінез құлқын, олардың бір-
біріне және қоғамдық құндылыққа деген қарым-қатынасын реттейтін ережелерге
қажеттілігінен туған қоғамдық сананың формасы болып табылады.
Қазіргі мораль адамдардың бір-біріне деген кішіпейілділікті,
қарапайымдылықты, шындық пен адалдықты, табандылықты, еңбекті сүюді,
сыйластық қарым қатынас жасауды талып етеді.
Емдеудің тиімділігінің бірқатар дәрежеде аурудың медициналық
қызметкерге сенуіне байланысты Жазылып шығамын деп сену-сауығудың бел
ортасы. Емдеудің барлық кезеңінде де сырқаттың сауығатынына сенім тудыруы
қажет, ол – гуманист – дәрігердің парызы, ал гуманизм – медициналық
мамандықтың табиғи қасиеті.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Адамның өрбуіне қатысты қандай шараларды білесіз?
2. Контрацепцияның қандай түрлерін білесіз?
3. Стерилизация дегеніміз не?
4.Тақырыбы: Түсіктің этикалық мәселелері.
Мақсаты: Түсіктің этикалық мәселелерімен студенттерді таныстыру.
Дәріс тезистері:
Жасанды түсік, контрацепция, стерилизация – бүгінгі күннің адамның
репродуктивті қабілеттілігіне медициналық араласу болып табылады. ХХ
ғасырда репродуктивті технологияның қолдану аясы кеңейген, ар-намыстық
тұргыдан және заңнамалық тұрғыдан өзгерістер болды. Қабілетті елдерде-
Европа, Америка елдері.Россияда он бес ғасыр бойы қалыптасқан
дәстүрлерді өзгерту жолында келеді. Мәселе жасанды түсікті моралды-діни
айыпталу және заңды тиым салыну болып отыр.Көптеген европалық елдерде
бірнеше ғасырлар бойы жасанды түсік жасағандарды өлім жазасына кескен.
Соңғы қырық жылда ұзақ жүрген қоғамдағы пікірталастардың арқасында
заңнамалық тиым алынды немесе оның әсері төмендетілді. Швецияда 1946
жылы, Англияда 1967 жылы,Францияда 1979 жылы, АҚШ та 1973 жылы, Италияда
1978 жылы, Испанияда 1978 жылы,Нидерландыда 1981 жылы,Норвегияда 1981 жылы
заңдары өзгертілді. Сонымен қатар бірнеше мемлекеттер жасанды түсікке
қарсы, ол католикалық мәдениеті дамыған елдер – Ирландия, Португалия. ХХ
ғасырдың соңында қайтарымды тенденция байқалады. 1993 жылы социалистік
елдердің ішінде бірінші болып жасанды түсікке қарсы мемлекеттік
заңнамалық шектеулер қойған Польша мемлекеті болды.ХХ ғасырдың басынан
бастап және бүгінгі күнге дейін жасанды түсікке рұқсат беру мамандардың
пікірталасуына, азаматтардың шеруге шығуына, парламенттің отырысына
себебкер болып келеді.
Жасанды түсікті талқылау әлі күнге дейін өзекті мәселе болып келеді.Бұл
жасанды түсіктің мәселесі адамдардың намыстық, заңнамалық, әлеуметтік-
саяси,діни, ғылыми сана сезімінің пайда болуын шоғырландырады. Осы әрбір
деңгейдегі тұргыдан жасанды түсікті алсаңыз да мына сұраққа жауап беруге
болады, ол жасанды түсік неге биомедициналық этиканың негізгі және
принципиальды мәселе болып табылады. Жасанды түсік мәселесінің этикалық-
медициналық деңгейі. Жасанды түсік тәжірибиесіне дәрігерлердің,
медициналық қоғамдастықтардың және ассоцияциялардың қатысты өзінің
тарихын және өзінің логикалық түсінігі бар. Бұл логикада екі қарама қарсы
позиция бар. Осы позициялардың бір біріне қарсы қимылы түсікке байланысты
этико-медициналық қатынасты белгілейді. Бірінші позиция Гиппократтың
антында белгілеген. Гиппократ өзінің жазбаларында көптеген дәрігерлік
манипуляциялар арасында ерекше мына сөздерді белгіліген Мен ешқандай
әйелге түсікке қарсы әрекет жасауға жол бермес едім. 5 ғ.б.д.д. Бұл
сөзімен Гиппократ дәрігерлер қауымдастығының жасанды түсікке қарсылығын
атап өтеді. Бұл позицияға қарама қарсы Ежелгі Грецияның ұлы моралистері
мен заң шығарушылар шығады. Олардың көзқарасын Аристотель өзінің
жазбаларында былай деген: Егер неке тұрған жұбайларда рұқсат берілген
бала санынан артық бала болса, онда жасанды түсікті ерте кезеңде ұрықтың
сезімталдығы пайда болмай жасау керектігін жазған. Россияда Россия
дәрігерінің антында Этикалық кодексте 1994 жылы қабылданған,
ассоцияцияның 4 конференциясында жасанды түсікке көзқарасы
белгіліенбеген. Бұл конференцияда осы аталған құжаттарға жасанды түсікке
қарсы этикалық мәселе көтерілу жөнінде ұсыныс берілген. Бұл ұсыныс
қазіргі таңдағы Россияның демографиялық жағдайына байланысты болып отыр.
Бірақ бұл үсыныс қабылдабады. Бұл жағдай Гипократтың қағидаларына қарама
қарсы шықты. ХХ ғасырдың басынан бастап ресейлік газеттер мен журналдар
бетінде жасанды түсіктің этико-медициналық мәселе ретінде қаралып келеді.
1990 жылы доктор Катунский жазды Акушердің эмбриотомия жасауға ешқандай
құқғы жоқ 1911 жылы доктор Шабад түсік бүл әлеуметтік қылмыс
деген.Сонымен қатар ол әйелдің өміріне қауіп төнген жағдайда жасанды
түсік жасау керектігін келтіреді. Сол себепті Шабад жасанды түсікке
либералды қарауды негіздейді. Ол бұл әрекетін иудеялық дәрігердің
қағидасына негіздейді.Бұл қағида бойынша бұл іс әрекет қылмысты болып
саналмайды, сол себепті оны жазаланбайды. 1913 жылы өткен Пирогов
сьездінде тұсік жасаған ана мен дәрігерді қылмысты іс әрекет ретінде
қарап, оны талқыға салды.Сол себепті түсікті моралды тұрғыдан сьезден
кейін де ресейлік дәрігерлер арасында қабылдамаудың негізгі тенденциясы
байқалады.
Әдебиет:
Негізгі:Биоэтика: Учебник под ред. П.В. Лопатина. – 4-е издание.- М.,
2009.-272с.
Қосымша
1.А. Кэмпбелл, Г.Джиллетт, Г.джонс, Медицинская этика: Пер. с
англ.:Учеб.пос.Под ред. Ю.М.Лопухина, Б.Г.Юдина. – М.: ГЭОТАР – Медиа,
2007. – 400с.
2. Журнал Главная медицинская сестра
3. Журнал Медицинская помощь
4. Журнал Сестринское дело
Қорытынды сұрақтары:
1. Адамның өрбуіне әсер ететін қандай араласу түрлерін білесіз?
2. Түсік жүргізуге этикалық көрсетілімдерді атаңыз?
5. Тақырыбы: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық
проблемалары.
Мақсаты: Ағзалар мен тіндерді транспланциялаудың моральдық
проблемаларымен таныстыру..
Дәріс тезистері:
Төрттен бір миллиондаған адамдарға трансплантология өмірін ұзатуға
мүмкіндік берді, бірақ сонымен қатар күрделі моралды, заңды, әлеуметтік
мәселелер туындатты. Бұгінгі күннің ең өзекті мәселесі , оның ішінде
аллотрансплантацияда –ол донорлық материалдың жетіспеушілігі. Сол себебті
бүйректің, жүректің, бауырдың алмастыруды консервативті ем қонбаған
жағдайда да ғана қолданады.
Ксенотрансплантация ғылыми перспективаларын бағалауда бұл әдісті
меңгеруде кейбір этикалық-құқытық мәселелердің шешімін табуға тура
келеді.Медицинаға және адамның денсауғына байланысты әдістердің таңдауында
емдік әдісті таңдаған жағдайда мына қағиданы басшылыққа алады: емдеу
сәтсіздігі,егер ол болған жағдайда науқасқа өзінің ауруынан артық қасірет
әкелмеуі тиіс.
Реципиенттің құқықтары Заңда былай көрсетілген: 1 бапта, 5 бапта, 6
бапта көрсетілген. Бұл баптарда трансплантацияның жанама әсерлері болған
жағдайды ескертеді.
Медициналық деонтологиялық ісі дәрігердің моральдық, этикалық,
адамгершілік келбетін, оның өз мамандығына байланысты қоғам, халық
алдындағы борышы, ауру адамдарға, өз әріптестеріне, ауру адамның туыс-
туғандарына деген қарым-қатынасы, кәсіптік өсу жолдары өз жұмыстарын сырқат
адамдардың мүдделеріне сәйкес ұйымдастыру сияқты өте маңызды мәселелерді
қамтиды. Деонтологиялық қағидалар сырқат адам емделу мекемесіне келіп
дәрігерге көрінген сәттен бастап оның ауруынан толық айығып, үйінен
кеткенге дейін дәрігердің бұлжытпай орындайтын парызы болуға тиіс.
Сонымен дәрігер дегеніміз – профессия емес, сонымен адам жанының
жағдайын, адам баласына деген сүйіспеншілік, мейірімділік, науқас адамдарға
көмек көрсеткісі келіп адам жанын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz